Schermerborn was
traditionele
politici ver vooruit
Litouwse volk wil
godsdienstvrijheid
Doopsgezinden
'proefpolder
De unieke
Ford Fiesta Ghia
als hoofdprijs.
UITGEWEKEN RUSSIN IN WENEN:
Wiilebrands
waarschuwt
Raad kerken
7.5
De exklusieve Ford Fiesta Ghia
als geweldige hoofdprijs.
VRIJDAG -11 MAART 1977
WENEN - De uitgeweken
Russin Ludmila Alexejewa,
lid van het Moskouse
"Helsinki-comité", heeft in
Wenen gezegd dat de Li
touwse rooms-katholieken
er steeds sterker bij de
Sowjet-autoriteiten op aan
dringen hun verbannen bis
schoppen in ere te herstel
len.
Voor haar vertrek uit de Sowjet-
Unie sprak mevrouw Alexejewa
met de bisschoppen, zowel over
hun persoonlijke situatie als over
de situatie van de katholieke kerk
in Litouwen. Het is de bisschoppen
Steponavicius en Sladkevicius al
meer dan tien jaar verboden hun
ambt uit te oefenen, zonder dat zij
een proces hebben gehad. De bis
schoppen weigeren onder meer
met hun ministerie voor religieuze
zaken samen te werken.
Dissidenten
Kenmerkend voor Litouwen is dat
de niet gelovigen het katholieke ge
loof erkennen als het streven naar
nationale indentiteit van het Li
touwse volk. De strijd om gods
dienstvrijheid steunt dan ook op
een brede laag van de bevolking,
aldus Ludmila Alexejewa. In an
dere delen van de Sowjet-Unie zijn
ook verstrengelingen waar te ne
men van gelovigen die zich voor de
godsdienstvrijheid inzetten en po
litieke dissidenten.Ludmila zei dat
steeds meer intellectuelen zich
wenden tot de kerk. In het Mos
kouse "Helsinki-comité" was
vooral de kort geleden gearres
teerde Alexander Ginsberg ver
antwoordelijk voor de kontakten
met gelovigen. Andersom zijn ook
veel priesters en katholieken leken
lid van het Litouwse „Helsinki-
comité". Mevrouw Alexejewa, die
zelf niet gelovig is, was onder de
indruk van de trouw aan geloof en
kerk bij de Litouwse katholieken.
De kerken zijn, volgens haar, vol,
niet allen met ouderen, zoals bij de
Orthodoxe Kerk het geval is, maar
met mensen van alle leeftijden.
Overeenkomst
Inmiddels maakte het hoofd van
het regeringsbureau voor reli
gieuze zaken in Litouwen, Trume-
nas, vorig jaar november bekend,
dat er mogelijk een overeenkomst
met het Vaticaan zou komen over
Open gemeenten nodig
De Dom van Riga (Let
land)
de benoeming van nieuwe bis
schoppen. Litouwen, dat sinds de
Tweede Wereldoorlog een socialis
tische Sowjet-republiek is, heeft
samen met Estland en Letland 2,5
miljoen rooms-katholieken. De Lu
therse kerk is op een na de grootste
in Litouwen.
Naast de twee Litouwse bisschop
pen zijn er in Oost-Europa nog acht
bisschoppen, die hun ambt niet
mogen uitoefenen: in Letland,
Tsjechoslowakije, Hongarije en
Albanië. De andere Oost-Europese
landen kennen geen bisschoppen
"in ballingschap".
In Letland is bisschop Dulbinskis
van het aartsbisdom Riga van zijn
ambtsuitoefening uitgesloten Tsje
choslowakije heeft drie bisschop
pen "in ballingschap", de wijbis
schop van Praag, Matousek, bis
schop Otcenasek, die apostolisch
administrateur van het bisdom
Koeniggraetz is, en bisschop Hlad.
Hongarije heeft er één door Paus
Johannes XXIII benoemde Bellon
uit het aartsbisdom Kalocca. Bis
schop Bellon is tot nu toe niet er
kend door de overheid en heeft nog
niet de bisschopswijding kunnen
ontvangen.
Albanië is een zaak apart. De bis- Duidelijker
schoppen (Albanië heeft er in totaal
drie) leven allemaal in balling
schap, omdat sinds vorig jaar een
nieuwe grondwet van kracht is, die
godsdienst onwettig maakt. De drie
Albanese bisschoppen zijn:Tros-
hani, Coba en Fishta. Het is niet be
kend waar zij de laatste tijd wonen
en wat zij doen.
„Wil onze Broederschap trouw blijven aan haar uitgangspunt, een toe
komstperspectief voor zich zien, dan zullen haar gemeenten open ge
meenten moeten worden, gekenmerkt door vrije organisatie, vrije belij
denis, vrije doop en vrije doopformule". Aldus de doopsgezinde
emeritus-predikant L. D. G. Knipscheer in het Doopsgezind Jaarboekje
1977.
Slinkend ledental
Het ledental van de doopsgezinde gemeente slinkt vrijwel overal zo con
stateert hij. Het aantal dorpelingen neemt steeds meer af. In tal van
plaatsen is al vele jaren geen doop meer bediend. Daar komt nog bij dat
door de vele oecumenische contacten men vaak het verschil met de
andere kerken niet meer is blijven voelen.
Ds. Knipscheer heeft boven zijn verhaal de vraag „Waarheen met onze
Broederschap?" gezet. Hij pleit dan voor een „eenvoudig christendom",
zoals ook de doopsgezinde pioniers hebben gewild, maar niet in de zin
van een krampachtig vasthouden aan oude vormen en gedachten.
Aan de hand van de evangeliën komt ds. Knipscheer tot de conclusie, dat
de mensen die Jezus om zich heen verzamelde geen organisatie waren
maar een open groep vormden waarin plaats was voor allen die in zijn
geest wilden leven en samenleven. Die openheid bracht een veelkleu
righeid mee, die de kracht en de zwakheid van die beweging zou blijken
te zijn. Dat Jezus' leerlingen dat voelden als een gevaar, laat zich denken.
Ook dat zij al gauw probeerden een eind aan die openheid te maken.
Jezus neemt echter zijn volgelingen hun uitsluitingsdrang kwalijk.
Geen dwang
Vrijheid, geen dwang is kenmerkend voor het jonge christendom, ook als
het gaat om de doop. Die is dan nog geen sacrament, geen onmisbaar
bovennatuurlijk genademiddel, maar een symbool dat waardevol is
voor wie het begeert. Van een kinderdoop kan dan, aldus ds. Knip
scheer, geen sprake zijn. Nodig was de doop niet om een christen te zijn.
Het ging om een beweging van bewogen mensen. Ambrosius kan nog
bisschop van Milaan worden terwijl hij nog niet gedoopt was.
Anders wordt het als de keizer zich met de kerk gaat bemoeien. Dan is het
gedaan met de vrijheid van belijdenis. Dan komen er dogma's en sacra
menten, autoriteiten en nog hogere autoriteiten en een vaste doopfor
mule en krijgt Petrus tenslotte de kroon op het hoofd. Met recht spreekt
men, aldus ds. Knipscheer, over de „zondeval van het christendom".
De predikant spreekt zich uit voor herstel van de open gemeente. Onder de
doopsgezinde zegt hij, kan geen sprake zijn van een kerkregering of een
geestelijke stand, evenmin van sacramenten: doop en avondmaal zijn
geen bovennatuurlijk genademiddelen maar symbolen, tekenen van
verlangen naar reinheid en levensvolheid, van verbondenheid met el
kaar en met Hem die ons voorging op de weg naar het ware leven.
Evenmin kunnen wij, aldus ds. Knipscheer, zweren bij één bepaalde
doopformule; als iemand, om welke reden ook, bezwaar heeft tegen de
traditionele, dan kunnen en mogen wij teruggrijpen naar de oorspronke
lijke vrijheid die ook de apostelen hebben genoten.
Wanneer onze Broederschap, zo besluit de predikant, zich in deze zin
ontwikkelt zal zij niet, zoals sommigen wellicht zullen vrezen, gaan
lijden aan vervaging en verwatering, maar een duidelijker gezicht kun
nen krijgen dan nu. Dan zal zij aantrekkingskracht kunnen uitoefenen
op velen die nu niet recht v/eten wat zij aan ons hebben. Dan zal zij.
kunnen fungeren als een proefpolder en zullen andere geloofsgemeen
schappen kunnen zien hoe men christen kan zijn in deze eeuw en ge
stalte kan geven aan een boodschap van 2000 jaar geleden.
<-
.N%u, éik.i
jEIDEN - De donderdag op 82-
jarige leeftijd overleden ir. Wil
lem Schermerhorn heeft in de
Nederlandse politiek van 'her
stel en vernieuwing' na de
Tweede Wereldoorlog een
kortstondige, maar zeer be
langrijke rol gespeeld. Daarbij
zijn drie grote onderling ver
bonden blokken van activiteit
te herkennen: Schermerhorns
premierschap van het eerste
naoorlogse kabinet, zijn be
moeienissen met de Neder
landse Volksbeweging en zijn
rol bij de afbouw van ons kolo
niale rijk overzee.
n elk van die drie politieke clus
ters is het samengaan van on
verdacht idealisme met grote
praktische zin de motor van
Schermerhorns handelen ge
weest. Toen bijvoorbeeld al
spoedig bleek dat het partijpo
litieke spectrum van voor de
oorlog, enigszins bijgesteld, na
de oorlog weer ging functione
ren en dat daarbinnen de Ne
derlandse Volksbeweging haar
plaats niet zou kunnen vinden,
heeft Schermerhorn, samen
met dominee Banning de grote
motor, zich niet gekwetst te-
ruggetrokken.
Dp zichzelf was die Nederlands
Volksbeweging pretentieus
genoeg. Het was de weerslag
van een idee die in de gijze
lingskampen, waarbinnen
Schermerhorn ook lange tijd
doorbracht, was geboren. De
beweging streefde naar een ra-
dikale vernieuwing van het po
litieke en maatschappelijke le
ven in Nederland, verwierp de
antithese van de klassenstrijd
(waardoor de SDAP zich liet
leiden) en wilde toe naar een
grote progressieve volkspartij,
waarbinnen zich katholieken,
protestanten, humanisten en
onkerkelijken thuis zouden
kunnen voelen.
Deze Schermerhorniaanse ge
dachte van persoonlijk socia
lisme met een sterke notie van
eigen verantwoordelijkheid is
sindsdien nooit helemaal meer
verdwenen uit het politieke
denken in onze dreven. Bij
Vondeling komt men hem
tegen en ook in onze dagen ver
toont de PvdA als actiepartij
zonder starre dogmatiek trek
ken van progressief denken als
gesteldheid.
Willem Schermerhorn mag dan
maar kort en zonder traditio
nele bagage zich door de Ne
derlandse politiek hebben be
wogen, maar een grote kennis
van zaken van mondelinge
vraagstukken gaf hem een
voorsprong op de meeste van
zijn mede- en tegenstanders.
Als wetenschapper genoot hij
al vroeg grote faam. Hij stu
deerde aan de Delftse T.H. voor
civiel ingenieur en werd een
invloedrijk deskundige op het
gebied van de landmeetkunde.
Hij introduceerde de luchtfo-
togrammetrie in Nederland en
was op 32-jarige leeftijd hoog
leraar in de geodesie en land
meetkunde in Delft. Zijn des
kundigheid voerde hem naar
vele windstreken. Zo kreeg hij
in 1936 de leiding van het
luchtkarteringswerk op
Nieuw-Guinea. Die periode in
het overzeese rijk is zeer be
langrijk geweest voor zijn ver
dere politieke handelen.
Als premier zag Schermerhom
zich geplaatst voor een veel
heid van problemen in een
leeggeroofd, ontredderd land.
Hij had geen mandaat op grond
van verkiezingen; dié vonden
pas plaats tegen het einde van
de kabinetsperiode, voorjaar
1946. Fouten, verkeerd inschat
ten, ongelukkig manoeuvreren
zijn ook hem niet gespaard ge
bleven. Zo hebben bepaalde
uitspraken en acties rond zui
vering en bijzondere recht
spleging nogal wat verwarring
gezaaid.
Menige maatregel stond op voet
van oorlog met wat een land
Een foto uit de zomer van
1945. De zojuist als pre
mier van het eerste
naoorlogse kabinet opge
treden prof. ir. W. Scher
merhorn richt zich via de
radio tot het Nederlandse
volk. De verbindingen in
het totaal ontredderde
land waren allerbelab
berdst. De radio, voor de
oorlog door de meeste po
litici met de grootste
argwaan bekeken,
bracht uitkomst. Pro
bleem was dat ook toen
vaak slecht geluisterd
werd. Zo ontstond in au
gustus 1945 grote opwin
ding, omdat men uit een
radiotoespraak van
Schermerhorn meende te
moeten opmaken dat de
regering het grootste deel
van de politieke gevan
genen wilde vrijlaten.
met een democratische tradi
tie, ontregeld of niet, zou be
hoeven. Daarbij was de demo
cratische intentie van Scher
merhom zelf overigens nim
mer in het geding. Hoogstens
valt te zeggen dat die eerste
naoorlogse periode bij meni
geen autoritaire trekken de
vrije teugel liet, geïnspireerd
als ze vaak waren door gedach
ten van afrekening en wraak
over het gebeuren in vijf bezet
tingsjaren.
In elk geval voerde Schermer
hom een radikaal-anti-
koloniale politiek, die hem niet
in dank door de meerderheid
van de traditionele politici
werd afgenomen. De
regering-Beel benoemde hem
tot voorzitter van de
commissie-generaal voor
Nederlands-Indiè. In die func
tie parafeerde Schermerhom
op 15 november 1946, samen
met Sutan Sjahrir het akkoord
van Linggadjatti, dat het gezag
van de Republiek Java en Su
matra erkende en dat een
schoksgewijze, soms bloedige
ontwikkeling inleidde tot de
drie jaar later plaatsvindende
soevereiniteitsoverdracht.
Het Dagboek van Schermerhom
(in 1970 uitgegeven door dr. C.
Smit) draagt een schat van in
formaties aan over de vaak uit
erst abjecte tegenwerking die
hij ondervond als voorzitter
van de commissie-generaal.
Beschuldigingen van gebrek
aan vaderlandsliefde cn zelfs
verraad waren niet van de lucht
en er waren zelfs gerenom
meerde politici, die niet verder
dan de schuilkelders van het
gebombardeerde Londen had
den gekeken, die Schermer
hom het liefst nog voor de rech
ter hadden gesleept.
Het is kenmerkend dat Scher
merhorn na 1947 geen politieke
rol meer van betekenis heeft
gespeeld ofschoon hij tot 1963
nog lid is geweest van de
Tweede en later de Eerste Ka
mer. Hij pakte zijn weten
schappelijke arbeid weer op,
ging ook weer doceren en
maakte als adviseur voor karte
ring met name veel reizen naar
de Derde Wereld.
Gekwetst is Schermerhom niet
door de politiek. Teleurgesteld
wel. Dat verklaart mede zijn
kortstondig optreden. De tra
giek, als we dat grote woord
mogen bezigen, is dat hij vanuit
een door intelligentie en leven
servaring gesmede visie, ont
wikkelingen in de naoorlogse
wereld voorzag, waaraan de
doorsnee-Nederlandse politi
cus in zijn deftige betimmerde
vergaderkamers nog lang niet
toe v
H. MULDER
AMERSFOORT - In de eerste ver
gadering van de Raad van Kerken
die hij als nieuw lid bijwoonde
heeft kardinaal Wiilebrands de raad
gewaarschuwd voor het gevaar dat
deze zou kunnen uitgroeien tot een
superinstituut dat ver van de men
sen staat. De raad mag, zo zei hij, de
interkerkelijke gesprekken over
geloofsvragen wel bevorderen
maar niet leiden.
Het gereformeerde lid van de raad,
ds. C. Mak, voorzitter van de gere
formeerde synode, en de her
vormde dr. A. van den Heuvel stel
den de kwestie van de prioriteiten
in het beleid van de raad aan de or
de. De vergaderingen van de raad
worden steeds gekenmerkt door
een waslijst van onderwerpen, en
toch moeten er snelle beslissingen
worden genomen. Voorzitter prof.
H. Berkhof concludeerde, dat de
kwestie van de prioriteiten op
nieuw besproken moet worden.
Zondag vliegen de Wilde ganzen
van het oecumenisch omroep-
werelddiakonaat voor het door een
aardbeving getroffen Roemenië.
De besteding van het geld gebeurt
in overleg met de Wereldraad van
Kerken en het Rode Kruis.
Een woordvoerder van het Al
gemeen diakonaal Bureau van de
Geref. Kerken in Leusden heeft de
beschuldiging van de Evangeli
sche Omroep aan het adres van de
Swapo, de bevrijdingsbeweging in
Namibië (Zuid-West-afrika), dat
deze kerkelijke bijdragen op
priveé-rekening stort of er wapens
voor koopt van de hand gewezen. -
Het bureau geeft dit jaar 40.000
aan een projekt voor Namibische
vluchtelingen in Zambia, dat onder
leiding staat van de Swapo in sa
menwerking met de Raad van Ker
ken in Zambia en het hoge com
missariaat voor de vluchtelingen
van de Ver. Naties. Er bestaan ga
ranties dat dit geld komt waar het
moet zijn. De woordvoerder van het
diakonale bureau, die er nog op
wijst, dat de in Namibië sterke lu
therse kerk achter de Swapo staat,
vindt dat vage beschuldigingen nu
maar eens met feitenmateriaal
moeten worden hard gemaakt.
Bezetting
De Franse traditionalisten die
een parochiekerk in Parijs bezet
houden hebben verklaard, zolang
te blijven tot kardinaal Marty van
Parijs hun een kerk geeft voor mis
viering volgens de afgeschafte ri
tus. Een aangrenzende kapel ge
bruiken zij nu als slaapzaal.
De kardinaal is niet van plan, aan
hun eis te voldoen. Het gaat volgens
hem niet om de bewuste mis alleen,
maar om de zuiverheid van het ge
loof. een verzoening is mogelijk als
de traditionalisten, die door de ge- f
schorste aartsbisschop Lefebvre
worden gesteund, aan vijf voor-
waarden voldoen:: aanvaarding
van het kerkgeloof, het conciliege-
zag, de pastorale en leerstellige
functie van de paus en de huidige
eucharistische gebeden en herstel
van de gemeenschap met de eigen
aartsbisschop.
Er worden geen pogingen gedaan
de bezetters te verwijderen, wel om
een gesprek met hen te beginnen.
De Romeinse curie gaat op het
ogenblik na, hoe in Rome
seminaristen-oude-stijl en priester- -
studenten van mgr. Lefebvre die
hem hebben verlaten kunnen wor
den opgevangen. Hun aantal kan
gesteld worden op ruim 300.
De Geref. Zendingsbond in de
Hervormde Kerk gaat dit jaar 4
procent meer uitgeven dan in 1976:
f 4,2 miljoen in totaal. Het werk in
Kenia vraagt het meest.
In de diensten van de hervormde
gemeente Oudshoorn-Ridderveld
(Alphen aan den Rijn) van ko
mende zondagmorgen wordt een
inzameling gehouden voor de
slachtoffers van de aardbeving in
Roemenië. Het betreft de diensten
van 9 uur in De Bron en van half 11
in de Goede Herderkerk.
Beroepingswerk: Herv. Kerk -
aangenomen naar Meeuwen kand.
B. de Jong Woerden, naar Adorp en
Wetsinge (Gr.) kand. J. Koornstra
aldaar. Geref. Gemeenten: bedankt
voor Kortgene P. Blok Dirksland,
voor Gorinchem J. Karens Op-
heusden, voor Herkingen A. Bac
Boskoop. Baptistengemeenten:
bedankt voor Haarlem J. A.
Brandsma Groningen.
Prof. dr. Jürgen Moltmann,
hoogleraar in de theologie aan de
universiteit van Tubingen (West-
Duitsland), is gekozen tot voorzit
ter van de Maatschappij voor Pro
testantse Theologie in dit land.
Deze organisatie werd in 1940 op
gericht door de zogeheten "Belij
dende Kerk". Ze heeft ten doel, re
laties te leggen tussen de theologi
sche wetenschap en de praktijk.
ADVERTENTIE
een miljoen gulden aan prijzen
LITER PER
100 km
staalgordel radiaalbanden
weghgging Uitgerust met o
gelaagde voorruit, oprolbare
3-punts veihgheidsgordels.
€2^
