in
gebracht
beeld
Leids Vrije Tijdscentrum blikt terug
op de woelige en rumoerige jaren zestig
{lesprogramma i
toegelicht
Russische
dirigent
naar Westen
TV-
ZATERDAG
Vara-televisieserie Voorwaarts en niet vergeten
Door
Ton van Brussel
LEIDEN - Het Leids Vrije Tijds
centrum staat volgende week za
terdag in het teken van de jaren
zestig. Tussen zeven uur 's
MOSKOU (UPI) - Rudolf Barsjai,
één van Ruslands bekendste diri
genten, is gisteren per vliegtuig
naar Wenen vertrokken nadat hij
van de autoriteiten een uitreisvi
sum had gekregen.
Voor zijn vertrek uit Moskou zei de
52-jarige musicus nog niet te weten
waar hij zich gaat vestigen. Parijs,
Londen en New York behoren tot
de mogelijkheden, zo zei hij.
Barsjai richtte in 1956 het kameror
kest van Moskou op. Hij dirigeerde
dit orkest 20 jaar lang.
avonds en twee uur 's nachts or
ganiseert het centrum samen met
het Cultureel Jongeren Paspoort
een grootse happening, een "re
turn of the sixties", waaraan me
dewerking wordt verleend door
Robert Jasper Grootveld, provo
van het eerste uur, Simon Vinke
noog, Johnny-Herenleed-the
selfkicker- van Doorn, de pianist
Loek Dikker en de Orange Suns
hine Band.
Het is de bedoeling van de organi
satie om terug te blikken naar die
woelige, rumöerige periode, met
het idee in het achterhoofd om
niet alleen aan te geven wat er
toen gebeurde, maar ook hoe
groot het stempel is geweest dat
dit alles op de jaren zeventig heeft
gedrukt, en hoe rustig het in ver
gelijking nu is.
Erik, één van de organisatoren: "Er
gebeurt nu niets meer. We zitten
in een soort dal van passiviteit.
Iedereen is ingedut. De provo's
van toen zijn het klootjesvolk van
nu geworden. Ze zijn nu ook in
gekapseld. Er is meestal weinig
meer van hun idealisme overge
bleven. Dat willen we laten zien.
En ook hoe groot de invloed is
geweest. Hoe dingen die we nu
heel normaal vinden, bij -provo
zijn begonnen".
Erik doelt daarbij bijvoorbeeld op
het denken in alternatieven, de
medezeggenschap van de burger
in het beleid van de overheden,
het milieubewustzijn en de lu
dieke acties die werden opgezet
om voor deze visie aandacht te
krijgen.
Amsterdam was in die jaren het
bolwerk van provo, maar ook de
uit San Fransisco overgewaaide
"flower power", de psychedeli
sche light shows en de under
ground muziek krijgen er in cen
tra als Paradiso poot aan de
grond. Het was de bloeitijd van
een blad als "Hitweek".
Voortbrengselen van deze cultuur
vond je, hoewel veel minder sterk
en meestal pas veel later, ook op
andere plaatsen in het land. In
Leiden bijvoorbeeld presen
teerde zich op vindingrijke en lu
dieke wijze onder de naam
"Leefbaar Leiden", een gezel
schap binnenstadsbewakers, die
fraai uitgedost in de vorm van een
lijkstoet over de Breestraat trok
ken en zich daarmee wilde beij
veren voor een autovrije, meer
leefbare binnenstad. Een van hun
successen was overigens de op
richting van het Kreatief Sen
trum, het huidige Vrije Tijds Cen
trum, waar de terugblik volgende
week vorm moet krijgen.
Het programma gaat niet zo zeer in
op de situatie destijds in Leiden,
maar vooral op de ontwikkelin
gen op nationaal niveau. Tussen
zeven en acht wordt muziek uit
die tijd gedraaid en om acht uur
begint het hoofdprogramma met
een optreden van avant-garde
pianist Loek Dikker en consor
ten, vergezeld van een light show.
Robert Jasper Grootveld, die feite
lijk aan de wieg van provo heeft
gestaan en het brein was achter
acties als het "witte-fietsen-
t Provo's bezig met het 'wit-maken' van Amsterdam.
plan", zal vanaf een uur of tien
over zijn ervaringen van toen ver
tellen en ook ingaan op wat hij
tussen toen en nu heeft gedaan en
in de toekomst voor plannen
heeft.
Johnny van Doorn is uiteraard
weer te zien in zijn "Electric Je
zus Act", leest verder voor uit ei
gen werk en doet stukjes uit Her
enleed. Loek Dikker, ook bekend
van het poëzie festival "Poetry in
ternational" treedt dan nog een
keer op, weer met de light show.
Bij deze show wordt gebruik ge
maakt van zeventien projectoren.
Vinkenoog is er vanaf half twaalf
met een gitarist en zal vermoede
lijk opnieuw, emotioneel explo
deren bij het lezen van eigen
werk en het oprakelen van oude
belevenissen.
Een kwartier na middernacht be
gint het optreden van Henk
Werkhovens "Orange Sunshine
Band", een Leidse viermans for
matie die vijfjaar geleden, echter
in een andere bezetting dan nu,
voor het eerst concerten gaf, en
het ware "San Fransisco-geluid"
bracht.
Kaarten zijn pas die avond te koop
aan de zaal. Ze kosten vijf gulden.
Voor leden van het Vrije Tijds
Centrum en houders van een Cul
tureel Jongeren Paspoort drie
gulden. Er bestaat die avond ook
alle kans om geïnformeerd te
worden over het bezit van een
Cultureel Jongeren Paspoort.
HILVERSUM II
18.00 Nws. 18.11 (S) Embargo (P.P.:
18.20-18.30 Uitzending van de Politieke
Partij Radikalen). NOS: 20.00 Nws. 20.05
(S) Europees Concertpodium: Symfonie
Orkest van de Beierse Omroep. Klas
sieke muziek. (20.45-21.05 Een kleintje
cultuur). 22.15 NOS-Cultuur. 23.00 (S)
Met het oog op morgen, met om 23.05
Aktualiteitenoverzicht. 23.20 Den Haag
vandaag en om 23.52 Even ontspannen
voor het slapen gaanyoga).
23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
18.03 De vacaturebank. 18.10 (S) NOS-
maal. VERONICA: 19.02 (S) De Neder
landse top 40. VPRO: 20.02 (S) VPRO-
vrijdag-op-drie. 23.02 Radio Vrij Belgiè.
24.02 (S) Amigos de Musica. AVRO: 1.02
(S) Radio Pandora. 2.02-7.00 (S) 'n
Nachtje AVRO.
Zaterdag 8 januari
HILVERSUM I
VARA: 7.00 Nws. 7.02 (S) ZO het za
terdagochtendprogramma voor ieder
een. (7.30 Nws. 7.41 Dingen van de dag).
8.30 Nws. 8.36 Gymnastiek voor de huis
vrouw. 8.45 (S) ZO, het zaterdagoch
tendprogramma voor iedereen. 10.30
Nws. 10.33 ZI: Een programma dat voor
zichzelf spreekt. 12.26 Mededelingen
t.b.v. land-en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41
(S) In de Rooie Haan. Zaterdagmiddag-
café met hitwerk en aktualiteiten. 14.30
(S) Orkest Malando en zangsolisten.
15.00 (S) Het zout in de pap. Programma
over kunst en kuituur. (15.30 NwsJ 17.00
(S) Zing zomaar simpel een melodie. Een
half uur vrolijke liedjes. 17.30 Nws. 17.32
Dingen van de dag.
HILVERSUM II
TROS: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Rustig bijkomen. 8.00 Nws.
8.11 Aktua-ochtendeditie. 8.45 Kom er
maar eens bij (9.35-9.40 Waterstanden).
10.00 Tien om kindershow. 10.30 Aktua-
sportcafé (11.00 Nws.) 11.30 Hartje
Schijndel: gevarieerd programma.
Overheidsvoorlichting: 12.49 Werk en
welzijn. TROS: 13.00 Nws. 13.11 Aktua
II. 13.30 Familie-snipperdag, kwis. 14.30
Met een knipoog naar het theater
(15.10-15.30 De een ziet het zus en de
ander zo). 15.30 Organist Stef Meeder
speelt op uw verzoek. 16.00 Nws. 16.03
De Europarade (vanaf 17.00 Stereo).
17,55 Mededelingen.
HILVERSUM III
NCRV: 7.02 (S) Popstation. 8.02 (S)
Happy sound, gospelprogramma. 8.54
Eerlijk gezegd. 9.02 (S) In. 10.03 (S) Mu
ziek bij de koffie. 12.03 (S) Los Vast. 14.03
(S) Bij Barend. 16.03 (S) Sportshow.
Duitse tv
Vrijdag 7 januari
DUITSLAND I
17.55-18-00 Journaal. (Regionaal pro
gramma: NDR: 18.00 Sport. 18.30 Aktua
liteiten. 18.45 Zandmannetje. 18.55 Re
gionaal magazine. 19.26 lm wilden Wes
ten, tv-sene. 19.59 Programmaoverzicht.
WDR: 18.00 Regionaal nieuws. 18.05 Ein
Fall fur Mandli, tv-sene 18.40 Julia von
Mogador, tv-serie. 19.15 Aktualiteiten.
19.45 Amusementsprogramma). 20.00
Journaal en weerbericht. 20.15 Erben ist
menschlich, tv-spel. 21.30 Informatief
programma. 21.35 Reportage. 22.00
Journaal,
i weerbericht.
17.40 Aktualiteiten en muziek. 18.20
Slapsticks. 19.00 Journaal. 19 30 Repor
tages uit het buitenland. 20.15 Notwehr,
tv-film. 21.45 Journaal. 22.00 Kunstier.
und Mythen, tekenfilmshow. 22.30 Die
San Francisco,
Stic
23.15 Journaal.
BELGIË NEDERLANDS
18.00 Kinderserie. 18.15 Documentaire.
18.35 De Flintstones, tekenfilm. 19.00
eprogfamma van het welzijnswerk.
22.40-22.50 Journaal.
NEDERLAND I
15.00 - N.K. Schaatsen - As
sen (NOS)
15.30 - Journaal (NOS)
15.32 - Kijkdoos, kinderpro
gramma (NCRV)
16.05 - Lappenkat, tv-serie
(NCRV)
16.20 - Het raadsel van het
Silvercrona-Kasteel (NCRV)
16.55 - Professor Vreemde
ling, tv-serie (NCRV)
De aflevering uit de serie over de
Franse commissaris Maigret van vanavond (Ned. I 19.55) heet
niet alleen „Een moord in Holland" maar is ook in ons land
opgenomen. Begin dit jaar bezette regisseur René Lucot met
zijn hele Rloeg het rustige Friese havenstadje Makkurn en
maakte de inwoners in een paar dagen compleet dol. Speciaal
voor deze aflevering moesten bijvoorbeeld een aantal vissersbo
ten uitvaren, de plaatselijke VW werd ingeschakeld voor figu
ranten en het opnamecentrum werd gevestigd bij - letterlijk- de
rijkspolitie in huis.
Het verhaal van „Een moord in Holland": Maigret reist naar
„een" Fries havenstadje om in samenwerking met zijn Neder
landse collega Pijpekamp een moord op te lossen waarbij de
brave lector van een Franse universiteit betrokken zou zijn.
Taalproblemen staan duidelijkheid in deze moordzaak tot het
laatste monent in de weg.
Jean Richard als Maigret heeft onder meer André van den Heu
vel (Pijpekamp) en Femke Boersma als tegenspelers. Ook een
Makkumse palingvisser, Femme Bootsma, komt nadrukkelijk
in beeld.
De opname werd indertijd bemoeilijkt door het feit dat Jean
Richard nog aan het bijkomen was van een auto-ongeluk. Het
bleek dat hij zijn teksten nauwelijks kon onthouden, waardoor
de filmploeg uitermate geïrriteerd raakte.
Precies om 22.00 op Ned. I een vijf kwartier durend pro
gramma van de VARA over Wolf Biermann, de Oostduitse poli
tieke zanger die geen Oostduitser meer mag zijn. Onder meer
worden beelden vertoond van Bierman's veelbesproken optre
den in Keulen, november vorig jaar.
TROS-actua zal vanavond veel aandacht besteden aan het
veertigjarig huwelijk van koningin Juliana en prins Bemhard.
Er is onder meer een reportage uit het Oostenrijkse Lechwaar de
koninklijke familie verblijft. Verder zal er informatie zijn over
de afgesprongen cao-onderhandèlingen in de metaalsector en
over de meningsverschillen tussen minister van Doom van CRM
en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Er wordt ook gespro
ken over de morgen in Assen te beginnen Nederlandse kam
pioenschappen schaatsen. Mogelijk komt de zaak Menten nog
aan bod.
Op het eerste net kan men vrij laat op de avond, vanaf 23.15,
de eerste aflevering zien van een documentaire serie die Henk
Biersteker, Aart Staartjes en Ben van Kaam voor de IKON
maakten over de Molukkers. In totaal zeven afleveringen staan
twee facetten centraal: de historische identiteit van de Moluk
kers en hun relatie tot Nederland. Vanavond: de Verenigde Qos-
tindische Compagnie bereikt Ambon.
18.15-18.45 Introduktie Vooijaar 1977 (TELEAC)
18.45 - De bereboot (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - 't Spant erom, kinderspelshow (VARA)
19.55 - Commissaris Maigret (VARA)
21.35 - Journaal (NOS)
21.50 - Gesprek met de minister-president (VARA)
22.00 - Het land waarin wij leven, filmportret (VARA)
23.15 - Ambon door de eeuwen, documentaire (IKON)
23.40-23.45 Journaal (NOS)
18.45 - TV-informatie voor Spanjaarden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Calimero (TROS)
19.18 - Run, Joe, run (TROS)
19.42 - Kleine wonderen van de grote natuur, film (TROS)
20.00 - Journaal (NOS)
20.25 - Op losse groeven (TROS)
21.25 - De Jordaches (TROS)
22.15 - Aktua TV (TROS)
23.05 - O moeder, wat is het heet (TROS)
23.35-23.40 Journaal (NOS).
Door Geert van Someren
"Het vervloekte gemene vee trouwt voor hun
achttiende, vreet aardappelen, maakt teringach
tige kinderen, komt aan de armenkas of gaat uit
bedelen". Dat schreef de Leidse hoogleraar Jacob
Geel in het midden van de vorige eeuw.
Vroeger, vroeger was alles beter.
Het is een platgetreden uitspraak,
een cliché, nostalgische herinne
ringen oproepend. Maar dat beter,
kan niet slaan op de jaren tussen
1850 en 1918. Van die periode
maakte de VARA een fraaie negen-
delige serie over het leven van de
arbeiders en de opkomst van het
socialisme.
„Voorwaarts en niet vergeten",
waarvan de eerste aflevering aan
staande dinsdag op het scherm
komt (Nederland I, 19.20 uur),
maakt één ding glashelden de ge
wone man leidde in die jaren een
beroerd leven, als hij in leven bleef.
Rond 1850 stierf één op de drie kin
deren. Wie overleefde, werd aan het
werk gezet. Soms al als ze zes jaar
waren. Zin of geen zin. Zelfs de wet
waarbij kinderarbeid verboden
werd, bracht daarin weinig veran
dering. Als voorbeeld toont de
VARA in de tweede aflevering de
aardewerkfabriek Regout in Maas
tricht.
Voor het gebouw staat nu een
standbeeld van de man die daar
eind vorige eeuw de scepter zwaai
de. Maar wat het VARA-team opte
kende uit de mond van mensen
wiens ouders daar toen werkten,
blijkt geen enkele verdienste die
een dergelijk blijvend monument
rechtvaardigt. Het is een schrij
nende aanklacht tegen de toen
heersende toestanden, waarbij de
tussenliggende jaren niet hebben
gezorgd voor het afvlakken van de
scherpe kantjes.
De arbeiders waren eigenlijk niet
meer dan lijf-eigenen van de heer
Ragout. Als ze hun kinderen niet
meenamen naar de fabriek om te
werken, hoewel dat bij de wet ver
boden was, werden de mensen ont
slagen. En wie ontslagen werd,
stond de zelfde avond nog op straat,
omdat de eenvoudige huisjes
waarin men woonde eigendom wa
ren van Ragout. Een dwangpositie
waaruit geen ontsnappen gril was.
Jeugdherinnering
Tegen dit soort achtergronden be-
Tijdens de grote spoorwegstaking werden werkwilligen beschermd door
de politie.
Muziek
Voortreffelijk is de begeleidende
muziek. Harry Mooten speelt op
zijn accordeon oude socialistische
liedjes, die hij zelf heeft bewerkt.
Het schept een sfeertje die voortref
felijk past bij de beelden. Minder
duidelijk is het optreden van de
Het VARA-team (v.l.n.r.): Marga Wolthuis, Johan Frieswijk, Hedda van Gennep, Marjolein de Vries en Wim
Kayzer.
gon een kleine groep mensen te
strijden voor meer rechten, voor
vrijheid, op weg naar een nieuwe
maatschappij. De socialisten van
toen hadden het niet makkelijk.
Daar getuigt een jeugdherinnering
van een vrouw van, die in het Lim
burgse apart werd gezet in de klas,
omdat ze een kind van een socialist
was, die werd geslagen, een steen
tegen het hoofd kreeg, zodat het
bloed langs haar gezicht liep. De
politie reageerde met: Ja, dan moet
je maar geen socialist worden.
De rechtzaak tegen de drie broers
Hogerhuis was een staaltje klasse-
justitie, waarvan de 101-jarige
Tjeerd Schoppen nog uit eigen her
innering verhaald. De drie broers
werden veroordeeld voor een misd
rijf die ze niet gepleegd hadden.
Toen de zaak voor de Hoge Raad
kwam, hanteerde men de motiver
ing dat een voorbeeld gesteld
moest worden. De drie broers wer
den verdedigd door de advocaat
Troelstra.
erg verhelderend is de VAR A-serie
- en met name de vierde aflevering
- over de controverse tussen Troel
stra en Domela Nieuwenhuis. Do-
mela Nieuwenhuis, die op een ze
ker moment niet meer gelooft dat
het socialistische einddoel via par
lementaire wegen bereikt kan wor
den; terwijl Troelstra en de zijnen
een nieuwe partij, de SDAP oprich
ten om via de weg van de geleide
lijkheid verder te werken.
De negen afleveringen bestaan
voor een belangrijk deel uit inter
views met mensen die er bij waren,
of met hun kinderen. Eigenlijk is
dat ook het enige manco aan de
voortreffelijke serie. Bewegend
beelden, foto's uit de jaren
1850-1918 zijn uiterst spaarzaam,
en als ze bestaan tonen ze de kro
ning van Koningin Wilhelmina, de
zegeningen van één in een rijtuig
zittende geestelijke, zelden of nooit
de gewone man van toen. Een man
co, waar de makers van de serie
niets aan konden doen, maar dat
het beeld minder levendig, zij het
niet minder boeiend, maakt.
zangeres Jos Flühr, die af
en toe een „sociaal"
liedje zingt. Met haar aparte, strak
gelijnde gelaat en haar prima ver
staanbare stem doet ze dat uitste
kend, maar het lijkt net even te veel
met de haren er bij gesleept, met als
voornaamste doel de serie levendig
te houden.
Doordat het programma bestaat uit
een groot aantal losse beelden van
de historie, was een presentator die
de serie aan elkaar praatte noodx-
zakelijk. Wim Kayzer doet dat in
een oud café (nagebouwd in de sut-
dio), in zo'n zaaltje waar vroeger de
socialisten vergaderen. Wim Kay
zer - presentator van het radiopro
gramma ZI - studio), een nieuw ge
zicht op de televisie, en wat mij be
treft mag hij blijven, zo plezierig en
rustig presenteert hij.
De negen delen zullen op dinsda
gen (Nederland 1,19.20 uur) en zon
dagen (Nederland I, 21.50 uur) wor
den uitgezonden. De serie werd
samengesteld door Hedda van Ge
nnep, Marjolein de Vries, Marga
Wolthuis. Ze werden begeleid door
de historicus Johan Frieswijk. De
regie is van Jop Pannekoek.
