Zegetocht van Scott Joplins 'Treemonisha' Geen plaats meer voor Ned. Kamerorkest toegelicht f/ RflPIQ \programma\ BHEKEZem» inderdaad prima stofzuigers TOP DERTIG ©CITIZEN DONDERDAG 30 SEPTEMBER 1976 Protesten tegen saneringsplannen van Minister Van Doorn AMSTERDAM - Het plan van CRM-minister Van Doorn om de Nederlandse orkesten te saneren en als gevolg daarvan het Neder lands Kamerorkest op te heffen, heeft gisteren geleid tot felle protesten vanuit de orkestwereld. Het Neder lands Kamerorkest toonde zich tijdens een persconfe rentie in Concertgebouw Concertgebouworkest in Amsterdam zeer "geschokt en teleurgesteld" over de mededeling van minister Van Doorn, dat het orkest niet meer hoeft te rekenen op de jaarlijkse rijkssubsi die van twee miljoen gul den. De Algemene Neder landse Organisatie van Uit voerende Kunstenaars (ANOUK) noemdede minis teriële plannen "onaan vaardbaar", terwijl volgens de directie van het Amster damse Concertgebouw de minister "onjuist en onvol ledig" geïnformeerd blijkt. Minister Van Doorn heeft zijn sane ringsplannen deze week bekend gemaakt in een brief aan de ver schillende bonden van orkesten en musici. Uit die brief blijkt, dat de minister - er van uitgaande dat in veel gevallen te veel dezelfde soort muziek wordt gespeeld - op de subsidies aan Nederlandse or kesten wil bezuinigen door ze in te delen in vijf regio's noord, oost, zuid, midden en west. Een en an der zou betekenen dat de orkes ten samenwerkingsverbanden zullen moeten aangaan. In het noorden zal het Noordelijk Filharmonisch Orkest moeten samengaan met het Frysk Orkest, waarbij het rijk de salariëring ga randeert van 136 musici (2 x 68). In het oosten des lands stelt Van Doom zich een samenwerkings verband voor tussen het Overijs sels Philharmonisch Orkest en het Gelders Orkest (2 x 68 musi ci). In de regio zuid zou het Bra bants Orkest dienen samen te werken met het Limburgs Sym fonie Orkest (2 x 69 musici). In midden-Nederland dient het Utrechts Symfonie Orkest naar de mening van minister Van Doom samen te werken met de daarvoor in aanmerking ko mende NOS-orkesten. Hier ga randeert het rijk de salariëring In het westen van ons land stelt de minister twee samenwerkings verbanden voor één verband tussen het Concertgebouwor kest, het Residentie-Orkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest (gegarandeerd salaris voor 106, 95 en 95 musici) en een tweede samenwerkingsverband tussen Amsterdams Philharmo nisch Orkest, het Noordhollands Philharmonisch Orkest en het Gewestelijk Orkest voor Zuid- Holland. Het rijk garandeert in dit laatste verband de salarissen Minister Van Doom streeft naar een gelijk salaris voor alle or kestmusici. Alleen de leden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Concertgebouwor kest zouden respectievelijk tien en twintig procent meer mogen verdienen. Voor het Nederlands Kamerorkest ziet de minister in het nieuwe orkestbestel geen plaats meer. Hij belooft een uit stekende afvloeiingsregeling voor de 30 musici en zeven stafle den van het Nederlands Kame rorkest, dat al ruim twintig jaar bestaat. Het Nederlands Kamerorkest - met zeven buitenlandse musici - heeft een vol programma tot en met juni 1978, terwijl voor de pe riode tot 1980 reeds contracten zijn gesloten met verschillende gastdirigenten en solisten. Minister Van Doom meent, dat par lementaire behandeling van zijn plannen niet langer uitgesteld behoeft te worden. Dat wijst er op, aldus woordvoerders van het Ned. Kamerorkest en het Con certgebouw, dat de-minister nog voor zijn aftreden bij de kamer verkiezingen in mei volgend jaar de zaak rond wil hebben. Het Nederlands Kamerorkest, dat in 1955 op verzoek van CRM is opgericht, maakt veel buiten landse toemees. In Nederland wordt 65 procent van de concer ten uitgevoerd in het westen des lands. "Van ragtime naar opera is beslist een grote sprong". Dit schreef het dagblad New York Age op 5 maart 1908, toen melding werd gemaakt van het feit dat de bekende ragtime-componistScott Joplin - wie kent hem niet van "The Enter tainer"? - aan een opera werkte. Wat Joplin tot deze "grote sprong" heeft bewogen is nooit duidelijk gewordenVeel plezier heeft hij er in elk geval niet van gehad. Het waanzinnige succes van al zijn ragtimes woog voor hem niet op tegen de teleurstellingen die hij met de opera "Treemonisha" moest in- Nu maakt "Treemonisha" een zege tocht door de Amerikaanse thea ters en sinds kort hebben we het werk ook op de plaat, een uitgave van twee lp's, die deze week op de Nederlandse markt is gebracht. Tot enkele jaren voor zijn dood heeft Scott Joplin kosten noch moeite gespaard om voor zijn opera een uitgever te vinden en om het stuk op het toneel te zien. In 1915 nam hij zelf de pianopartij voor zijn rekening tijdens een provisorische uitvoering van "Treemonisha" in concertvorm. Op eigen kosten had hij een pianopartituur latetl druk ken en deze rommelige uitvoering met een stel zangers en zangeressen ?r in een klein zaaltje van een buurtbioscoop in New York met de naar gooiden had hij ook zelf bekostigd. Het publiek bestond uit genodigden, voor een deel muzie kuitgevers die met gespitste oren luisterden om te ontdekken of er misschien een nieuw succesnum- van de koning van de ragtime te halen was. Na afloop schuifelden stil weg. Joplin was verbitterd. Schetsen Wanneer Joplin aan het werk is be gonnen is niet bekend. Waarschijn lijk werden de eerste schetsen rond 1906 op papier gezet. Dat is de ver onderstelling van Vera Brodsky- Lawrence, de Amerikaanse musi cologe die de uitgave van de verza melde werken .(1971) van Joplin heeft verzorgd en die waarschijn lijk meer van deze componist weet dan wie ook ter wereld. In 1905 had Joplin St. Louis verlaten na een echtscheiding en de dood van zijn dochtertje. Na twee jaren zwerven vestigde hij zich in New York. Zijn leven ging er toen rooskleuriger uitzien. Hij trouwde opnieuw, hij maakte concertreizen als pianist en hij componeerde weer als een beze tene. Maar enkele jaren later staat het fiasco van "Treemonisha" het geluk weer in de weg. Joplin laat uiteindelijk het moede hoofd han gen en zijn laatste jaren brengt hij teruggetrokken door. Alle door Joplin benaderde uitge vers en operadirecteuren hebben "Treemonisha" afgewezen. Dat kan niet los worden gezien van de huidskleur van de componist. Dat een neger met ragtimes in de amu sementsmuziek een waanzinnig succes heeft kon geen kwaad. Maar een opera van een negercomponist, dat kon niet. Zelfs al zou het werk geniaal zijn, zo dacht men ongetwij feld, welke theaterdirecteur of ope ramanager zou met een opvoering van een opera van een negercom ponist zijn blanke publiek het thea ter in krijgen? Betty Allen (l.) als Monisha en Carmen Balthrop als Treemonisha in een scène uit de herontdekte opera van Scott Joplin. Van ragtime naar opera Nostalgie Nu is Joplin binnen het kader van de nostalgie-golf in de Verenigde Staten in de mode, vooral na de film "The Sting" waarin zijn ragtimes een belangrijke rol vervullen. En wat de in de vergetelheid geraakte vergeelde schetsen van "Treemon isha" betreft, het moest er eens van komen dat die opnieuw leven wer den ingeblazen. Dat is ook gebeurd. In 1972 werd de opera voor het eerst in het theater opgevoerd. Men zegt dat bij die gelegenheid sprake was van een vrij slechte bewerking en een nogal rommelige uitvoering. Om het werk recht te laten weder varen moest de door Joplin in vage lijnen ontworpen orkestpartij eerst grondig gereconstrueerd worden. Wie kon deze taak beter op zich nemen dan de Amerikaan Gunther Schuller, zelf componist en diri gent, die al veel voor de verbreiding van Joplin's muziek (ook via de grammofoonplaat) heeft gedaan en die enkele jaren geleden ook met een gelegenheidsorkest in Neder land was om ragtimes van Joplin en zijn tijdgenoten te spelen. In de re constructie van Schuller en onder zijn leiding ging "Treemonisha" in mei 1975 in de Houston Grand Opera in première. Door Aad van der Ven De in de Verenigde Staten i teel zeer actieve platenmaatschap pij Deutsche Grammophon was er snel bij om het werk met dezelfde cast op te nemen. Zo kwamen Ame rikaanse platenkopers enkele maanden geleden verbaasd tot de ontdekking dat een Duitse firma als eerste had gezorgd vooreen realisa tie van het werk dat wel de eerste Amerikaanse opera van betekenis wordt genoemd. ADVERTENTIE 1. 1) Dancing Queen/Abba 2. 3) In Zaire/Johnny Wakelin 3. 2) Smile/Pussycat 4(10) Mon Amour/BZN 5 7) My Love/Rosie en Andres 6 6) Monza/Ferrari 7 4) Now is the time/Jimmy James en Vagabonds 8 (12) Blue Brown Eyed la dy/Jack Jersey 9 (15) Heaven must be missing an angel/Tavares 10 9) Le matin sur la rivière/Eve Brenner ADVERTENTIE PEPERZAK bdheerst Ontmoet onze kollekties waardeer onze REPAREREN - MODERNISEREN 't vakl~\ e prijzen I EN l SFÜI 149-151 DEN-HAAG-CENTRUM TELEFOON 070 - 60 48 95 I 11 (17) You never find another love like mine/Lou Rawls 12 5) Tango d'amor/Vicky Leandros 13 8) 5.05 p.m./Lia Velasco 14 (24) Daddy Cool/Bonny M 15 (30) Teddybeer/Gerard de Vries 16 (19) Ome Arie/Conny Vanden- bos Naïef Hoe moeten we "Treemonisha" beoordelen? Dat is geen eenvou dige zaak. Het werk is interessant, maar dan wel qp een totaal andere manier dan het interessante van de Europese muzikale ontwikkeling tussen globaal 1900 en 1910, de pe riode waarin het expressionisme z'n hoogtepunt bereikte en tegelijk uit z'n voegen barstte (Elektra van Richard Strauss en Erwartung van Schönberg). Het unieke van "Treemonisha" ligt in de naïeve vermenging van allerlei uiteenlo pende muzikale genres: de roman tische Europese opera, de popu laire Amerikaanse muziek van rond de eeuwwisseling en Afro- Amerikaanse invloeden. In zijn boek i ver Amerikaanse mu ziek "Music in a new foundlanö" besteedt Wilfrid Mellers niet meer dan een regel aan hot werk. Hij spreekt van een 'Tag-opera Die term geeft niet meer dan een deel van de waarheid aan. De ragtimes zijn wel de amusantste delen van de opera maar in het geheel van het werk nemen ze slechts een be scheiden plaats in. Meer dan Gershwin's "Porgy and Bess" kan "Treemonisha" aan- spraak maken op de titel "nationale opera van de Amerikaanse negers". De opera van Joplin staat met z'n eenvoud van uitdrukkingsmidde len veel dichter bij het volk dan de jpeer geraffineerde partituur van Gershwin. Het verhaal gaat over een te vondeling gelegd neger meisje dat, eenmaal volwassen ge worden, wil afrekenen met het bij geloof van de mensen om haar heen. Zij wordt daarom ontvoerd door een negergroepering die haar ,als een bedreiging van de magische taboe's ziet. Maar haar medestan ders bevrijden haar, de schurken worden aan de kaak i het einde van de opera i over eens dat het bijgeloof de ont wikkeling van de negerbevolking in de weg staat. Recht Voor een verhaal dat in wezen een moraliteit is kan men moeilijk be zwaar maken tegen het feit dat van individuele karaktertypering geen sprake is. Voor Mozarts "Zauber- flöte" gele" tenslotte hetzelfde. Frank Corsaro, regisseur van de theaterproductie in Houston, noemt "Treemonisha" trouwens een "Magic Flute-American style" en hij beschouwt beide werken als "spiritual vaudevilles". Het is de grote verdienste van Gunther Schuller - als dirigent en als arran geur - en van het gehele negeren semble om hem heen in de recente DGG-opname dat "Treemonisha" op een volwassen manier eindelijk recht is gedaan, zonder dat daarbij iets van het naïeve karakter van het stuk verloren is gegaan. Scott Joplin: Treemonisha. Car men Balthrop, Betty Allen, Curtis Rayan, Willard White e.a. Koor en orkest onder leiding van Gunther Schuller. DGG 2707 083 (2 LP's), f49,50. ADVERTENTIE een miljoen gulden aan prijzen 17 (27) Memory of life/Albert West 18 (11) Let's stick together/Brian Ferry 19 (13) Don't tell me stories/Saskia en Serge 20 (16) Rhiannon/Fleetwood Mac 21 (nieuw)Play that funky mu sic/Wild Cherry 22 (nieuw)You can count on me/Sammy Davis jr 23 (29) Ring et ding/Michel Fugain et le Big Basart 24 (nieuw)Doctor kiss kiss/5000 Volts 25 (nieuw)Wings of an eagle/The Classics 26 14) Playa Blanca/Afric Simone 27 (nieuw)Aunt Dinah has blown thehorn/uit Tree-monisha 28 (18) Long may you run/Stills Young Band 29 (22) Afternoon delight/Star- land Vocal Band 30 (21) Fly like an eagle/Steve Mil ler Band Het ongelofelijke nieuws van het elektronisch wekker-horloge: Citizen Quartz Crystron LC Alarm. Absolute precisie Geeft kontinu de uren, minuten en sekonden. Plus de volledige funktie van een wekker Ingebouwde verlichting voor s nachts. Voor dit absolute spmmum van precisie- techniek in deze zeer eigentijdse vorm geving. is een prijs van f 596.50 eigenlijk nog erg voordelig Te winnen in de Nationale Puzzelaktle t.b.v Nationaal Fonds Beter Leven ADVERTENTIE NEDERLAND I 18.45 - Toeristische tips (NOS) 18.55 - Journaal (NOS). 19.05 - Monty Python (VPRO). 19.30 - Trends (VPRO). 20.05 - Zendtijd van het Simplisties Verbond (VPRO). 20.20 - Het wachten van de familie Van Helvert, tv-portret (VPRO). 21.35 - Journaal (NOS). 21.50 - All in the family (VPRO). 22.15 - Hard roepen in het donker of een levensschets van de laatsten der kolonialen (VPRO). 23.15-23.20 - Journaal (NOS). NEDERLAND II 18.45 - Ti-ta-tovenaar (NOS). 18.55 - Journaal (NOS). 19.05 - Pipo en de piraten van toen (VARA). 19.30 - Dokter Hogg terug (VARA). 20.00 - Journaal (NOS). 20.25 - Beryls lot (VARA). 21.15 - De Ombudsman (VARA). 21.40 - Reuben m'n jongen (VARA). 22.05 - Achter het nieuws (VARA). 22.55 - Den Haag vandaag (NOS). Twee aangrijpende onderwerpen waren er gisteravond op de tele visie. Kenmerk had terecht het gehele programma besteed aan een reportage van een eigen ploeg in Mozambique. Het blijkt, dat de steeds verder in het nauw gebrachte blanke minderheids regering in Rhodesië af en toe een legertje Mozambique instuurtom de Rhodesië gevluchte negers onder vuur te nemen. De Neder landse cameraploeg was naar een vluchtelingenkamp gegaan, dat door de militairen van Smith was bezocht. Een verrassingsaanval had voor honderden onschuldige en ongewapende mensen de dood betekend. Wat op het ogen blik in Rhodesië gebeurt en op het punt staat te geuren in geheel zuidelijk Afrika, toont aan waar toe mensen in bepaalde situaties in staat zijn. Maar ja, wie de avond gezellig wil houden, is gauw ge neigd een oogje dicht te doen, al is het maar voor de werkelijk heid. Het tweede onderwerp betrof een reportage in Panoramiek later op de avond over West-Duitsland, waar op 3 oktober verkiezingen worden gehouden voor een nieuwe bondsdag. Verbazing wekkend eigenlijk, dat de politici van de SPD, de Duitse socialisti sche partij, hun maatschappe lijke hervormingsdrang kwijt bleken te zijn. Als schichtige we zens - nog wel aan de macht, maar hoe lang nog? - trekken zij door de Duitse landen. Zij probe ren de mensen duidelijk te ma ken dat de internationale econo mische recessie er nu eenmaal de oorzaak van was dat Duitsland er in de eerste plaats voor moest zorgen te behouden wat bereikt is. Nog verbazingwekkender was, dat de CDU, die van haar oppositierol af wil, de kennelijk makke SPD in schallende kreten afschilderd als een levensgevaar lijke rode rakker, die zou niets liever doen dan al die arme Duit sers vandaag nog uit te leveren aan een likkebaardende Russi sche beer, waar die zich ook moge bevinden. In de rubriek „Ik spreek jou nog wel" van de IKON sprak Wim Neijman mat 15- en 16-jarigen over roken, drinken en Drugs. Wim stak er veel van op, want de meeste van zijn gespreksgenoten wisten van alle drie de onderwer pen aardig wat af, terwijl Wim duidelijk blij was niet helemaal een leek te zijn. Sommige jon gens bleken op een dag hele fles sen leeg te drinken, en drugs vormden natuurlijk een populair onderwerp. Merkwaardig is, dat je drinkt of drugs gebruiktl om dat je wat hebt - een probleem bijvoorbeeld - mmar dat nie mand dat zegt als het over roken gaat. AI. Op Nederland I om 19.30 uur „Trends" van de VPRO. Een geïllus treerde causerie door Hans Ferrée over het fenomeen „trend", zijn effect op onze samenleving en de rol van de mens in deze materie. Om 22.15 uur (Nederland Ivia de VPRO de documentaire flard roepen in het donker" over Rhodesië. In VARA's échter het Nieuws" vanavond een gesprek met Franse Frans e socialistenleider Frangois Mitterand.Er zal ook een portret van de CDU worden gegeven. Verder nog informatie over scholen voor kinderen met lichte hersenbeschadigingen, waardoor motorische stoornissen of andere contactgebreken kunnen optre den. Kijkers kunnen over dit onderwerp in de uitzending opbellen. DONDERDAG 30 SEPTEMBER Hilversum I NCRV: 18.00 (S) Tijd vrij voor muziek in vrije tijd. 18.30 Nws. 18.41 Wereldpano rama. 18.53 De kerk vandaag. 19.10 (S) Leger des Heilskwartier. 19.25 De we reld zingt Gods lof, gewijde muziek. 20.05 De mens heet mens. 21.30 (S) Stairway to the stars 22.25 Avondover- denking. 22.30 Nws. 22.40 (S) Hier en nu. 23.00 Rondom het woord. 23.25 (S) Stairway to the stars. 23.55-24.00 Nws. Hilversum II AVRO: 18.00 Nws. 18.11 Radiojournaal. P.P.: 18.20 Boerenpartij. IKON: 18.30 Kleur. AVRO: 19.00 (S) Hoogtepunten uit operettes. 20.00 Nws. 20.05 Radio journaal. 20.10 Programmaoverzicht. 20.15 (S) Het levend verleden. 21.15 (S) Omroep Orkest en Groot Omroep Koor. 22.10 (S) Essay. 22.40 Fluit en piano. NOS: 23.00 (S) Met het oog op morgen. 23.55-24.00 Nws. Hilversum III NOS: 18.03 De vakaturebank. 18.10 (S) NOS-maal. TROS: 19.02 (S) Poster. 20.20 (S) Soul. 21.02 (S) Luister uit en thuis. 22.02 (S) Als dat zou kunnen. 23.02 (S) Sesjun. 0.02 (S) Hugo van Gelderen. 1.02-7.02 (S) De Nachtwacht. VRIJDAG 1 OKTOBER Hilversum I KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het levende woord. 7.07 (S) Hans van Willigenburg. (7.30 Nws.). 8.30 Nws. 8.36 Gymnastiek v. d. huisvrouw. NOS: 8.45 Spiegel van Bel gië. KRO: 9.15 (S) Anne van Egmond. (10.30 Nws.). 12.00 (S) Hans van Willi genburg. (12.26 Med 12.30 Nws.). 14.00 (S) Anne van Egmond. (15.30 Nws.). 16.00 (S) Spreekuur. 17.00 (S) Anne van Egmond voor kinderen. 17.30 Nws. 17.32 (S) Echo magazine. tiek. 7.20 Te Deum Laudamus. 7.54 Her kenning. 8.00 Nws. 8.11 Hier en nu. 8.25 Rozegeur en prikkeldraad. NOS: 9.00 Want de bajes is zo groot. 9.35 Water- groene linde. 14.00 Aspektén van de ka mermuziek. 15.00 Zoeklicht op Neder land. 16.30 Kijk op het buitenland. VPRO: 17.00 Welingelichte kringen. 17.45 Symbiose. Hilversum in EO: 7.02 (S) Gospelsound. 8.03 (S) Tijd sein. 9.03 (S) de muzikale fruitmand. 10 03 (S) Te elfder ure. TROS: 11.03 (S) 'Drie draait op verzoek. 12.03 (S) Hugo van Gelderen. NCRV: 13.30 (S) Pop- kontakt NOS: 16.03 (S) De Hitmeesters. .03 Meer over minder. 12.30 Toe- rismo. Overheidsvoorlichting: 12.49 Uit zending voor de landbouw. 13.00 Nws. NCRV. 13.11 Hier en nu. NOS: 13.30 Vonken onder de as. 13.45 Onder de 9.00 Nws. 9.02 (S) Stof van eeuwen. 10.30 (S) Vocalise. 12.00 (S) Recital. EO: 13.00 Klankspiegel. 14.00 Nws. 14.02 (S) Klankbord. 14 20 (S) Daar waar de mo lens staan. 14.45 (S) Woord der waarheid. VPRO: 15.00-17.00 (S) Muziek op vier. DUITSE TV DONDERDAG 30 SEPTEMBER Duitsland I 16.15 Journaal 16.20 Informatief spel- programma. 17.05 Dan tanze ich eben mit einem anderen, verhaal. 17.55-18.00 Journaal. (Regionaal programma. NDR: 18.00 Die Assistenzarzte, serie. 18.30 AkL 18.45 Zandmannetje. 18.55 Nordschau- magazine. 19.26 Die Assisentenzarzte. 19.59 Programmaoverzicht. WDR: 18.00 Nieuws uit Noordrijnland-Westfalen. 18.05 Intermezzo. 19.15 Aktualiteiten. 19.45 Tip urn 4tel vor 8). 20.00 Journaal en weerber. 20.15 Politieke discussie. 22.15 Einsatz in Manhattan. 23.00-23.20 Journaal, kommentaar en weerbericht Duitsland II 16.30 Reportage. 17.00 Journaal. 17.10 Die Biene M^ja. 17.40 Akt. en muz. 18.20 Wege ins leben, serie. 18.55 Geschichten ausderGeschichte 19.00 Journaal. 19.30 Petrocelli, film. 20.15 Politieke discus sie. 22.15 Muziekprogramma. 23.00 Journaal. BELGISCHE TV België Nederlands 18.00 De Oniksen, serie. 18 05 Pro gramma voor mensen van de derde leef tijd. 18.45 Vrijetijdsmagazine. 19.15 Vei lig verkeer. 19.15 Focus on Wildlife. 19.40 Med. 19.45 Journaal. 20.15 Politieke tri bune. 20 30 Coronation Street. 20.55 Pa norama. 21.45 Filmmagazine. 22.30-22.40

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1976 | | pagina 5