Schiphollijn: vele voeten in de aarde
Van
hartje
Den
Haag
tot
hartje
Amsterdam
Vijfenhalve
kilometer
ondergronds:
de langste
spoortunnel
in ons land
Mr. Jacob Paulus Amersfoordt,
voormalig burgemeester van de
gemeente Haarlemmermeer, had
het er al in 1869 over, een kwart
eeuw nadat de eerste trein puf
fend de afstand Amsterdam-
Haarlem overbrugde: een directe
treinverbinding door de Haar
lemmermeer tussen dehoofd.stad
en Leiden is van levensbelang.
Bijna een eeuw ging erover heen,
voordat er wat zekerheid kwam
over de komst van een dergelijke
spoorverbinding. Nu, anno 1976,
zijn de eerste kilometers spoor
tunnel gereed van de deels on
dergronds uit te voeren Schiphol-
lyn, zoals deze verbinding ietwat
onterecht is gaan heten. De
spoorlijn verbindt de regerings-
stad Den Haag met hoofdstad
Amsterdam. Een (zeer) gelukkige
bijkomstigheid is, dat de snel
groeiende luchthaven Schiphol
kan worden meegepikt.
De uitvoering van de Schiphollijn
gaat heel wat voorspoediger dan
de voorbereiding, die ook poli
tiek nogal wat voeten in de aarde
heeft gehad. Minister Westerterp
(verkeer en waterstaat) hield be
gin dit jaar zijn been stijf en stelde
tegen de zin van de progressieven
het zuidelijk deel van de Schip
hollijn vast. Volgens het trace
Schiphol-Hoofddorp-Nieuw
Vennep-Warmond-Leiden-Den
Haag.
Actiegroepen gesteund door de
PPR en wat minder door de
PvdA. wilden van de Schiphol
lijn een Randstad-lijn, die Am
sterdam met Den Haag verbindt,
maar ook zou aansluiten op de
Hofpleinlijn naar Rotterdam.
Minervalaan.
Ook het noordelijk deel van de
Schiphollijn van de luchthaven
naar Amsterdam kost de NS de
nodige kopzorgen. Het trace tus
sen Schiphol en Amsterdam-
Zuid, het zogeheten station Mi
nervalaan, ligt onverwrikbaar
vast, maar de ondergrondse ver
binding naar het Museumplein is
nog volop in discussie. Het Am
sterdamse college van B en W
heeft laatst de gemeenteraad in
g.en nota laten weten de onder
grondse treinverbinding tussen
de Minervalaan en het Museum
plein te steunen. Volgens deze
gedachte zal Amsterdam dan bij
het Rijksmuseum een tweede
station krijgen, dat in belangrijk
heid niet voor het Centraal Sta
tion zal onderdoen.
Actiegroepen bevreesd voor alles
wat zich in Amsterdam onder
gronds afspeelt vallen over de
kwart miljard, dat dit stukje rail
gaat kosten en vrezen verloeder
ing van het Amsterdamse Cen
trum. Een nieuw station zal de
nodige kantoorbouw in zijn kiel
zog meeslepen.
Goede kans
Ir. P.A. van Tol, als bouwcoördina-
tor voor het noordelijk deel van
de Schiphollijn, werkzaam bij de
Nederlandse Spoorwegen geeft
dat staartje van de nieuwe ver
binding "een goede kans". "De
Schiphollijn is bedoeld als een
van hart-tot-hart verbinding. Van
hartje Den Haag naar hartje Am
sterdam. Stop je in zuid-
Amsterdam op de Minervalaan,
dan ondergraaf je je eigen doel
stelling", zegt ir. Van Tol voor wie
de Schiphollijn al meer dan vijf
jaar het dagelijkse brood bete
kent.
"Maar ja", zo zegt ir. Van Tol, "op
het ene moment gaat de geld
kraan dicht en een paar maanden
later kan weer van alles in het ka
der van de werkloosheidsbestrij
ding". De aanleg van de Schip
hollijn betekent in deze magere
jaren een belangrijk werkgele
genheidsproject. Voor een dee1
profiteert de NS nog van een
stukje werkverschaffing uit de
jaren dertig.
Bouwcoördinator Van Tol: "Voor
de oorlog kwam men tot de ont
dekking, dat het rangeerterrein
op de Watergraafspolder ten oos
ten van het Centraal Station daar
wat ongunstig lag voor de haven,
die zich juist steeds meer in wes
telijke richting ontwikkelde.
Goederentreinen moesten van de
haven steeds het Centraal Station
passeren om het rangeerterrein te
bereiken. Men besloot een grote
ringdijk rond de stad aan te leg
gen om daardoor om Amsterdam
heen de haven met het rangeer
terrein te verbinden".
De ringbaan kwam er. de spoorrails
nooit. Kruiwagen voor kruiwa
gen werd er een zandwal om Am
sterdam getrokken, die lange tijd
ongebruikt Amsterdam van zijn
buitenwijken scheidde. Maar
dertig jaar later bewijst de ring
dijk toch zijn nut. Het zuidelijk
deel van de zandwal dient nu als
dijk voor het laatste deel van
rijksweg 4 (Den Haag - Amster
dam) en op de middenberm tus
sen beide rijbanen is een plaats
gevonden voor het eerste deel
van de Schiphollijn.
Tunnel.
De Schiphollijn blijft vanuit Am
sterdam de middenberm van
rijksweg 4 volgen tot de luchtha
ven. waar de rails vijf en een halve
kilometer lang onder het aardop
pervlak verdwijnen: de langste
spoortunnel in Nederlar.i.
Bijna de helft van deze betonnen
spoorbuis en het ondergrondse
gedeelte van het station
Schiphol-Centrum is in ruw
bouw gereed. Het uitvoerings
schema wordt trouw gevolgd,
wat betekent dat eind 1978 de
eerste treinen tussen Schiphol en
de Minervalaan zullen pendelen.
Twee en een halfjaar later, medio
1980, zullen de eerste treinen tus
sen Den Haag en Amsterdam
snellen over het 55 kilometer
lange traject. Het spoorboekje zal
dan een bladzijde dikker worden.
De spoortunnel telt, behalve op het
station, twee banen en is zo'n tien
meter breed. De betonnen buis
wordt vak voor vak aangelegd,
maar niet in de logische volgorde
van voor haar achter. Voordat de
luchthaven zich vernieuwde, zijn
al enkele delen van de tunnel
aangelegd op plaatsen waar
startbanen, aan- en afvoerwegen
bovengronds zouden komen. Het
zou te kostbaar zijn om deze bo
vengrondse bouwsels later weer
voor de spoortunnel open te bre
ken en vervolgens weer te her
stellen.
Ir. Van Tol: "We zitten daardoor wel
met problemen, dat alle baan
vakken precies op de juiste
diepte moeten worden gebouwd.
Een centimeter verschil is fataal.
Bij een baanvak, dat op een wat
experimentele wijze was gecon
strueerd, bleek,, dat het een cen
timeter lager was komen te liggen
dan de twee aansluitende delen,
waardoor we er een hele nieuwe
vloer in hebben moeten storten".
Zout.
Tijdens de bouw zijn er al verschei
dene problemen overwonnen. Zo
wordt door de bouw de veenlaag
doorbroken, die de daarboven
liggende zandlaag beschermde
voor het zoute grondwater in de
diepere delen van de Haarlem
mermeerpolder. Wanneer nu het
zoute water vrij naar boven zou
komen, betekende dit een ern
stige verzilting van polder met
desastreuze gevolgen voor de
landbouw. Daarom wordt nu
eerst een bodemafsluitende laag
onder het veen gespoten, die voor
een belangrijk deel uit waterglas
bestaat. Zes polsdikke pijpen
worden zo'n tien meter diep in de
grond getrild om de waterwe
rende stofmonosol te "injecte-
De betovnen tunnel heeft een dege
lijke constructie en dat mag ook
wel voor 25.000 gulden per meter.
Op plaatsen waar startbanen de
spoorbuis kruisen zijn de dragers
berekend op een Boeing 747 plus
nog eens de helft van dat gewicht
erbij, voor de zekerheid.
Ook aan eventuele rampen in de
tunnel is uitgebreid aandacht be
steed. Ir. Van Tol: "Toen we de
plannen voor een bouwvergun
ning bij de gemeente Haarlem
mermeer indienden, kregen we te
horen, dat er om de driehonderd
meter een nooduitgang moest
komen. Een onmogelijke eis,
omdat de luchthavendirectie
nadrukkelijk verboden had op
het terrein van Schiphol uitgan
gen te maken".
Nooduitgangen
Die nooduitgangen onder Schiphol
zijn er niet gekomen en mocht er
nu onderaards een ramp gebeu
ren, moeten de passagiers min
stens een afstand van zeshonderd
meter afleggen. Of naar het sta
tion of naar de nooduitgang aan
de rand van Schiphol. "We zaten
met het probleem hoe kreeg je
het voor elkaar, dat die mensen in
paniek de goede kant uitlopen.
We hebben daarop de volgende
truc verzonnen: de hele tunnel is
verlicht Alleen op de plaatsen,
waar uitgangen zijn, is de verlich
ting feller. Dat helle licht moet
daglicht suggereren in de hoop,
dat de passagiers in die richting
dan hun vrijheid zullen zoeken",
vertelt ir. Van Tol.
Het station, dat dertig meter breed
is en drie spoorbanen telt, staat
geheel met lopende banden in
verbinding met de vertrek- en
aankomsthal van de luchthaven.
Wie straks met zijn koffertje per
trein naar Schiphol gaat, glijdt zo
vrijwel automatisch binnendoor
het vliegtuig in. Het moet alle
maal wel zo soepeitjes verlopen,
want als alle prognoses uitkomen
zullen in 1980 op het drukste uur
zo'n slordige achtduizend passa
giers op het station Schiphol-
centrum in- of uitstappen.
Door Paul Sneijder
Het station Schiphol-centrum in ruwbouw al gereed. Straks knooppunt voor duizenden reizigers.
Kilometers lang strekt de betonnen tunnel zich onder het aardoppervlak uit.
i. t.
NS-bouwcoórdinator ir. P. A. van Tol, ruim vijfjaar een volle dagtaak aan de Schiphollijn.
