'Beste scheidsrechter van de wereld'
MANSVELD NOEMT ME
MR. HUMPHREY: HIJ
DOET MAAR-, 'T KAN
ME NIETS SCHELEN'
Door Pim Stoel
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1976
De eerste ontmoeting wordt ab
rupt onderbroken door een
telegram. Of Frans Derks, be
kende Nederlander, maar
spoorslags naar Amsterdam
wil reizen om in de jury van de
Nipkow-prijs zitting Te ne
men. Jammer, jammer, jam
mer, maar hij kan nu eenmaal
geen nee zeggen Wipt, nog
gehuld in trainingspak naar
boven voor een snelle dou
che. Terwijl zijn bezoek af
reist.
Een verhelderende douche naar
later blijkt. Want Frans
Derks, niet helemaal getikt, al
vinden sommige spelers dat
blijkens hun gebaren in het
veld wel eens, pakt voor alle
zekerheid nog even de tele
foon. Verneemt van perschef
Van Driel van de RAI dat de
Nipkow-prijs inderdaad aan
de orde is maar dat de jury al
tot aan de nok toe gevuld is en
de naam Derks niet op de lijst
voorkomt.
Geeuwend
Breda een dag later. De klok
wijst tien, paarden staan wat
melancholiek in de schaduw
van een al wat verherfste
boom, de villa aan de rand van
het Masbos lijkt in diepe rust.
Is in diepe rust, want alleen de
honden slaan aan als de bel
wordt beroerd. Pas minuten
later schuift een raam open,
wordt een van lang blond
haar voorzien geeuwend
hoofd zichtbaar dat van be
neden af los op de venster
bank lijkt te rusten; een vage
herinnering oproepend aan
een ouderwetse drogisterij -
in de Gouden Gaper - of was
dat een stripverhaal, vroeger?
Onze held ontwaakt snel.
Mompelt dat hij een, twee,
drie beneden zal zijn. Wil, ge
legen op de bank in de huis
kamer wel kwijt dat hij ge
lukkig niet in die Nipkow-
onzin is getrapt, al scheelde
het een haartje.
Frans Derks, leeftijd onbekend,
arbiter, directeur van een
schoonmaakbedrijf:
"Volgens mij is het een geintje
van Nieuwe Revu, van die
Ton van Dijk. Je was nog niet
weg gisteren of ik dacht, toch1
even bellen. En ja hoor, door
gestoken kaart. Die Van Dijk
ontkent. Maar dat is zo'n rare.
En die mevrou w die voor hem
werkt helemaal. Je weet wel,
die altijd met iemand in het
bad wil. Met mij ook een tijdje
terug. Ik denk wat krijgen we
nou, ik ben heus schoon op
mijn lijf. Zij in de huiskamer
zitten. Wachten tot mijn be
zoek vertrok. Flink aan het
glas natuurlijk. Lam als een
toeter tenslotte. We hebben
haar de taxi in moeten dra
gen. Dag mevrouw. Tot ziens.
De beste
Argwanend: "Waarom ben jij
eigenlijk hier." Blijkt tevre
den met de wat vage verkla
ring. "Ja, ik ben uit die belan
genvereniging van ons ge
stapt. Waarom. Nou, ortfdat
het geen belangenvereniging
Neem die laatste vergadering.
Ik had me verslapen, na een
stevige partij 's nachts. Kwam
om een uur of een aan en wat
bleek, ze hadden de hele och
tend over me gepraat. Me
aangevallen omdat ik inder
tijd voor Leo van der Kroft
geregeld had dat hij toch naar
Montreal kon, met zijn vrouw,
je weet hoe dat is. Wat spon-
sortjes aangetrokken en zo
kon Leo de Oceaan overvlie
gen. Dus ik heb gezegd, he
ren, jullie bekijken het verder
maar. Frans bedankt
Een van de beste scheidsrech
ters dus niet meer in de arbi
trale belangenvereniging?
Derks, de wenkbrauwen
fronsend maar wel met een
knipoog. "Een van de beste?
Dè beste". Gebiedend:
"Schrijf maar op. Derks fluit
in Argentinië over twee jaar
omdat hij gewoon de beste
scheidsrechter van de wereld
Maar even later wat serieuzer
"In ieder geval hebben de
spelers mij tot de beste geko
zen. Dat stemt tot vreugde. E i
op de internationale lijst sta ik
volgens mij ook bovenaan.
Alleen niet letterlijk meer.
Omdat ze dit jaar een alfabeti
sche volgorde hebben inge
voerd".
Smoel
Hij dreunt het lijstje op: Beek,
Berrevoets, Corver, Derks,
Keizer, Wellinga. Stopt.
Krijgt een schooljongensach
tige blik in de blauwe ogen.
Vragend: "Kunnen we het niet
anders doen. Dat wil zeggen
jij. Als je nou gewoon dat
lijstje optikt straks zonder
Corver. En dan laat je mij als
ik uitgesproken ben even
wachten en dan zeggen: oh ja
en dan hebben we Charles
Corver natuurlijk ook nog".
Zich verkneukelend: "Dan zou
je er eigenlijk bij moeten zijn
als Corver dat leest, dan zou je
z'n smoel mnefpn 7ipn"
Derks dus duidelijk geen fan
van Corver? De arbiter "Dat
mag je zeggen". Maar het
waarom blijft in nevelen ge
huld, komt niet tevoorschijn
uit een vaag verhaal over Cor
ver die niet tegen zijn verlies
kan bij klaveijassen, die als
hij twee keer heeft moeten be
talen, de derde keer roept dat
hii od Scheveningen staat.
Derks drinkt zijn koffie en leest
even wat in de krant. Wordt
boos als hij van de straf van
zijn vriend Van Hanegem
leest.
Van Hanegem duidelijk een
vriend derhalve. Maar zijn er
ook vijanden? Derks naden
kend: "Vijanden, echte, ach
nee. Er zijn spelers die ik aar
dig vind en er zijn er die ik
minder aardig vind."
Mr.
Humphrey
Hoe vindt hij bijvoorbeeld Aad
Mansveld? Die betitelde hen\
onlangs in een stadsblad als
de broer van mr. Humphrey
(de lieve verkoper uit "Are
you being served").
Derks: "Ja, dat heb ik gelezen.
Had je die smoelen van Cor
ver en Jonker moeten zien op
de eerstvolgende bijeen
komst van ons. Wat we nou
weer over je gelezen hebben,
ha, ha, ha".
Zich vermannend: "Mansveld
roept maar. Kan mij wat sche
len. Dat onze lieve heer me
een paar mooie benen heeft
gegeven daar ben ik hem
dankbaar voor. En ik hou nu
eenmaal van extra korte
broeken. Maar ik zelf en zij,
wijzend naar echtgenote
Leentje, weet dat ik niet zo
ben. En als ik wel zo was, dan
mocht het van mij op de
voorpagina. Wantje bent wie
je bent en daar hoef je je nooit
voor te schamen
Stilte. Leuk dat fluiten? Derks:
"Leuk? Ja nog steeds. Het
wordt mijn twaalfde of der
tiende seizoen. Ik ben jong
begonnen. Ik zie nog die ge
zichten bij mijn eerste eredi
visiewedstrijd. Wat is dat voor
een snotneus. Wat moeten we
daar nou mee".
Een tikje uit de hoogte: "Een
ding weet iedereen. Te koop
ben ik niet. Een keer is me iets
aangeboden. Door de tele
foon. Een auto. Ik zeg laat u
maar zitten
Luxe
Nou heeft hij zelf al een fraaie
mobiel. Derks lachend: "Dat
is waar. Ik schaam me er niet
voor. Het is een dure, maar ik
stop hem heus niet onder
mijn arm weg. Waarom zou ik.
Ik hou van luxe. Ik ben geen
salon-rooie zoals die Joop
Niezen van dat anti
voetbalblad VI. Oh die is zo
rood. Maar wel overal de poen
meepakken. Naar Montreal
gaan voor de radio. Zakken
vullen. Niet dat ik daar op
zich bezwaar tegen heb. Maar
doe je dan niet beter voor dan
je in werkelijkheid bent".
Weer stilte. Een priemende blik.
"Zoals jij nu doet, zoals je je
haar opduwt, als Mansveld
dat ziet, dan ben je er ook
Een tikje nawrokkend: "Ik zag
hem een tijdje na dat stukje.
Bij een opening van een pa-
tatkraam of zo. Ik zeg, wat sta
jij nu allemaal over me te roe
pen. Hij kleurt. En hij zegt dat
hij het niet zo precies gezegd
heeft of bedoeld. Ik zeg, luis
ter goed makker, je hebt het
natuurlijk wel gezegd. Maar je
bent nog te stom om te weten
wat je zegt
Fluit hij nou nog echt graag?
Derks: "Een paar weken te
rug dacht ik, moet het alle
maal weer. Dat kwam door
Momtreal. Al die atleten op
het scherm. Die hoogtepun
ten. Dat ^fzien. Dat kotsend
over de streep gaan, alleen
maar voor zo'n gouden plak.
Toen dacht ik, wat zijn voet
ballers toch vaak zeikerds in
vergelijking met die atleten.
Maar toen heb ik me ook ge
realiseerd dat de Olympische
Spelen een uniek hoogtepunt
vormen. Dat je dat in de ge
wone sportwereld niet mag
verwachten
Mens
Hij is niet bang om fouten te
maken, het kan hem niet
schelen als hij zijn blunders 's
avonds op de tv herhaald ziet.
Derks: "Ik ben een mens en
mag dus falen. En dat ge
beurt. Wat denk je van die
midvoor die voor open doel
mist. Of die maffe keeper die
de bal tussen zijn benen door
laat rollen en dan op mij af
komt rennen met de woorden
"buitenspel" al op zijn lippen,
terwijl hij zijn ogen dicht had
toen het schot afgevuurd
werdZij maken fouten en
ik maak fouten. Dat maakt
het voetbal zo boeiend. De
missers bepalen de aantrek-
kelijkhed. De ingehouden
adem op de tribune. De ah's
en oh's als de fraaiste kansen
worden verprutst. Voetbal is
een door en door menselijk
spel. Voetbal is een show
waar we allemaal aan mee
werken. Stoop zei eens een
keer tegen me, Frans, eigen
lijk zou iedere scheidrechter
een thuisfluiter moeten zijn.
Om de show voor eigen pu
bliek te redden. Ik kan het na
tuurlijk nooit toegeven, maai
als het het fenomeen voetba:
inderdaad als een zich weke
lijks herhalende revu wilt
zien heeft Stoop een beetje
gelijk
Hij is nu hoeveel jaar oud? Pats.
De idylle ligt even aan scher
ven. "Jij ook al? Over die leef
tijd. Wat maakt dat toch uit.
Schrijf je soms een keuken
meidenroman. Wat is dat voor
gedegenereerde journalis
tieke flauwekul om iemands
leeftijd te vragen".
Leentje
Hoelang is hij getrouwd. Derks,
altijd de bohémien: "Nou ei
genlijk ben ik helemaal niet
getrouwd". Maar dat neemt
Leentje niet. Mengt zich voor
het eerst in het gesprek. "Zeg,
Frans, als je je leeftijd niet
wilt weten is dat jouw zaak.
Maar we zijn wel getrouwd".
Frans toegevend: "Okay we zijn
wel getrouwd". Hij maakt nu
helemaal schoon schip. "In de
kerk nog wel. Gelukkig ge
trouwd. Al sedert jaar en dag.
Zij laat mij mijn hobby en ik
laat haar de hare
Maar wat is er dan zo leuk aan
het fluiten? Een lang verhaal.
De reis erheen. Naar Elles Be
rger luisteren op de radio.
Naar dat leuke spelletje
"Geen ja of geen nee". Het
aankomen. De officials met
hun platte petten. Daar mag je
niet staan met je auto want
daar staan de notabelen. Ze
hebben eens in de week wat te
vertellen en dat doen ze dan
ook De bestuurskamer.
Daar komt de scheidsrechter.
Handen geven.
Rillend: "Ik heb altijd de nei
ging om alleen de voorzitter
een hand te geven en te zeg
gen: lieve mensen bij deze is
iedereen gegroet. Je hebt er
vaak zo'n natte hand tussen
en je zal altijd zien dat je
daarna net een mevrouw een
hand moet geven. En die
denkt dan weer, wat heeft die
Derks klamme handen.
De sfeer in de bestuurskamer
ook. De spanning op de ge
zichten. Twintig minuten
voor het begint beginnen ze
onrustig heen en weer te
schuiven. Naar de klok te kij
ken. En dan naar mij te kij
ken. Maar ik kan me best in
tien minuten verkleden".
Een tikje nijdig: "Met die ver-
kleedruimtes voor ons is het
vaak nog slecht gesteld. Daar
moeten mijn grensrechters
diep uitademen voordat ik
mijn broek kan aantrekken,
zo nauw is het er. Het veld op
komen. Het spel aanvoelen.
Intermenselijk fluiten".
Wat is dat in hemelsnaam? "Dat
is weten hoe de stemming
ligt. De spelers in de ogen kij
ken. Je hebt altijd van die pa
ren op het veld die mekaar
moeten afstoppen. En aan de
ogen zie je wanneer het mo
ment nadert dat ze elkaar zq
gaan haten dat er geschopt
gaat worden. De kunst is dat
schoppen vöör te zijn. Pre
ventief fluiten
Publiciteit
En de onvermijdelijke publici
teit rondom het voetbalge-
beuren? Derks eerlijk: "Daar
geniet ik van. Dat vind ik
leuk". Hij doet veel voor de
minder bedeelde groepen in
de maatschappij. Wil daar
niet over praten. Zegt wel dat
hij niet kan zien dat er twee
kinderen een ijsje eten en er
vijf toekijken. Dan krijgen die
er van hem ook een. Wil na
lang aandringen wel beken
nen dat hij de meest aangrij
pende zaken meemaakt. Tèn
dode opgeschreven kinderen
die een keer een grote voet
baller echt willen ontmoeten.
Hij organiseert voor gehandi
capten. Treedt belangeloos
op voor Adidas, peutert bij de
firma vervolgens veertig paar
schoentjes of shirtjes los voor
een hem bekende inrichting.
Derks: "Maar wat je vroeg over
die publiciteit, ik meen het, ik
heb er geen hekel aan. Ik zit in
forums, ik geef lezingen,
overal tot in het uiterste
noorden. Voor kleine vereni
gingen, ze mogen vragen stel
len. Daar wordt dan twee uur
voor uitgetrokken, maar
meestal wordt het een one-
man-show van vijf, zes uur".
Weinig thuis
Hij dus weinig thuis. Frans
Derks: "Dat klopt. Heel wein
ig". Hij leest intensief. Houdt
zich dankzij het arbitreren in
een geweldige lichamelijke
vorm. Zegt; dat is belangrijk.
Ik wil me af en toe een nacht
volkomen vol kunnen gieten
zonder daar de volgende dag
last van te hebben. Dat kan je
alleen maar als je je lichaam
echt goed verzorgt
En als straks - niemand weet
het - behalve de KNVB - de
leeftijdsgrens is bereikt
waarop hij het zwarte pak niet
meer aan mag, stort dan zijn
wereld in".
Derks opspringend: "Mijn we
reld instorten? Ben je gek.
Dan, dan, hij hakkelt even,
dan ga ik toch wat anders
doert. Er worden toch zoveel
goede boeken geschreven,
die ga ik dan lezen. En ik hou
van piano spelen. Kon het
aardig vroeger, daar begin ik
dan weer mee, ik zal me heus
niet vervelen".
Misschien is het waar. Maar
eerder lijkt Frans Derks.ook
een van die "men on the run"
voor god weet wat. Laat hij
zich volledig opslokken door
die bizarre sportwereld die de
zondag en vaak ook de
woensdagen vult. En zal hij
pas, zoals dat zo vaak gaat aan
die boeken en die piano toe
komen als er de definitief
voor rust wordt geblazen,
maar dan is het spel helaas
dood
