Verkiezingsstrijd begint
zonder CDA-"gezicht"
WAT EEN
LEED DAT
IK REED"
Wachten op de
zwaluwen in
miljoenennota
DONDERDAG 16 SEPTEMBER 1976
De Kamer is zeer tijdig, als men dat
Europees beziet, van reces terug
gekeerd. Ik blijf altijd typisch
vinden dat men daarbij zo afwijkt
van wat in andere Europese par
lementen gebruikelijk is: over
toekomstige reële Europese sa
menwerking gesproken. Ook ge
lijke tijdtabellen - zie zomertijd -
spelen daarbij een grote rol. Maar
dat terzijde.
Door
mr. Frits Portheine
De Kamer heeft het zich niet ge
makkelijk gemaakt, die eerste
dagen. Het debat over het rapport
Donner was een - ook geestelijk -
moeilijk te verwerken zaak, als
men het parlementaire werk se
rieus neemt.
Er is geoordeeld door regering en
volksvertegenwoordiging: een
zwaar oordeel. Ik zou er alleen
van willen zeggen, zoals ook de
regering aanduidde: het Neder
landse volk moet nu overgaan tot
de orde van de dag. Dat betekent
dat wij na het kamerdebat, de
monarchie en het koninklijk
huis, ook in menselijk opzicht,
werkelijk tegemoet moeten tre
den. Dat betekent ook geen ver
dere heksenjacht zoals in Ame
rika gebruikelijk is. Ons volk ligt
dat niet. Wij moeten de prins nu
de gelegenheid geven, zoals hij
dat zelf vraagt "het land te dienen
en mede daardoor het vertrou
wen te herstellen".
Tering
In deze tfagen kondigt in en buiten
het parlement de komende ver
kiezingsstrijd zich al aan. De par
tijen betrekken hun stellingen.
De PvdA deed dat reeds. De VVD
heeft dat nu gedaan. Het zijn
beide concept-programma's.
Deze zullen pas definitief worden
na de inspraak door de partijle
den. Toch zijn beide program
ma's niet uit de lucht komen val
len en zij dienen serieus te wor
den genomen. Over bepaalde lij
nen van het PvdA-program
schreef ik de vorige keer. Het
WD-program wil vóór alles dat
de komende regering de tering
naar de nering zet. Daardoor kan
de inflatie worden bestreden en
de burger kan meer vrijheid krij
gen om over zijn inkomen zelf te
beschikken.
Niet best
De VVD wil ook dat ruim baan
wordt gelaten aan alle initiatie
ven die de werkgelegenheid
kunnen vergroten. Dit alles ter-
wjjl de sociaal zwakkeren in hun
noden worden opgevangen. Een
reëel programma, een sociaal
programma, dat ook duidelijk
spreekt over ae noodzaak voor
werkgever en werknemer binnen
de onderneming elkaar meer te
vinden. De kritiek van de WD
was en is er steeds op gericht dui
delijk te maken dat het kabinet
Den Uyl aan deze punten in hun
samenhang onvoldoende aan
dacht schenkt Het is dan ook zo,
dat de economie en de werkgele
genheid er nog steeds, volgens de
laatste cijfers, niet best op staan.
Uitstel btw
Daarom pleitte ik begin september
in mijn interpellatie voor uitstel
van de BTW-verhoging en ik
stelde het kabinet voor de keuze
tussen meer bezuinigingen óf de
burgers meer te laten betalen. Ik
had daartoe des te meer reden
omdat de prijsontwikkeling, ook
onder invloed van de droogte,
aanleiding tot grote zorg geeft. De
regeringspartijen waren in over
grote meerderheid tegen dat uit
stel, ondanks het feit dat vakbe
weging, consumenten- en onder
nemersorganisaties in zeldzame
eensgezindheid vóór mijn stand
punt waren. Tot die regeringspar
tijen behoren ook de ARP
KVP die samen met de CHU het
CDA vormen, dat nu waarschijn
lijk binnenkort werkelijk tot
stand komt.
Bemoedigend
De reacties uit deze kring op het
WD-program vind ik nogal be
moedigend voor een eventuele
toekomstige samenwerking. De
uitlatingen van minister
Boersma over de VAD (vermo-
gensaanwasdeling) waarin hij
zegt in sommige negatieve reac
ties op het wetsontwerp zëlf wat
twijfel over de wenselijkheid in
deze vorm te hebben gekregen
wijzen er op dat ook bij leden van
het kabinet enige zorg gaat ont
staan over de gevolgen van het
eigen beleid. Een zwaluw maakt
nog geen zomer, maar misschien
zien wij er meer in de miljoenen
nota, waarover ik de volgende
keer wil schrijven.
Kweekreactor
Maar er zjjn misschien nu reeds
meer zwaluwen. De minister van
Economische Zaken heeft de
Kamer bericht, dat hij toch wat
meer aandacht en geld wil beste
den aan de Europese ontwikke
ling van de snelle kweekreactor.
By deze vorm van
(kern)energie-opwekking is het
van belang dat de Nederlandse
industrie haar technisch kunnen
kan inzetten. Door het - voorlo
pig - niet doorgaan van allerlei
projecten op dit terrein, heeft die
industrie ernstig geleden. Dat de
minister door zijn recente hou
ding ten opzichte van de kweek
reactor ook daarvoor oog bly kt te
hebben, vind ik een compliment
waard.
Met het openbaar maken van het ontwerp-
verkiezingsprogramma heeft de WD deze week voor mijn
gevoel de strijd om de gunst van de kiezers geopend. Een
strijd die zal voortduren, totdat wij volgend jaar op 25 mei
naar de stembus gaan.
het oog van de kiezers. Het
Cristen-Democratisch Appèl be
hoeft niet bevreesd te zijn, dat
PvdA en WD het op een ak
koordje gooien. Het CDA blijft
ook nu in de markt als onvermij
delijke regeringspartner voor de
ene of de andere partij.
Intussen valt het wel op, dat nu
PvdA en WD zich al aangorden
voor de strijd, het CDA nog
steeds ten prooi is aan twijfel en
aarzeling. De vraag of KVP, ARP
en CHU in CDA-verband met één
kandidatenlijst uitkomen is niet
definitief beantwoord, al staat het
wel vrijwel vast dat de ene lijst er
komt - ondanks Aantjes' ARP.
Ernstiger voor de christen
democraten lijkt het gemis aan
een uitgesproken kandidaat voor
het lijsttrekkersschap. Oppositie
leider Wiegel en regeringsleider
Den Uyl rekenen erop dat zij met
De grootste regeringspartij van dit
moment, de PvdA, heeft dit
blijkbaar ook zo aangevoeld.
Onmiddellijk nadat de WD-top
(Hans Wiegel, mevrouw Van
Someren-Downer, de fractie
voorzitters in Tweede en Eerste
Kamer en partijvoorzitter Kor
thals Altes) het programma had
gepresenteerd, kon men van een
gedienstige van de PvdA het
commentaar daarop verkrijgen
van fractievoorzitter Van Thijn
van de FhjdA.
Door
Peter Riemersma
En deze reactie loog er niet om.
"Het programma had even goed
in de dertiger jaren geschreven
kunnen zijn. Tientallen jaren van
maatschappelijke veranderingen
zijn aan de WD voorbijgegaan."
Op dezelfde dag, dat dit sterk
overdreven oordeel werd gepu
bliceerd, kon men kennisnemen
van een fictieve troonrede van
WD-leider Hans Wiegel, ge
maakt op verzoek van het
Financieel-Economische Magzi-
"Leden van de Staten-Generaal",
zo begint Wiegels troonrede. "De
regering erkent dat zij gefaald
heeft in haar aanpak van werk
loosheid en inflatie". Ook dit is
een oordeel, dat niet geheel wordt
gedekt door de feiten. Dat zulk
sterk aangezette meningen van
uit de grootste regeringspartij en
de grootste oppositiepartij aan
het begin van de verkiezings
strijd worden geventileerd, leert
dat ook deze keer PvdA en WD
elkaar onverbloemd en keihard
zullen proberen af te maken voor
n Uyl rekenen erop dat zij r
1 CDA te maken krijgen, m
weet niet met welke CDA-man.
Het CDA heeft geen gezicht en
het is zelfs de vraag of de drie
christen-democratische partijen
het over een kopman eèns kun
nen worden.
De verwarring in die kringen over
dit dilemma is tamelijk groot.
Vrijwel op dezelfde dag dat de
ARP haar kandidatenlijst be
kend maakte en daarbij uitdruk
kelijk liet weten dat de voorma
lige premier, thans president van
de Nederlandsche Bank, dr. Jelle
Zijlstra, niet beschikbaar is, kon
men in KVP-kring vernemen dat
dezelfde Zijlstra een aanvaard
bare lijsttrekker zou zijn.
Het naar voren halen van zo'n
zwaargewicht, duidt erop dat
men bij de KVP toch niet hele
maal de gedachte heeft laten va
ren, dat het CDA als vermoede
lijk grootste fractie in de Tweede
Kamer na de verkiezingen de
minister-president moet leveren.
Een gedachte die op slag meer
vorm en inhoud krijgen zou als
het CDA met de WD zou gaan
regeren. Nu het er echter naar
uitziet, dat de regeringssamen
werking tussen de PvdA en de
christen-democraten wordt
voortgezet en minister-president
Den Uyl (een PvdA-man) bereid
lijkt nog vier jaar in het Catshuis
te vertoeven is de belangstelling
van potentiële minister
presidenten van CDA-zijde uiter
aard niet erg groot.
Tenslotte heeft de KVP in het ver
leden, als grootste fractie, ook de
uit de PvdA afkomstige premier
W. Drees sr. laten zitten.
Als het CDA met een vaag drie
manschap als lijsttrekkers op de
proppen komt of bijvoorbeeld de
huidige KVP-leider Andriessen
aanwijst als eerste man, kan men
dat opvatten als een aanwijzing
dat het CDA aanstuurt op voort
zetting van de samenwerking
met de socialisten en zich ook
heeft neergelegd bij een voortge
zet premierschap van Den Uyl.
Wie de nu op tafel liggende ont
werpprogramma van de drie be
langrijkste politieke groeperin
gen bekijkt, komt al spoedig op
de gedachte dat het voor het CDA
eigenlijk het aantrekkelijkst is
om met de VVD te regeren. Im
mers, in een coalitie met de PvdA
krijgt het CDA de rol opgedron
gen van afremmer. In een coalitie
met de WD daarentegen zal het
CDA voortrekker zijn, de groepe
ring die initiatieven neemt.
Het WD-programma is geheel ge
schreven vanuit de gedachte, dat
de overheid zich veel te veel met
ons bemoeit. "Naar liberale op
vatting is de overheid er voor de
burgers en niet omgekeerd",
staat er enkele malen in het pro
gramma. Deze opvatting krijgt
zijn meest directe politeke verta
ling in de aankondiging, dat de
WD als deelnemer aan een ka
binetsformatie zal aandringen op
intrekken van de wet selectieve
investeringsregeling (die vooral
de industriële expansie in het
westen aan banden moet leggen)
en de wetsvoorstellen over ver
zelfstandiging van de onderne
mingsraden, invoering van een
vermogensaanwasdeling onder
beheer van de vakbeweging en
over een nieuwe grondpolitiek,
waarbij niet meer de markt
waarde wordt vergoed bij ontei
gening door de overheid, maar de
(veel lagere) gebruikswaarde.
Vers twee
Op enkele markante punten staan
de programma's van WD en
PvdA scherp tegenover elkaar.
De PvdA wil ontwikkelingssa
menwerking (hulp aan arme lan
den) ook in de volgende regeer
periode een hoge prioriteit geven.
De WD vindt dat deze uitgaven
post op dezelfde manier behan
deld moet worden als andere pos
ten. Dus ook moet delen in de
noodzakelijke bezuinigingen.
De PvdA wil niet weten van aantas
ting van de sociale uitkeringen.
Ze zullen en moeten gelijk blij
ven aan het netto minimumloon
Of wij dit financieel met z'n allen
kunnen opbrengen is vers twee.
De WD wil de sociaal en econo
misch zwaksten „zoveel mogelijk
ontzien", maar de partij sluit niet
uit dat ook deze burgers een bij
drage leveren aan het gezond
maken van de economie.
De WD vertrouwt erop dat de eco
nomie beter gaat draaien als het
bedrijfsleven meer financiële
armslag krijgt van de overheid.
De PvdA mist dit vertrouwen.
Deze partij wil daarom overeen
komsten aangaan met het be
drijfsleven met afspraken over
doel, tijdstip, plaats en wijze van
investeren.
Krijgsmacht
De PvdA gaat ervan uit dat met de
communistische wereld afspra
ken zijn te maken over inkrim
ping van de krijgsmachten. De
WD vertrouwt de Russen nieten
wil „een vrede door kracht".
Zo zijn er op tal van punten ver
schillen van opvatting. Maar niet
over alles zijn PvdA en WD het
Enkele puntjes:
beide vinden dat het begrip „pas
sende arbeid" uit de werkloos
heidswetgeving moet worden
aangepast, al voegt de PvdA er
meteen aan toe dat de „passende
werkgever" dient te worden in
gevoerd. Dit is een werkgever die
de verplichting opgelegd krijgt
om bepaalde werknemers in
dienst te nemen of te houden.
Wd en PvdA willen beide dat de
belastingdruk omlaag gaat en de
sociale premies minder hoog
worden. Alleen wil de WD er
meer afdoen dan de PvdA.
Op het gebied van het onderwijs
zijn de twee partijen het erover
eens dat de overheid voorrang
moet geven aan kleuter- en lager
onderwijs.
Opmerkelijk is, dat de WD ook de
gedachte aan een middenschool
niet radikaal afwijst.
Abortus
Trouwens, volgende week in de
Tweede Kamer, verdedigen twee
WD-leden en Twee PvdA-leden
schouder aan schouder een
nieuwe wettelijke regeling voor
abortus. Het moet voor een CDA
een hard gelag zyn, dat er een
fundamentele zaak in dit land
wordt geregeld door socialisten
en liberalen samen.
Naast de merkwaardige tot vele
grappen aanleiding gevende re
clametruc: "Ik drink melk, U ook"?
worden we nu overal, door mis
schien wel grotendeels andere
mensen overrompeld met de vro
lijke kreet "Blij dat ik rij",
't Klinkt zo simpel en vanzelfspre
kend. Vooral als mevrouw Neelie
Smit-Kroes van de WD dan nog
even lachend op de voorpagina van
een nog altijd zeer grote krant staat
afgebeeld met genoemde kreet op
haar truitje geschilderd, 'n Fraaie
actie tegen dat ellendige autootje
pesten van die linkse regering.
Heeft het zin erover te schrijven?
De doorslaggevende reden bewaar
ik voor de laatste regels.
De heer Gerard Vermeulen begrijpt
de diepe zin van de haat die deze
regering koestert tegen auto's. "Au
tootjes pesten", zo schrijft hij in
Panorama van 17 september jl. "is
nog altijd een geliefkoosd tijdver
drijf van strijdbare socialisten.
Omdat autootjes statussymbolen
van rijke en welvarende mensen
zijn". Hij zelf weet wel beter. Hij
weet "dat de eenvoudige eigenaar
zielsgelukkig is dat hij eigenmach
tig mag rijden waarheen hij wil,
zonder afhankelijk te zijn van die
ellendige autobus".
Hooghartig
Je weet niet waar je moet beginnen
als je deze domme hooghartige en
voor elke eenvoudige eigenaar van
een auto beledigende onzin leest.
Aan wat voor een regering zou 't
toch te danken zijn, dat iedereen
zich een auto kan veroorloven? Er
zijn heel andere statussymbolen op
't ogenblik voor de zeer rijken en
welgestelden, statussymbolen
waaraan je tegelij k de mate van hun
onmaatschappelijk gedrag kunt
afmeten.
Die mentaliteit werd onlangs weer
eens duidelijk gedemonstreerd
toen we maanden moesten door
maken van grote droogte. Dagelijks
werd officieel aangespoord tot
zuinig gebruik van water. Die lie
den vonden 't toen de gewoonste
zaak van de wereld om hun deftige
voor- en achtertuinen, gazons heet
dat in die kringen, de hele dag, ook
onder de blakende zon, uitbundig
via zeer dure roterende tuinspuiten
11
Door
Piet Wesseling
te laten besproeien. Ook lieten ze
door éen of andere knecht, een
privé tuinman en chauffeur, hun
glanzende limousine
Een gewone dag
"Blij dat ik rij". Elk weekend vallen
er minstens 20 doden te betreuren
in 't verkeer.en een ongekend hoog
aantal gewonden. De namen van de
doden komen in de krant. De ge
wonden blijven anoniem. Dr.
Vroom, chirurg van 't Elisabeth-
ziekenhuis in Leiderdorp zei eens,
dat de operaties van de zieken niet
zoveel bezorgdheid oproepen. Im
mers de voorbereiding is perfect,
iedereen weet tot in de kleinste fi
nesses wat zij of hij te doen heeft.
Maar vooral de weekends vormden
voor de dienstdoende staf elke keer
weer een verschrikking. Zwaarge
wonden, je kent hen absoluut niet
en er moet van alles tegelijk gebeu
ren. Iedereen is uiterst gespannen
want de operaties moeten zeer snel
gebeuren. Al die waaghalzen op de
weg moesten eens weten wat voor
ellende ze veroorzaken.
G. van Westerloo heeft 'n paar jaar
geleden in Vrij Nederland de lijst
gepubliceerd van één dag verkeer
in Nederland. Op die gewone dag,
vrijdag 6 november 1970, met goed
weer, vielen er 13 doden en 244 ge
wonden, van wie 50 ernstig. En we
weten wat dat simpele woordje
"ernstig" inhoudt. Breuken zijn
niet ernstig, 'n lichte hersenschud
ding ook niet.
Dat was in 1970. De wegen zijn nu
weer zoveel maal drukker bezet, 't
Vorig jaar kwamen er 200.000 auto's
bij. De nieuwe generaties zijn au-
tominded. Voor de ongeveer een
kwart miljoen jongens en meisjes
die ieder jaar de leeftijdsgrens van
18 passeren is de auto een vanzelf
sprekende zaak, zoals ook een tv.
Drs. K. Mulder, hoofd van de afde
ling marktonderzoek van Shell-
Nederland, zei onlangs volgens een
ANP-bericht dat het aantal groeit
naar zes miljoen en dat zal neerko
men, aldus Mulder, "op een flinke
toeneming van de verkeersdrukte".
De gevolgen-zijn simpel. Nu staan
alle steden en dorpen in Nederland
al vol auto's. Elke dag wordt
tegenwoordig via de radio regelma
tig bekend gemaakt waar file
vorming zich voordoet en van hoe
veel km lengte, 't Verkeer raakt ge
woon vast. Het veroorzaakt talloze
uren dom tijdverlies, 't Verwekt bij
honderdduizenden mensen alle
dagen veel irritatie.
Vervolgens: 't is uiterst ongezond.
Er worden momenteel veel acties
gevoerd tegen het roken. We nemen
aan dat die acties voortkomen uit
een eerlijke bezorgdheid voor de
medemens. Maar 't is bekend dat
een enkele rit per auto door de
Maastunnel meer schade aan lon
gen en bloedvaten veroorzaakt dan
't roken van twee pakjes gefilterde
sigaretten. De overmatige, niet
meer door de lucht te verwerken
benzinestank tast de gezondheid
aan van de mensen in een niet meer
te schatten mate. Langs de wegen
sterven planten. Bomen worden
aangetast. Muren van eeuwenoude
gebouwen worden "ziek" en met
sloop bedreigd.
De driftige, vrolijke kreetjes sla
kende dames en heren mogen dit
alles wel eens overwegen. "Blij dat
ik rij" is voor tallozen al geworden:
"Wat 'n leed dat ik reed". Dat er
steeds duidelijker en onheilspel
lender tekenen zijn die er op wijzen
dat er geen grenzen zijn aan de
groei, lijkt bovendien ook maar als
een linkse politieke kreet van de ta
fel geveegd te worden.
Vroeger was een auto er alleen voor
welgestelden. 't Was een Haagse
gewoonte om taxi's te bestellen
zonder blokband. Men wilde graag
de indruk wekken dat men over een
eigen auto met chauffeur kon be
schikken.
't Is een betreurenswaardig feit dat
het gebruik van auto's beperkt
moet worden, nu juist ook "gewo
ne" mensen in de gelegenheid zijn
een auto te bezitten. Maar 't kan niet
anders. We kunnen alleen maar ho
pen dat de beperking van 't autoge
bruik iedereen zal treffen en dat de
rijken en welgestelden niet wéér in
een bevoorrechte positie komen.
Sandwichman
De conclusie van drs. K. Mulder is
dat er een aantal processen aan de
gang zijn die men niet of nauwelijks
kan beïnvloeden en die, of we wil
len of niet, ertoe zullen leiden dat
het autopark (let wel: autopark!) in
Nederland voorlopig nog flink
blijft groeien. Daarom: Haalt dit ge
schrijf iets uit?
Romano Guardini, de onovertrof
fen denker, sprak eens tot zijn stu
denten in de Ludwigskirche te
München o.a. over de geluk en ge
zondheid verpestende invloed van
de benzine, vooral met 't oog op de
zondagsrust. Eén van de toehoor
ders vroeg na afloop of hij dacht dat
zo'n preek wat uithaalde. Guardini
vertelde toen 't volgende. Jaren ge
leden zou er in Leiden weer iemand
terechtgesteld worden. Vóór de
muren van de gevangepis liep een
man met een bord waarop stond:
"Een volk dat de doodstraf niet af
schaft vermoordt zichzelf'. Een
agent vroeg aan de sandwichman:
"Dacht u dat dit bord iets uithaal
de"? De man antwoordde: „Neen".
Ik weet best dat men geen aandacht
aan mij zal besteden. Maar ik loop
met dit bord om te voorkomen dat
ik ga denken zoals zij".
Meegenomen
En misschien is er wel iemand die
tegen een ander zegt: "Hebben we
eigenlijk wel een tweede auto no
dig"? 't Is meegenomen.
