PROTHESE-KUNST IN LAKENHAL
Het Liefdesconcilie' toneelstuk
met de geur van een opera
ffil—
...en gistI
toegelicht
programma l
DECORONTWERPER JEAN-MARIE FIEVEZ:
Hier en Nu met publiek
Een schoolvoorbeeld
van hoe vlotte, sterke
meisjes-en jongensjassen
eruit moeten zien, vindt u
bij de Bonneterie.
College Coat
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 1976
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
landse Vereniging voor Orale Her-
yorming (VNOH) heeft tot dusverre
al bereikt dat er twee stranden in
Nederland zijn vrijgegeven waar
men zonder kunstgebit mag lo
pen", aldus Guus Flögel, voorzitter
van de Stichting. De Stichting van
haar kant probeert de mensen te
hervormen door middel van de
kunstwerken die zij op dit gebitge-
bied maakt. Aan de ene kant wor
den de artistieke kwaliteiten van
een kunstgebit belicht, aan de an
dere kant worden de functionele
mogelijkheden van het kunstgebit
uit de doeken gedaan.
Dat het kunstgebit in vroege tijden
een belangrijke plaats in het dage
lijks leven had valt af te leiden uit
enkele schriftelijke overleverin
gen. Bij de Romeinen betekende
"Nunc est orale" niets anders dan
"het is tijd voor mijn kunstgebit",
en Galilei kwam, bij zijn pogingen
om in de diepere achtergronden
van het kunstgebit door te dringen,
tot de verrassende uitspraak "Ep-
pur' si muove" (En toch kan het
klapperen"). In de 18e eeuw heeft
een Franse markies zijn gehele le
vensfilosofie weten weer te geven
in het volgende gedichtje: "La vie
est brève, un peu d'amour, un peu
d'oralève, et puis bonjour" (het le
ven is kort, een beetje liefde, een
beetje kunstgebit, en dantot
ziens).
ling van het kunstgebit. De leden
van de stichting hebben vele soor
ten objekten gemaakt die het
kunstgebit in al zijn facetten laten
zien. Zo zijn er een fakirgebit, een
koninklijk gebit, een schaakgebit,
een snoep-gebitklok, een kunstge
bit met huiganker, dramatische en
sensuele gebitten, en nog vele an-
dÓnWÉHlHÉBI
Men kan zich afvragen of dit kunst
te noemen is. In de eerste plaats
dient dan gezegd te worden dat wij
altijd spreken van een kunstgebit
en niet van bv.'een reservekaak.
Het kunstgebit is van zichzelf al
kunst. In de tweede plaats zijn het,
volgens Reneman, voorwerpen die
niet gebruikt horen te worden en
daarom kunstwerken genoemd
kunnen worden. Om de verwarring
weg te nemen tussen een kunstge
bit en een kunst gebit spreekt Re
neman ook liever van kunst kunst
gebitten.
Als u na dit verhaal er van over
tuigd bent dat deze tentoonstelling
een flauwe grap is en dat de geëx
poseerde objecten van een slechte
smaak getuigen, moet u echter toch
de moeite nemen om de expositie te
gaan bezoeken. U kunt dan voor
uzelf uitmaken wat deze prothese
kunst is, en als u zich dan nog ge
nomen voelt kunt u het beste te
rade gaan bij kunstgebit dragende
familieleden of kennissen die, erva
ren op dit gebied, het juiste advies
kunnen geven. De tentoonstelling
Jean-Marie
Fièvez: "Als
dit Liefdes
concilie niet
aanslaat dan
komt dat
niet door
werkverzuim
WOENSDAG
NEDERLAND I
18.15 - Moderne Elektronica (les 1) (TELEAC)
18.45 - Verkeersplichten informatierubriek over het verkeer
(NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Van gewest tot gewest (NOS)
19.50 - PSP (POL. PARTIJEN)
20.00 - Een jonge vrouw in 1914 (dl 1) (NOS)
21.35 -Journaal (NOS)
21.50 - Den Haag vandaag (NOS)
22.05 - Panoramiek (NOS)
22.35 - Studio Sport (NOS)
23.20 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.00 - Avro's Sportpanorafna, bokswedstrijd Mohammed Ali -
Ken Norton (AVRO)
18.45 - Ti-Ta-Tovenaar (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Ik spreekjou nog wel (5) (IKON)
19.30 - Kenmerk (IKON/kro/rkk)
20.00 - Journaal (NOS)
20.25 - Prinses Beatrix Fonds (SOCUTERA)
20.30 - Jongerendag 1976 (EO)
21.15 - Tussen twee werelden (EO)
22.45 - Tenslotte (EO)
22.50 - Journaal (NOS)
LEIDEN -"Hoe meer kunstgebitten
hoe groter de welvaart"Dat is de
mening van Max Reneman,een van
deleden van de Stichting Openbaar
Kwnstgebit.die hun werk in een van
de zalen van de Lakenhal expose
ren. De tandartsen Guus Flogel,
Wim Haak en Max Reneman vor
men te zamen de Stichting Open
baar Kunstgebit die zich tot be
langrijkste taak in deze wereld stelt
om het taboe van het kunstgebit te
doorbreken
Volgens Max Reneman is het elke
dag weer te zien hoe het kunstgebit
gediscrimineerd wordt. Zelfs in een
reclame op de televisie van een of
ander reinigingsmiddel voor
kunstgebitten, ziet men in een glas
water geen kunstgebit maar een
vormpje waar het woord kunstge
bit in gedrukt staat. En zo zijn er
nog wel veel meer voorbeelden te
noemen. De Stichting wil dit taboe
uit de wereld helpen door het
kunstgebit zoveel mogelijk open
baar te maken. Zij heeft hiervoor
een vereniging opgericht die zich
daadwerkelijk met dit "openbaar"
maken bezig houdt. "Deze Neder-
De NOS-televisie zal vanavond in
Studio Sport van 22.35 tot 23.20 uur
op Nederland I samenvattingen
geven van drie die avond te spelen
wedstrijden om de Europacup. Dit
zijn Manchester United-Ajax
PSV-Dundalk en Rhoda JC-An-
derlecht.
Als Het Liefdesconcilie" een succes
wordt,dan zal dat vooral te danken
zijn aan het visuele spektakel dat de
voorstelling kan bieden. Toen de
Toneelraad Rotterdam het in 1893
door de Duitser Oskar Panizza ge
schreven stuk voor het seizoen
197611977 aankondigdededen me
teen al wilde geruchten de ronde
omtrent enscenering, kostumering
en illustratie. De Rotterdamse
Schouwburg zou worden "omge
bouwd" tot het Vatikaan, de stem
van de omstreeks 1495 functione
rende paus Alexander VI zou con
tinu zegenend over het Schouw
burgplein schallen en zelfs de ou
vreuses zouden, in katholiek ponti
ficaal, als levende ornamenten
worden inaeschakeld.
Geruchten .er waren ook plannen
in die richting. Even maar. Totdat
er serieus werd nagedacht en er
werd besloten dat Panizza's ba
rokke koortsdroom over hemelkerk
en hel in een strenger kader gereali
seerd moest worden.
Door
Frans Happel
"Het is waar", zegt de Belgische
decor-ontwerper Jean-Marie Fiè
vez, "dat Panizza fantastische aan
duidingen van beelden heeft gege
ven. Maar, naar mijn mening moet
het publiek toch niet naar de
schouwburg komen met het idee
dat de tekst onbelangrijk is. In de
opvatting van regisseur Frans Ma-
njnen, van mij en van alle andere
medewerkenden zal het visuele een
support zijn voor de tekst. Niet om
gekeerd".
Dat kan best. Neemt allemaal niet
weg dat de jonge Belg (hij is 27 jaar)
een enorme klus in handen heeft
gekregen. En de hemel én het Vati
kaan én de hel op een schouwburg
toneel realiseren, voor een stuk dat
allesbehalve klinisch geschreven
isga er maar aanstaan.
ADVERTENTIE
MVBCitizen
wereldberoemde machines
te3en de scherpste prijzen
Programmeerbare elektronische
rekenmachine met telstrook en
uitleesvenster.
prijs 870,- prijs 885,-
Haarlemmerstraat 167/171
071-146041
Fièvez: "De grootste moeilijkheid
is de balans te vinden, de grens te
trekken tussen de beelden die ge
bouwd moeten worden en de beel
den die je het publiek kan laten fan
taseren. Je komt er dan ook niet
met simpel'een leuke hemel vol
aardige wolkjes, een Vatikaan met
gouden muren en een hel met een
gigantische open haard. Wat ik
vooral in dezé produktie heb pro
beren te bereiken is, wat je zou
kunnen noemen, de moleculen van
de atmosfeer rond de spelers van
kleuren voorzien, de ruimte zicht
baar maken".
Jean-Marie Fièvez (die in Neder
land onder andere werkte met Ad
rian Brine en Paul Melton) denkt
HILVERSUM - televisie
uitzendingen telecisie-uitzendin-
gen van NCRV's actualiteitenru
briek „Hier en Nu" zullen met in
gang van 9 October worden gewij
zigd. De rubriek verschijnt dan in
het vaste NCRV-programma op za
terdagavond kort na tien uur. Het
wordt een studio-uitzending met
publiek. Vaste onderdelen worden
een wekelijkse enquète-vraag, een
actuele reportage over een persoon
of een gebeurtenis aan te wijzen
door de kijkers, een weerpraatje,
een special en een muzikale bij
terug aan de grootste produktie
waaraan hij ooit heeft meegewerkt.
In 1971 ontwierp hij decors en 180
kostuums voor de Walkure Natio
nale Opera in Brussel. Hij: "Wagner
kun je als ontwerper klakkeloos
volgen, die geeft zóveel indicatie
over de ziel, de emoties en de strek
king van zijn werkstukken, dat je
steeds weer een handvat kunt grij
pen. Er zijn maar weinig schrijvers
of componisten die ook het visuele
van hun bedoelingen kunnen over
brengen. Voor Globe heb ik de de
cors ontworpen voor "Equus" van
Peter Shaffer. Shaffer heeft voor
het stuk uitstekend gedacht, maar
visueel bracht hij weinig op. Dus
begin je als ontwerper volstrekt in
het duister. Panizza is echter weer
drage van het farce-majeure-team.
Aansluitend wordt in samenwer
king met Studio-Sport een nieuw
sportprogramme uitgezonden.
Verder zal de NCRV de zaterdaga
vond vullen met een keuze uit vier
spelprogramma's, de serie „Sil de
strandjutter" en de scholierenquiz
„Tweekamp" in bredere opzet.
Nieuw is verder een maandelijks
gezondsheidsmagazin, een reeks
schrijversportretten en een amu
sementsserie met Joop Doderer als
„Professor Vreemdeling"
is tot 7 november te bezichtigen.
Vooral tandartsen is een bezoekje
aan te raden.
JURRIAAN VAN
KRANENDONK.
zo'n auteur die je al lezende tegelijk
een film vertoont".
De eerste locatie van "Het Liefde
sconcilie", de hemel, ligt volgens
Fièvez het dichtste bij de humor die
Panizza ventileerde. "Die hemel
lijkt eigenlijk best gezellig, al trilt
God's troon toch al een beetje door
de satire. De hemel heb ik daarom
ijl gehouden, inderdaad - een
beetje - wit en wollig. Het Vatikaan
vervolgens heeft wel de barokke
Ook dit koninklijke kunstgebit
is tot 7 november te zien
in de Leidse Lakenhal.
luister, maar toch met mate omdat
de aanklacht van Panizza begint
door te klinken, dat Vatikaan is
geen droorn meer, het kan best
waar zijn. Voor de hel kijken we
tenslotte letterlijk in de rauwe in
gewanden. De voordien gebruikte
decors worden omgekeerd, het pu
bliek kijkt naar de achter- en on
derzijde van de staketsels, er is
geen decor meer nodig, de duivel
van Panizza maakt alle versiering
uit den boze".
Samenwerking
Jean-Marie Fièvez - verderop dit
seizoen zal hij nog decors ontwer
pen voor Globe en voor voorstel
lingen in Parijs ("Le Chanteur
d'Opera" van Frank Wedekind),
Brussel ("Henri II", regie Adrian
Brine) en Bochum („Der Bibel", re
gie Peter Zadek) - stelt nadrukke
lijk dat hij in de tien jaar dat hij nu
in het theater werkzaam is. nog
nooit zo'n samenwerking heeft
meegemaakt als in de groep van
Frans Marijnen.
"Normaal gaat het zo dat regisseur,
acteurs en de decor- en kostuu
montwerper een stuk maken, dat
stuk uiteindelijk in het repetitielo
kaal in een doos verpakken, over
brengen naar de schouwburg, waar
die doos wordt neergezet en het
publiek het lint eraf mag halen.
Voor "Het Liefdesconcilie" werken
we nu al bijna drie weken in de
schouwburg zélf, met het licht dat
we nodig hebben, met de muziek
die moet klinken.
En door de enorme inzet van vooral
Marijnen wordt er erg hard ge
werkt. Dat lees je altijd kort voordat
een voorstelling in première gaat.
maar als dit "Liefdesconcilie" niet
aanslaat, dan komt dat zeker niet
door werkverzuim. We zijn nu aan
de try-outs toe en nog steeds - ook
ten aanzien van de decors - wordt er
geschaafd en veranderd".
Tenslotte: "Het Liefdesconcilie" is
een toneelstuk", zegt Jean-Marie
Fièvez, "maar met de geur van een
opera. Ik hoop dat de mensen dat
ruiken".
"Het Liefdesconcilie": première
op 2 oktober en in de Leidse
Schouwburg op 14 december.
Zijn communisten te vertrou
wen? Ondanks de degelijke
KRO-documentaire van giste
ravond weet ik het eigenlijk nog
steeds niet.
Hoe het Nederlandse volk over
communisten denkt, werd wel
duidelijk. Bijna een derde (27
procent) vindt dat ze niet te ver
trouwen zijn. Vier van de tien
zouden zich er zelfs krachtig
tegen verzetten als de CPN in
ons land aan de macht zou ko
men. De overgrote meerderheid
(80 procent) wijst de communis
tische opvattingen zonder meer
af.
Dit zegt niet alles. De keerzijde
van de medaille is dat 63 pro--
cent van de Nederlanders vindt,
dat de CPN niet verboden moet
worden. Ook is men redelijk to
lerant tegenover communisti
sche onderwijzers, burgemees
ters, ministers en vakbondslei
ders.
De „koude oorlogsmentaliteit"
is dus zo goed als verdwenen.
Maar desondanks wordt er
tegen de CPN nog altijd anders
aangekeken dan bijvoorbeeld
tegen een partij als de SGP. Een
juffrouw uit de vele straatinter
views typeerde onze houding
WOENSDAG 29 SEPTEMBER
Hilversum I
TROS: 18.30 Nws. 18.41 De blauwe za
den, hoorspelserie. 19.00 (S) Muziektrip-
tiek van zeven tot tien. 22.00 (S) Bluesti-
me 22 30 Nws. 22 40 Aktua III 23.00 (S)
De trein van vijf voor twaalf, hoorspel.
23.55-24.00 Nws.
Hilversum II
VARA: 18.00 Nws. 18.11 Dingen van de
dag. PP 18.20 D'66. VARA: 18.30 (S)
Tussen start en finish Sport en muziek.
19.30 Vrije tijd, blije tijd. Lichte muziek.
20 00 Nws. 20.05 La Boheme 22.30Theun
de Vries vertelt zijn herinneringen.
NOS: 23 00 (S) Met het oog op morgen.
23.20 Den Haag vandaag. 23.52 Even ont
spannen voor het slapen gaan. 23.55-
24.00 Nws.
Hilversum Hl
NOS: 18.03 De vakaturebank. 18.10 (S)
NOS-maal. 19.30 (S) Langs de lijn. 23.02
(S) NOS-Jazz. 0.02 (S) Take it easy. 1 02
(S) Dat wordt weer nachtwerk. 4.Ö2-7.00
(S) De Achternacht.
DONDERDAG 30 SEPTEMBER
Hilversum I
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7 08 (S)Te Deum Laudamus. 7.30
Nws. 7 41 (S) Hier en nu 7.55 (S) Muziek
in uw straatje. 8 24 Op de man af. 8.30
Nws. 8 36 Gymnastiek voor de huis
vrouw 8.45 (S) Tot uw dienst. 9.45 (S)
Onder de hoogtezon. 10.30 (S) Nws. 10.33
(S) Een uur natuur. 11.30 (S) Music uit
film en musical. 12.00 (S) Uit het song-
book van Ria Joy. 12.15 Boeren tuinder.
12.26 Med. voor land- en tuinbouw. 12.30
Nws. 12.41 (S) Hier en nu 12.55 (S) Mid-
dagpauzedienst. 13.15(S)Goed gestemd.
14 00 (S) Klanksnoer 15.00 (S) Globaal.
(15.30 Nws.). 17.30 Nws. 17.32 (S) Hier en
Hilversum II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Dag met een gaatje. (8.00 Nws.'
8 11 Radiojournaal). 8.50 Morgenwij
ding. 9 00 Dokumentair. 9.35 Waterstan
den. 9.40 Schoolradio 10.00 Radio La-
waaipapagaai. 10.10 Arbeidsvitaminen.
(11.00 Nws. 11 03 Radiojournaal). 11 30
Rondom twaalf 12.30 Sportrevue. 12.45
Per saldo 13.00 Nws. 13.11 Radiojour
naal. 13 25 'n Middagje AVRO 17.00 (S)
Parlevinken. Overheidsvoorlichting:
17.40 Den Haag aan de lijn. 17.55 Med.
tegenover de communisten erg
goed: „Verbieden hoeft niet.
Als ze maar zo klein blijven als
Zijn communisten te vertrou
wen? Zelf vinden ze natuurlijk
van wel. En de geïnterviewde
CPN'ers - van de Amsterdamse
wethouder Van der Velde tot
het kamerlid Wolff toe - deden
alle pogingen om deindruk van
onbetrouwbaarheid weg te ne
men. of ze daarin zijn geslaagd?
Ik heb steeds meer de indruk
dat ze het achterste van hun
tong niet laten zien. Als dat wel
zo is,"dan lijden ze aan een over
dosis simplisme. Want wie kan
nu werkelijk de CIA, de multi
nationals en de „reactie" de
schuld van alle ellende in de
wereld geven?.
Dankzij de KRO weet ik nu heel
wat meer van de communisten
en het communisme af. Maar of
ze te vertrouwen zijn? De KRO
heeft me dat in elk geval niet
duidelijk kunnen maken. Dat is
jammer. Want de vraag of de
communisten als regerings
partners kunnen worden geac
cepteerd wordt in West-Europa
steeds actueler.
JAN SCHINKELSHOEK
HILVERSUM UI
TROS: 7.02 Drie op je boterham. 9.03 (S)
Pep op drie 11 03 (S) Drie draait op ver
zoek 12.03 (S) Drie draait tussen de mid
dag. 14 03 (S) Pop-kontakt. 16.03 (S) De
Hitmeesters.
Hilversum IV
KRO: 7 00 Nws. 7.02 (S) Badinerie. 9.00
Nws. 9.02 (S) Aan woorden voorbij. 9.10
Echo. 9.30 (S) Onderwijsprogramma.
10.00 (S) Aubade. 12.00 (S) Rondom
Haydn. 14.00 Nws. 14 02 (S) Kamermu
ziek 15 00-17 00 (S) Kollage van alle
daags en zeldzaam.
DUITSE TV
WOENSDAG 29 SEPTEMBER
Duitsland I
16 15 Journaal 16.20 Liederen door Fritz
Wunderlich. 16.50 Kinderprogramma.
17.05 Spelprogramma voor scholieren.
17.45 Sport. 17.55 Journaal. 17.57-18.00
Verkiezingspraatje. (Regionaal pro
gramma: NDR: 18.00 Das Bremer Haus.
18.30 Akt. 18.45 Zandmannetje. 18.55
Nordschau magazine. 19 26 Feuerwache
23, tv-spel. 19.59 Programmaoverzicht.
WDR: 18.00 Nieuws uit Noordrijnland-
Westfalen. 18.05 Intermezzo. 18.45 Motiv
Liebe 19.15 Akt. 19.45 Trick urn 4tel vor
8). 20.00 Journaal en weerbericht. Aan
sluitend: verkiezingspraatje. 20.15
Deutschland vor der Wahl. 21.00 Kwi-
sprogramma. 21.45 Reportage. 22.30-
22.50 Journaal, kommentaar en weerbe-
aijDuitsland II
16.25 Gymnastiek voor kinderen. 16.35
Flipper, tv-sene. 17 00 Journaal. 17.10
Poppenkast 17 40 Akt. en muz. 18 20
Zwickelbach and Co. 10 00 Journaal.
19 30 Sportspiegel. 20.15 Informaties en
meningen. 21.00 Journaal, met aanslui
tend Verkiezingspraatje. 21.15 Pfarrer
Sommrauer antwortet. 21.45 Variété.
23.15 Journaal.
BELGISCHE TV
WOENSDAG 22 SEPTEMBER
België Nederlands
18.45 Michel Strogoff, serie 19.40 Med.
19.45 Journaal. 20.15 Publieke tribune.
20.30 Mary Tyler Moore, tv-serie. 20.55
Nationale Loterij. 21.00 Klaverweide, se
rie Nederlandse tv-verhalen. 21.55 Pre
miere, filmmagazine. 22.40-22.50 Jour
naal.
ADVERTENTIE
Bijvoorbeeld de originele
Exclusief voor de Bonneterie:
marineblauwe College Coats, gevoerd met Schotse
ruit,vanaf f190,-. Losse capuchon f 19,75.
Kalverstraat/Rokin Amsterdam
Gravenstraat/Buitenhof Den Haag
Hoe lang de maa Itijd vanavond moet wachtenhangt af van
de duur van het titelgevecht tussen Muhammed Ah en Ken
Norton, dat vannacht in het Yankee Stadium te New York
werd gehouden en van 18 uur op Nederland 2 door AVRO s
Sportpanorama wordt uitgezonden.
üNa het eten boeiende kost bij Kenmerk (Ned. 2, 19.30-20.00
uur), dat de eerste aflevering uitzendt van een serie reporta
ges over Mozambique. Hierin wordt een analyse gegeven van
de status van ,frontlijnstaat" die Mozambique in Zuidelijk
Afrika heeft.
In een extra uitzneding van de NOS-televisierubriek Pano
ramiek wordt vanavond aandacht besteed aan het optreden
van minister Van der Stoel in de algemene vergadering van
de Verenigde Naties. De minister spreekt er namens de EG. In
een vraaggesprek geeft hij hierop een toelichtingOok wordt
in deze uitzending uitleg gegeven over de politieke achter
gronden van de executie van drie Palestijnse guerrilla
strijders in Damascus.
