"Deze ramp had overal
kunnen
gebeuren
Gesmolten hoopje
Boeing
rest van
NOG GEEN ANNULERINGEN
"Het vliegtuig leek wel een oven
DROEF RELAAS AMERIKAANSE OVERLEVENDEN
Lid Spaanse onderzoekteam gelooft in ongeluk:
Sr
MlBsS
Bij Holland International:
DODEN
LIJST
DINSDAG 29 MAART 1977
BINNENLAND
TENERIFE (ANP) - Op het zono
vergoten terras van het hotel
Mencey in Santa Cruz op het Ca-
narische eiland Tenerife, maakte
gistermiddag de vijftigjarige
mevrouw Daniels uit Caiifomië
tegenover enkele journalisten de
trieste balans op van haar vlucht
met de verongelukte Boeing 747
van de Amerikaanse lucht
vaartmaatschappij PanAm op
het vliegveld Los Rodeos van Te
nerife.
Zij had haar man, alsmede twee
goede vrienden en twee dochter
tjes van haar vriendin verloren.
Haar 20-jarige dochter Linda
had slechts met haar de ramp
overleefd. Mevrouw Daniels en
haar dochter hebben lichte brand
en schaafwonden opgelopen.
Het echtpaar Daniels was met hun
dochter en hun goede vrienden uit
Caiifomië vertrokken om zon
dagmiddag jl. in Las Palmas
over te stappen op een cruise
schip, waarmee ze naar Grieken
land zouden varen. Door een bo
mexplosie zondagmiddag op het
vliegveld van Las Palmas was de
PanAm-Boeing gedwongen uit te
wijken naar het vliegveld van
Tenerife. Ditzelfde gold ook voor
de KLM-Boeing "De Rijn", die la
ter met de PanAm-machine in
vlammen zou opgaan.
De familie Daniels en hun vrienden
reisden eerste klas en zaten
voorin het grote vliegtuig"We za
ten te wachten op het vertrek. Het
regende, toen de machine begon te
taxiën en bovendien konden we
vanwege de mist buiten bijna
niets zienToen was daar ineens
een geweldige explosie en zag je
overal brandende kerosine om je
heen", aldus het begin van me
vrouw Daniels ervaringen.
Volgens haar zeggen heeft ze niets
gemerkt van de botsing die aan
de explosie vooraf moet zijn ge
gaan. "We hebben niets gevoeld
van een botsing, we hebben zelfs
geen enkele schok gevoeld. Ineens
was daar die geweldige klap en
sloegen op hetzelfde ogenblik van
alle kanten de vlammen om ons
heen. Ondanks de enorme vlam
menzee brak er volgens mevrouw
Daiiiels geen paniek uit in het
eerste-klassegedeelte waar haar
familie zat. Mevrouw Daniels zat
bij een uitgang waardoor zij
naar buiten kon komen.
Daar haar moeder verzocht de ver
dere gebeurtenissen te vertellen,
vervolgt Linda Daniels: "Mijn
vader probeerde Elsi, één van de
kinderen van mijn moeder vrien
din, mee naar de opening te trek
ken. Aan de andere kant van de
uitgang stond alles in brand. Ik
gilde "we moeten springen". Mijn
moeder en ik zijn gesprongen.
Mijn vader en onze reisgenoten
konden dat niet meer doen, zij
kwamen in de vlammen om".
Volgens Linda's verklaring was het
net een film. "Ik was niet bang. Ik
begreep eigenlijk helemaal niet
wat er gebeurde. Ik was niet in
paniek. Ik dacht er alleen maar
aan om mensen uit de vlammen te
krijgen. Toen ben ik uiteindelijk
zelf gesprongen"
Moeder en dochter Daniels maakten
beiden een opvallend kalme in
druk. De toedracht van het ge
beurde was beiden overigens vol
strekt onduidelijk. "Mijn man en
ik hebben, omdat we vaak reis
den,over de mogelijkheid van een
dergelijk ongeluk gesproken. We
weten dat dit soort ongelukken
kunnen gebeuren", aldus me
vrouw Daniels, die heel beslist
verklaarde dat dit ongeluk haar
niet zal weerhouden van vol
gende vliegreizen.
Vol lof waren moeder en dochter
over de opvang na de ramp. "Ie
dereen was geweldig voor ons. In
het ziekenhuis zijn we fantastisch
geholpen en de vertegenwoordi
gers van PanAm doen werkelijk
alles voor ons".
Een andere overlevende passagier
van het toestel, de 36-jarige Ame
rikaan John Charles Armador,
heeft telefonisch aan zijn ouders
laten weten dat het vliegtuig "een
oven leek" in de vijf minuten die
hij na het ongeluk nog aan boord
was. Hij zei door een kapot raam
naar buiten te zijn geklommen
waarna hij zich gewoon liet val
len.
Ook zei hij kort voor de botsing het
KLM-toestel met grote snelheid op
zich te hebben zien afkomen. Het
KLM-vliegtuig hing een paar
centimeter boven de grond, aldus
Armador. "Ik dacht eerst dat hij
over onze staart zou vliegen,
maar het volgende moment
hoorde ik eert enorme ontploffing
en ons vliegtuig werd in drieën
gereten".
TENERIFE (SP) - De tanden
borstel ligt er tussen de ver
aste en verkoolde brokstuk
ken nog als nieuw bij. Verde
rop ligt een dameshoed. Een
pakje sigaretten. De wind
waait een aantal geblakerde
visitekaartjes op. Een zool
van een herenschoen. Kle
dingstukken, veel kledings
tukken. Opengerukte kof
fers. Een portemonnee.
De brede startbaan ligt over de
hele breedte bezaaid met
wrakstukken. Dat hier toch
nog mensen levend uit zijn
gekomen mag een godswon
der heten. De ravage is niet
onder woorden te brengen.
In de stilte op de hoogvlakte,
waarop het winderige vlieg
veld van Tenerife ligt, wap
peren stukken vliesdunne
verschroeide kunststof en
alumminium. Dat is het
enige geluid dat er te horen
is. Nog geen twintig uur na
de ramp straalt de hitte nog
af van een in het gras ver
dwaalde turbomotor, die als
een projectiel moet zijn
weggeschoten. Midden tus
sen de ontelbare ondefi
nieerbare wrakstukken
staat een landingsgestel met
levensgrote banden nog
vreemd onaangetast over
eind.
Ruimers zoeken in het veld
met puin naar restanten van
de overlevenden: niet meer
dan verkoolde brokken. Ie
mand wroet met zijn blote
vingers in een koolberg. Hij
trekt er een horloge uit te
voorschijn Uit de brilleko
ker haalt hij een nog gaaf
montuur dat hij in zijn bin
nenzak steekt.
De Amerikaanse Boeing is
vrijwel onherkenbaar, maar
van het Nederlandse vlieg
tuig is bijkans niets meer
over dan een gesmolten hoop
aluminium en kunststof. Er
dwarrelen wat tijdschriften
op. Er ligt een spel Mens
erger-je-niet en een bus ca
cao. Mensen, die twee weken
een onbezorgde vakantie op
de Canarische Eilanden gin
gen vieren. Iemand raapt een
paspoort op, vlak naast een
stropdas.
John Cooper, de Amerikaanse
boordwerktuigkundige van
de PanAm Boeing, graait in
het puin op zoek naar techni
sche apparatuur, waaruit
men wat wijzer zou kunnen
worden. Hij overleefde de
ramp. Viel plotseling door
een gapend gat uit de bodem
van het toestel toen het onge
luk gebeurde. Zijn kale
kruin zit nu vol jodium. Ver
derop vindt iemand op dat
moment het visitekaartje
van John Cooper, PanAm.
Ook captain Grubb kwam er
levend uit.
Vicento Tito, een Spanjaard
die op het goederenempla
cement werkt, zag het ge
beuren, zoals zovelen: "Een
enorme klap, een zee van
vuur en veel explosies. Ik
dacht eerst dat het maar één
vliegtuig was". Hij tekent op
een papiertje hoe het volgens
hem zou zijn gegaan. De KLM
Boeing zette op het begin
vaD de baan snelheid voor de
start, terwijl de PanAm
Boeing in tegengestelde
richting schuin de startbaan
optaxiede.
"Het is een catastrofe voor Te
nerife, waarvan de omvang
ongeëvenaard is", zegt - de
Nederlandse consul in Santa
Cruz, José de la Rosa Rodri-
ques, die de hele nacht op het
vliegveld in touw was. "Ik
verwacht zeker dat het toe
risme eronder zal lijden."
Op het vliegveld, hoog op de
vlakte, midden boven het ei
land, waait zonder ophouden
een kille wind. Als we we
grijden naar Santa Cruz naar
beneden aan de kustl wordt
het warmer, drukker, leven
diger.
De boordwerktuigkundige van
het op Tenerife verongelukte
P an Am-vliegtuigJohn Cooper
loopt hier verloren tussen de wrak
stukken. Cooper is één van de naar
schatting zeventig overlevenden uit
de Amerikaanse machine. De En
gelse boordwerktuigkundige viel
plotseling dooreen gat naar buiten.
TENERIFE (SP) - Kreeg de KLM Boeing 747 toestemming van de vlucht-
controle op het vliegveld van Tenerife om op te stijgen?
Gaf de verkeerstoren op precies datzelfde moment de Amerikaanse PanAm
Boeing 747 opdracht de startbaan op te taxiën?
Was er op dat ogenblik sprake van een kortsluiting tussen de vluchtcontro-
le, die het opstijgen begeleidt en de verkeerstoren, die het gereedmaken tot
de startplaats aangeeft?
Dat zijn allemaal brandende vra
gen, die op het vliegveld van Tene
rife op de Canarische Eilanden
rondcirkelen. Vragen, die een ant
woord moeten geven op de oorzaak
van de grootste vliegramp in de ge
schiedenis van de luchtvaart,
waarvan 562 mensert het slachtof
fer werden, onder wie 244 Neder
landers.
Duidelijk is dat er op dat fatale
ogenblik rond zes uur zondaga
vond ergens een fout gemaakt is.
Maar er zijn nog meer vraagtekens.
Is de luchthaven van Tenerife
technisch wel voldoende uitgerust
om aan het enorm toenemende
luchtverkeer, met steeds grotere en
snellere machines, op te vangen?
Hangt dit toeristenparadijs in de
Atlantische Oceaan een financiële
catastrofe boven het hoofd als het
straks door de nabestaanden aan
sprakelijk wordt gesteld voor de
ramp?
Er zijn nog wel meer vragen te be
denken. Maar als het om het kri
tieke antwoord gaat, houdt de
Spaanse onderzoekcommissie zich
vooralsnog op de vlakte.
„Ja, de zwarte boxen met de
vluchtgegevens van beide toestel
len, zijn gevonden. Ja, we hebben
ook een gespreksband van de ver
keerstoren en de vluchtcontrole.
in een geheim rapport verwerkt en
dan pas zal de rechter hier op Tene
rife een uitspraak doen over de
schuldvraag", zei gouverneur An
tonio de Oyarszlal van het eiland,
die voorzitter is van het onderzoek
team, waarvan ook de Spaanse mi
nister voor luchtvaart, generaal
Franco Iribamnegaray deel uit
maakt.
„Die uitspraak kan zeker niet lang
op zich laten wachten, nu we alle
gegevens hebben", aldus een derde
lid van het onderzoekteam, burge
meester Licoucio Araurias van
Santa Cruz, die tevens vertegen
woordiger is van de IATA, de In
ternationale Luchtvaartorganisa
tie.
„De omstandigheden om hier
vliegtuigen te laten landen en op
stijgen zijn normaal. Zo'n ramp zou
overal elders hebben kunnen ge
beuren. Het is gewoon een onge
luk", aldus de burgemeester, die de
kernvraag, of beide vliegtuigen te
gelijkertijd toestemming kregen op
te taxiën, als een van de geruchten
van de hand wijst.
Verhalen en wat hij geruchten
noemt doen hier op Tenerife inder
daad volop de ronde. Er zou al eer
der kritiek zijn geuit op de techni
sche capaciteit van het vliegveldje
onder meer door Spaanse lucht-
Maar deze gegevens worden eerst vaartdeskundigen en ook door de af..
Amerikaanse Fedral Aviation
Board. Vorig jaar was er een sta
king onder het personeel van de
verkeerstoren op het vliegveld van
Tenerife, omdat zij ontevreden was
met de apparatuur waarmee zij
moest werken.
Eén gerucht kon de onderzoek
commissie in elk geval niet van de
hand wijzen. „Nee, Tenerife heeft
inderdaad geen grondradar", zo
moest worden toegegeven. „Maar
wacht nu toch op het rapport en de
uitspraak van de rechter. De
Spaanse regering, de vliegtuig
maatschappijen, de IATA, de over
levenden, de nabestaanden, voor
iedereen is die uitspraak belangrijk
en het is zeker dat die zo spoedig
mogelijk komt".
Inmiddels heeft men in Tenerife
ook de definitieve balans opge
maakt van deze ramp. Alle 244 in
zittenden van de KLM Boeing, on
der wie 15 bemanningsleden kwa
men om. Van de 375 passagiers en
de 15 bemanningsleden van de
Amerikaanse PanAm Boeing over
leefden 72 het ongeluk. Van hen
bevinden zich nog 57 in twee zie
kenhuizen in Santa Cruz. Bij 11
Amerikaanse passagiers bestaat
nog levensgevaar. Vrijwel de ge
hele bemanning van het Ameri
kaanse toestel bracht het er levend
RIJSWIJK (ANP) - "Als reisorga
nisatie houd je rekening met
grote rampen, maar wat hier ge
beurd is, is meer dan verschrik
kelijk". Aldus gistermiddag de
algemeen directeur van Holland
International te Rijswijk, drs. A.
P. Houtzaager, dodelijk ver
moeid en woorden tekort ko
mend om te getuigen van zijn
medeleven met de slachtoffers
van de vliegramp op Tenerife en
hun nabestaanden.
Op dat ogenblik waren nog steeds
niet alle nabestaanden opge
spoord. De slachtoffers hadden
geboekt bij 76 verschillende Ne
derlandse reisbureau's en de ge
hele nacht volgend op de ramp
zijn medewerkers van de reisor
ganisatie in de weer geweest om
te trachten zo spoedig mogelijk
een adreslijst samen te stellen.
Toen deze min of meer compleet
was gingen mensen van Holland
International op stap om de na
bestaanden te informeren. Men is
er tot nu toe nog niet in geslaagd
alle nabestaanden te bezoeken.
Wel zijn er veel mensen ingelicht,
die van hun kant contact hadden
gezocht met Holland Internatio
nal.
Onder de 249 slachtoffers, van wie
15 KLM-bemanningsleden, wa
ren 234 passagiers van wie 215,
die een vakantie hadden geboekt
bij Holland International. Onder
hen bevonden zich ook zes me
dewerkers van de reisorganisatie,
twee met familieleden.
De namen van de medewerkers van
Holland International zijn: de
heer p. Zijp, chef reisbureau
Magneet te Beverwijk, die met
vrouw en kind reisde en de heer
F. Gantschnigg, chef de bureau
van het kantoor van de Hint in
Oostenrijk en afkomstig uit
Sankt Johann in Tirol, die ook
vergezeld was van zijn vrouw en
kind. Verder de hostesses mej. Y.
Wessels uit Leiderdorp en M.
Verhagen en hun mannelijke col
lega's de heren W. van Driel en N.
Kloet, die op weg waren om op
hun bestemming Las Palmas
voor Holland International te
gaan werken.
Nog een hostess, Robina van Lan-
schot uit Dpn Haag die als be
stemming Tenerife had, is op die
luchthaven uitgestapt voordat
het vliegtuig weer vertrok. Onder
de reizigers van Holland Interna
tional bevonden zich verder twee
Amerikaanse in Nederland wo
nende echtparen en drie Duit
sers.
Drs. Houtzager vertelde, dat zon
dagmiddag nadat de KLM Hol
land International had gewaar
schuwd, de directie van Hint de
"alarmprocedure" in werking
had gesteld. De sleutelfunctiona
rissen zijn bijeengekomen en de
centrale organisatie begon te
werken.
Onder leiding van bedrijfsdirecteur
Mulder en de hoofddirecteur bui
tenland is een delegatie naar Te
nerife gestuurd, In Rijswijk is een
groep gevormd, die zorg draagt
voor het contact met de nabes
taanden. Een ander team heeft
zondagnacht contact opgenomen
met de reisbureaus, waar de pas
sagiers hadden geboekt. Dit om
dat mèn niet over adressenmate-
riaal beschikte.
Twee crisiscentra werden inge
richt in Rijswijk en bij de KLM
in Amstelveen. Gistermiddag
werden deze twee crisiscentra
gecombineerd als één centrum
ten kantore van de KLM in Am
stelveen.'Alle contacten en na
zorg met de nabestaanden wor
den van dit centrum uit verzorgd.
Of deze ramp zijn weerslag zal heb
ben op het vakantieseizoen was
een vraag, die drs. Houtzaager
niet kon beantwoorden. Van an
dere zijde heeft hij vernomen, dat
er nog geen annuleringen voor
vliegvakanties zijn binnengeko
men. Ook niet voor de bestem
ming Tenerife.
Slachtoffers van
ramp herdacht
LEIDEN - Op twee plaatsen wer
den gisteravond in Leiden de slach-
Een eerste taak zal nu zijn de
slachtoffers te identificeren en -
indien mogelijk naar Nederland t°f^rs^an de^vhegtuigramp
over te brengen. Drs. Houtzaager
v*. w* w „UUM,ao nerife herdacht. In de Leidse raad
vreesde, dat met de identificatie sPrak burgemeester Vis enkele
nog wel enige tijd gemoeid zal
zijn.
De juridische kant, waaronder ook
de aansprakelijkheid, is een zaak,
die geheel door de KLM zal wor
den verzorgd. Er wordt thans uit
gezocht hoe en waar de slachtof
fers waren verzekerd.
woorden ter nagedachtenis
overledenen, in het bijzonder de in
Leiden woonachtige familie Zand
vliet. In de Stadsgehoorzaal werd
tijdens de CDA-vergadering ook
korte tijd stilte in acht genomen, ter
herdenking van de slachtoffers van
de ramp.
AMSTELVEEN - De KLM
heeft gisteren de volledige lijst
vaii slachtoffers bij de ramp op
Tenerife vrijgegeven.
hr. C. G. Bekker (31), mevr. M.
Bekker (33), J. G. Bekker (7) en
Ch. Bekker (5) (zoontjes) uit
Bodegraven.
Hr. F. Bril (36), mevr. C. Bril
(33), F. Bril (6), M. Bril (3) uit
Reeuwijk.
Hr. K. Bouman (22) uit Sant
poort.
Mej. H. van Delden (36) uit Den
Haag.
Hr. J. H. N. Faassen (31) en
mevr. E. C. M. Faassen (24) uit
Den Haag (hr. Faassen was
werkzaam bij busbedrijf
West-Nederland).
Hr. G. W. Feuth (53) uit Zoe-
terwoude, bestuurslid van de
afdeling Leiden van het Neder
lands Genootschap voor Fy-
siotheapie.
Hr. E. Groen en mevr. A. Groen
(leeftijden onbekend) uit
Hoofddorp.
Hr. G. Groenewoud (60), mevr.
M. Groenewoud (58) en mej. T.
Groenewoud (16) uit Badhoe
vedorp.
Hr. I. v.d. Heuvel (53), mevr. E.
v.d. Heuvel (leeftijd onbekend)
uit Den Haag.
Hr. N. Kloet (21) uit Reeuwijk.
Hr. H. Manders (65) en mevr. J.
Manders (62) uit Den Haag.
Mej. L. Post (22) uit Santpoort.
Hr. H. Spruitenburg en mevr.
M. Spruitenburg (leeftijden
onbekend) uit Gouda.
Mevr. A. valkenburg (43) met
dochters van 16 en 14 jaar uit
Hillegom.
Hr. N. Zandvliet (52), mevr. J.
Zandvliet (49 met kinderen
van 18,15 en 9 jaar uit Leiden.
Hr. P. Zijp (29), mevr. T. Zijp
(28) met baby van 1 jaar uit Be
verwijk.
Hr. J. M. H. Zijp (31), mevr. G.
C. M. Zijp-Van Amelsvoort (30)
en 3-jarig dochtertje uit Alp
hen aan den Ri.in.
