Kansen voor de kerk in Polen
LAM OF BUFFEL
GBHBECBBS
Kerkdiensten
Prediker is geen
appelmoes-opdiener
f\
9Kruistochtenkan vraag naar lektuur nauwelijks aan
ZATERDAG 12 MAART 1977
11
Dr. F. H. von Meyenfeldt, gereformeerd predikant in Hilversum (daarvoor in Harmeien,
Noorwijk, Amersfoort en Leiden), is erg bezorgd over de huidige neiging om de predi
kant in de kerk te "ont -politieken".
Hij gaf daarvan blijk in een vraag
gesprek met Bert Aalbers voor
Hervormd Nederland. In zijn bo'ek
"Minister en Magister" (een bijbels
beraad over de staat) pleit Von
Meyenfeldt voor een prediking
waarin de kerk voordtdurend bezig
is met een kritische observatie van
het politieke bedrijf. Waarom?, zo
vroeg Aalbers hem.
Roodgloeiend
Hier heb je nu, meent Van Meyen
feldt, de gelegenheid op bepaalde
dingen je eens even te bezinnen en
ze niet zo vanzelfsprekend te aan
vaarden. Het moet natuurlijk niet
zo zijn dat een predikant op die ma
nier weer zijn oude machtspositie
terugkrijgt. Hij moet bereid zijn
zich te toetsen aan de gemeente.
Ze zeggen altijd dat de preek een
monoloog is. maar je moet eens kij
ken wat er met een prediking ge
beurt die tegen het zere been trapt
je telefoon staat roodgloeiend, je
wordt uitgescholden, krijgt ano
nieme brieven, kortom: handenvol
werk. Ik heb enige tijd geleden in
een preek een paar toepassingen
gemaakt op de politiek, waarop
tientallen mensen de kerk verlie
ten, luidkeelsroepend: Geen poli
tiek op de kansel. Daaruit blijkt, dat
het bepaald niet vrijblijvend is,
want reken maar dat je dan op je
duvel krijgt. In de prediking kan de
kerk fungeren als kompasnaald. Ze
relativeert, trekt in twijfel, haalt de
schouders op en meesmuilt. Dat
vind ik typerend voor de kerk. Maar
dat doet ze te weinig. Ze huilt mees
tal mee met de wolven in het bos.
Gelukkig zijn er ook goede ontwik
kelingen. Ik denk aan de Wereld
raad van Kerken. Die begint hin
derlijk te worden in politiek op
zicht, en dat moet ook. De eenheid
van de Schrift ligt daaraan ten
grondslag.
Trammelant
En toch is Van Meyenfeldt bezorgd.
De prediking worden hoe langer
hoe meer de tanden uitgerukt.
Praat je over politiek, dan zeggen
ze: daar weetje geen bal van. Ik heb
eens tegen een politicus die mij dat
verweet gezegd: Krachtens welke
studie of vooropleiding noemt u
zich politicus9 De man las minder
kranten dan ik en noemde zich toch
politicus. Maar als wij ons als pre
dikers daaraan gaan storen, dan
mogen we steeds minder zeggen,
dan worden we ongevaarlijke
vrome appelmoes-opdieners. Dan
ga je mensen naar de mond spre
ken. Dan ga je alleen maar denken:
ik wil geen trammelant. Tot zover
dr Von Meyenfeldt.
Probleem
In zijn jaarverslag voor de synode
noemt de hervormde raad voor za
ken van de overheid en samenle
ving de communicatie binnen de
kerkelijke gemeente een "ernstig
probleem". Mensen die zich met
een maatschappelijk probleem be
zighouden en naar verandering
streven krijgen heel vlug het etiket
"links" opgeplakt. De gemeente
moet volgens de raad de ruimte
worden waar men elkaar helpt om
in vrijheid en creativiteit gevolg te
geven aan de evangelische op
dracht tot vernieuwing van onszelf
en van de samenleving.
'Zie het Lam Gods, dat de zonde
van de wereld wegneemt
schrijft Johannes in zijn
evangelie. In dit beeld van het
'Lamteken t Johannes heel het
leven, werksterven en de op
standing van Jezus.
Het lam blijft het symbool van
het ongerepte, prille, kwets
bare en weerloze leven. Dit
beeld spreekt nog steeds tot
onze verbeelding
Ik denk aan het meesterwerk
van de Duitse schrijver Hein-
rich Böll getiteld 'Biljarten
i half 10'Daarin schrijft hij
'het
lan
7 het
buffel'. Er komen mertsen in
voor. die nooit van het 'sa
crament van de buffel'hebben
gegeten, maar alleen dat van
het lam. Maar zij zijn een uit
zondering in deze wereld,
want bijna alle mensen eten
graag van
de buffel.
Geen traan
Wat zijn dat vooi
alleen eten van h
van het lam?'
Dat zijn mensen, die de mens,
elke mens stellen boven bezit
en macht, aanzien en carriè
re. levenszekerheid en veilig
heid. In deze wereld vol haat
en liefdeloosheid, oorlog en
uitbuitinglijden deze volge
lingen van het Lam onder het
onrecht dat de i
aangedaan. Zij
niet, dat
wel treuren
tuurmonumenten die in de
oorlog verloren gingen, maar
die over vele oorlogsslachtof
fers geen traan lieten.
ordt
begrijpen
zijn, die
vele cul-
Daar staan tegenover de men
sen, die van 'het sacrament
van de buffel' hebben gegeten
Welke mensen zijn dat?
Het is de mens. die meéhuilt met
de wolven in het bos, die altijd
aan de kan t staat van de heer
sende partij, die alles om zich
heen plattrapt omwille van
van eigen voordeel en die niet
zelden in zijn leven over lijken
gaat.
Hij neemt alles in het leven "do
delijk ernstig" op en kan nooit
iets relativeren; hij lacht zel
den om iets en is nooit écht be
droefd en kan zich over niets
in het leven nog verwonderen
En juist daarom is hij on
danks alles geen schoft. Bij al
zijn onmenselijkheid is hij al
tijd even correct, beminne
lijk' en hoogst fatsoenlijk.
'Fatsoenlijk, eer-trouw, or
de zo dom als een boom', zo
oordeelt de oma in Böll's boek
over deze mensen
Doelde Böll op de nazi's? Ja en
nee. De schrijver peilt dieper,
want de oerbuffel is niet Hit-
Ier, maar Hindenburg
Boll neemt niet de misdadige
elementen in Duitsland,maar
in Europa, in héél de wereld
op de korrel, maar juist de
fatsoenlijke mensen, die zo
fatsoelijk zijn, dat ze niet
meer dan fatsoenlijk zijn
Daardoor zijn ze zonder gees
telijke diepte, zonder geeste
lijk verweer, zonder geeste
lijke onafhankelijkheid. Van
het verleden hebben ze niets
geleerd. Het heeft geen spoor
van droefheid in hen achter
gelaten. Het zijn mensen die
zich laten leven
Door de hoogvereerde Hinden
burg tot oerbuffel te maken,
legt Boll de wortels van het
nazidom bloot. Reeds vele
tientallen jaren vóór 1933
vindt Böll in de gewone, nette
Duitse en Europese burger een
geestesgesteldheid die hij ty
peert als het 'eten van het sa
crament van de buffel' en die
hij uiteindelijk voor heel de
verschrikking van het na
zisme verantwoordelijk stelt.
Meer echter nog wil hij waar
schuwen, dat die zelfde gees
tesgesteldheid nu nog aanwe
zig is.
Erger
Mgar buffel eten, is het feit dat
maar weinigen van het sa
crament van het Lam eten. Er
zijn helaas maar weinig
christenen 'Ik ben niet bang
omdat zij (die fatsoenlijke
mensen) er zijn, maar omdat
die anderen er niet bij
zijn.Welke anderen? Degenen
die dat woord wel eens den
ken, voor mijn part enkel,
fluisteren ik heb het eens van
een oude man in Hyde Park
gehoord, Robert:'Als jullie
christenen in Hem geloven,
waarom doen jullie dan niet
wat Hij heeft geboden?' Dom,
on realistisch, he Robert? Weid
mijne lammeren, Ro
bert,maar zij fokken enkel
wolven!'
Dr. Hans Jansen
LEIDEN - Hen.'. Gem. Hooglandse kerk
10 ds Boogert. 1145 oec. studenten-
dienst, Marekerk 10 ds. De Jong. 5 ds.
Oosterom Oudewater, Maranathakerk
10 mevr ds Van Everdingen, L.dorp,
Bethl kerk Dnftstraat 10 dhr Christ,
opendeurdienst. Bevrijdingskerk 9 en
10.30 ds. Brederveld en ds Wagenvoor
de. Vredeskerk 10 dr. Lamping, Waalse
kerk 10.30 ds. Ribs, Acad. Ziekenhuis 10
ds. Bakker, Diac. huis 10.30 ds. Hemmes,
Merenwijk 10 mevr. De Mey, oec. werk
plaats, Plantage 16, 10.30, Petrakerk Su
rinamese. 10.30 dienst voor doven. dhr.
Haaring. Geref Kerk Zuiderkerk 10 ds.
v.d. Werff te Voorhout, 5 ds. Sijtsma, Pe
trakerk 10 en 3.30 ds Hortensius, gem
zondag, Oude Vest 10 ds. Sijtsma, 5 ds
Brederveld, Maranathakerk 10 mevr. ds
Van Everdingen, 5 ds. Brederveld Den
Helder, Bevr. kerk Zuid-West 9 en 10 30
ds. Brederveld en ds Wagenvoorde, 5 ds.
Elgersma Noordwijk, Groenh. 10 ds.
Brederveld Den Helder, De Mirt geen
dienst i.v.m. gem. zondag, Mierennest 10
dhr. Wielinga. Petrakerk Suriname-
straat 10.30 dienst voor doven dhr. Haar
ing, Dolerende Noodgem. Groot Leiden
8 30 en 5 ds. Van Woerden R dam (in
Lokhorstkerk. Pieterskerkstraat 1 Lei
den). Geref. K Vnjg. (Herengr. 70) 10 en
5 ds. Gootjes HA, Chr. Geref. Kerk
(Steensch 9) 10 en 5 ds. Carlier, Geref.
Gem. (N. Rijn) 10 en 4 30 ds. Boogaard.
Geref. Gem. in Ned (Bethl kerk
Dnftstr.) 11.30 en 5.30, Evang. Luth
Gem. (Hoogl. Kerkgr 9.30 ds. Happee,
radiouitzending. Rem Doopsgez Gem
(Pieterskerkstr.) 10 15 ds. Meijenng,
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. v. Mame
ren, Evang. Chr gemeenschap (Middel-
stegracht 3) 10 dhr. Dikkes, Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterwou
singel 21) 5 dhr. Van der Keur, met zang
van Wolfgang Schmidt. Evang centrum
Zijlsingel 2, zo. 10 en di. 8 evang. Zijlstra,
vrij 8jeugdsam., Pinkstergem. (O. Rijn
3) 3 dhr. Eikerbout, Leger des Heils
(Hooigr.) 10 en 7.30, Nw.-Apost. Kerk (H.
Rijndijk 24) 9.30 en 4. woe 8. Christian
Science (Steensch. 6) 10.30, Kerk van J.
Chr van de Heil der Laatste Dagen
(Steenschuur 6) 10 15, Oud Kath Kerk
(Zoeterw. singel) 10 h. mis, Vrij Kath.
kerk (Vreewijkstr.) 10.30 h. mis, RK
Kerken Haagweg zat. 7, zo 9, 10.45.12 en
6.30, Steensch. zat. 7, zo. 10,11.30, 6 en 7,
Lammenschans zat. 7. zo. 9, 10.30, 12 en
6. Haarl str. zat 7. zo. 9 30.10 45 en 12.15,
Rijndijk 281, zat. 7, zo. 9.30 en 11.30, Bos-
huizerl. zat. 7, zo. 9 30,11 en 12 15, Heren
singel zat. 7. zo. 8.30, 9.30 en 11
ABBENES - Hen.- Gem. 9.30 en 7 ds.
Den Harder.
AARLANDERVEEN - Hen' Gem. 10
ds. Wolthaus, 7 ds. Ter Linden O.geest,
Geref. Kerk 10 ds. Hassefras Putten, 6.30
ds. v. Harmeien. Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 7 stud. Rookhuyzen, RK Kerk
zat. 7. zo. 7 30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Hen- Gem.
Adventskerk 10 ds. Bogers, 6 30 ds
Talsma Den Haag. Kruisk. 10 ds. Hane-
maayer, Opst kerk 10 ds. Fokkema, 6.30
ds. Hanemaayer, Mar kerk 10 ds.
Lamme Delft, gemeensch. dienst ho
renden en gehoorgestoorden met
avondmaal, Nabij-10 jeugdkapel, G. H.
kerk 10.30 dr. v. Santen, De Bron &dr. v
Santen, 6.30 ds. Verheul, Oudsh. weg 10
ds. óort. 6.30 zangdienst, Sionskerk 9.30
ds. Trouwborst Benschop, 6.30 ds. Ver-
ploeg, Geref. Kerk. Mar. kerk 10 ds.
Lamme (zie Hen-. Gem.) 6.30 dhr. Te-
nvenhuis, Salv. kerk 10 dhr. Tenyenhuis,
6 30ds. Hassefras Putten. G. H. kerk9ds
Verheul, 6.30 ds. v.d. Ree, De Bron 9.30
ds. v.d. Ree HA, 10.30 ds. Verheul HA,
6.30 ds. Verheul HA. Geref. K Vrijg. 8 45
dienst, 6.30 ds Borgdorff, Geref. K.
Vnjg Buiten Verband 9.30 dhr. Wem-
menhoven, 4.30 ds. Roukema Katwijk,
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30, Oud-Geref.
Gem. 9 30 en 4, Baptistengem. 10, ds.
Koekoek, 6.30 ds. Harkema, Noord
(Sporti.) 10 ds. Reiling, Leger des Heils
10 en 6.30 Corn, de Vlamingstr., Volle
Evang. Gem. (geb. Kindervreugd) 10
dhr. v. Leeuwen, Rem. Kring 10 ds.
Kolkman. Moluks Prot. Kerk 4 ds. To-
masoa, Moluks Evang. Kerk 11 ds. Sita-
nala, RK Kerken Bon. kerk zat. 7, zo.
8.30,10 en 11.30, Piusk. zat. 7. zo. 9,10.30
en 11 45, De Bron zat. 6.30, zo. 8.30 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 prof.
Graafland, 6 ds. VarvEyk, Gouda, Geref.
Gem 9.30 leesd 7 ds. Boogaard Leiden,
16 maart 9.30, 3 en 7 ds. Honkoop R.dam
biddag.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps-
kerk 10 hulppred De Haan, 6 45 ds. Van
den Bosch Gorkum. Salv. kerk 10 ds.
Droogers, 6.30 ds. Van Ieperen Be-
rgschenhoek, Bethl. kerk 10 ds. Van
Ginkel Zeist, 6.30 ds. Oosterom Oudewa
ter, Geref. Kerk 10 en 6.30 ds t Hart HA,
Evang. Luth. Gem. 10.30 ds. Jense Ede
BOSKOOP - Herv Gem 9 30 en 6.30.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Dijkstra, De
Stek 9.30 ds. Heymans, Chr Geref Kerk
9.30 en 4.30 ds. Quist Rijswijk, Geref
Gem. 9.30 en 6, Opwekkingsgem. (geb.
Concordia) 9.30, Vergadering van Gelo
vigen (Nieuwstr 9 30 en 5, RK Kerk
kerk zat. 7, zo. 8 45.10 en 11.30, Ontm. zat.
5.30, O. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv Gem 9.30 ds
Geertsema. 6.30 ds. Pannekoek Leiden.
Geref. Kerk 10 ds. Versluys 5 ds. Swierts,
RK Kerk Het Anker zat. 7, zo 8.45 en
11.45, Bemardus zo. 10, Haz.-dorp zat. 7,
zo. 8. 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 ds v
Bruggen, 7 ds. Den Tonkelaar Warmond,
Geref. Kerk 10 ds. v. Andel A dam, 5
mevr. ds. De Jong Alkmaar, Chr. Geref
Kerk 10 en 5 ds v.d. Kamp, RK Kerken
Mar. kerk zat. 7, zo 8 30. 10. 11.30 en
12.45, Jozefkerk zat. 7. zo. 8.30, 10 en
11.30.
HOOGMADE - Hen- Gem. 10 dr v.
Vliet, RK Kerk zat. 7. zo. 10.
DE KAAG - Herv Gem. 10 ds. Carstens,
RK Kerk zat. 7. zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - He™.
Gem. Dorpskerk 9.30 ds. Kool Katwijk-
Zee, 6 ds. Teygeler, Ontm. kerk 10 ds.
Teygeler, 6.30 ds. Schepers, vlootpred
Geref. Kerk 9.30 ds. v. Halsema, 5 ds. De
Vries, RK Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10.30 ds. Hovius, 6 ds. Gebraad
Katwijk a.d Rijn, O. Kerk 10 ds. Vink. 6
ds. Hovius. Ichtusk. 10 ds. De Vos, 5 ds.
Vroegmdewey, Pnielkerk 9 ds. Hovius. 6
ds. Overgaauw Valkenburg, Gr. v. Pr.-
school 10 ds. Boer, Overduin 2 ds. Baas,
Geref. Kerk Vredeskerk 10 ds. Bouma
Noordwijk, 5 ds. v. Halsema, Triumfa-
torkerk 10 ds. De Vries, 5 ds. v.d. Werf te
Voorhout, Geref. K. Vrijg. 10.15 leesd.,
3.30 ds. Hoff. Geref. K. Vnjg. Buiten
Verband 8.45 ds. Ronkema, 7 ds. Jong
A.dam, Chr. Gerf. Kerk: 10 en 5 ds. v.
Heteren Werkendam Geref. Gem. 10 en 5
leesd., Volle Evang gem. (Voorstr. 100)
9 45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. v.d. Linden, 7 dhr Groenen
dijk Scheveningen. Geref. Kerk 10 ds.
Swierts. 7 ds. Versluys.
LEIDERDORP - Herv. Gem en Geref.
Kerk Dorpskerk 10 ds. v. Malssen,
Hoofdstr. 10 ds. Van Loenen, 3 dienst
met geestel. gehandicapten ds. Boven
berg Leiden (dus niet in de Dorpskerk),
6.30 ds. Honnef, Scheppingskerk 9 en
10.30 ds. Geursen, 5 ds. Van Loenen,
Bap. gem (v.d Valk Boumanweg) 10
dhr. De Vries en dhr. Lourens, 5 dhr
Dietz uit Amerika, RK Kerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv Gem. 9.30 ds. De
Vree, 7 ds. Fokkema Alphen, Geref.
Kerk 9.30 en 7 ds. Bakker Amstelveen,
RK Kerk zat. 7, zo. 7.30. 9 30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. grote k. 10 dr. Jan
sen 'Noordwijk, Pauluskerk 10 ds. v.d.
Velden, 7 ds. Quartel Gouda, Geref. Kerk
10 en 7 ds. Hoornstra N.-Vennep, Geref.
K. Vrijg. 10.15 ds. Simpelaar, 4.30 leesd
Geref. K. Vrijg. Buiten Verband 9 en 5
ds. Schuurman, Chr Geref. Kerk 10 en
k
4.30 ds. Den Boer Rijswijk. Geref Gem.
10 en 4 leesd., Oud Geref Gem. 9 30 en 3
leesd 17 maart 7,30 ds. Schinkelshoek,
RK Kerken, Agathakerk zat. 7. zo. 8.30,
10 en 11.30, Poelhuiys zat 7, zo 9 en
11.30, Mariakerk zat 7, zo. 8.30, 10 en
11.30, Engelbew. zat. 7, zo. 7.30, 9.30, 11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem, 9.30 ds.
Bronsgeest 6 30 ds. Bronsgeest Haarlem,
Geref Kerk 9 30 dienst, 7 ds. Vegh
Aalsmeer, Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30,
16 maart 2.15 en 7.30 ds. v.d. Ent, biddag.
RK Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9. 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Hen,-. Gem. 9.30 ds
Kaai, 6.30 ds. Vink Katwijk-Zee, Geref.
Kerk 9 30 kand. v.d. Wal A.dam. 7 ds De
Ruiter Alphen, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9 30 en 7
ds. Goverts, Geref. Kerk 8.30, 10.30 en
4.30 ds. Wijngaarden, av. maal, Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 3 ds. Langbroek Veen-
endaal, RK Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11
NOORDEN - Woerdense Verlaat) Herv
Gem. 9.30 ds. Blenk Woubrugge, 7 ds.
Schrijver Woerden. Geref. Kerk 10 en 7
ds. Nooteboom, RK Kerk zat. 7.30, zo 9
en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem Binnen 10
ds. Henkei Den Haag, 7 dr Jansen
zangd.. Zee Hoofdstraat 10 ds. Honnef
L dorp. De Rank 10 dhr. De Goyert Zeist,
3.30 ds. Hovius Katwijk-Zee, 5.30 ds.
Boogert Leiden, Geref Kerk Hoofdstr.
10 ds. De Wit Lisse, 5 dr. Vlijm Leiden,
Vinkenl. 9 30 ds. Verschoor te L dorp, 5
ds. De Wit, stichtingskerk 11 ds. Rebel
Sassenheim, Sole Mio 9 ds. Elgersma,
Noordwijkerhout (Herv Kerk) 10 ds. El
gersma, Ned. Prot. Bond (Oude Zeeweg)
10 ds. Visser te Leiden, RK Kerken Ma
ria ter Zee, 9, 11 en 7, Jeroen 8, 10 en
11.30.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
ds. Elgersma Noordwijk, RK Kerken Jo
zef zat. 7, zo. 8,10.11.30 en 6, Viktor zat. 7,
zo. 8. 9.30,11 en 6, De Zilk zat. 7, zo. 8.30,
10 en 11.30, S. Maria zat. 7.30, zo. 10, S.
Bavo 9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gem. Groene of
W. Kerk 10.30 ds. Sasse, Pauluskerk 10
ds. Ter Linden, Gem centr. 10 30 ds.
Muhring-Wilterdink Voorburg, Gem.
centr. 10.30 ds. Vegter jeugdkerk, Van
Wyckerslooth 4 30 ds. Perdok. Geref
Kerk 10 en 7 ds. Heemskerk. Geref. Kerk
Vnjg. 8.45 en 4.30 ds. Simpelaar. av.
maal, Geref. K. Vrijg. Buiten Verband.
8.45 en 4 ds v.d Berg. Volle Evang. Gem.
Gem. centr. 4 dhr. v.d Brugge, RK Kerk
Willibrorduskerk zat. 7, zo. 9.10 30 en 12,
Bonaventurakapel zat. 6.30, ZO. 9 en 11.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv Gem. 9 30 ds. Lalleman. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. Helderman Bad
hoevedorp, RK Kerk zat. 7, zo. 8.15, 9.45
en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P Banden zat. 7. zo. 8, 9 30, 11 en 12.15,
M. Presentatie zat. 7, zo 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - He™. Gem. 9.30
ds. De Kruijf, 7 kand. Koerselman
Utrecht, Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst,
2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem. grote kerk
9 30 ds v Roon Zeist, 5 ds. v Niel, Be-
thelkerk 9.30 ds. Wuister Scheveningen,
5 dhr. Goedhart Nieuwkoop, Geref.
Kerk Petrak 9 30 ds. Baayen, 5 ds.
Damsma, Immanuelk. 9.30 ds. Damsma,
5 ds. Vrolijk Katwijk, jeugdd Mar. kerk
9.30 ds Huisman, 5 ds. Baayen. Geref K.
Vnjgem. 10 en 5.15 ds. Zomer, Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 5 ds. Brandsma Ermelo,
Evang. Chr. gem (aula mavo) 10. RK
Gem. schap (aula tuinbouwschool) zat. 7,
zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 dr Jan
sen Noordwijk, 10.30 dhr. Goedhart
Nieuwkoop m.m.v. koor 6.30 ds. v. Niel
Rijnsburg. Geref. Kerk lOds.v.d Berg, 5
kand. Bakker, Chr. Geref. Kerk 9.30 ds.
Rebel, 5 ds. Biesma A.dam, Ned. Prot.
Bond 10.30 ds. Cossee Dordrecht, RK
Kerk zat. 7, zo. 8.30, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem. 9.30 ds. Abma
Korienhoef, 6.30 ds. Boer Zoetermeer,
Geref. Kerk 9.30 ds. Bezemer, 6.30
dienst, RK Kerk Langeraar zat. 7, zo. 8,
9 30, 11 en 12.15, Dorp 9 en 12.
VALKENBURG - Herv Gem. 10 ds.
Overgaauw, 6 30 ds Baas Katwyk, Ge
ref. Kerk 9.30 en 6.30 dhr De Raadt
A.dam, Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.15 ds.
Hoff, av. maal.
VOORHOUT - Herv Gem. 10 ds. Bro
kerhof. RK Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en
11.45
VOORSCHOTEN - Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 vic. Bijl, aula
NH, 9.30 ds. Meyering, Hulp en Heil, 10
ds. Lentz, clubgeb. Molenlaan 10 jonge-
rend., Geref. Kerk 10 en 5 ds. De Zwart,
Geref K. Vrijgem, 11 ds. Blijdorp, 3 ds.
Zomer, RK Kerken M. Godskerk zat. 7,
zo. 8, 10 en 11.30, Laurentius zat 7, zo.
8 30, 10.30^ en 12. aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 ds. Jongerden Veenendaal,
6 30 ds. v.d. Heuvel, Hoekst. 9.30 ds. v.d
Heuvel. 6.30 ds. Verboom Bethelkerk
9.30 ds. Verboom, 5 ds Verwelius Veen
endaal, Geref. Kerk Kruisk. 10 dr v Oe-
veren R burg, 5 idem, Ontm. kerk 10 en 5
ds. Modderaar, Oud Geref. Gem. 10 en
6 30, Chr. Afgescheiden Gem. 9.30 en 5
ds. Verloop, RK Kerk Ontm. kerk zat. 7,
zo. 8.30,11.45 en 7, Viktork. zat. 7. zo. 10.
WARMOND - Herv. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar, bidstond gewas, medew.
koor, 5 ds. Den Tonkelaar. ond "Het
evangelie"., RK Kerk zat. 7, zo. 8.30, lOen
11.30.
WASSENAAR - Herv Gem Dorpskerk
10 ds Nortier Den Haag, 4.30 ds. De
Vreugd Bodegraven, Kievietkerk 10 ds.
Steenstra Leiden, Messiaskerk 10 ds. v
Zanten, Dorpscentrum 9.30 ds v
Kooten Delft, Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.d.
Meulen, Zuid 10 en 5 ds. Couvee, Voor
burg, Ned. Prot. Bond 10.30 ds. Pols Den
Haag
WOUBRUGGE - Herv. Gem. 9 30 ds.
Hage Voorburg, 6.30 ds. Blenk. Geref
Kerk 9.30 ds. Nusselder Castricum, 6.30
ds. Huizebosch, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv Gem. 9.30 ds
Lefeber te Alphen, 7 ds. Nicolai, Geref
Kerk 9.30 dhr. v.d. Zwan Driebergen, 7
ds v. Wijk, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds.
Schoch, RK Kerk Janskerk zat. 7.30, zo
9 30, Chr. Dienaarkerk zat. 7, zo 10 en
11.30, Rijndijk Meerburgpar zat. 7, zo
10, 12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 en
6.30 ds Mostert, Geref. Kerk 10 ds. v.d.
Heiden, 6.30 ds Langedijk.
De rooms-katholieke kerk vormt voor de Poolse regering
een probleem. Niet de communistische partij maar de
kerk komt op voor de belangen van de arbeiders, zo meent
de gemiddelde Pool. In de ogen van de regeringsleiders is
de kerk dan ook veel te populair.
Het omslagartikel van het blad
"Kruistochten", een uitgave van
de stichting "De akker is de we
reld". gaat ditmaal over Polen,
waar de kansen van deze organi
satie "om de Heer te dienen de
eigen mogelijkheden te boven
gaan. We zijn blij, over Polen
meer te kunnen melden dan een
gespannen verhouding tussen
kerk en staat en meer dan voed-
selrellen. Gods Geest is aan het
werk, ook onder katholieken".
"Kruistochten", waarvan de evah-
gelist Anne van der Bijl stichter
en leider is en waarvan het
hoofdkantoor in Ermele (postbus
47) staat, is buiten ons land be
kend onder de naam "Open
Doors" (open deuren). De buiten
landse vestigingen bevinden zich
in de Verenigde Staten. Canada,
Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika en
Zwitserland en op de Philippij-
ging van de arbeiders, dat de re
gering verweet door haar prijspo
litiek mede schuldig te zijn aan de
rellen. Kort daarna werden maat
regelen getroffen om het volk tot
bedaren te brengen. Blijkbaar
had de regering de reactie op de
prijsverhogingen onderschat.
Toch is de strijd niet uitgewoed
Tijdens de kerstdagen eisten 28
Knuppels
"Laten we hopen, dat de politiek-
nuppels nu worden opgeborgen
en dat iedereen zich veilig zal voe
len en gerespecteerd zal wor
den". Dat wenste kardinaal Wvs-
zinsky in zijn laatste kerstbood
schap het Poolse volk toe. Hij
doelde daarbij op de hardhandige
manier, waarop de politie in de
zomer van vorig jaar relletjes on
derdrukte die het gevolg waren
van een forse verhoging van de
voedselprijzen. De "onruststo
kers" ondergingen strenge straf
fen, en, zegt het blad "Kruistoch
ten", soms zelfs martelingen.
Een reactie daarop was de oprich
ting van een comité tot verdedi
invloedrijke Poolse hoogleraren
een grondig openbaar onderzoek
naar wat er na de voedselrellen is
gebeurd. Zij verwijten de rege
ring, dat ze nooit heeft bekend
gemaakt dat de veroordeelde be
togers strafvermindering hebben
gekregen als gevolg van een op
roep tot clementie, die van de
kerk is uitgegaan.
Richtlijnen
/oor de regering is de kerk een
nogal problematische grootheid.
De regering heeft dan ook richt
lijnen opgesteld ten aanzien van
publikaties over het kerkelijke
gebeuren. In grote lijnen komen
die hierop neer, dat er hoege
naamd niets gepubliceerd mag
worden over wat de kerk in een
gunstig daglicht stelt. Zo is de in
formatie over kerkelijke hulp in
de derde wereld verboden.
Toch schijnt het moeilijk, de in
vloed van de rk kerk in te dam
men. De kerk heeft in de kardi
naal een krachtig leider. Volgens
insiders is hij een geboren diplo
maat die precies weet tot hoever
hij kan gaan. Eén van de contact
personen van "Kruistochten"
meldde, dat hij in het buitenland
medelijden opwekt over het lot
van zijn kerk, maar dat hij in het
binnenland bij zijn onderhande
lingen met de regering van geen
wijken weet.
Het zijn niet alleen de voedselpro
blemen die in het Polen van van
daag een rol spelen. In Gorki, niet
ver van Warschau, was een ver
gunning aangevraagd voor het
bouwen van een kerk. De ambte
lijke molens maalden zo lang
zaam, dat de bevolking alvast
maar met de bouw begon. Toen
kwam de ellende. Snel liet de po
litie het gebouw tot de grond toe
afbreken. Het gevolg was: onrust
onder de bevolking en opstoo
tjes. Om de zaak te sussen gaf par
tijleider Gierek alsnog persoon
lijk toestemming de kerk te laten
bouwen.
Kerkbouw is één van de conflict-
punten in het contact met de re
gering. Zo werden in 1975 in to
taal 373 aanvragen voor een ver
gunning ingediend, waarvan er
niet meer dan 15 goedkeuring
kregen.
Nieuwe vormen
De secularisatie - uitbanning van
alles wat met het geloofsleven te
maken heeft - heeft in het alge
meen weinig vat op de Polen ge
kregen. Een bezoeker uit het
Westen krijgt de indruk, in een
christelijk land te zijn. Hij ziet
met eigen ogen de hele dag - van 8
uur 's morgens tot 10 uur 's
avonds - het komen en gaan van
mensen in en uit hun kerken.
Zelfs 's morgens om 7 uur komen
al grote groepen studenten bijeen
"tot eer van de Heer".
"Kruistochten" daarover: "Wie zou
je in Nederland zo ver krijgen?"
Jonge studenten leggen veel be
langstelling aan de dag voor theo
logie. Christen-jongeren zoeken
hartstochtelijk naar nieuwe ker
kelijke vormen. Songfestivals
van het geestelijke lied bijvoor
beeld trekken duizenden bezoe
kers.
Een beweging die verrassend snel
van de grond is gekomen in Polen
is "Leven in het licht". De bewe
ging wordt gevormd door een
groot aantal groepjes van 7 tot 10
mensen uit een bepaalde bevol
kingsgroep. Al deze mensen
houden zich bezig met bijbelstu
die en gebed Zo zijn er groepjes
studenten en huisvrouwen. Elke
groep heeft een leider, die voor
dit werk een korte opleiding
heeft gekregen. Driejaar geleden
waren er nog maar 300 van deze
groepen, op dit moment zijn het
er ongeveer 2000. Het is een be
weging die van onderop is ont
staan, maar wel de sympathie
heeft van de bisschoppen.
Lektuur
Priesters smeken de stichting
"Kruistochten" om goede lek
tuur. "Die Johannes-
evangelietjes met uitleg hoe je
Christus kunt aannemen, daar
kan ik er wel vijfduizend van ge
bruiken", zei een jonge priester.
Er is behoefte aan bijbelstudie
materiaal, evangelisatielektuur,
materiaal voor kinderen, boeken
over huwelijks- en gezinsleven,
enzovoort. "Kruistochten" kan
de vraag nauwelijks aan.
Op drie achtereenvolgende zon
dagen, te beginnen morgen (13
maart), zendt de IKON de morgen
dienst van de lutherse gemeente in
Leiden uit, met de plaatselijke pre
dikant, ds. J. Happee, als voorgan
ger. De uitzendingen beginnen om
10 uur.
Morgenavond om half 9 zal de or
ganist Egbert van Goor tijdens een
concert dat ruim een uur duurt de
beide orgels van de Groene of Wil-
librordkerk in Oegstgeest bespe
len. Er worden werken uitgevoerd
van Mendelssohn. Van Noordt en J.
S. Bach. De celliste Marijke Meyer
verleent, met onder meer een so
nate van Vivaldi solistische mede
werking.
De firma Van der Linden te Lei
derdorp gaat voor een bedrag van
82.500 het orgel van de (hervorm
de) Bethelkerk in Rijnsburg res
taureren. Het werk begint in juni en
komt waarschijnlijk in december
klaar.
De Amerikaanse sociobioloog
prof. dr. Edward O. Wilson meent,
dat de mens. ondanks al zijn kennis
en kunnen, een "geboren gelovige"
blijft. "De mensen geloven nog lie
ver aan het Niets dan niets te gelo-
In de gereformeerde kerk van
Woubrugge wordt deze maand
steeds op donderdagavond van half
8 tot kwart over 8 een lijdensover
denking gehouden waaraan alle
kerken meedoen. Uit de rk. kring is
pater Van Sasse van Ysselt de
voorganger, uit de kring van de
Ned. Protestantenbond ds. Roos,
uit gereformeerde kring ds. Huize
bosch en uit hervormde kring de
emeritus-predikant Schooneboom.
Het hervormde werelddiako-
naat geeft 45.000 voor slachtof
fers in Turkije (aardbeving) en in
Libanon (oorlog). Dezer dagen ver
trekt een konvooi met hulpgoede
ren naar deze landen.
Kardinaal Willebrands heeft in
de Raad van Kerken de plaats van
zijn voorganger, kardinaal Alfrink,
ingenomen.
