De moeilijkheden van
een opmerkelij k filmer
Alternatieve
film zit in
een impasse
"Meanstreets" van
Scorsese in Leiden
Films
deze week
VRIJDAG 18 MAART 1977
Nadat „Alice doesn't live here anymore" en
vooral ^-Taxidriver" het in Nederland goed de
den, is nu ook „Meanstreets", een vroegere film
van de jonge Amerikaanse regisseur Martin Scor
sese, hier in roulatie gebracht. Eerder werd deze,
in '73 gedraaide film, door de nationale vestiging
van distributeur Warner Brothers wegens gebrek
aan belangstelling naar Amerika teruggestuurd.
Dit ondanks succes op filmfestivals in New York
en Cannes.
gespeeld door Harvey Keitel) probeert tevergeefs Johnny (Robert de Niro) c
Veel toekomstperspectief was er
voor de kinderen in zijn wijk niet.
Het was echter al vroeg een uit
drukkelijke wens van Scorsese om
priester te worden en op zijn veer
tiende ging hij dan ook naar het
seminarie. Hoewel zijn katholieke
opvoeding nog steeds een belang
rijke plaats in zijn leven inneemt,
bleef hij er niet lang. Hij studeerde
aan de universiteit van New York
en werd later op grond van zijn eer
ste eigen fims toegelaten als docent
aan de afdeling film van die univer
siteit.
Hij sloot zich aan bij een groep jon
gere Amerikaanse regisseurs, die af
wilde rekenen met de „glamour-
filmerij" van Hollywood. Tot deze
groep behoorde bijvoorbeeld ook
Francis Ford Coppola (The Godfa
ther). Met hem stuurde hij films in
voor het festival in Knokke. Van
Scorsese was daar „The Big Shave"
te zien, een filmpje dat zich afspeelt
op een plee ergens in New York,
waar een man binnenkomt die zich
begint te scheren en zich naarmate
de tijd vordert, steeds dieper snijdt,
te halen zijn totdat er uiteindelijk een bloeder-
Grofweg kun je Scorsese's werk in
twee groepen verdelen. De 16 mm-
films (behalve de uit 1972 date
rende „Boxcar Bertha") van voor
'73 en de drie al genoemde films uit
de periode daarna.
Door
Bart Jungman en
Ton van Brussel
Met dat vroegere werk viel hij bij
kleinere festivals in het buitenland,
bijvoorbeeld in Knokke en Ober-
hausen, al voortdurend in de prij
zen, terwijl in zijn geboorteland nog
niemand iets van hem wilde weten.
Dat veranderde na het grote succes
van „Meanstreets" in Amerika. In
alle filmbladen en ook in veel kran
ten werd daar uitvoerig over be
richt. Daarmee kwam niet alleen,
zoals dat in een „roman-voor-onder
de-droogkap" hoort, een einde aan
de miskenning van zijn talent, maar
dat betekende ook dat Scorsese
voor het laatst in zijn eentje, met
zoals hij dat gewend was, de hulp
van zijn vrienden, familie en ken
nissen een film maakte. Meer lijn in
de scenario's, minder krakkemik
kig camerawerk, geen onbekende
acteurs meer (hoewl vroegere on
bekende spelers als) Harvey Keitel,
Robert de Niro en Jodie Foster
door het werken met Scorsese
gewaardeerd en ook door andere
regisseurs ontdekt werden), maar
ook zoals veel critici schreven, geen
oorspronkelijk en zuiver werk
meer. En al die kwalificaties zijn
dan met name van toepassing op
„Meanstreets", wellicht zijn be
langrijkste film tot nu toe, in elk
geval zijn meest autobiografische.
„Meanstreets" speelt zich af in de
New-Yorkse wijk Little Italy, waar
Scorses opgroeide Charley, de
hoofdpersoon, heeft een verhou
ding met Theresa, de zus van zijn
jeugdvriend Johnny Boy. Dit tot
ergernis van zijn oom, een klein
maffia-baasje, die hem de over
name van zijn restaurant in het
vooruitzicht heeft gesteld. Voor
waarde is dan wel dat hij een punt
zet achter zijn contacten met The
resa en Johnny Boy, die nergens
voor deugt, en overal mooi weer
speelt en daardoor diep in de
schulden zit. Zelfs als hij met de
dood bedreigd wordt, wijkt Char
ley niet van Johnny's zijde en
vluchten zij samen met Teresa,
maar ontkomen echter niet aan een
op een stevig bloedbad uitlopende
schietpartij.
Nou niet zo'n bijster indrukwek
kend gegeven, dat je vooral in het
eerste deel van de film wat onrustig
op je stoel doet draaien. Van een
duidelijk verhaal is nauwelijks
sprake en dat met name heeft veel
kritiek opgeroepen.
ïge r
i ontstaat.
Waarom dan toch de loftrompet
van zolder gehaald, opgepoetst en
gestoken?
Wel, wat Scorsese wel heeft gepro
beerd en wat hem zeker is gelukt is
een sfeertekening maken, van een
leven waar hij bijzonder veel ver
wantschap mee heeft. Improvisatie
heeft in verschillende theatervor
men een niet meer weg te denken
plaats ingenomen. By film ligt dat
nog wat anders. Maar het is juist dat
middel, waarmee Scorsese zijn ac
teurs tot verrassende prestaties
brengt. In „Meanstreets" komt dat
zeer duidelijk naar voren, bijvoor
beeld in de dialogen tussen Charley
(Harvey Keitel) en Johnny Boy Daarbij krijg je het gevoel dat de
dus ook de bioscoopbe-
len Burnstyn berekt Scorsese Opvallend
zoeker in het gevecht is betrokfc
Daarnaast ls er dan het
werk. Op het eerste gezicht mis
schien amateuristisch, maar daar
door (ook door het opvallend fre
quente gebruik van de handcame
ra) van een enorme directheid en
intensiteit. Een voorbeeld is de
vechtpartij in een café, waarbij hij
geen totaalbeeld geeft, maar louter
de vechtenden op de voet volgt.
goede sfeertekening noodzakelijke
keuze van de filmfragmenten.
De betrokkenheid van Scorsese bij
Little Italy is in „Meanstreets"
overduidelijk. In die wijk kwam hij
als kleuter te wonen, maar vond hij
nauwelijks aansluiting bij leef
tijdsgenoten. Hij had astma, was
daardoor tot weinig fysieke in
spanning in staat en bracht vanaf
zijn vierde jaar veel van zijn vrije
tijd door in de bioscoop.
Die film wordt gezien door Firn de
la Parra, die later Scorsese mee laat
schrijven aan zijn scenario voor
„Obsessions". Martin Scorsese is
dan in Amsterdam, waar hij recla
mefilms maakt en waar hij met on
der meer Marijke Boonstra een
sex-scène opneemt voor „Who's
that knocking at my door" om deze,
overeenkomstig de wens van zijn
producent, beter verkoopbaar te
maken.
De la Parra gevraagd naar zijn erva
ringen met Scorsese: „Het is na
tuurlijk een vreselijk neurotisch
iemand, slikt de ene pil n£ de ande
re, moet bezig zijn. Een typische
Schorpioen. Geobsedeerd door sex
en dood. Hij is vreselijk onzeker,
maar is nu in het filmwereldje op
genomen. Dat betekent het ene
script na het andere aangeboden
krijgen en werken met vakbe
kwame mensen. Maar „eigen fims"
als „Meanstreets" zitten er natuur
lijk niet meer in".
Na het succes van „The Exorcist",
mag hoofdrolspeelster Ellen Burn
styn voor haar volgende film naar
een gegeven van Robert Getchell
van Warner Brothers, zelf een re
gisseur zoeken. Ze ziet „Mean
streets", is zeer onder de indruk en
wil per se met Scorsese werken. Die
beschouwt dat als een eer, de film
„Alice doesn't live here anymore"
wordt gemaakt en levert haar een
Oscar op. Ook in die film zit Scor
sese met het oude probleem, het
vertellen van een verhaal in zijn
maag.
Van het aanvankelijke eindresul
taat moet een' uur worden weggek
nipt. Pas dan is „Alice" verkoop
baar. Maar Burnstyn komt in de
improvisatie volledig tot haar recht
en dit geeft de film, samen met we
derom zorgvuldig gekozen muziek,
een opmerkelijke spontaniteit.
Zelfs in „Taxidriver", de film, die
we van het laatste drietal het eerste
in Leiden te zien kregen, heeft
Scorsese, zijn oude moeilijkheden
nog niet kunnen overwinnen. Maar
ook hier is het vooral de sfeer, de
suggestieve manier van filmen en
het overtuigend acteren van hoofd
rolspeler Robert de Niro, die je als
kijker bijblijven. De soundtrack
van „Taxidriver" (Bernard Her
rmann voltooide de muziek vlak
voor zijn overlijden) is inmiddels
ook in Nederland verkrijgbaar.
Het is duidelijk dat Scorsese's
kracht vooral gezocht moetworden
in zijn acteursregie. Harvey Keitel,
die nu in vier van zijn films mees
peelde, deed dat steeds weer in vol
strekt uiteenlopende gedaanten, en
telkens weer overtuigend. Het
zelfde geldt voor De Niro, die voor
zijn rol in „Taxidriver" op de nomi
natie staat voor een Oscar. De
hoogste onderscheiding voor een
acteursprestatie, waar Scorsese
zonder twijfel een belangrijk aan
deel in heeft gehad.
Titel: Meanstreets"; regie: Martin
Scorsese; hoofdrollen: Robert de
Niro en Harvey Keitel; theater
Camera; 18 jaar.
3Blijvers
LIDO II - "L'Empire des sens",
een Japanse man en vrouw die
copuleren tot het bittere eind.
DU MIDr - "The party", dag.
8.15 uur, zat. 7.00 en 9.30 uur, zo.
4.00, 7.00 en 9.30 uur, al.
EURO - "Irma la Douce", dag.
1.45 en 7.45 uur, zat., zo. en woe.
3.45 en 7.45 uur, al.
METROPOLE 1 - "Sex o'clock
USA", dag. 2.00, 6.45 en 9.15
uur, zo. 1.30, 4.00, 6.45 en 9.15
uur, 18 jaar.
STUDIO - "L'Innocente" laat
ste meesterwerk van de overle-
den Luchino Visconti. METROPOLE 2 - "The Pink
Panther strikes again", dag.
2 3Q 7 00 en 9 3Q UUFi ZQ 2.00,
Terug in Leiden 4 30-7 00 en 9 30 uur-aL
METROPOLE 3 - "De nacht
LIDO I - "Dr. No", James Bond van inspecteur Tibbs", dag.
nog gespeeld door Sean Conne- 2.30, 7.00 en 9.30 uur, zo. 2.00,
ry- 4.30, 7.00 en 9.30 uur, 14 jaar.
METROPOLE 4 - "Future
-* T i 4.Z-1 world", dag. 2.15, 7.15 en 9.45
JNaCntlllm uur, zo. 1.45, 4.15, 7.15 en 9.45
UUFi 14 jaar.
REX^'Prono'toer in Bang- 6 45 e^O^u"
kok» man dag. 2.15,6.45 en 9.30 uur,
zo. 1.30,4.15,6.45 en 9.30 uur, 18
jaar-
Kindermatinee odeon i - "Sodom en Gomor-
ra", dag. 1.30 en 8.00 uur, 14 jaar.
W^1eBRuffeI""WinnetOU 16660 ODEON 2 - "Bestemmmg Las-
niy Sandra", dag. 2.00, 6.45 en 9.15
uur' z0- 130. 40°. 6 45 en 915
REX uur, 14 jaar.
ODEON 3 - "Silent movie", dag.
"Valdez de halfbloed", ook al 5"®» en 9 45 uur. zo- ook
een film met Charles Bronson. 4 40 uur« a^
brek aan werkje klagern^ g8' f
APOLLO 1 - 'Tlsa, wolvin van ook 445 "ur' ..P°™toer jaar.
ïïrMiMss*? ?So0U;:^."'das-
uur, 18 jaar.
APOLLO 2 - "Madhouse", dag. PASSAGE - "De Peetmoeder",
2.00, 7.30 en 9.45 uur, zo. 2.30, dag. 2.00,7.00 en 9.30 uur, zat. en
4.45, 7.30 en 9.45 uur, 18 iaar. z0- 13(>. 4 0°. I-00 en 9-30 uur, 18
ASTA - "Patton", dag. 2.00 en Jaar'
8.00 uur, 14 jaar. REX - "The enforcer", dag. 1.30,
BIJOU - "Lumière", dag. 2.00, 4.00, 7.00 en 9.30 uur, 18 jaar.
7.30en9.45uur,zo.ook4.15uur,
14iaar ROYAL*70-"Duet inbed", do.,
1 J zat. en zo. 2.00, 7.00 en 9.30 uur,
CALYPSO - "De verloren eer vrij. 2.00 en 6.45 uur, ma. 2.15 en
van Katharina Blum", dag. 2.15, 8.00 uur, di. en woe 2 15 uur 18
7.00 en 9.30 uur, zo. 1.45, 4.15, jaar
7.00 en 9.30 uur, 14 jaar.
CAMERA - "Wie is er bang voor ROYAL - "De meiden van het
Virginia Woolfdag. 2.15, 6.45 moordcommando", ma., di. en
en 9.30 uur, zo. 1.45,4.15,7.00 en woe. 2.15 en 8.00 uur, do., vrij.,
9 30 uur 18 jaar zat- en z0- en 9-30 uurv
CINEAC - "On her majesty's 2at en 2°' ook 4 30 uur' 18 Jaar'
secret service", dag. 1.30, 4 .00, STUDIO 2000-"Belle de jour",
1®® en 9'3 rtUur' Zfi" Z°' en WOe' dag. 7.00 en 9.30 uur, do. t/m di.
7.00 en 9.30 uur, 14 jaar. ook 2 00 uur_ 18 jaar
CORSO - "Two minute war
ning", dag. 2.00,7.00 en 9.45 uur, DE UITKIJK - "Cousin, cousi-
zo. 1.30,4.15, 7.00 en 9.45 uür, 14 ne", dag. 2.00, 7.00 en 9.30 uur,
jaar. 14 jaar.
Film International in
Rotterdam bijna ten einde
ROTTERDAM - Film International is over de helft heen, de
vermoeidheidsverschijnselen gaan een woordje meespre
ken, het bijna bij uitsluiting jonger publiek wordt kieskeu
riger.
De openingsschoten klinken nu,
vijf dagen later, nog luide na, want
het zijn vooral de eerste films als
„l'Affiche Rouge" van Cassenti,
„Der sterke Ferdinand" van Kluge
en „ForfiniijCani" van Jean Marie
Straub, die iets hebben losgewoeld.
De laatste, zelf aanwezig om zijn
weerbarstige oeuvre in een eigen
zinnige stijl te verdedigen heeft
vele discussies opgeroepen.
Belangrijke regisseurs, die als gas
ten in Rotterdam met hun komst
werden verbeid, lieten het helaas
nogal eens afweten. Huub Bals
heeft ze niet aan een touwtje en dat
zou men in zijn onvermoeibaar
streven toch moeten toewensen.
Telkens als er weer een vliegtuig op
Zestienhoven of Schiphol neer
ploft hoopt men dat er weer een
nieuwe filmeminentie uit zal stap
pen, liefst met zijn film onder de
arm, want sommige titels worden
met veel improvisatiezwier telkens
een dagje verder geschoven tot het
gordijn zaterdag definitief over de
zesde festivalaflevering zakt en het
arriveren van welke film ook geen
zin meer heeft.
Door
Piet Ruivenkamp en
Jacques Frenkel
Ondertussen valt het in Rotterdam
wel op, zoals in sommige eerder ge
houden festivals al bleek, dat het
pioniersbloed internationaal aan
het stollen is. Gevolg: weinig echte
kwaliteit en het tenslotte toelaten
van films, die geen festivalniveau
hebben.
Nederland
Bij deze wat ontmoedigende situa
tie, die voor het alternatieve circuit
in het komend jaar weinig belooft,
is het plezierig te weten dat een aan
tal Nederlandse prestaties in het
programma een goed figuur slaan.
Het is woensdag bijvoorbeeld de
dag van de Palestijnen geweest, een
probleem waar nu al diverse Neder
landse cineasten zich de laatste tijd
toe ge%nspireerd hebben gevoeld.
Met zijn zeer bezienswaardige film
„A reason to go" heeft George Slui-
zer als een van onze bekwaamste
cineasten kans gezien aspecten te
tonen, die in oppervlakkige, snelle
journaalopnamen niet aan de orde
komen. Een dag voor de Syrische
troepen Beiroet bezetten was hij ter
plaatse om te zoeken naar twee Pa
lestijnse families, die hij twee jaar
eerder filmisch ontmoette. Er ont
staat een open, ontspannen beeld
van wat hen in hun revolutie be
zielt. Het is niet alleen een politieke,
maar evenzeer een menselijke film.
Hoezeer een perfecte filmtechniek
daarbij mede dienstbaar wordt, is
iets dat vele geengageerde filmers
graag vergeten. Dat merkte men
bijvoorbeeld in „l'Olivier" gemaakt
door een kollektief in het Franse
Vincennes van zes Palestijnen.
Hun aandacht vragen voor het Pa-
le~tijnse probleem is uiteraard legi
tiem, maar er komt slechts een
zweem van objectivering over in de
diverse beeldenreeksen. Men ge
bruikt wat in de redenering te pas
komt en laat gemakshalve weg wat
niet dienstbaar is. Zonder objecti
vering wordt geen probleem opge
lost.
Men ziet bijvoorbeeld beelden van
Piet Nak, die tot de februari
staking in 1941 aanzette en die later
zijn Israëlische onderscheiding te-
Bel Ami: De
Maupassant?
Niet veel meer dan ondeugend zijn
de televisiebewerkingen die de
TROS-televisie regelmatig uitzendt
van de verhalen van de Franse
schrijver Guy de Maupassant. Blijft
.het daarin veelal beperkt tot de
overigens uiterst forse bilpartij van
actrice Mimi Kok; in de film Bel
Ami, gebaseerd op de gelijknamige
roman van De Maupassant wordt
wel iets verder gegaan. Zover zelfs
dat de Franse auteur bij het zien
van al dat lijf-aan-lijf-werk zich met
wellicht enige walging in zijn graf
zou omdraaien. Alle subtiliteit is
verdwenen en zelfs de in het begin
gedane poging tot enige relativer
ing van al die sex wordt ook al
vlotweg onder het matras wegge
moffeld. Het gaat allemaal om een
keurige journalist, George Duroy,
die werkt voor het al even keurige
blad "Nieuwe Moraal" (ethisch re
veil?). Deze Duroy slaat helemaal
op hol. Hij komt bij een sexblaadje
terecht en zoekt zijn heil voortaan
bij rondborstige, bij voorkeur
naakte dames. Van Agt op het
slechte pad dus eigenlijk.
*4 "Bel Ami"; regie: Bert Thorn;
hoofdrol: Harry Reems; theater:
Trianon; 18 jaar.
BART JUNGMAN
De timmerman en zijn pleegzoon in "Pinocchio" van Luigi Comencini,
een regisseur die op het Rotterdamse Film International onverwacht hoge
ogen gooide.
rugstuurde. Met het na eve besef
dat hij geen slachtoffer zou zijn van
een grotere politieke manipulatie.
Fons Grasveld heeft in „De straat
veger" een sober onopgesmukt
beeld van een Amsterdamse rein
igingsman gegeven. Vooral te
waarderen naast de in zwang zijnde
(televisie)portretten, waarin intel
lectuelen met een soort kneukel
spot hun eenvoudige slachtoffers
proberen te pakken. Grasveld bleef
daar verre van en identificeerde
zich in zijn beelden sympathiek
met zijn hoofdpersoon.
Altmans team
Film International had de primeur
van een Amerikaanse film, waaraan
de naam van Robert („MASH",
„Thieves like us", „Nashville",
enz.) verbonden is, maar niet als re
gisseur. Altman gunde zijn assis
tent Alan Rudolph namelijk zijn
regiedebuut van een film, „Wel
come to L.A.", waarvoor dit jonge
talent het scenario had geschreven.
Zelf bleef Altman op de achter
grond als producent, maar wel
haalde hij er zo ongeveer alle pro
minente acteurs en actrices bij, die
in voorgaande films van zijn hand
een rol hadden gespeeld, van Keith
Carradine, Harvey Keitel en John
Considine tot Sally Kellerman, Ge-
raldine Chaplin en Sissy Spacek.
„Welcome to L.A." maakt een wat
rommelige indruk, maar geeft uit
stekend de sfeer weer in het
kwasi-artistieke wereldje van de
commerciële muziekindustrie aan
Amerika's westkust. Richard Bas
kin, die de muzikale leiding van
„Nashville" had en nu de muziek en
songs schreef, waarmee hij af en toe
ook zelf in beeld komt, laat Keith
Carradine in diens afsluitende song
het klimaat van Los Angeles en de
film goed karakteriseren:waar
de lucht dik en geel is met de muffe
smaak van verval. De film is een
goede aanloop tot de twee aan Alt
man gewijde weken in 't Venster
tussen 24 maart en 6 april, gedu
rende welke zes films van hem ver
toond zullen worden („McCabe
Mrs. Miller", „Images", „The long
goodbye", „Thieves like us", „Cali
fornia Split" en „Nashville").
Vandaag zal het festival zeker in het
teken staan van Agnes Varda's te
rugkeer in de bioscoop met ,,1'Une
chante, l'autre pas", een wereld
première met twee Franaaises, die
in Amsterdam een abortus onder
gaan.
"St. Ives" is
best amusant
Titel: "St. Ives"; hoofdrollen:
Charles Bronson en Jacqueline
Bisset; theater: Luxer; 14 jaar.
De nogal verlopen kop van Charles
Bronson zou je de indruk kunnen
geven, dat hij het met de maat
schappelijke normen niet zo nauw
neemt.
In "St. Ives" is het tegendeel hier
van waar. Hij mag dan een dooden
kele keer zijn vuisten gebruiken;
maar dat gebeurt slechts wanneer
bepaalde figuren hem geen andere
keus laten. Voor het overige is hij
een uiterst nauwgezet man. die een
goede vriend van de politie is. Dat
moet ook wel, want hij is ex-
misdaadverslaggever en nu bezig
een misdaadroman te schrijven.
Helaas laat zijn fantasie hem in de
steek en trekt hij het rauwe leven in
om daar stof voor zijn verhaal uit te
putten. Met alle complicaties van
dien. Op het eind worden de ver
wikkelingen vaak wat al te moei
lijk, maar ach, dat mag de pret niet
drukken. "St. Ives" zorgt voor ge
noeglijke ogenblikken en meer
moet je van deze film dan ook niet
verwachten.
ANNEMIEK RUYGROK
