.Vooruitgang kun je toch niet tegenhouden'
Zuid-Afrika zoekt steun in Zuid-Amerika
i I r3 j§;iii
RaHinalp
maatschappij-
Ei
hervorming
JL
afaewezpn"
DONDERDAG 30 DECEMBER 1976
PAGINA
Dezer dagen was ik even bij Gerard
Croiset thuis. Hij was juist terug
uit Tokio en was daar nog vol van
Lichamelijk voelde hij zich wat
ontregeld, vooral door 't grote
tijdsverschil van 9 uur en de
lange reis. 't Is niet niks: 17 uur in
een vliegtuig, met slechts een
korte tussenlanding in 't steen
koude Alaska. Wat onthutst ver
telde hij van zijn merkwaardige
ervaringen. Hij was ook een
beetje teleurgesteld: „Waar ik na
heel veel jaren van studie einde
lijk achter ben gekomen is daar al
duizenden jaren bekend".
Tijdens dat gesprek kregen we 't
ook over de vooruitgang. In ons
midden waren ook een paar óp
rechte PPR-leden. Croiset vond
het onzin om tegen de uitbreiding
van kerncentrales te zijn.
„De vooruitgang kun je toch niet
tegenhouden", zei hij. Het ge
sprek verliep wat stormachtig
maar zonder harde woorden. Gis
teren belde hij op om er nog even
op terug te komen. Hij had er nog
eens over nagedacht. Volgens
hem was het de geleerden allang
mogelijk om schone kerncentra
les te bouwen. Dat ze 't niet deden
kwam alleen voort uit het feit, dat
ze er niet genoeg geld voor over
hadden. Daar moest dan maar op
aangedrongen worden. De leuze
moest niet zijn: tégen de uitbrei
ding van die centrales maar vóór
schone centrales. Dan pas ben je
voor werkelijke vooruitgang.
Veel op het spel
Vlak voor het nieuwe jaar denk je er
willekeurig over na wat al die
nieuwjaarswensen die we alkaar
toevoegen, mondeling, vergezeld
van minstens een stevige handd
ruk of schriftelijk via kaarten die
alsmaar, zo lijkt 't mij, lelijker
worden, eigenlijk inhouden:
„Prettig Nieuwjaar", „voorspoe
dig '77", „genoeglijke jaarwisse
ling".
Het nieuwe jaar kon wel eens een
zeer belangrijk jaar worden.
Immers 1977 wordt het jaar van de
verkiezingen dan zal moeten
blijken waar we onderhand aan
toe zijn. Wat zal er gebeuren met
de kerncentrales, waar Neder
land zich over zal moeten uit
spreken. Zou er een oplossing
komen voor de vraag wat we met
het uiterst gevaarlijke radioactief
afval aan moeten? Kerncentra
les lenen zich tot chantage of sa
botage door wanhopige groepen
van mensen. Dit gevaar is aller
minst denkbeeldig. Immers een
Amerikaanse student heeft, zoals
bekend, alléén en slechts met be
hulp van in bibliotheken be
schikbare lectuur een atoombom
gemaakt. Als kernenergie al vei
lig zou kunnen zijn, zou men alles
wat ermee te maken heeft moeten
afhouden van mensen die niet
volstrekt betrouwbaar zijn. En
dat dan ook nog op wereldschaal.
Hoe voorkomt men dan een
„staat-in-de'-staat"
Misdaad
Wat zal er gebeuren met het pro
bleem van de werkloosheid? Zal
eindelijk de gedachte veld gaan
winnen, dat het hoogste, over
igens onbereikbare, ideaal niet
gelegen is in volop werk binnen
het bestaande arbeidsproces
Door Piet Wesseling
voor iedereen?
Volgens minister Pronk zal de hulp
aan de Derde Wereld in 1977 een
acuut stadium bereiken. Ruim
tweederde van de wereldbevol
king lijdt honger. We weten dat
allang. Toch is er in dit land nog
een vrij grote, aanzienlijke poli
tieke partij die in haar program
heeft gesteld dat de toch al scha
mele bijdrage verminderd moet
worden. Wij moeten eerst zelf
onze economie volledig in orde
hebben, zo stelt men. Pas dan
kunnen we aandacht besteden
aan de onderontwikkelde landen.
Elk jaar uitstel, elke dag uitstel
van grootscheepse effectieve
hulp kost talloze mensenlevens.
En is dat geen wraakroepende mis
daad?
Zouden we in 1977 eindelijke kans
zien om wat soberder te leven?
Soberheid is niet in strijd met
welzijn. Integendeel. Het afgelo
pen jaar besteedden wij, Neder
landers, allen die als zodanig in
geschreven zijn hoe jong of oud
ook, gemiddeld f 11.000,- aan
persoonlijke consumptie, 't Is
duidelijk dat heel velen onder
ons daar bij lange na niet aan toe
komen. Bij de „anderen" ligt de
consumptie dus aanzienlijk ho
ger. „De nivellering is een dwaze
zaak van Den Uyl" wordt er ge
zegd. Het spreekt vanzelf door
Over barricaden
Wat bedoelen we met onze nieuw
jaarswensen? Soms is het ant
woord kinderlijk eenvoudig.
Grote zaken en firma's die hun
wensen aan ons in de kranten
publiceren nodigen ons daarmee
uit voortaan bij hen onze inkopen
te doen.
Geen probleem.
Ik denk dat veel mensen elkaar
kaarten sturen om, zij't dan maar
eens per jaar, weer eens iets van
zich te laten horen. Eigenlijk ook
een goed idee. En voor de rest?
Misschien mogen we bij elkaar
veronderstellen, dat de stereo
tiepe wens toch méér inhoudt
dan een dom cliché.
Een priester die in Barcelona tij
dens het Franco-regime gevan
gen heeft gezeten en daarna
taxi-chauffeur werd schreef me
een fraaie nieuwjaarskaart,
waarop leeuwen, wolven en
lammeren met elkaar spelen. Hij
schreef erbij: „Kom hier in 1977
ook als het nog steeds geen de
mocratie is". Waarom ik dit
neerschrijf? We kunnen hier sa
men proberen de wereld wat
meer bewoonbaar te maken.
Dwars over barricaden heen.
P.S. (Heel pesterig opgedragen aan
vrienden van de PPR).
Twee heren ontmoeten elkaar.
„Hoe gaat 't?", vraagt de een.
„Uitstekend, dank je", zegt de
ander. Ze komen tot een gesprek.
„Kijk", zegt de tweede, „ik ben nu
15 jaar getrouwd. Mijn vrouw en
ik hebben de taken eerlijk ver
deeld". Hoezo?". „Wel, zij ver
zorgt de kleine dingen en ik de
echt belangrijke zaken waar 't
uiteindelijk om gaat. Mijn vrouw
zorgt thuis voor de kinderen en
voor 't hele huishouden. Verder
regelt ze alle financiële zaken.
Zoals de aflossing van het huis en
de belastingen. Ze zorgt voor het
onderhoud van ons huis, van de
auto en dat soort dingen. Ze re
gelt de studie van de kinderen en
bereidt onze vakanties voor".
„En wat doe jij dan nog?" vroeg de
ander.
„Ik", zei de man, „ik houd me bezig
met de gevolgen van de oorlog in
Vietnam, de hulp aan de derde
wereld, de problematiek rond de
kerneniergie, de leefbaarheid van
het milieu, de vrede in de wereld.
Enfin, in één woord, ik houd me
bezig met het menselijk be-
j jIUUIVUIV
Pi «ri IJ-;
SUB
RH ■MÊÊÊm^
p- -
jf. v. Jgjjp
UlUvVV vLvl I
SESt't r j
Door mr. F. Porteine, lid Tweede Kamer VVD
Rond de jaarwisseling, als deze ru
briek verschijnt, maken velen de
balans op. Het is een goed Neder
landse gewoonte dat ook in gees
telijk en politiek opzicht te doen.
Ook uw rubriekschrijver ont
komt niet aan deze traditie, al wil
hij zich tot een aantal punten be
perken.
Rond elke jaarwisseling vraagt
men zich af hoe de toestand in de
wereld is en of het ideaal van de
vrede, dat ik onderschrijf, in het
afgelopen jaar naderbij of verde
raf is gekomen. Als ik dat punt bij
de kop neem, kunnen wij m.i.
over het afgelopen jaar niet zo on
tevreden zijn. Ondanks de blij
vende noodzaak de defensie
inspanning van het Westen op
peil te houden, zijn er toch bewij
zen en tekenen dat gewapende
conflicten op grote schaal niet
voor kwamen noch voor de deur
staan.
Natuurlijk zijn er nog veel kwesties
die om oplossingen vragen, Cy
prus bijvoorbeeld, terwijl de si
tuatie in het Midden-Oosten,
brandhaard bij uitstek, al steeds
grote zorgen baarde. Toch zie ik
ook daar een neiging om iets van
evenwicht te bereiken en de al-
lerscherpste kanten van het con
flict af te slijpen.
Wij zien eigenlijk meer de tendens
in het afgelopen jaar om daden
van agressie en terrorisme op en
kele personen te richten in een
steeds toenemende stroom van
criminaliteit. Dat moet ons voor
het moment grote zorgen baren,
want dat gaat iedere burger van
de westelijke wereld rechtstreeks
aan. De burger wil het wel van
zich afzetten, maar wordt er bijna
elke dag mee geconfronteerd. En
dat geeft, terecht, grote onrust.
Ik geloof dan ook dat het zeer be
langrijk is dat de Raad van Eu
ropa een conventie heeft opge
steld ter bestrijding van het terro
risme, die binnenkort ter teke
ning en ratificatie zal worden
vrijgegeven.
Ideaal
Het is mijn ideaal voor het ko
mende jaar, op basis van overleg
en rechtsregels, te komen tot
vermijding van conflicten die ons
collectief en individueel raken. Ik
geloof dat dit, redenerend uit een
positie van voldoende defensieve
sterkte, de enige werkelijke bij
drage tot het behoud van de
vrede kan zijn.
De politiek van de nieuwe Ameri
kaanse president Carter ligt nog
in de windselen, maar bepaalde
benoemingen, zoals die van zijn
minister van Buitenlandse Za
ken, wettigen de verwachting dat
een buitenlands beleid, getui
gend van actieve interesse, ook
ten opzichte van Europa, zal
worden gevoerd. Dat is ook
noodzakelijk, want Europa zelf is
in 1976 nog niet sterk op weg naar
eenheid gekomen.
De laatste EG-Haagse top-flop be
vestigt dit. Dit is temeer zorgelijk
omdat die eenheid toch een
voorwaarde is voor een zinrijk
verloop van de Europese verkie
zingen, die gelukkig voor 1978
zijn vastgelegd. 1977 zal het jaar
zijn waarin de voorbereidingen
daarvoor moeten plaatsvinden en
die zullen niet alleen moeten be
staan uit het maken van partij
programma's, al werkt men daar
nog zo hard aan. De kiezer zal ook
de daden van eenheid van de Eu
ropese autoriteiten bezien en dan
valt er - wellicht door onze
nieuwe Commissaris Vredeling?
- nog heel wat bij te sturen in die
richting van eenheid van beleid.
Verkiezingen
Negentienzevenenzeventig, het
jaar van de verkiezingen voor de
Tweede Kamer en - voeg ik er nu
zeker aan toe - voor de Eerste
Kamer. Ook hierbij gelden niet
alleen de programma's van de
zich aandienende partijen, maar
ook het gevoerde beleid door het
kabinet Den Uyl, datnu duidelijk
in zijn nadagen is.
Elke dag brengt ons andere conflic
ten in de regeringsploeg. En de
resultaten van het beleid op na
tionaal economisch niveau: droe
vig en zorgelijk, zeker wat het
perspectief op langere termijn
betreft. Ik heb dat al vaak op deze
plaats gezegd, maar ik wil er ook
nog eens aan herinneren, dat de
regering zelf in de miljoenennota
een sombere, analyse van de toe
stand geeft, ovengens doof blijft
voor de ombuiging van het beleid
die die analyse zou moeten vol
gen.
Bij de begrotingsbehandeling van
Economische Zaken gebeurde
weer zo'n staaltje van willekeurig
beleid. Plotseling kwam er een
prijsbeschikking uit de lucht val
len, die praktisch elke doorbere
kening van kosten van het be
drijfsleven onmogelijk maakt. De
PvdA had daarop aangedrongen.
Toen ik een motie indiende om aan
deze vorm van prijsbeleid een
eind te maken en overleg te voe
ren over een andere, meer soepe
le, opzet, omhelsde de minister
van Economische Zaken deze
motie, die eigenlijk zijn zojuist
uitgevaardigde beschikking kri
tiseerde. En dan spreek ik maar
niet over het gehannes met het
ultra-centrifuge-project. Mijn
grote zorg is dat behalve door ons
reeds zo slechte ondernemers
klimaat, door de talrijke rege
ringsdaden, of niet-daden ook
onze internationale geloofwaar
digheid is aangetast.
Ombuiging
De feiten liggen er. Ze kunnen al
leen maar goed worden gemaakt
door een radicale ombuiging van
de collectieve sector maar de pri
vate sector. Dat betekent ook dat
ik dat weifelende kabinet het
recht ontzeg om slecht voorbe
reide, sterk betwiste, wetsont
werpen door de Kamer te willen
jagen. De Kamers zullen zich in
dit verkiezingsjaar moeten reali
seren dat de kiezers hen sterk kri
tisch zullen volgen.
Immers, overal in Europa wordt af
stand genomen van radicale
maatschappij-hervorming waar
door individuele risicodragers-
activiteit, die zo waardevol is
voor de maatschappij, wordt be
dreigd. De kiezers hier zullen
mijns inziens dezelfde houding
aannemen. Mijn wens is dat de
Tweede en Eerste Kamer zich bij
voortduring bij het vele - of hope
lijk niet zóvele - dat zij in het ko
mende jaar vóór de verkiezingen
nog zullen moeten afdoen, op dit
kritische kiezersgedrag zullen
blijven bezinnen.
Meningen op
deze pagina
weergegeven zijn
voor rekening
van de auteurs
Caracas (SP) - De regering van
Zuid-Afrika zoekt steun bij de
dictators in Latijns-Amerika en
de vriendschap gaat al zo ver dat
er vergevorderde plannen be
staan voor militaire samenwer
king tussen ZuidAfrika, Brazilië
en andere Zuidamerikaanse sta
ten.
Deze nieuwe vriendschap wordt
sterk aangemoedigd door enkele
leden van de Noordatlantische
Verdragsorganisatie, de NAVO,
die zich bezorgd maken over de
groeiende Russische invloed in
de Atlantische Oceaan.
Vooral de Verenigde Staten en de
Duitse Bondsrepubliek doen
veel om Zuid-Afrika en Zuid-
Amerika nader tot elkaar te bren
gen in de hoop dat deze landen
zullen komen tot de oprichting
van een Zuidatlantische Ver
dragsorganisatie ZAVO, die dan
net als de NAVO tegen het Oost
blok is gericht en de belangrijke
olie-routes rond de Kaap de
Goede Hoop naar Europa en de
Verenigde Staten kan bescher-
Er is geen officiële bevestiging te
krijgen van deze hardnekkige ge
ruchten, maar eeri Westeuropese
diplomaat in Caracas met drie
jaar ervaring in Zuid-Afrika
wilde - als zijn na£.m niet ge
noemd werd - wel zeggen dat de
ZAVO „in feite al bestaat" en „erg
belangrijk is in de NAVO-
strategie".
„De NAVO heeft niet veel benoette
aan een officiële oprichting van
de ZAVO, omdat zoiets onmid-
Door
Jan van Wieringen
dellijk veel negatieve publiciteit
op zou leveren. In feite heeft de
NAVO een officiële ZAVO ook
helemaal niet nodig. Zo werkt
het toch ook?"
Medewerking
„Als de Zuidafrikaanse marine op
oefening gaat krijgt die alle me
dewerking van de NAVO. Zuid
afrikaanse schepen zijn welkom
in de NAVO-bases en NAVO-
partners hebben samen met de
Zuidafrikaanse marine geoe
fend." De diplomaat doelt hier op
de Brits-Zuidafrikaanse vlootoe-
feningen bij Kaapstad van vorig
jaar.
De eerste uitvoerige berichten over
de militaire samenwerking van
Zuid-Afrika met Brazilië en an
dere Zuidamerikaanse landen
verschenen de afgelopen zomer
in het betrouwbare Argentijnse
blad „Questionario". Volgens
Questionario heeft blank Zuid-
Afrika veel belang bij een Zuidat
lantische Verdragsorganisatie,
omdat het zijn bestaan bedreigd
ziet en in een ZAVO een onver
vangbare plaats in zou nemen,
vooral strategisch gezien. Zuid-
Afrika zou bij eventuele conflic
ten met andere Afrikaanse naties
kunnen rekenen op steun van de
ZAVOpartners.
Aangenomen wordt dat de nieuwe
vriendschap tussen Zuid-Afrika
Vorster (foto links): .gaf Parar
quay krediet van acht m iljoen
Franz Jozef Strauss (foto rechts):
GROOT VOORSTANDER VAN
EEN ZAVO?
en Zuid-Amerika tot bloei is ge
komen tijdens de reis van pre
mier Vorster naar Paraguay en
Uruguay in augustus 1975 en is
verstevigd en uitgebreid tijdens
de reizen van de Amerikaanse
minister van buitenlandse zaken
Henry Kissinger door Zuid-
Amerika en Zuidelijk Afrika.
Krediet
Vorster heeft Paraguay een krediet
van acht miljoen dollar gegeven
en investeerde elf miljoen dollar
in een cementfabriek bij Pay-
sandu in Uruguay. Er zijn belof
tes gedaan voor verdere investe
ringen in Uruguay; in Paraguay
helpen Zuidafrikaanse adviseurs
in de mijnbouw.
Zuid-Afrika onderhoudt diploma
tieke betrekkingen met twaalf
Zuidamerikaanse staten - niet
met een nog redelijk democra
tisch geregeerd land zoals Ven
ezuela, maar wel met de dictato
riale regimes in Bolivia, Brazilië,
Chili, Guatemala, Nicaragua, Pa
raguay en Uruguay.
Deze relaties bestaan pas enkele ja
ren en hebben een zeer speciaal
doel. De Zuidafrikaanse kranten
schreven vorig jaar ter gelegen
heid van Vorsters Zuidameri
kaanse reis dat het ging om een
Zuidafrikaans diplomatiek of
fensief tegen het isolement waar
Zuid-Afrika in leeft. „Zuid-
Afrika probeert zijn buitenlandse
betrekkingen tot het maximum
op te voeren in de hoop nieuwe
veroordelingen in de Verenigde
Naties te voorkomen"
„Ongebruikelijk"
De Zuidafrikanen zijn in Europa
ook erg actief, maar dat gaat vol
gens de al eerder geciteerde Wes
teuropese diplomaat „op een
nogal ongebruikelijke
„De Zuidafrikanen zijn er vooral
op uit om persoonlijke contacten
te leggen met invloedrijke poli
tici en belangrijke zakenlieden
die voor het Zuidafrikaanse
standpunt kunnen worden ge
wonnen en in hun eigen land ach
ter de schermen druk kunnen
uitoefenen".
De bron noemde met name de
Duitser Strauss en de Franse pre
sident Valery Giscard d'Estaing.
Vooral Strauss zou een groot
voorstander zijn van een Zuidat
lantische Verdragsorganisatie.
Het is bekend dat bedrijven uit de
Bondsrepubliek Duitsland in
ZuidAfrika hebben meegewerkt
aan de bouw van twee giganti
sche militaire communicatiecen
tra, die tot de grootste ter wereld
worden gerekend. Het gaat om de
bases Silvermine en Advocat in
de buurt van Simonstown, die al
sinds 1973 in werking zouden zijn
en het luchtruim van Zuid-
Amerika tot India toe kunnen
controleren.
Voorvechter
De belangrijkste Zuidamerikaanse
partner in het nieuwe militaire
pact zou Brazilië zijn. Een groot
voorvechter van een Zuidatlan-
tisch pact is de bekende en in
vloedrijke Braziliaanse generaal
Golbery da Couto e Silva, die aan
het eind van de jaren zestig al zei
dat de Portugese kolonies in Af
rika „voorposten" waren in de
verdediging van het zuiden der
Atlantische Oceaan. Volgens
hem betekende het vertrek van
de Portugezen uit Afrika dat Bra
zilië „de zorg voor de veiligheid
van Zuid-Amerika op zich moest
nemen".
De Braziliaanse generaal Meira Ma-
tos heeft twee jaar geleden over
dit onderwerp een boek geschre
ven, waarin hij zegt dat „een
middelgrote raketbasis in het
westen van Afrika al een bedrei
ging voor Brazilië zou zijn. Brazi
lië ligt dichter bij Afrika dan bij
de Verenigde Staten.
Een andere belangrijke macht ach
ter de militaire alliantie in het
zuidelijk deel van de Atlantische
Oceaan wordt gevormd door de
Verenigde Staten. Het is natuur
lijk nog niet precies bekend wat
de buitenlandse politiek van de
nieuwe Amerikaanse president
Carter zal zijn, maar aangenomen
wordt dat het militaire esta
blishment in de VS zal blijven
aandringen op een uitbreiding
van het verdedigingssysteem in
de Atlantische Oceaan.
In Zuid-Amerika meent men ver
der te weten dat de opperbevel
hebber van de NAVO-vloot, ad
miraal Ralph Cousins, in 1973 in
het geheim opdracht heeft ge
kregen om te onderzoeken hoe de
zeeroutes langs de Afrikaanse
kusten beschermd kunnen wor
den. Het ging hierbij om de con
trole van de zee- en luchtroutes
van Brazilië, Uruguay. Argenti
nië en 21 Afrikaanse staten.
