PAGINA 6
MAANDAG 7 FEBRUARI 1977
WETENSCHAP
en
TECHNOLOGIE
door
P. Bok
Een Avenger bommenwerper
van het type waarvan er 5 verloren
gingen in het beruchte incident van
1945 waarover elders in dit artikel.
Het afgebeelde vliegtuig is over
igens niet een van de vermiste toe
stellen maar een toestel van de Ne
derlandse Marine Luchtvaart
Dienst, indertijd gestationeerd op
Valkenburg.
Er speelt zich meer af tussen hemel en aarde dan de wetenschap tot dusver
kan verklaren. Deze variant op Shakespeare moet altijd in het oog wor
den gehouden wanneer we het hebben over mysterieuze verschijnselen
als het monster van Loch Ness, de verschrikkelijke sneeuwman, vlie
gende schotels, geestverschijningen, helderziendheid, buitenzintuig
lijke waarneming en alles wat men onder het begrip para-psychologie
.zou kunnen rangschikken.
Onder die min of meer griezelige en sterk tot de verbeelding sprekende
verschijnselen behoort ook de "driehoek der stilte", "driehoek van de
dood" of meer bekend "Bermuda-driehoek". Dat is een zeegebied tus
sen de Bermudaeilanden, Miami in Florida en Portorico. In dit zeege
bied zijn de afgelopen tientallen jaren en naar de overlevering zegt al
eeuwen schepen zonder een spoor na te laten met man en muis vergaan.
Bovendien zijn er vliegtuigen op raadselachtige manier verdwenen.
Meer dan duizend mensen
In de laatste 36 jaar zijn volgens betrouwbare gegevens in deze dodendrie-
hoek meer dan duizend mensen spoorloos verdwenen door het vergaan
van schepen en vliegtuigen. Nu is dat aantal maar een fractie van het
aantal slachtoffers van natuurrampen in die periode zoals aardbevingen,
wervelstormen en overstromingen, maar voor een betrekkelijk klein
zeegebied is het toch groot genoeg om verontrusting te wekken en
allerlei mensen aan het werk te zetten om de oorzaken op te sporen.
Een van die pogingen was een tweetal parapsychologische experimenten
van de Werkgroep voor Parapsychologie die de oprichting van een
"Prof. dr. W. H. C. Tenhaeff Instituut voor Parapsychologie" in Neder
land voorbereidt, welk tweedelig experiment op 10 en 20 januari jl. ten
huize van de paragnost Gerard Croiset in Utrecht in samenwerking met
zijn collega Warner Tholen uit Nunspeet en leden van de genoemde
werkgroep werd uitgevoerd. Onlangs heeft de werkgroep samen met de
twee paragnosten en prof. Tenhaeff iets over dit experiment uit de
doeken gedaan.
De Bermuda-driehoek in kaart. Rechts boven Bermuda als het eerste
hoekpunt, rechts onder San Juan op Portorico en links Miami in Florida.
Volgens de genoemde paragnosten en een verslag van ae wencgroep over
het Utrechtse experiment wordt de raadselachtige verdwijning van
voertuigen veroorzaakt door een natuurverschijnsel op verschillende
plaatsen in de zeebodem. Beiden zeggen, over nagenoeg geen natuurwe
tenschappelijke kennis te beschikken maar hun conclusies alleen te
hebben getrokken uit paranormale waarnemingen. Beiden zeggen, te
voren niets of nauwelijks iets van de hele Bermuda-kwestie te hebben
geweten.
Het verschijnsel veroorzaakt volgens Croiset "een zuigende beweging met
een magnetisch veld van enorme kracht", te vergelijken met een vulka
nische eruptie. Deze "eruptie" zou ontstaan onder invloed van de stand'
van de maan ten opzichte van de kern van de aarde, met name als de
maan door de kortst mogelijke afstand tot de aarde de grootste invloed
daarop uitoefent. Deze situatie doet zich volgens hem voor tussen sep
tember en februari. Vanuit de "eruptie" ontstaat volgens de paragnosten
een zuigende beweging welke zich vanaf de zeebodem kegelvorming
verbreedt tot het wateroppervlak met een doorsnee van rond de 32Ya km
en dan in de atmosfeer weer kegelvorming verkleint tot een doorsnee
van ongeveer 500 meter, gelijk aan de omvang van de oorsprong op de
zeebodem. Onder water steekt die kegel 3 kilometer diep, in de atmos
feer 5 kilometer hoog. Variaties kunnen van geval tot geval optreden.
In tien minuten
De eruptiekernen zijn volgens Croiset sinds het ontstaan van de aarde,
ruim 4 miljard jaar geleden, aanwezig. Zo'n eruptie speelt zich volgens
Croiset meestal afin tien minuten met een werking in de atmosfeer van
ongeveer een halfuur. Er ontstaat dan een soort draaikolkbeweging als
bij "een bad dat leegloopt". In het halve uur van dit verschijnsel zouden
zich de mysterieuze verdwijningen voordoen. Volgens Croiset en Tho
len veroorzaakt dit verschijnsel soortgelijke spiegel-verschijnselen in de
Golf van Mexico.
Tholen merkte op, het spiegelbeeld in de Golf van Mexico een bijzon
dere betekenis te willen toekennen "omdat zich daar op de zeebodem
resten van prehistorische steden schijnen te bevinden". Hij beschreef
paranormale waarnemingen daaromtrent en meende hier te maken te
hebben met het legendarische verdwenen "Atlantis", waarvan geheim
zinnige krachten zouden uitstralen. Volgens Croiset bevinden zich ook
elders op de wereld dergelijke storingscentra, o.m. bij Japan, op twee
plaatsen aan weerszijden bij het zuiden van IJsland en ten zuiden van
Zuid-Amerika.
De verdwijning van vliegtuigen is volgens Croiset en Tholen te verklaren
door een storing in de machines en hun instrumenten als gevolg van het
magnetisch veld. Hierdoor waren zij niet bestand tegen de "zuigkracht".
Beiden zijn er van overtuigd, dat de resten van de verdwenen vliegtui
gen en schepen alsmede van de omgekomen bemanningsleden en pas
sagiers zich op grote diepte in de "driehoek des doods" bevinden.
Sprekende over de periode september-januari waarin het verschijnsel van
de verdwijningen naar de mening van beide paragnosten door de onder
linge stand van maan en aarde wordt veroorzaakt, merkte Croiset op
"Wat merkwaardigik heb al lang een mannetje gezien dat tegen de
maan aangedrukt wordt. Ik snapte niet wat dat betekende. Al wel drie
maandenEn op het ogenblik (het ogenblik van het experiment, Red.)
is het januariUit het parapsychologische onderzoek is volgens de
werkgroep bekend, dat Croiset beelden waarneemt, die zowel reële als
symbolische betekenis kunnen hebben. Het is volgens de onderzoekers
vaak moeilijk het onderscheid vast te stellen en de waargenomen beel
den naar hun werkelijke betekenis te interpreteren. "Niet de waarne
ming is het probleem", aldus prof. Tenhaeff, "maar de interpretatie
daarvan".
Het bekendste en met wellicht
de meeste vraagtekens om
geven verhaal van een ver
dwijning is het spoorloos ver
loren gaan van vijf Avenger
bommenwerpers op 5 de
cember 1945.
Die middag waren de vijf
Grumman TBM-3 marine
vliegtuigen opgestegen van
de marineluchtmachtbasis
Fort Lauderdale in Florida.
Het was zonnig, vrijwel on
bewolkt weer en de torpedo-
bommenwerpers zouden een
oefenbombardement uitvoe
ren op een scheepswrak in de
buurt van het eiland Rimini.
Nadat deze taak was volbracht
en de Avengers weer aan te
rugkeren dachten kwam in
eens de leider van de vlucht
luitenant Charles Taylor over
de radio met een vreemde
boodschap: "Dit is een nood-
geval. We schijnen uit de
koers te zijn. We kunnen geen
land .zien. Herhaal: we kun
nen geen land zien".
Verkeerstoren op het vlieg
veld: "Wat is Uw positie?".
Taylor "We zijn niet zeker
van onze positie. We weten
niet zeker waar we zijnWe
lijken verdwaald". Toren:
"Vlieg door naar het westen".
Taylor. "We weten niet waar het
westen is. Alles is in de war
vreemd
We zijn van geen enkele rich
ting zeker. Zelfs de oceaan
ziet er anders uit". Daarna
werd de verbinding tijdelijk
verbroken. Even werd het
contact hersteld maar later
kon de toren alleen nog maar
gesprekken van de vliegtui
gen onderling opvangen.
Onmiddellijk kwam een red
dingsactie op gang. Vanaf het
marinestation Banana River
vertrok een Martin PBM-3
Mariner, speciaal gebouwd
door moeilijke reddingsac
ties. Aan boord van dit vlieg
tuig waren twee onafhanke
lijke van elkaar werkende
zenders, waardoor er altijd
radiocontact mogelijk moest
zijn. Ook van andere bases
stegen vliegtuigen op om aan
de reddingsacties mee te
doen.
Inmiddels was er ook een einde
gekomen aan het opvangen
van de gesprekken tussen de
bemanningen van de Aven
gers onderling. Het laatste
wat de radiomensen in Fort
Lauderdale konden opvan
gen waren de woorden van
één der vliegers, kapitein Sti
ver, die volgens enkelen (niet
alle getuige verklaringen zijn
eensluidend) had gezegd:
"Het lijkt wel of we wit water
binnenvliegenWe zijn
volkomen verdwaald... we
zijn verloren".
Jaren later zou een radioama
teur in een tv-uitzending ver
klaren dat hij Luitenant Tay
lor had horen roepen: "Volg
me niet. Het lijkt wel of ze uit
de ruimte komen
Een heel ander verhaal vertelde
telegrafist Meivin Baker van
het verbindingsstation Port
Everglades. Op ongeveer an
derhalve kilometer van Fort
Lauderdale kon hij in de ra
diokamer de conversatie tus
sen Taylor en de toren woor
delijk volgen. Toen het con
tact tussen Lauderdale en de
Avengers wegviel kon Baker
nog steeds met Taylor praten.
Hij hoorde een van de
Avenger-piloten zeggen: "Ik
blijf niet langer in de forma
tie. We vliegen steeds verder
van het land vandaan. Ik keer
terug". Tevergeefs probeerde
Baker hem tot andere ge
dachten te brengen.
intussen meende Baker door
peilingen ook de positie van
de Avengers te hebben vast
gesteld. Bovendien werd het
radiocontact steeds helderder
waaruit de telegrafist op
maakte dat de formatie in de
juiste richting naar land
vloog. Taylor riep echter
wanhopig, dat hij de kust van
Florida dan al had moeten
zien, wat al geruime tijd het
geval had moeten zijn. Taylor
negeerde de aanwijzingen
van Baker en zegde het op ei
gen manier te willen proberen
en van koers ging veranderen.
Van dat moment af werden de
signalen steeds zwakker en
vlogen de Avengers met nog
nauwelijks brandstof in de
■tanks steeds verder van het
vasteland weg.
In Lauderdale was inmiddels
paniek gegroeid want ook de
te hulp gestuurde Mariner
vliegboot liet niets meer van
zich horen. De commandant
van dit toestel Harry Cone
had opdracht gekregen elke
drie minuten radiocontact
met de basis op te nemen,
maar plotseling was de ver
binding met beide zenders
wan de Mariner weggevallen.
Ook van die Mariner is nooit
meer iets vernomen en geen
spoor teruggevonden.
Velen, die toegang tot de be
schikbare gegevens hebben,
menen dat de Mariner in de
lucht is ontploft. Het vlieg
kampschip Salomons nam op
de radar een toestel waar dat
van Banana River vertrok en
enige tijd later in de lucht in
eens van het scherm ver
dween. Op hetzelfde moment
zag de bemanning van de
Amerikaanse koopvaarder
Gaines Miles in de lucht een
lichtflits die inderdaad van
een exploderend toestel af
komstig had kunnen zijn.
In alle vaak uiteenlopende ver
halen van "ooggetuigen" of zo
men wil "oorgetuigen" van
deze en andere raadselachtige
verdwijningen komen op
merkelijke verschijnselen
voor zoals het plotseling uit
vallen van elektronische na-
vigatieapparatuur, kompas
sen e.d. en een vreemde kleur
van de zee, waarbij wit en
grauw de boventoon voeren.
Verder wordt telkens weer
gesproken over een soort
gordijnen van mist of kol
kende zeedampen.
Zijn dit verschijnselen, zoals
reëel, die langs de bekende
natuurkundige, oceanografi-
sche en meteorologische
kennis kunnen worden ver
klaard, of is er echt iets "ge
heimzinnigs" aan de hand,
r de parapsychologie
i kunnen vertellen?
Bij het eerste Utrechtse expe
riment op 10 januari jl. han
teerde de paragnost Warner
Tholen blijkens een van die zit
ting van de werkgroep voor pa
rapsychologie eén wichelroede
om de fatale plaatsen in de mys
terieuze Bermuda-driehoek op
te sporen. Op duizenden kilo
meters afstand van het ramp
gebied liet hij zijn wichelroede
(niet meer het legendarische
gebogen berkentwijgje maar
een fraai gebogen metalen
staaf) over een geografische
kaart zweven om met neerklap
pen van de wichelroede op die
kaart aan te geven waar de fa
tale punten in het betrokken
zeegebied zouden liggen.
Een knappe prestatie!
Maar tevens een aanduiding
van de moeilijkheid met be
trekking tot deze zaken.
Wetenschappelijk is de (even
tuele) werking van een wichel
roede waarmee men water
bronnen zou kunnen opsporen
en geheimzinnige nog nimmer
natuurkundig verklaarbare of
mogelijke "aardstralen" die
ziektes e.d. veroorzaken, nim-
rper aangetoond of zelfs maar
aannemelijk verklaard. Men
kan, met een ruim geloof, dit
verschijnsel van de wichel
roede voor waar aannemen.
Maar wanneer die wichelroede
ook zou werken zonder de be
nodigde straling of krachten op
duizenden kilometers afstand
alleen op grond van paranor
male begaafdheden van de ex
perimentator, wordt het toch
wel een dubbele wissel trekken
op de geloofwaardigheid van
iets wat nog nimmer is bewe-
De resultaten van een
wichelroede-experiment op
duizenden kilometers afstand
van een feitelijke situatie wil er
zogezegd "bij ons niet in". Of
het moest zo zijn, dat de para
normale begaafdheid van de
experimentator als "bestuur
der" van de wichelroede fun
geert, waarmee een eventueel
wetenschappelijk verklaarbare
werking van dit apparaat ont
zenuwd wordt.
Was de paranormale begaafd
heid er wel, dan was de wichel
roede overbodig, en omge
keerd, maar dan niet in Utrecht
maar in de Bermuda-driehoek.
Wat is de waarde van de Utrechtse experimenten met betrekking tot het
Bermuda-fenomeen vanuit de gezichtshoek van de traditionele weten
schappelijke disciplines? Nihil, menen de meeste wetenschappers.
De paragnosten, die zich over het geheimzinnige verschijnsel hebben
uitgelaten, zien als oorzaken weliswaar geen bovennatuurlijke ver
schijnselen of gebeurtenissen maar niettemin natuurlijke omstandig
heden, die zij echter deformeren tot niet waargenomen verschijnselen
als anomaliën in het magnetisch veld van de aarde als gevolg van geolo
gische spanningsvelden op de oceaanbodem, welke anomaliën en span
ningen op een of andere natuurwetenschappelijk onverklaarde wijze
effecten hebben in de oceaan en de atmosfeer. Door hun door henzelf
bevestigde volslagen onbekendheid met natuurwetenschappen is het
natuurlijk mogelijk dat zij zich zo onbeholpen uitdrukken en met on
duidelijke begrippen goochelen, dat wij in wetenschappelijke zin iets
anders bedoelen dan wat zij zeggen. In dat geval kan men alleen van
domme opmerkingen spreken die nu eenmaal in de wetenschap weinig
opgeld doen.
De persoonlijke integriteit
paragnosten, zoals die door vele
hoogstaande medemensen niet
in twijfel wordt getrokken, staat
er garant voor dat het niet om die
andere mogelijkheid van bewust
bedrog gaat.
Maar er zijn toch wel enkele feite
lijke gegevens, die de conclusies
van de paragnosten hoogst be
denkelijk maken. Wanneer zij
spreken over de "fatale maan
den" september tot januari/fe
bruari wanneer de maan het
dichtst bij de aarde staat dan gaan
zij geheel voorbij aan het feit, dat
de maan iedere maand van het
jaar eenmaal dit "perigeum" be
reikt, namelijk het punt in de el
liptische baan dat het dichtst bij
de aar£e is gelegen.
Dan is er nog het probleem van de
wichelroede, die op een gete
kende kaart op duizenden kilo
meters afstand van het betrokken
gebied nog zou werken op be
paalde punten van die kaart. Dat
zou betekenen, dat wichelroedes
niet op plaatselijke straling rea
geren, maar hoofdzakelijk (of in
ieder geval ook) op bewust of on
bewust "bevel" van de hanteer-
der van de wichelroede.
Maar dan betekent het uitslaan
niets anders dan dat de paragnost
dit uitslaan wil, dat de aanwijzing
van bepaalde punten met afwij
kende eigenschappen niet door
de wichelroede geschiedt maar
op een of andere manier door de
paragnost waardoor de roede
wordt gedegradeerd van een in
strument van twijfelachtige we-
e waarde tot spek-
de goedgelovige
"leek".
Bovendien, zo zeggen weten
schapsbeoefenaren met alle re
serves die hen eigen is, hebben
wij geheimzinnige krachten niet
nodig voor een verklaring van de
feiten, ook al zijn de thans moge
lijke verklaringen nog zeer onvol
ledig en hebben zij slechts het ka
rakter van mogelijkheden.
Het gebied tussen Bermuda, Miami
en Portorico is de geboorteplaats
van cyclonen en tornado's als ge-
Voordat de mysteries over de Bermuda-driehoek opgeld gingen doen
waren er al meer mysterieuze verdwijningen ter zee geweest. Dit is het
passagiers-vrachtschip Waratah dat in 1900 op zijn tweede zeereis spoor
loos verdween ten zuidoosten van Zuid-Afrika Van het schip zijn geen
resten teruggevonden, evenmin als van de 119 bemanningsleden en 92
passagiers. Het lijkt thans zeer aannemelijk dat het schip het slachtoffer is
geworden van een gigantische torenhoge golf die onverhoeds optrad. Pas
in de laatste jaren weet men van het optreden en natuurkundig zeer ver
klaarbare voorkomen van dergelijke golven in de Agulhas-stroom. Het
verdwijnen van schepen in die buurt wekt sterke associaties op met hetgeen
zich van tijd tot tijd afspeelt in de beruchte Bermuda-driehoek.
volg van de ontmoeting van
luchtstromen, scherp wisselende
temperaturen door verschillen
boven zee en land en dergelijke
meteorologisch zeer verklaar-'
bare omstandigheden. Tot voor
de ontwikkeling van de ruimte
vaart, die permanente waarne
ming en registratie vanuit de
ruimte mogelijk maakte, wist
men eigenlijk weinig van deze
natuurverschijnselen behalve uit
rapporten van scheepsbeman
ningen en inzittenden van vlieg
tuigen.
Die
echter slechts een frac
tie van alle optredende cyclonen,
tornado's en waterhozen waar. In
dergelijke extreme weersom
standigheden en de atmosferi
sche randverschijnselen daarvan
is het verlies of afzwakken van
radiocontact een normaal ver
schijnsel, vooral wanneer zich
daarbij ook elektrische ontladin
gen bij onweersbuien voordoen
op de weg tussen zender en ont
vanger.
Dergelijke cyclonen kunnen van
betrekkelijk geringe diameter
zijn en voor schepen en vliegtui
gen op betrekkelijk geringe af
stand niet waarneembaar.
Er kunnen door die atmosferische
storingen vloedgolven van aan
zienlijke hoogte ontstaan, die
refractie- of spiegel-golven kun
nen veroorzaken na terugkeer
van de omringende kust. Deze
kunnen leiden tot zeer plaatselijk
gigantische golven van huizen
hoogte, waarin een schip zonder
voorafgaande waarschuwing in
een fractie van een seconde kan
vergaan. Dit is ook het geval bij
de interferentie van vloedgolven
afkomstig van betrekkelijk dicht
bij elkaar optredende cyclonen
en/of tornado's. Een en ander kan
nog worden geaccentueerd door
de topologie van de oceaanbo
dem, die hier zeer grillig is.
Die bodeminvloeden leiden er bv
toe, dat zich o.a. langs de zuid
oostkust van Zuid-Afrika een ge
bied bevindt waarin zich de
Agulhas-stroom bevindt en
waarin torenhoge golven kunnen
voorkomen ook bij betrekkelijk
rustige weersomstandigheden.
Die monstergolven hebben al
heel wat scheepsrampen op hun
geweten: onverhoedse nimmer
voorziene rampen waarbij geen
noodsignaal meer kon worden
uitgezonden en waarbij van de
verloren schepen geen spoor
meer is teruggevonden waar
schijnlijk doordat de heftige wa
terbewegingen de schepen in
brokken naar de bodem voerden.
Over verband tussen golfpatronen
en topologie van de zeebodem
worden alom in de wereld onder
zoekingen ingesteld. Bij de Ver
dedigingsorganisatie TNO in
Leidschendam onderzoekt men
diepgaand het verband tussen via
radar vastgestelde golfpatronen
in ondiep water en de zeebodem,
waardoor zeer tijdrovende, kost
bare en moeizame echopeilingen
over de ligging van zandbanken
en dergelijke voorkomen zouden
kunnen worden door veel simpe
ler radarwaarnemingen vanuit
vliegtuigen of zelfs satellieten.
Bij interferentie van vloedgolven,
waarbij enorme watermassa's
met gröte snelheid op elkaar
dreunen, kunnen ook mer
kwaardige verschijnselen in het
water optreden, waardoor het een
wat witte of grauwe indruk krijgt
als gevolg van luchtbelletjes,
terwijl zich direct boven het op
pervlak mistachtige verschijnse
len kunnen voordoen door vor
ming van een laag fijne waterd
ruppeltjes. Dit kan de indruk
verklaren, dat de tint van het wa
ter en de lucht verandert en on
wezenlijk nevelachtig wordt. Dit
verschijnsel kan zich bij heftige
interacties tot enige afstand in de
atmosfeer voortzetten.
Tot zover over wat zich in het water
zelf kan afspelen, maar er zijn ook
atmosferische storingen met be
langrijke consequenties. Pas de
laatste tientallen jaren weet men
van de "jet-streams", de orkaan
achtige permanent in een be
paalde richting waaiende stor
men in de hogere lagen van de
atmosfeer. Soms kan de route
van deze luchtstromen iets ver
legd worden. Het is best moge
lijk, dsat hierdoor bv de elders
besproken verdwenen
Avenger-bommenwerpers met
een snelheid van 400 tot 500 km
per uur voortdurend vliegend
tegen zo'n indertijd nog onbe
kende en iets verlegde jet-stream
in nauwelijks van plaats boven de
veranderden als gevolg
even zware tegenwind.
Het spoorloos verdwijnen van
wrakken van schepen en vlieg
tuigen, die zelfs geen olievlekken
nalieten, kan verklaard worden
door specifieke eigenschappen
van de zee in dit gebied, bv het
voorkomen van bepaalde vier-
soorten op grotere diepte of aan
de oppervlakte, die restanten van
wrakken vasthouden en boven
dien olierecten kunnen afbreken
of zo verspreiden dat zij niet meer
herkenhaar 7.iin.
