Lutheranen: liever
baas in eigen huis
Het zijn de kleine klusjes die het doen
BEMOEIENIS
KERKDIENSTEN
ZATERDAG 2 OKTOBER 1976
LEIDEN - De lutheranen die op de vrije zaterdag
hun kerk aan de Hooglandse Kerkgracht in Lei
den pro deo aan het restauren zijn, hebben op de
bouwers van 1618 in ieder geval dit voor, dat zij
een dominee hebben die net als zij de handen uit
de mouwen steekt en die de zaag, hamer en kwast
niet schuwt voordat hij zijn preek moet afmaken.
in, op, om en aan de kerk te vin
den is - kon de begroting dras
tisch worden ingetoomd.
De vrijwilligers doen alleen wat
hun handvaardigheid hun toe
staat. De rest gaat naar beroeps
mensen. Maar al is het geen vol
ledig professionele restauratie,
het doel blijft onverminderd: de
kerk straks droog en gaaf af te
leveren. En in de toekomst ook te
houden.
Het was een predikantloze gemeente die 358 jaar geleden op
een deel van het vroegere Sint Pancras-begijnhof (grond
prijs f 6500) de lutherse schuilkerk stichtte, van de straat af Vreemdelingen
toen slechts herkenbaar aan een tussen huizen ingeklemde
hardstenen toeganspoort.
De genadeloze tand des tijds heeft
het hout-, zink- en metselwerk
van dit kerkgebouw, dat, mer
kwaardig genoeg, niet onder Mo
numentenzorg valt, dermate
aangevreten dat kostbare her-
stelwerkzaamheden«niet langer
konden worden uitgesteld. Men
is nu begonnen met de uitvoering
van een driejarenplan, waarmee*
naar schatting, f 100.000 gemoeid'
is. Dankzij KKK - de Kleine-
Klusjes-Klup van tien man sterk,
die elke zaterdag van 9 tot 2 uur
De lutherse gemeente in Leiden,
aanvankelijk een gemeente van
vreemdelingen temidden van een
streng Hollands-calvinistisch
leefpatroon, moet in 1614 - vier
jaar voordat zij tot kerkbouw
overging - ongeveer 600 zielen
geteld hebben. Haar groei is
vooral te verklaren uit de aan
trekkingskracht van lakenindus
trie en universiteit, die Leiden
veranderde in een "gonzende,
overvolle stad" en hier een
nieuwe bloeiperiode bracht. On
danks pestepidemieën groeide
het inwonertal snel.
Eerst werden de lutherse diensten
gehouden in een woonhuis, later
in de kapel van het Jeruzalemhof
aan de Kaiserstraat. Toen die te
klein werd, vroegen 75 mannen
uit de gemeente - in maart 1618 -
de Amsterdamse kerkeraad, die
in die jaren stimulerend en rege
lend optrad bij de vorming van
gemeenten in andere steden, toe
stemming om grond te kopen
voor kerkbouw. De Hooglandse
Kerkgracht was toen al geen
echte gracht meer, maar waar nu
de kerktuin is, stonden twee en
een halve eeuw lang nog wel hui
zen, zodat de kerk pas in de vo
rige eeuw haar schuilkerk-
karakter kwijtraakte.
Zoals gezegd, kostte de grond f
6500. Een fors bedrag, als men
bedenkt dat het jaarinkomen van
de predikant toen acht- a negen
honderd gulden bedroeg.
In oktober 1618 was de kerk al
klaar. Het gebouw had geen en
kele pretentie, zegt het boekje
"Drie en een halve eeuw
Evangelisch-Lutherse kerk te
Leiden", dat in 1968 werd uitge
geven en waaraan de historische
gegevens in dit verhaal zijn ont
leend. Alleen muren, een dak,
stoelen, een kansel en een al
taartafel. Een huiskerk-
Wantrouwen
De geldzorgen waren groot, on
danks de langdurige collectereizen
in het buitenland van de eigen pre
dikanten. De vestiging van een zeer
vermogend Amsterdammer in Lei
den, Matthys van Overbeek, die
heeft gewoond in het gebouw van
de vrouwelijke studenten aan het
Rapenburg en die daar beroemde
geleerden en kunstenaars ontving,
betekende voor de lutherse ge
meente financieel een aanzienlijke
verlichting. Hij was royaal met zijn
contributies en zorgde er ook voor
dat de studenten in lutherse krin
gen meer zeggenschap kregen.
In het begin werden de lutheranen
met wantrouwen bekeken, omdat
ze in calvinistische ogen te dicht bij
Rome waren gebleven (in liturgie
en avondmaal bijvoorbeeld). De
sondanks beleefden ze vooral tus
sen 1630 en 1660 een grote bloei. In
1647 waren er maar liefst 172 dope
lingen, wat op een zielental van tus
sen de 3- a 4000 wijst, waarvan - in
1648 - 235 studenten. In 1660 ver
grootte men de kerk. Twaalf jaar la
ter kreeg deze voor het eerst een
orgel.
Een inventarisatie van de kerke
lijke bezittingen uit 1734 weerspie
gelt de rooskleurige positie van de
gemeente. Zij| bezat toen 19 huizen,
waarvan 10 voor, achter en naast de
kerk, wat van belang was om vrij te
kunnen kerken en geen "last" te
krijgen met omwonenden. Ook de
beide predikanten woonden aan de
Kerkgracht
Onrustbarend
Na de Franse overheersing waren
er van dit bezit nog maar 5 pan
den over, alsmede de pastorieën
en de kosterij. De klad was in de
Leidse lakenindustrie gekomen
en het aantal behoeftigen in de
stad steeg onrustbarend. Dat had
uiteraard ook zijn weerslag bin
nen de kerkelijke gemeenten.
Tussen 1746 en 1776 vonden niet
minder dan 22.000 Leidenaars el
ders werk.
Toch gaat de geschiedenis onverd
roten door.
In 1843 werd de kerk gerestaureerd.
In de jaren 80 van die eeuw kreeg
ze een nieuwe voorgevel. In 1956
onderging het interieur een
grondige beurt. Ruim f 27.000
brachten de lutheranen bijeen
voor een orgelrestauratie in 1965.
De nok van het bijgebouw werd
getransformeerd tot een "Zol
der" voor groeps- en jeugdwerk.
Wanneer mensen zich met el-
kaar bemoeien, kan dat tot al
lerlei onaangename gevolgen
leiden. Het is uitgesproken
hinderlijk en vervelend wan
neer iemand zich met ander
mans persoonlijke zaken be
moeit. Zo iemand geef je ten
antwoord, dat hij aan zijn ei
gen zaken genoeg heeft. Be
moeizucht heeft al heel wat
narigheid onder mensen ver
oorzaakt.
Mensen kunnen zich echter ook
op een andere manier met el
kaar bemoeien. Het kan ons
ook goed doen en blij maken,
wanneer iemand zich met ons
inlaat. Dat is dan geen be
moeizucht maar medeleven.
Daaraan heeft een kind al be
hoefte. Het wil met andere,
kinderen spelen. Het wil dat
vader en moeder voldoende
neer we wat ouder zijn ge
worden. We zoeken anderen,
die zich met ons bemoeien en
zonder wier bemoeienis ons
leven niet compleet is. In onze
blijdschap willen wij graag
anderen doen delen. En als
we moeilijkheden hebben,
maar op de wijze van ouders
die alle zorg voor hun kinde
ren hebben.
Als u in uw bijbel leest, krijgt u
een boeiend verhaal te lezen
van de bemoeienis die Sod
met mensen wil hebben.
Ik denk aan de nood waarin het
volk Israël zich in Egypte be
vond. Het leefde al jaren in
willen we die tegenover ande
ren wel eens uitspreken.
Het is een zegen, wanneer er
iemand is die aandacht voor
ons heeft, met ons meeleeft en
zo nodig ons wil helpen.
Zo wil ook God zich met ons
bemoeien. Niet op de wijze
van een bemoeial die met al
les te maken wil hebben.
slavernij en er was niet de
minste kijk op dat er aan die
slavernij ooit een einde zou
komen.
Maar dan zegt het verhaal; God
zag de Israëlieten aan en Hij.
had bemoeienis met hen. Hij
dacht aan het verbond dat Hij
met hun voorvaders had ge
sloten, en Hij bevrijdde hen
uit hun nood en bracht hen in
het beloofde Kanaaan.
God bemoeit zich met ons. Dat
illustreert ons niet alleen het
verhaal van Israëls belevenis
sen. Dat wordt ons nog veel
duidelijker wanneer Jezus in
deze wereld verschijnt.
Jezus verschijnt niet zomaar
onder ons. Hij komt van God
naar ons toe. Hij komt om
namens God iest te zeggen en
iets te geven. Hij kómt ons
zeggen dat God zich met ons
bemoeit om ons te bevrijden
van de duistere machten die
ons willen verderven. Hij
komt ons in zichzelf de redder
geven die de machten voor
ons aangrijpt en overwint.
Zegenrijker bemoeienis kun
nen we ons niet denken.
W. H. Walvaart,
Leiderdorp
En nog maar een paar maanden
geleden is het herstel van de ne
gen kerkschilderijen uit de 17de
eeuw klaargekomen.
Doe het zelf
Hoewel deze kerk, gezien haar ou
derdom, een volwaardige plek
toekomt onder de vleugels van
Monumentenzorg, geeft de eige
naresse er toch de voorkeur aan,
de zaak geheel in eigen beheer te
houden. Het antwoord dat de
heer A. Trippenzee, secretaris
van de kerkeraad, mij op een
desbetreffende vraag gaf, liet
daarover geen twijfel bestaan.
"Wij zijn maar een kleine gemeente.
In totaal 500 leden. Maar die wo
nen erg verspreid, tot in Hillegom
toe. Van die 500 is er een kern die
de gemeente draagt. Niet alle le
den dragen financieel bij, maar
wij hebben intussen wel onze
landelijke verplichtingen. Per lid
gaat per jaar f 12 naar de synode.
Tegenwoordig worden de leden
voor deze bijdrage rechtstreeks
benaderd.
Gaan wij onder deze omstandighe
den Monumentenzorg in een res
tauratie mengen, dan vrezen wij
dat het een onhaalbare zaak
wordt. Dan beslist deze instantie
wat er gaat gebeuren, en het be
drag dat daarmee gemoeid is kan
makkelijk oplopen tot een hoogte
die wij niet meer kunnen over-
Architect Van der Sterre had nu al
een plan dat op meer dan een mil
joen gulden uitkwam. En wie
zegt dat dit nog niet veel hoger
wordt als het werk eenmaal &an
de gang is? Daarom blijven we
liever baas in eigen huis. We ge
bruiken het rapport van de archi
tect wel als leidraad, maar nii
kunnen we zelf bepalen wat we
eraan doen en wat we aan be
roepsmensen moeten overlaten.
De laatste dienst van de Leidse
hervormde gemeente in de aan een
begrafenisonderneming verkochte
Koningskerk aan de Willem de
Zwijgerlaan wordt gehouden op
zondag 17 oktober. De bejaarden-
sociëteit van de wijk heeft onder
dak gevonden in het Dienstencen
trum Van Hoogendorpstraat.
Morgenochtend half elf wordt in
de Hartebrugkerk aan de Haar
lemmerstraat in Leiden een plech
tige mis opgedragen ter gelegen
heid van de 750ste sterfdag van
Franciscus van Assisi. Het ge
mengde koor verleent medewer
king. Na de dienst wordt de geres
taureerde Romanuszaal in gebruik
genomen. Woensdag 6 oktober
wordt in de oud-katholieke kerk
aan de Cronesteinkade in Leiden
het wekelijkse oecumenische
avondgebed hervat (7.15). Jonge
ren in de herv. wijkgemeente Vre-
deskerk te Leiden willen een jonge
renkoor met combo oprichten, dat
in de eerste plaats medewerking
gaat geven aan de gezinsdiensten in
deze kerk. Aanmelding bij Anneke
v. d. Kaay, Lod. v. Deijsselstraat 15
Leiden of Eleen van Dee, 't Veer
huis 144 (H. Rijndijk) Leiden.
Morgenavond 8 uur oecumeni
sche euchazistieavondmaalsvie-
ring in Rijnstroom (Martha-
stichting) Alphen aan den Rijn.
Om half 11 's morgens gezinsdienst
in kapel Marinevliegkamp Valken
burg (ds. H. A. Schepers. De
herv. gemeente in Katwijk aan Zee
gaat een achtste predikantsplaats
stichten. Donderdag 7 oktober
viert ds. A. G. Baayen, geref. predi
kant in Rijnsburg, zijn zilveren ju
bileum (receptie 5 tot 7 in het Cen
trum). Herv. Kerk: aangenomen
naar Finsterwolde H. D. Homan
Hallum.
Met de schuurschijf worden de houten raamstijlen schoongemaakt
voordat de nieuwe verflaag erop gaat.
hoe ver onze financiële mogelijk
heden in de komende jaren rei
ken en welk tempo wij in de uit
voering van het werk moeten
aanhouden".
Van alles
Rien Mussert, jeugdouderling,
heeft een enthousiast vertrou
wen in de "kleine-klusjesklup"
(KKK).
"Sinds een week of vijf zijn we hiei
elke zaterdag van 9 tot een uur ol
2 bezig. Voornamelijk met schil
derwerk buiten en binnen, het
vervangen van rot hout, verbete
ringen op de galerij aan de kant
van de Kerkgracht, kortom, hel
vernieuwen van allerlei dingen
die je in en aan de kerk zomaai
tegenkomt. De firma Bouter uit
Valkenburg restaureert buiten de
achtergevel. Van die steiger ma
ken wij weer gebruik om het hout
van de ramen op te knappen.
In de club zit van alles. Éen ambte
naar, een verzekeringsman, eer
laborant, een elektrotechnicus
de dominee en ook scholieren
Allemaal leden van de gemeente
D'r zit ook een redelijk tempo in
maar we hebben eigenlijk 18 mar
nodig om het eerste werk voor de
winter klaar te krijgen. In hel
voorjaar brengen we er dan de de
finitieve verflaag op".
Het klusjesteam, dat zoveel moge
lijk zijn eigen gereedschap (ver
fkrabbers, plamuurmessen
kwasten, schuurschijven enzo
voort) meebrengt, blijft bestaan.
Rien Mussert "Wij willen het on
derhoud in de toekomst bijhou
den. Ernstige gebreken ontstaar
altijd als je de zaak op z'n beloof
laat. We zijn van plan, een inza
meling te houden van overtollig
.gereedschap, en als we dan eer
Op zoek
De heer Trippenzee ziet achter al
die materiële vlijt een ideëel
motief liggen.
"Je hebt in de kerk ook r
graag met hun handen tot uit
drukking willen brengen dat die
kerk hun wat doet. En dan maakt
het niet uit, waar je je laat inscha
kelen. In een gespreksgroep of in
een klusjesclub of in beide. Je
doet iets voor de kerk en dat be
vordert het gemeenschapsge
voel. De instandhouding van een
gebouw is zeker belangrijk, maar
het gaat uiteindelijk toch om de
geestelijke inhoud".
Het restauratiefonds bevat nu f
40.000. En dat in nog geen jaar'
Binnen drie jaar wil men de ton
die nodig is rond hebben. Elk jaar
wordt daarvoor een bijzondere
activiteit op stapel gezet. Zoals
volgend jaar een grote kerkevei-
ling.
Als het fonds de komende jaren in
hetzelfde tempo blijft aan
groeien, zal het aan het eind van
de rit de ton zelfs gepasseerd zijn
Maar daar zal de kerkeraad hele
maal niet mee zitten. Hij gaat bij
voorbeeld binnenkort serieus op
zoek naar een preekstoel die past
bij de stijl van de kerk.
Stijl
Die stijl is, na 358 jaar, op en top
historisch. Maar de levende ge
meente van nu put haar inspiratie
zowel uit haar geloof als uit haar
geschiedenis.
En dat het de lutheranen in deze
contreien niet aan jeugdig elan
ontbreekt, daarvan getuigt de
nu begonnen "eigen" restauratie
wel.
Het zijn de kleine klusjes die het
doen.
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Herv. Gemeente Hoogl. kerk
10 dr. Lamping, medewerking Leidse
cantorij, 11.45 oec. stud, dienst Mare-
kerk 10 drs. Dee O.geest, 5 ds. Roelofsen
Zeist; Maranathakerk 10 ds. Grashof
Rijswijk; Koningskerk 10 ds. Sierat
O.geest; Bethlehemkerk 10 ds. Hemmes;
Bevrijdingskerk 9 ds. Wagenvoorde;
Vredeskerk 10 ds. Steenstra; Waalse
kerk 10.30 ds. Spindler; Acad. Zieken
huis 10 ds. Bakker; Diac. huis 10.30 prof
dr. Berkhof; jeugdkapel Vredeskerk 10
geen dienst; jeugdkapel G. Herder 10.30
hr. v.d. Ploeg; Merenwijk 10 pastoor Van
Well. Pieterskerk maandag 4 okt. 10.30
herdenkingsdienst, ds. Boogert. Geref.
Kerk: Zuiderkerk 10 ds. Sijtsma, 5 ds.
Heinen Utrecht: Petrakerk 10 ds. Hart
kamp Hillegom, 5 ds. Hofland Rijswijk,
Mar. kerk 10 ds. Grashof Rijswijk, 5 dr. v.
Oeveren, Rijnsburg; Bevr. kerk 10.30 ds.
Meyer R.dam, 5 ds. Bovenberg; Groen
hoven 10 ds. Hoomstr. Nieuw-Vennep;
De Mirt 10 hr. v.d. Velden: Mierennest 10
hr. v. Garderen. Dolerende Noodge-
meente Groot Leiden (Herengr. 70): 8.30
en 7 hr. Maaskant. Geref. Kerk vrijg. 10
en 5 drs. Gootjes. Chr. Geref. Kerk: 10 en
5ds.Carlier. Geref. Gemeente: 10en4.30
ds Boogaard. Geref. Gemeente in Ned:
11.30 en 5.30, Koningskerk. Evang-Luth.
Gemeente; 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gemeente: 10.15
dr. Meijering. Baptistengemeente: 10 ds.
v. Mameren. Evang. Christengemeente
(Middelstegr. 3) 10 evang. Van Gent,
Doorn. Zendingswerk Middernachts-
groep (Zoeterw. singel 21) 5 (niet meer 6
uur) hr. Hoogerwaard R.dam. Evange
liecentrum Zijlsingel 2: 10 evang. Zijl
stra, di. 8 rev. Cuthen, \rijd. 8 jeugdsam.
Pinkstergemeente (O. Rijn3)3 hr. Eiker-
bout, Nieuw-Apost. Kerk (H. Rynd. 24)
9.30 en 4. leger des Heils, Hooigr.: 10 en
7.30. Christian Science (Steenschuur 6)
10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen d.
Laatste Dagen (Steenschuur 6) 10.15,
Oud-Kath. Kerk: 5 vespers. Vrij-Kath.
Kerk: 10.30 (Vreewijkstraat 19) Rk ker
ken: Haagwegzat. 7, zond. 9,10.435,12en
6.30; Steenschuur zat. 7, zond. 10,11.30,6
en 7; Lammenschans zat 7, zond 9,10.30,
12 en 6; Haarl. str. zat. 7, zond. 9.30,10.45,
12 en 6.30; Rijndijk 281; zat. 7, zond. 9.30
en 11.30; Boshuizerlaan ?at. 7, zond. 9.30,
11 en 12.15; Herensingel zat. 7, zond. 8.30,
9.30 en 11.
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Kool
Katwijk aan Zée.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 hr.
Kamma O.geest, 7 hr. Christ Leiden. Ge
ref. Kerk: 10 en 6 dr. Vlijm Leiden. HA.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds. De
Graaf Utrecht. Rk kerk: zat. 7, zond. 7.30
en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds. Bogers, HA,
5 ds. Hanemaayer, HA; Kruiskerk 10 ds.
Hanemaayer, HA; Opst. kerk 10 ds. Fok-
kema, HA, 6.30 ds. Lans A.dam; Nabij 10
jeugdkapel; G. Herderkerk 9 en 10.30 ds.
De Ruiter; De Bron 9 en 10.30 dr. v. San
ten, 5 dr. v. Santen, m.m.v. lekespel-
groep: Driehoorne 7, Oudshoornseweg
10 ds. Oort; Sionskerk 9.30 ds. Verploeg,
630 ds. Koudstraal Bolnes. Geref. Kerk:
Mar. kerk 10 ds. Vree, HA, 6.320 ds. v.
Harmeien; Salv. kerk 10 ds. v. Harmeien,
6.30 hr. Teneyenhuis; De Bron 9 en 10.30
dr. v. Santé, HJA, 6.30 ds. Verheul; G.
Herderkerk 9en 10.30 ds. De Ruiter, HA,
6.30 ds. v. Oost. Gere. Kerk Vryg.: 8.45 en
2.30 ds. Zijlstra, kapel Martha-st. Chr
Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. De Jong
Driebergen. Oud Geref. Gemeente: 9.30
en 4. Dinsd. 5 okt. 7.15 ds. Du Marchie
van Voorthuysen. Baptistengemeente:
Noord 10 hr. Bouhof. Leger des Heils: 10
en 6.30. Volle-Evangeliegemeente (geb.
Kindervreugd) 10 hr. v. Leeuwen, HA.
Moluks Envag. Kerk: 11 ds. Sitanala.
Moluks Prot. Kerk 9.30 mej. ds. Nussy.
Remonstr. Kring: 10 ds. Bongartz. Rk
kerken: Bonifacius zat. 7, zond. 8.30, 10
en 11.30; Pius zat. 7, zond. 9, 10.30 en
11.45; De Bron zat. 6,30, zond. 9 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente 9.30
en 6 ds. Den Dikken. Geref. Gemeeente
9.30 dienst, 2.30 ds. Honkoop, 6 okt. 7.30
stud. Vogelaar.
BODEGRAVEN - Geref. Kerk 10 ds. De
Bruin Klundert, 6.45 ds. Versluys,
H.woude.
BOSKOOP - Herv. Gemeente: 9.30 en
6.30 Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Dijkstra;
De Stek 9.30 ds. Omta. Chr. Geref. Kerk 9
en 4.30 ds. Dijken Dedemsvaart. Geref.
Gemeente: 9.30 en 6 dienst. Opwek
kingsgemeente (geb. Concordia) 9.30
dienst. Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr.) 9.30 en 5. Rk kerk; kerk kerk
zat. 7, zond. 8.45,10 en 11.30, Ontmoeting
zat. 5.30, zond. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente
9.30 en 6.30 ds. Geertsema. Geref. Kerk:
9.30 en 5 ds. Versluys. Michal zat. 7, zond.
9; Bernard us zat. 7, zond. 10.30; Rk ker
ken zond, 8.45, 10 en 11.30; Ontmoeting
zond. 10.30, Ridderhof 10.30; Hz-dorp
zat. 7, zond. 8, 10 en 1130.
HILLEGOM - Herv. Gemeente 10 ds. v.
Bruggen, 7 ds. Boonstra. Geref. Kerk 10
en 5 ds. Pouwels. Chr. Geref. Kerk 10 en
5 ds. v.d. Kamp. R.K kerk: Martinus zat.
7, zond. 8.30,10,11.30en 12.45; Jozefkerk
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 dr.
v. Vliet. Rk kerk zat. 7, zond. 8 en 10.30.
DE KAAG - Herv. Gemeente morgen
dienst, ds. Langenbach Leiden, jeugd
dienst. Rk kerk: zat. 7, zond. 8, 10 en 7.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente Dorpskerk 9.30 ds. Teygeler, 6
ds. Gebraad; Ontm. kerk 10ds. Gebraad,
6.30 dienst. Geref. Kerk 9.30 ds. De Vries,
5 ds. v. Halsema. Rk kerk zat. 7, zond.
9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente
N. Kerk 10 ds. De Vos, 6 ds. Hovius Oude
Kerk 10 ds. Catsburg, 6 ds. Boer; Ich-
thuskerk 10 ds. Kruyt Elburg, 5 drs. Dee
O.geest; Pnièlkerk 9.30 ds. Boer, 6 ds.
Catsburg; Gr. v. Pr. school 10 ds. Vroe-
gindewey; Hoeksteen 10 dovendienst;
Overduin 2 ds. Baas Op 7 okt. 7.435 in
Pnièlkerk ds. Arkeraats Zegveld. Geref.
Kerk Vredeskerk 10 ds. Vrolijk, 5 ds. De
Vries; Triumfatorkerk 10 ds. v. Halsema,
5 ds. Vrolijk. Geref. Kerk Vrijg. 10.15 en
3.30 ds. Hoff. Geref. Kerk Vrjjg. Buiten
Verband: 8.45 en ds Roukema. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 5 ds. v.d. Ent. Geref. Ge-,
meente 10 en 5 leesdienst, 5 okt. 7.30 ds.
Harinck Dordrecht. Volle-
Evangeliegemeente (Voorstr. 100) 9.45.
Soefie-beweging: woensdag 8.30 nam.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem: 10 ds. v.d. Linden, 7 ds. v. Niel
Rijnsburg. Geref. Kerk: 10 en 7 ds.
Swierts.
LEIDERDORP - Herv. Gemeente en
Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds. Geursen:
Hoofdstraat 10 ds. v. Loenen, 6.30 dr. v.
Oeveren Rijnsburg; Scheppingskerk 9
en 10.30 ds. Knorth, 5 ds. v. Loenen. Bap
tistengemeente 10 en 5 dienst. Rk kerk
zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente 9.30 ds.
De Vree, 7 ds. Kaai, Nieuwveen. Geref.
Kerk 9.30 ds. Rang Nieuw Vennep, 7 ds.
Buitenhuis Bodegraven. Rk zat. 7, zond.
7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gemeente grote kerk 10
ds. v.d. Velden: Pauluskerk 10, ds. Bro
kerhof Voorhout, 7 ds. Oost te Leider
dorp. Geref. Kerk: 10 ds. De Wit, 7 ds.
Dijkstra Bennebroek. Geref. Kerk Vrijg.
10 dienst, 5 ds. Simpelaar. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten Verband: 10.45 ds.
Schuurman, 5 dienst Chr. Geref. Kerk 10
dienst 5 ds. Biesma. Geref. Gemeente 10
en 4 ds. Hakkenberg, 6 okt. 7.30 ds. Hak
kenberg, bidstond. Oud-Geref. Gemeen
te: 9.30 en 3.
NOORD WIJK - Herv. Gemeente: Bin
nen gr. kerk 10 en 7 dr. Jansen: Zee
Hoofdstraat 10 ds. Keuning: de Rank 11
ds. Hovius Katwijk aan Zee, 5.30 ds.
Keuning, 7 ds. Vroegindewey Katwijk
aan Zee. Geref. Kerk-Binnen 9.30 ds.
Wamink, 5 ds. Bosman; Zee 10 ds. Bos
man, 5 ds. Warnink; Sole Mio 9 dsf Bou-
ma; v.d. Berg-stichting 11 ds. Warnink.
Ned. Prot. Bond, aula O. Zeeweg, 10.30
ds. Hooykaas Den Haag. Rk kerken Ma
ria ter Zee zond. 9, 11 en 7; Binnen 8,10
en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Ge
meente 10 ds. Streefland. Rk kerken: Jo
zef zag. 7. zond. 8. 10 11.30 en 6; Viktor
zat. 7, zond 8.9.30,11 en 6; De Zük zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30; S. Bavo zond.
9.30; S. Maria zat. 7.15, zond. 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente Gr.
kerk 10.30 prof. dr. Sperna Weiland
A.dam; Pauluskerk 10 ds. Sasse; Gem.
centr. 10.30 ds. Blom; Wijckerslooth 4.30
drs. Blonk Leiden. Gem.centr. 7 ds. Bro
kerhof. Geref. Kerk 10 ds. Vegter; Gem
centr. 7 ds. Brokerhof. Geref. Kerk Vrijg.
9.30 en 3 ds. Simpelaar. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten Verband 8.45 en 4 ds. v.d.
Berg Volle-Evang. Gem. centr. 4 hr. v.d.
Brugge Den Haag. Rk kerk Willibr. kerk
zat. 7, zond. 10 en 12; Bonaventurakapel
zat. 6.30, zond. 9 en 11.
OUD-ADE - Rk kerk zat. 7, zond. 8.30 en
10.30. Rk kerken Agatha zat. zond. 8.30,
10, en 11.30; Poelhuis zat. 7, zond. 9 en
11.30, Maria zat. 7, zond. 8.30,10,11.30 en
5.30; Engelbew. zat. 7, zond. 7.30,9.30,11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 ds. Fokkema Alphen.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds. v.d.
Ent. Rk kerk zat. 7. zond. 7.30,9.10.45 en
7.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente 9.30 ds.
Tonnon Den Haag, 6.30 ds. Moonen II-
pendam, jeugddienst. Geref. Kerk 9.30
ds. Baayen Rijnsburg, 7 kand Bouwman,
Amsterdam. Rk kerk zat. 7, zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gemeente
9.30 en 7 ds. Goverts. Geref. Kerk: 9.30
ds. Wijngaarden, 4.30 ds. Rang. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 3 ds. Biesma Lisse. Rk
kerk zat. 7, zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente 9.30 hr.
Rose boom Maarssen, 7 U DS. Brons-
geest. Nieuwkoop. Geref. Kerk 10 en 7
ds. Den Boer Harderwijk. Rk kerk: 7.30
zat. zond. 7.30, 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Lalleman. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Huizebosch Woubrug-
ge, 6.30 ds. Cziria. Rk kerk: zat. 7, zond. 8,
9.30 en 11.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken
Petrus-Banden zat. 7, zond. 8, 9.30,11 en
12.15; M. Presentatie zat. 7, zond. 8, 9.30
en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te; 9.30 ds. Wolthaus Aarlanderveen, 7
ds. Stelwagen Boskoop. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 2.15 ds. Bouw Scheveningen.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente grote
kerk 9.30 en 5 ds. v. Niel; Bethelkerk 9.30
en 5 ds. v.d. Bogerd, HA. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds.
Boeyinga Bloemendaal, jeugddienst
Immanuelkerk 9.30 dr. v. Oeveren, 5 ds.
Huisman; Mar. kerk 9.30 ds. Damsma, 5
ds. Baayen. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15
ds. Schreuder. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5
ds. Tijmes Amersfoort. Evang. Chris
tengemeente (aula mavo) 10 dienst Rk
gemeenschap (aula tuinbouwschool)
zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rk kerk zat. 7, zond.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente 9 en
10.30 drs. Blonk Leiden, 6.30 ds. Wuister
Scheveningen. Geref. Kerk: 9.30 ds. v.
Santen, 5 ds. De Zeeuw Voorschoten.
Chr. Geref. Kerk: 10 prof. Boertien Nib-
bixwoud, 7 ds. Carlier Leiden. Rk kerk
zat. 7, zond. 8,9.30en 11. Ned. Prot. Bond
10.30 mevr. v.d. Voort Heemstede.
TER AAR - Herv. Gemeente 9.30 ds. v.
Hoegee Alphen, 6.30 ds. Lindeburg. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. Cziria, 6.30 ds. Beze-
mer. Rk kerk Langeraar zat. 7, zond. 8,
9.30,llen 12.15;Ter Aardorp zat 9en 12.
VALKENBURG - Herv. Gemeente 10
en 6.30 ds. Overgaauw. Geref. Kerk 9.30
en 6.30 ds. Rooze. Geref. Kerk Vrijg. 9-30
dienst 5.15 ds. Hoff. Kapel Marinevlieg
kamp Valkenburg: 10.30 maandelijkse
gezinsdienst ds Schepers.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Kalkman, Amersfoort. Rk kerk zat. 7,
zond. 9,10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente,
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot, gezins
dienst, 7 u nam. dienst. Geref Kerk 10 ds.
De Zeeuw, 5 dienst; aula NH 9.30 vik.
Bijl. Geref. K. Vrijgemaakt 10 en 5 ds.
Heemskerk. Rk kerken; M. Godskerk
zat. 7, zond. 8,10 en 11.30; Laurentius zat.
7. zond. 8.30, 10.30 en 12; aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente
Brugkerk 9.30 ds. vd. Heuvel, 6.30 kand.
Heuvelman; De Hoeksteen 9.30 ds. Ti
chelaar, 6.30 ds. v.d. Heuvel; Bethelkerk
9.30 ds. Fieren, 5 ds. Oosterom; Imma
nuelkerk 9.30 ds. Brörens, 7 ds. Koole.
Geref. Kerk Kruiskerk 9.30 ds. Koek
koek, 5 ds. Groeneveld; Ontm. kerk 10
ds. Groeneveld, 5 ds. Koekkoek. Oud
Geref. Gemeente 10 en 6.30. Chr. Afge
scheiden Gemeente 9.30 en 5 ds. Ver
loop. Remonstr. Gemeente: Volle Evan
geliegemeente (Lindengaarde 17a) 9.30.
Rk kerk Viktor 10; Ontm. kerk 8.30 en
11.45.
WARMOND - Herv. Gemeente 10
dienst. Rk kerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente
Dorpskerk 10 oogstdienst. 4 ds. Hovius
Katwijk aan Zee, 7 ds v. Zanten; Kie-
vietkerk 10 oogstdienst; Messiaskerk
oogstdienst; Dorpscentrum 9.30 ds. v.d.
Bergh Rotterdam. Geref. Kerk lOen 5 ds.
Zijlstra Delfzijl; Zuid 10 en 5 ds. Bech.
Ned. Prot. Bond; 10.30 prof. dr. De Jonge
Leiden.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente 9.30
en 6.30 ds. Blenk. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Bezemer, 6.30 ds. Huizebosch. Rk kerk
2at. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente 9.30
ds. Nicolai. Geref. Kerk 9.30 ds. v. wijk
Nieuwkoop, 7 ds. Vegh, Alsmeer. Rk
kerk: zat. 7, zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente 10
ds. Bovenberg. Rk kerken: Janskerk zat.
7.30, zond. 9.30; Chr. Dienaarkerk zat. 6,
zond. 8.30 en 10; Rijndijk Meerburg zat.
7, zond. 10, 12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gemeente 10
en 6.30 ds. Mostert HA. Geref. Kerk 10
ds. 't Hart Bodegraven, 6.30 ds. Treurniet
Woerden.
