Smith verwacht regeling
Joden Kiew gewaarsc
Europa
binnen
2 jaar
naar
stembus
Ook in Amerika veel emotie rond abortus-kwestie
Chirac wil nu
Giscard wippen
Rhodesische premier zou weldra moeten aftreden
Brezjnew
heeft geen
voorkeur
DINSDAG 21 SEPTEMBER 1976
1
BUITENLAND
PAGINA 15
WASHINGTON - Het Ameri
kaanse Hooggerechtshof heeft in
1973 abortus'op verzoek van de
zwangere vrouw wettig verklaard
met als enige beperking dat de
zwangerschap niet verder mag zijn
gevorderd dan 60 dagen. Na die tijd
wordt de vrucht beschouwd als een
"persoon" die bescherming krijgt.
In de Verenigde Staten zijn na deze
belangrijke beslissing van het
hoogste rechtscollege meer dan
drie miljoen vrouwen van een on
gewenste zwangerschap afgehol
pen.
Voordat het Hooggerechtshof de
abortus provocatus legaliseerde
had elke Amerikaanse staat zijn ei
gen wetgeving op dit met emoties
overladen probleem. De staat New
York en het District of Columbia,
waar de hoofdstad Washington ligt,
hadden bijvoorbeeld grote vrijhe
den in hun abortuswetgeving, an
dere staten waren uiterst streng in
de bestrijding van de vruchtafdrij
ving. Het gevolg was, dat vrouwen
die er het geld voor hadden naar de
meer verlichte staten gingen om
daar een dokter te zoeken die legaal
een ingreep kon doen. Arme meis
jes met een ongewenste zwanger
schap moesten die met de meest
gevaarlijke eigen middelen of met
behulp van obscure elementen zien
kwijt te raken.
Zoals in alle landen is ook in de
Verenigde Staten abortus het on
derwerp dat gedragen wordt door
een complex van morele en emo
tionele acties en reacties. Zo is het
ook hier in katholieke kring een
zaak die de mensen in gewetens
nood brengt.
Het is daarom op zijn minst beden
kelijk, dat in de strijd om het presi
dentschap de politiek zich heeft
meester gemaakt van de grote on-
Door
Anton Pfeiffer
gerustheid van gemoed, die bij een
zeer groot aantal religieus gedre
venen heerst. En deze twijfel uit
buit als een inzet in de verkiezings
campagne.
In dit opportunistische poker
speelt zowel president Ford als zijn
Democratische rivaal Jimmy Car
ter mee en ook de leiding van de
rooms-katholieke kerk in Amerika
schroomt niet om haar kaarten in
dit spel te steken. Het huichelach
tige bij dit alles is dat het duidelijk
niet meer gaat om de gewetens
vraag van wel of geen abortus, maar
om het winnen van de stemmen
van de katholieke kiezers, zonder
wie de weg naar het Witte Huis
bijna onbegaanbaar is.
De Democratische partijconventie
heeft in juli in New York platweg
geweigerd zich te verklaren voor
net streven naar een amendement
in de grondwet, dat abortus moet
verbieden of aan strenge banden
moet leggen. In Kansas City druk
ten de meest conservatieve Repu
blikeinen in hun partijprogramma
wel een dergelijke toezegging door.
Teleurgesteld
Jimmy Carter heeft daarna wel luid
verklaard dat hij persoonlijk tegen
abortus is, maar dat kon hem niet
redden van de uitspraak van aarts
bisschop Joseph Bernardin, voor
zitter van de Nationale Conferentie
van Katholieke Bisschoppen en als
zodanig hoofd van de katholieke
kerk, dat de bisschoppen „teleur
stelling" zijn in Carters standpunt
ten aanzien van abortus. De kerk
vorst verklaarde daarnaast dat hij
"bemoedigd" is door de houding
van president Ford, die heeft laten
weten te willen streven naar een
grondwetsamendement, dat aan
alle staten afzonderlijk het vaststel
len van een abortuswetgeving over
laat.
Deze uitspraken van aartsbisschop
Bernardin hebben grote onrust
gewekt, ook in katholieke kring. Zo
heeft het bestuur van de Nationale
Federatie van Priester-Raadgevers
zich met zorg afgevraagd hoe de
bisschoppen met zo grote nadruk
op de abortus kunnen hameren,
terwijl zij ineens alle andere pro
blemen van werkelijk politiek be
lang laten voor wat ze zijn. De werk
loosheid, de gezondheidszorg, het
onderwijs en de kinderbescher
ming, waar ook duizenden katho
lieken mee tobben, zijn zomaar in
het vergeetboek geraakt.
Marjorie Hyer, redactrice voor
godsdienstzaken van The Washing
ton Post, haalt aan hoe aartsbis
schop Bernardin zijn "teleurstel
ling" over Carters standpunt uit
sprak, maar pas na herhaald aan
dringen van journalisten toegaf dat
de bisschoppen op bijna elk ander
punt volledig achter het partijpro
gramma van de Democraten staan.
Andersom: de "bemoediging" die
de bisschoppen in de houding van
Ford vinden ten aanzien van de ab
ortus wordt beslist niet afgespie
geld in de rest van het Republi
keinse partijprogramma, dat zich
bijzonder ver houdt van de oplos
sing van alle sociale problemen.
Jimmy Carter
Een heel mooie uitspraak deed het
katholieke blad National Catholic
Reporter "De conservatieve con
ventie van de Republikeinen ver
dedigt de rechten op een selectieve
manier, ongeboren vruchten heb
ben ze, de mensen die honger lijden
krijgen ze niet".
Neutraal
Aartsbisschop Bernardin is van
deze reactie zelf wel een beetje ge
schrokken. Hij heeft eind vorige
week laten horen dat de leiding van
de katholieke kerk beslist geen par
tij heeft gekozen. Haar houding
tegenover de twee kandidaten is
strikt neutraal, ondanks de teleur
stelling die Carter haar heeft bereid
en de bemoediging die Ford daar
entegen heeft gegeven. De katho
lieke herder is te intelligent om
hem deze uitspraak alleen als kin
derlijk te verwijten: ze is zonder
meer huichelachtig.
En datzelfde geldt voor de obligate
bewering van Carter, waarin hij
zich persoonlijk tegen abortus ver
klaart. Hij heeft een overweldi
gende invloed gehad op de opstel
ling van het Democratische Plat
form, waarin een dergelijke uit
spraak en elke anti-abortusactie
angstvallig worden vermeden.
Niet minder is de blaam, die presi
dent Ford treft. Het is gemakkelijk
genoeg om te zeggen dat hij zal
streven naar een grondwetsamen
dement dat de abortus moet tegen
houden. Het is beschamend dat de
president dit doet in de zekere we
tenschap, dat zo'n amendement
geen schijn van kans heeft op de
goedkeuring van het Congres. Nu
niet en in de toekomst niet. Want
met de dag keert de publieke opinie
zich sterker tegen een dergelijk te
rugdringen van de door het Hoog
gerechtshof gegeven vrijheden en
dit verzet vindt zijn weerklank di
rect in de volksvertegenwoordi
ging.
Maar stel, dat zo'n amendement er
wel zou komen. Een aantal conser
vatieve staten zal dan de abortus
binnen zijn grenzen verbieden. Dit
zou direct tot gevolg hebben, dat
welgestelde vrouwen naar elders
reizen om zich in meer vooruitstre
vende staten van hun ongewenste
zwangerschap te laten verlossen en
dat de armlastigen in financiële
wanhoop hun toevlucht moeten
nemen tot obscure buurtslagers.
Clayton Fritchey vergelijkt in The
Washington Post een anti-
abortusamendement met het 18e
amendement, dat in de jaren '30 de
sterke drank verbood. Amerika
werd toen een land, waar miljoenen
spotten met de wet en die dagelijks
overtraden. Hét land werd een
waaier van corruptie en gangster-
dom in de Al Caponestijl. Een
amendement tegen abortus zal
deze ingreep bij ongewenste zwan
gerschappen zeker niet uitbannen.
Het zal er alleen maar een onder
grondse zaak van maken met alle
ongure en levensgevaarlijke gevol
gen vandien.
Z-Afrika en
VS dichter
bij elkaar
SALISBURY (ANP) - Wat
Namibië (Zuidwest-Afrika)
betreft zijn de standpunten
van Zuid-Afrika en de Ver
enigde Staten dit weekeinde
dichter tot elkaar gekomen, 40
is uit Amerikaanse delegatie
kringen vernomen. De over
eenstemming zou inhouden
dat de Verenigde Naties nu
een internationale conferentie
overde toekomst van Namibië
kunnen beleggen, waaraan
alle belanghebbenden kun
nen deelnemen. Dat betekent
dat zowel de bevrijdingsbe
weging Swapo zou kunnen
deelnemen als het "constitu
tioneel comité" uit Windhoek,
dat is voortgekomen uit de
conferentie van etnische
groeperingen die door Preto
ria was belegd. Swapo zou zijn
aanvankelijke standpunt aan
zienlijk versoepeld hebben,
waardoor Kissinger kans zag
druk uit te oefenen op Vorster
om zijnerzijds ook toe te ge
ven. Swapo beschouwde zich
zelf tot dusver als de enige ver
tegenwoordiger van het Na-
mibische volk.
SALISBURY/LUSAKA - Premier Smith van
Rhodesië heeft gisteren in een radio-interview
verklaard dat zijn besprekingen van zondag jl.
met minister Kissinger tot concrete resultaten
hebben geleid "die in de nabije toekomst tot een
regeling kunnen leiden". Hij verwachtte niet Kis
singer binnenkort weer te ontmoeten. Het is nu
aan Kissinger te zien of een regeling tot stand kan
komen, aldus de Rhodesische premier, die de ge
sprekken kenschetste als "harde onderhandelin
gen, tevens hartelijk en zakelijk".
LJUBLJANA - De be-
roemde Oriënt Express, die
gisteren, volgepakt met toe
risten op reis van Istanboel
naar Parijs, in de buurt
van de Joegoslavische stad
Ljubljana op een forenzen-
trein is gebotst, had een
stopteken genegeerd. Dit
hebben de Joegoslavische
autoriteiten maandag me
degedeeld.
Bij de botsing zijn tenminste
17 personen om het leven
gekomen, ongeveer 40 reizi
gers hebben verwondingen
opgelopen.
Naar de mening van Smith is het nu
kennelijk de taak van de Ameri
kaanse minister Kissinger om de
zwarte Afrikaanse staatshoofden te
overreden de overeengekomen
formule te aanvaarden. De inhoud
van die formule blijft vooralsnog
onbekend. Waarnemers in Salis
bury achten het hoogst onwaar
schijnlijk dat Smith zijn fiat zou
hebben gegeven aan een snelle
machtsoverdracht zonder meer aan
de zwarte meerderheid. Smith zelf lega's overleggen
zou voorstander zijn van een deling eindelijk
van de macht volgens een formule
die geleidelijk aan de Afrikanen
meer bestuu rs verantwoordelij k-
heid zou geven, totdat een gelijke
basis is bereikt.
desië zou hebben bereikt. Na 2V2
uur besprekingen met Kaunda ver
trok Kissinger zonder de pers te
woord te staan. Kaunda ant
woordde op herhaalde vragen dat
hij niet kon zeggen of het resultaat
tegemoet komt aan de eisen van de
front-linie-presidenten, de presi
denten van Zambia, Tanzania, Mo
zambique en Botswana die het na
tionalistische verzet in Rhodesië
steunen. Hij wil eerst met zijn col-
uit-
1 beslissing zul-
President Kaunda van Zambia wil
zich nog niet uitspreken over de re
sultaten die Kissinger inzake Rho-
PARIJS - Jacques Chirac, die ver
leden maand aftrad als premier van
Frankrijk na een conflict met pre
sident Giscard, heeft zijn come
back aangekondigd met een don
derende proclamatie aan de Franse
kiezers. "Ik nodig alle Fransen uit
om zich met mij te verenigen tegen
het verbond van socialisten en
communisten voor de parlements
verkiezingen van 1978", aldus de
gaullist Chirac.
Zijn oproep, vervat in korte strijd
vaardige termen, liet aan duidelijk
heid niets te wensen over Chirac
beschouwt zich als leider van
Franknjks anti-linkse krachten en
doet in de toekomst een gooi naar
het presidentschap.
Chiracs gaullistische partij (UDR)
steunt het initiatief van de ex-
premier. Maar de twee andere rege
ringspartners, de onafhankelijke
Republikeinen van Giscard en de
Centrum Democraten, reageerden
nijdig. "Chirac handelt uit rancu
ne", aldus een woordvoerder van
de Onafhankelijken. President Gi
scard was zuinig met zijn persoon
lijke reactie. "Het is een zaak die
alleen de UDR aangaat", liet de
president weten.
Maar Chirac mikt duidelijk, net als
Giscard, op een bredere achterban
dan alleen de gaullisten. "Het moet
iedereen duidelijk zijn dat het geen
zin heeft te hopen op een scheuring
in de socialistisch-communistische
coalitie", stelt Chirac in zijn pro
clamatie. Hij staat hiermee lijn
recht tegenover Giscard. De presi
dent gaf de nieuwe, partijloze pre
mier Raymond Barre onder meer
tot taak om de "regeringsmeerder
heid", waarop de regering in het
parlement kan steunen, uit te brei
den met gematigd links. Door die
opening naar links hoopt Giscard
op een stabieler achterban dan de
huidige coalitie.
Giscard lonkt dus naar gematigd
links om zich van een tweede ambt
stermijn te verzekeren. Chirac mikt
op de kiezers die zelfs Giscard als te
vooruitstrevend beschouwen.
Dat verschil in ideologie leidde tot
Functionarissen in Kissingers ge
zelschap zeiden dat Kissinger deze
week van de Rhodesische regering
een duidelijke verklaring ver
wacht, die de weg zal vrijmaken
voor spoedige onderhandelingen
over een meerderheidsbewind van
de zes miljoen Rhodesische Afri
kanen. Ondanks dit optimisme in
het Amerikaanse gezelschap zeg
gen regeringskringen in Salisbury
dat Smith op aanzienlijke oppositie
van de rechtervleugel moet reke
nen, als hij werkelijk belangrijke
concessies heeft gedaan.
Volgens Amerikaanse functiona
rissen ziet het Brits-Amerikaanse
plan voor Rhodesië er wat de
hoofdlijnen betreft als volgt uit
op korte termijn een constitutio-
"Jj" nele conferentie, mogelijk binnen
uilen legde Chirac twee maandeni 'om ^etJ kader te
scheppen voor de nieuwe regering,
die op basis van algemeen kies
recht tot stand zal komen.
de breuk tussen de president en
Chirac. "De president gaf me niet
voldoende ruimte om mijn taak te
kunnen
eind verleden maand zijn ontsla
gaanvraag uit. Een van de taken
van een Franse premier is het lei
den van de verkiezingscampagne
voor de president. "Premier Chirac
wilde vervroegde verkiezingen la
ten houden. Dat is voor mij onaan
vaardbaar", was Giscards lezing
van zijn breuk met de premier. Chi
rac heeft niet uitgelegd wat hij van
die verkiezingen verwachtte. Mo
gelijk een afwijzing van Giscards
hervormingspolitiek, die Chirac als
politieke zelfmoord beschouwde.
Want voor de eerste maal sinds ge
neraal De Gaulle in 1958 aan het
bewind kwam verzette een premier
zich openlijk tegen de president.
Die tegenstand kwam goed aan het
licht toen Giscard voorstelde een
belasting in te voeren op winsten
gemaakt bij de verkoop van onroe
rend goed. De gaullisten in het par-
een compensatiefonds,
de VS en Engeland bijdragen zul
len storten, om schadeloosstelling
te betalen voor eigendomsverliezen
van de blanken tijdens de over
gangsperiode naar een zwart meer
derheidsbewind;
TIJDENS de overgangsperiode
zullen blank en zwart de macht de
len in een voorlopige regering;
behalve de financile steun geeft
het westen geen politieke of mili
taire garanties aan Rhodesië.
Amerikaanse functionarissen ver-
lement verzetten zich uit aUe'macht yach^".,d?t ST'th Premier
tegen deze "aantasting van de bur
gerlijke vrijheid". Chirac had de rt nm<;tanf1
taak om zijn UDR toch achter het blfnkeni noch
wetsvoorstel te krijgen. Maar de
premier liet niets van zich horen.
Hij was het net zo min als de andere
gaullisten eens met de fiscale her
vorming. Een compromis tussen tl^hben3
president en premier zorgde
spoedig het veld zal moeten
omdat zijn persoon in de gewij-
standigheden noch voor
de Afrikanen
aardbaar zou zijn. Een hoge
functionaris in Kissingers vliegtuig
ontkende dat de Amerikaanse mi
nister Smith een ultimatum zou
gesteld. Integendeel,
door het parlement kwam, zij het
BRUSSEL - Wanneer alles vol
gens plan verloopt kan Europa
binnen twee jaar naar de stem
bus. Honderdvijfentachtig mil
joen EG-burgers kiezen dan in
mei of juni 1978 voor een socia
listisch, een liberaal of een door
centrumpartijen samengesteld
Europees parlement. De negen
ministers van Buitenlandse
Zaken hebben gistermiddag in
Brussel de acte ondertekend
voor de eerste rechtstreekse
verkiezingen.
Minister Van der Stoel, voorzit
ter van de bijeenkomst, sloeg
bij die gelegenheid in zijn korte
toespraak een relativerende
toon aan. Hij sprak over het
einde van een étappe op de
lange weg naar Europese inte
gratie. Grote woorden werden
aldus door de Nederlandse mi
nister vermeden. Hij duidde
verder aan dat er nog heel veel
werk moet worden gedaan, wil
men de voorbereidingen bin
nen het tijdschema rond krij
gen. Bovendien zal in sommige
landen het politieke verzet
tegen rechtstreekse verkiezin
gen van een Europees parle
ment moeten worden gebro
ken.
Van der Stoel deed een drin
gend beroep op zijn collega's er
hard aan te trekken, zodat de
verkiezingen binnen de vast
gestelde tijd gehouden kunnen
worden. De voorzitter van het
huidige Europese parlement,
de Fransman Spenale, wees
erop dat nu het woord is aan de
nationale regeringen en de par
lementen. Zij beslissen of alles
tijdig doorgang kan vinden.
De negen parlementen moeten
de gisteren ondertekende acte
nog goedkeuren. Vervolgens
zullen zij hun nationale wetge
ving dienen aan te passen, zodat
EG-verkiezingen mogelijk
worden. Tenslotte moeten ze
die dan zelf voorbereiden. Ne
derland is van plan deze stem
busslag te laten samenvallen
met de provinciale verkiezin
gen van mei 1978. Het is echter
lang niet zeker of de negen er in
ruim anderhalf jaar in slagen
om de voorbereidingen hele
maal af te ronden.
Het nieuwe Europese parle
ment heeft even weinig te ver
tellen als het huidige. Men ver
wacht echter dat het mandaat
van tientallen miljoenen Euro
pese burgers op den duur leidt
tot meer bevoegdheden voor
hun vertegenwoordigers in
Straatsburg. Tot nu toe beslis
sen de nationale politieke par
tijen wie lid wordt van het Eu
ropese parlement, dat 198 leden
telt, onder wie 14 Nederlanders.
In zijn nieuwe samenstelling
telt deze volksvertegenwoordi
ging 420 leden. Uiteraard over
heersen de grote vier, Frank
rijk, West-Duitsland, Groot-
Brittannië en Italië. Tezamen
gaan zij 324 zetels vullen; 81 per
land. De vijf kleine landen (Bel
gië, Nederland, Luxemburg,
Ierland en Denemarken) krij
gen samen 86 zetels. Ons land
zal 25 vertegenwoordigers af
vaardigen.
MOSKOU - De Sowjetrussische
partijleider Brezjnjew is bereid de
betrekkingen van zijn land met de
V.S. te verbeteren, welke kandidaat
er bij de komende presidentsver
kiezingen in de V.S. ook zal win
nen, aldus Averell Harriman, oud-
ambassadeur in Moskou.
Harriman is raadsman inzake bui
tenlandse politiek van presidents
kandidaat Jimmy Carter. Hij heeft
gisteren twee uren en drie kwartier
op zijn verzoek met Brezjnjew in
het Kremlin gesproken. Hij zei dat
het een particulier bezoek was,
maar Kissinger erover zal inlichten.
De 84-jarige Harriman, die tijdens
de tweede wereldoorlog ambassa
deur in Moskou was en Breqnjev
"een oude vriend" noemde, was de
eerste Amerikaan die de partijlei
der in meer dan een jaar heeft ont
moet.
"Ik dacht dat hij wel verstoord zou
zijn door de rhetoriek van de ver
kiezingscampagne en het bleek dat
hij er alles van wist en hij vond het
inderdaad niet prettig", aldus Har
riman. Hij had Brezjnjew gezegd
dat het meeste voor binnenlands
gebruik bestemd was en niet als
verplichte buitenlandse politiek
moest worden opgevat.
Brezjnjew gaf duidelijk te kennen
dat hij geen stemgerechtigde is in
de V.S. en er niets tegen kan doen
maar dat hij met de volgende presi
dent te maken krijgt en dat hij daar
bereid toe is".
Ook Gillette
betaalde
smeergeld
BOSTON - De onderneming Gillet
te, die o.m. scheermesjes vervaar
digt, heeft zich gevoegd bij het
groeiend aantal Amerikaanse mul
tinationale ondernemingen, dat
toegegeven heeft, dubieuze beta
lingen gedaan te hebben in het bui
tenland.
Gisteren werd bekendgemaakt, dat
een onderzoek van de maatschap
pij aan het licht had gebracht, dat
een bedrag van 400.000 dollar is uit
gegeven voor twijfelachtige doe
leinden en wel in de periode van
januari 1972 tot december 1975.
Gillette zegt er niet bij in welke lan
den geld gebruikt is voor dubieuze
betalingen. Wel is verklaard, dat
teminste een deel van het ge
noemde bedrag ten goede is geko
men aan regeringsfunctionarissen.
Gillette zegt, dat aan de praktijk
van dubieuze betalingen thans een
einde is gemaakt, zij het dat nog
wel, op advies van een rayondirec
teur, een betaling zal worden ver
richt, gegrond op vrees voor de vei
ligheid van employé's van de maat
schappij.
Geen herdenking massamoord „Baby Yar'
rikaanse premier Vorster hem
van had overtuigd dat er geen reëel
alternatief denkbaar is voor het
Brits-Amerikaanse plan.
ernstig gehavend. De verstand
houding tussen Giscard en Chirac
was inmiddels tot het nulpunt ge
daald.
Kort na de belastingkwestie
schreef Chirac zijn ontslagbrief.
Dat seizoen is volgens de laatste
opiniepeilingen slecht begonnen. OcCIl OVCrlcVCIlddl
voor Giscard. Aan het begin van
deze maand was 47 procent van de
ondervraagden tevreden over de
president, tegen 53 procent in juli.
Chirac zou hierin wel eens een be
vestiging kunnen zien van zijn stel
ling "Als het Franse volk verander
ingen wil, had het Giscard niet ge- aan boord waren van het veronge-
kozen". lukte Turkse verkeersvliegtuig.
ANKARA (AP) - De Turkse politie
heeft gisteren verklaard dat er geen
overlevenden zijn onder de 147
voornamelijk Europese passagiers
en de acht bemanningsleden die
MOSKOU - De Joden van Kiew
zijn door de autoriteiten gewaar
schuwd dat zij zullen worden op
gepakt als zij zouden proberen zich
aan te sluiten bij plechtigheden ter
herdenking van de massamoord
van Babi Yar in de Tweede Werel
doorlog, zo hebben dissidente Jo
den in Moskou bekendgemaakt.
Drie Joden wier aanvraag voor
emigratie naar Israël is afgewezen.
zeiden op een persconferentie dat een massagraf dat daarna bekend
de KGB hun had gewaarschuwd werd als Babi Yar, wat "ravijn van
dat zij "langdurige detentie" ris- de oude vrouw" betekent,
keerden als zij op 29 september. De meeste slachtoffers zijn naar
35-ste verjaardag van "Babi Yar", alle waarschijnlijkheid Joden ge-
de plaats daarvan zouden bezoe- weest en de Joden beschouwen
Jcen- Babi Yar daarom ook als de plek
In september 1941 vermoordden de wa§r zich een van de ergste Joden-
nazi-bezettcrs van Kiew en dmstre- moorden van de Duitsers heeft af-
ken ruim 100.000 mensen. De stof- gespeeld.
felijke overschotten wierpen zij in De Russische autoriteiten hebben
de plaats jarenlang verwaarloosd
en pas dit jaar is er een monument
opgericht zonder dat met zoveel
woorden over Joden wordt gespro
ken.
De dissidenten vertelden dat er
precedenten zijn voor aanhoudin
gen van Joden die hadden gepro
beerd bloemen bij Babi Yar neer te
leggen met kransen met He
breeuws opschrift.
