Fascinerend werkstuk van
regisseur
Bertolucci
'Barry Lyndon9: beeldschoon
91900
van hoge
kwaliteit
VRIJDAG 22 OKTOBER 1976
Maar liefst vijf en een half uur duurt de nieuwe
film "1900" van de Italiaanse regisseur Bernardo
Bertolucci. Uiteraard onmogelijk om een film,
die zó lang duurt, in één avond te vertonen. De
twee helften waarin "1900" nu is verdeeld, duren
op zich al twee uur en drie kwartier, wat altijd nog
een hele zit is. Een beetje jammer is het wel, want
"1900" is zö boeiend dat je, na het zien van het
eerste deel, de bioscoop met een wat onbevredigd
gevoel verlaat in de wetenschap dat er nog zoveel
interessants volgt. Temeer, daar de maatschappij
die "1900" in Nederland uitbrengt het tweede
deel niet eerder dan over vier a vijf weken in de
vaderlandse theaters verwacht.
Dat is veel te lang, in aanmerking
genomen dat bepaalde rollen in het
tweede deel een veel voornamere
plaats innemen dan in het eerste
part en daardoor in de vergetelheid
zijn geraakt. Maar het is vooral
daarom zo zonde omdat "1900"
meer is dan zomaar een film. Het is
een documentaireachtig werkstuk,
een tijdsbeeld van Italië in het be
gin van deze eeuw (althans in dit
eerste deel; in deel twee komt de
Tweede Wereldoorlog en de jaren
die daaraan grenzen aan bod) dat de
volle aandacht verdient.
Maar laten we eerst even ingaan op
de op het eerste gezicht wat raadse
lachtige titel. In de eerste plaats
gaat het om de geboorte van twee
jongens op een landgoed in de
Noorditaliaanse provincie Emilia
in het begin van de twintigste eeuw.
Maar het jaar 1900 heeft ook een
ruimere betekenis. Het is het begin
van een eeuw waarin grote veran
deringen op stapel staan.
Een eeuw waarin machines de
plaats gaan innemen van arbeiders,
ook op het land waar het in 1900 in
eerste instantie om draait. Een
eeuw geteisterd door twee werel
doorlogen. En een eeuw, waarin
twee bewegingen een grote rol gaan
spelen, het fascisme en het com
munisme. In het licht van die twee
politieke stromingen én de tegen
stelling tussen arm en rijk behan
delt Bertolucci de verhouding van
de twee jongens Alfredo en Olmo.
Een verhouding die op zich niet
onvriendschappelijk is maar waar
het grote maatschappelijke ver
schil toch duidelijk zijn stempel
drukt. Alfredo is de kleinzoon van
de bejaarde landeigenaar Berling-
hieri en Olmo is de kleinzoon van
de eveneens op leeftijd zijnde lan
darbeider Leo Dalco. De tegenstel
ling tussen de twee vrienden komt
het duidelijkst tot uitdrukking als
ze samen, op stap in de grote stad,
een jonge wasvrouw op haar kamer
bezoeken. Alfredo buit haar finan
cieel slechte positie uit door haar
met zijn geld tot sexuele diensten te
verleiden.
Als Olmo hem dat verwijt zegt hij
hoogst verbaasd: "Ze is toch een
hoertje?" Waarop Olmo opmerkt
dat ze dat inderdaad wordt als rijke
mannen als Alfredo haar geld ge
ven om met hen naar bed te gaan.
Hun verschil in denkwijze wordt
helemaal zonneklaar wanneer
blijkt dat het meisje epileptisch js.
Terwijl Alfredo de benen neemt,
blijft Olmo achter om het meisje te
helpen. Niet alleen is de scène
daarom zo essentieel, het drijft ook
een wig in hun vriendschap. Olmo
kiest definitief voor Anita, een felle
socialiste en raakt zelf ook vervuld
van de socialistische heilstaat. De
wat slappe Alfredo, die wel ziet dat
de welvaart oneerlijk is verdeeld,
maar te weinig lef heeft om daar
over mee te denken - laat staan er
over mee te praten, wordt verliefd
op de excentrieke bourgeoise Ada.
Maar zoals gezegd "1900" is veel
meer dan zomaar een verhaal van
twee Italiaanse jongens. Alfredo en
Olmo, maar ook andere hoofdper
sonen, zijn de symbolen van een
bevolkingsgroep. De onderlinge
conflicten zijn dan ook in feite bot
singen tussen verschillende maat
schappelijke lagen. Dat Bertolucci
dit gigantische project, waar hij
drie jaar aan bezig is geweest en
waarbij de grootste secuurheid was
vereist, tot een goed einde wist te
brengen is op zich al lovenswaar
dig. Maar hij is nog verder gegaan.
Diverse stijlen die op de keper be
schouwd eikaars tegengestelde zijn
heeft hij op vloeiende wijze weten
te vermengen. In het begin is
"1900" van een naturalisme dat ge
heel bij dat tijdsbeeld past, later als
de arbeiders roerig worden, is
"1900" een volksopera zoals we dat
uit China kennen. Vanwege dat
laatste zal ook ongetwijfeld geroe
pen worden dat Bertolucci de za
ken in "1900" zwart-wit voorstelt.
Dat is in wezen ook wel waar, maar
met hetzelfde recht kan je dat ver
dedigen met het argument dat Be
rtolucci door vereenvoudiging
duidelijkheid weet te verschaffen.
Hoe dan ook: "1900" is dankzij het
voortreffelijke, ingewikkelde maar
tegelijkertijd doorzichtige verhaal,
dankzij het prachtige camera-werk
en dankzij het uitnemende acteer
werk van Robert de Niro, Gérard
Dépardieu en Dominique Sanda
(om er maar eens drie te noemen)
één van de fraaiste, zoniet dé
fraaiste film van dit jaar geworden.
Zwart-wit of niet zwart-wit.
Titel: "1900". Regisseur: Bernardo
Bertolucci; hoofdrollen: Robert
de Niro en Gérard Dépardieu;
theater: Lido; 18 jaar.
BART JUNGMAN
Olmo Dalco (Gérard Dépardieu) en
Alfredo Berlinghieri Robert de Ni
ro) in een innige omhelzing nadat
beiden heelhuids zijn teruggekeerd
uit de Eerste Wereldoorlog
Landeigenaar Alfredo Berlinghieri
(grandioze rol van Burt Lancaster)
wil met landarbeider Leo Dalco
(rechts) toasten op de geboorte van
hun kleinzoons, in het midden de
gebochelde dorpsgek.
Lang uitgesponnen geschiedenis van Stanley Kubrick
Titel: "Barry Lyndon"; regie: Stan- Er zullen maar weinig mensen zijn
ley Kubrick: hoofdrollen: Ryan die bij het zien van "Barry Lyndon
O'Neal en Marisa Berenson; thea- niet zullen zeggen, dat die film
ter: Luxor; 14 jaar. beeldschoon is. Maar tegelijkertijd
zullen er maar weinigen zijn, die het Stanley Kubrick kunt zeggen. Een
geen lange geschiedenis vinden. punt, dat overigens wel zwaar
En dat is eigenlijk het enige nega- weegt, want een "zit" van 3'/2 uur
tieve, dat je van deze nieuwe van vergt veel van het publiek. Van
Kubrick was te verwachten, dat hij
wat kritischer was geweest en dat
hij de schaar wat veelvuldiger ter
hand had genomen. Maar voor het
overige niets dan lof voor Barry
Lyndon, een pracht van een film op
alle fro'nten.
Van het Ierse landschap, waar het
grootste deel van de buitenopna
men is gemaakt, vallen schitte
rende platen te schieten. Zelfs de
eerste de beste amateurfilmer zal
daar geen moeite mee hebben.
Maar Kubrick geeft er nog een ex
tra dimensie aan, die het beeld niet
alleen sfeervoller maakt, maar te
vens bijna surrealistisch. Voor elke
sfeer gebruikt hij een bepaald
beeld, zodat je zonder dat er iets
wordt gezegd, al weet wat er aan de
hand is.
Maar niet alleen in de buitenopna
men bereikt Kubrick bijna het on
gelooflijke, ook de binnenopnamen
zijn heel bijzonder.
Dan had hij nog goede acteurs tot
zijn beschikking in de personen
van Ryan O'Neal, die heel knappe
dingen laat zien, en Marisa Beren
son, een van de weinige vrouwen
die met roodbehuilde ogen nog het
aanzien waard is. Aangezien zij in
deze film veel huilt is dat een groot
voordeel.
Resten nog de klassieke muziek
stukken, bewerkt door Leonard
Rosenman, en de Ierse muziek, uit
gevoerd door de Chieftains, waar
door de sfeer, die al door de beelden
wordt opgeroepen nog extra wordt
versterkt.
Dit alles maakt Barry Lyndon tot
een beeldschone film. En daarom
zullen we het Kubrick maar verge
ven, dat hij het snoeimes deze keer
heeft thuisgelaten.
ANNEMIEK RUYGROK
Blijvers
CAMERA - A clockwork
orange", een film die enkele
jaren geleden nogal opzien
baarde door de gruwelijke ter
reur van een straatbende.
Tegenwoordig zijn we ook
daar aan gewend. Stanley Ku
brick maakte deze film.
TRIANON - „Max Havelaar",
een leerstuk uit ons koloniale
verleden. Prachtige opnamen
in Indonesië van Jan de Bont.
STUDIO - „Poseidon Adven
ture", spannende rampenfilm
over een schip, dat in een zee
beving terecht komt en kap
seist.
Kindermatinee
CAMERA - „Winnetou het
grote opperhoofd".
REX - „Peppi en Kokki".
LIDO - „Vlucht naar de hek-
senberg".
Nachtfilms
CAMERA - „Bring me the
head of Afredo Carcia".
REX - „De sexsekte der
zwarte r
Terug in Leiden
REX - „De Amazones".
Goede films
in andere steden
„The last detail" met Jack
Nicholson in Cine D, Amster
dam.
„Cousin, cousine" van Jean
Charles Tachella in De Uit
kijk, Amsterdam.
„Face to face" van Ingmar Be
rgman met Liv Ullman in Tha
lia, Rotterdam.
Haagse
bioscopen
APOLLO 1: „Asterix verovert
Rome", dag. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo. 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15
uur. AL.
APOLLO 2: „Geheime op
dracht Lady Mariene", dag.
2.00, 7.30 en 9.45 uur zo. 2.30,
4.45 7.30 en 9.45 uur. 14 jaar.
ASTA: „Op de rand van alles",
dag. 2.30, 7.15 en 9.30 uur, zo.
1.30, 4.00, 7.15 en 9.30 uur. 18
jaar.
BIJOU: „Murder by death",
dag. 2,00, 7.30 en 9.45 uur, zo.
1.45, 4.15, 7.30 en 9.45 uur. 14
jaar.
CALYPSO: „Barry Lyndon",
dag. 8.15 uur, za. en zo. 4.30 en
8 15 uur 14 jaar.
CAMERA: „One flew over the
cukoo's cuckoo's dag. 2.00,
7.00 en 9.45 uur, zo. 1.30, 4.15,
7.00 en 9.45 uur. 18 jaar.
CINEAC: „Family plot", dag.
6.45 en 9.30 uur. 14 jaar
CORSO: „THE Missaouri
breaks", dag. 2.15, 6.45 en 9.30
uur, zo. 1.15, 4.00, 6.45 en 9.30
DU MIDI: „20.000 mijlen on
der zee", dag 8.15 uur, vr., za.
en zo. 3.30,7.00 en 9.30 uur. al.
EURO: „Max Havelaar", dag.
1.45 en 7.45 uur, za., zo. en woe.
3.45 en 7.45 uur. 14 jaar.
METROPOLE: „Battle of
midway", dag. 6.45 en 9.30 uur,
za. en zo. 1.15,4.00,6.45 en 9.30
uur. 14 jaar.
ODEON 1: 20.000 mijlen onder
zee", dag. 1.45,6.45 en 9.30 uur,
zo. 1.15, 4.00,6.45 en 9.30 uur.
AL.
ODEON 2: „Mysterie in tri
plo", dag. 6.30 en 9.15 uur, za.
en woe. ook 2.00 uur, zo. ook
1.30 en 4.00 uur. 18 jaar.
„Mannen die de kansen grij
pen", do., vr., ma. en di. 2.00
uur. 18 jaar.
ODEON 3: „Peppi en Kokki
bij de marine", do. t/m zo. 2.15
en 4.15 uur, ma. t/m woe. 2.15
uur. AL.
„R.A.S.", dag. 7.15 en 9.45 uur.
ODEON,THE MOVIES „A
day at the circus", dag. 2.15,
7.15 en 9.45 uur, zo. ook 4.45
uur. AL.
OLYMPIA: „De eend
2.00
B.00
Cadillac",
uur. AL.
PASSAGE: „Novecento
(1900)", dag. 2.00 en 8.00 uur.
18 jaar.
REX: „Dr. No", dag. 1.30,4.00,
7.00 en 9.30 uur. 14 jaar.
ROYAL '70: „Sadistische wel
lusten", do., za. en zo. 2.00,7.00
en 9.30 uur, vr. 2.00 en 6.45 uur,
ma. 2.15 en 8.00 uur di. en woe
2.15 uur. 18 jaar.
ROYAL: „Het onoverwinne
lijke zwaard", ma., di. en woe.
2.15 en 8.00 uur. do., vr. za.
2.00, 7.0u en 9.30 uur, zo. 1.45,
7.00 en 9.30 uur. 14 jaar.
STUDIO 2000: „Max Have
laar", dag. 2.00 en 8.00 uur. 14
jaar.
DE UITKIJK: „Legacy", dag.
(beh. di.) 7.00 en 9.30 uur, ma.
di. ook 2.00 uur. 18 jaar.
