J oods-christelii k
contact volhouden"
luba vraagt:
Dat is wat je noemt
"Leuk
GARAGE POOT B.V.
RABBLTN SOETENDORP ONDANKS
BRIEF OVER 'DRIE VAN BREDA'
fSSSEEDSS)
Jehova s Getuigen
tekenen protest
aan over berichten
in "zaak Markus
KERKELIJKE STAND
Russisch protest tegen
deelneming van Bonn
Europese verkiezingen
Haaghuishofbv
-p r ,=i-ii- Vanaff9.990.-inkl.BTW j
WOENSDAG 4 AUGUSTUS 1976
99
JERUZALEM - Rabbijn A. Soetendorp van de liberaal joodse gemeente in Den Haag is ondanks de naar
zijn mening teleurstellende houding van de raad van kerken in de zaak van de „Drie van Breda", voorstander
van voortzetting van de bestaande joods-christelijke contacten".
In Jeruzalem sprak rabbijn Soetendorp
zich zelfs uit voor een intensivering van
de dialoog tussen de joodse en christe
lijke gemeenschappen in Nederland, na
afloop van de Jeruzalemse conferentie
„Israël, zijn betekenis en zijn realiteiten"
van de internationale raad voor christe
nen en joden. In het 30-jarig bestaan van
de raad, die christenen van katholieke en
protestantse huize met joden samen
brengt, was het de eerste keer dat een con
ferentie in Israël werd gehouden.
ïn een artikel over de drie van
Breda in het weekblad „Her
vormd Nederland" heeft de
secretaris-generaaal van de raad
van kerken, ds. Van den Heuvel,
gezegd, dat hij bewust de joodse
partners niet in de besluitvor
ming over de drie heeft betrok
ken, om hen zoveel mogelijk ge
voeligheden te besparen en niet
in een moeilijke positie tegen
over hun achterban te brengen.
Rabbijn Soetendorp: „Ik denk nog
steeds dat de raad van kerken
daarbij een onjuiste beslissing
heeft genomen, omdat ontmoe
tingen tussen joden en christe
nen in Nederland tot dit stadium
zijn gekomen, dat moeilijke pro
blemen die ons beide raken, be
spreekbaar zijn. De raad van ker
ken heeft met het niet betrekken
ven de joodse gemeenschap in
deze voor de joodse gemeen
schap in het bijzonder, maar ze
ker niet alleen voor haar gevoe
lige zaak, de klok van de dialoog
teruggedraaid, door de joodse ge
sprekspartner er buiten te hou
den".
Door
Rob Simons
De brief heeft het bestaande wan
trouwen tegenover het gesprek
met de christenen in de jood
kring gevoed. In jie gedeci
meerde joodse gemeenschap die
met zoveel uit de oorlog voort
komende problemen worstelt,
was het nooit gemakkelijk begrip
te wekken voor deze dialoog met
de christelijke gesprekspartner.
Soetendorp: "Werkelijke dialoog juist t
l noodzakelijk
De brief van de raad van kerken
heeft de gedachtengang binnen
de joodse gemeenschapp van
„het heeft geen zin" en „ze be
grijpen ons toch niet" algemeen
versterkt.
Rabbijn Soetendorp toont zich
over de gang van zaken teleurges
teld. In het openbaar heeft hij ge
vraagd de brief over de drie van
Breda terug te nemen, maar de
raad van kerken is daartoe niet
bereid gebleken.
Toch wil de Haagse rabbijn de ban
den met de christelijke gemeen
schap niet verbreken. Integen
deel. Het mag Paradoxaal lijken,
maar ik vind juist dat het nu nog
noodzakelijker is om tot een wer
kelijke dialoog te komen. Men
kan slechts teleurgesteld zijn
wanneer er contact is. Zou het
contact tussen Joden en christe
nen niets betekend hebben, dan
zou er ook geen plaats voor die
teleurstelling zijn We kunnen ons
de luxe niet veroorloven om el
kaar te negeren. Het probleem
van de drie van Breda zou het
eerste punt op de agende bij het
hervatte gesprek met de raad van
kerken moeten vormen. Daarna
kunnen andere belangrijke
agendapunten worden toege
voegd, zoals de besturing van el-
kaars tradities, Israèl en zijn pro
blematiek, de Derde Wereld,
ontwikkelingsprojecten en vor
men van samenleving".
Aan de brief van de drie van Breda
is na de octoberoorlog in 1973 een
brief van de Nederlandse rabbij
nen aan de kerken voorafgegaan,
om er tegen te protesteren dat
men op het kritieke ogenblik ria
het uitbreken van de oorlog ge
zwegen had. Op die rabbinale
brief is van de kant van de kerken
in Nederland antwoord geko
men. „In die briefwisseling is wel
solidariteit tot uitdrukking ge
komen, maar ook toen zijn er he
laas geen gesprekken gevolgd.
Het is een briefwisseling geble-
Voor rabbijn Soetendorp is dit nog
een bewijs voor de bestaande
contactstoornis tussen joden en
christenen. „Een dialoog kan niet
alleen een bestudering van el-
kaars religieuze teksten volgens
de joodse en christelijke traditie
omvatten en het volgen van litur
gische vormen die misschien
academische betekenis hebben
voor leek en theoloog, maar het
betekent ook spreken over de da
gelijkse problemen waarmee het
joodse volk en Israël kampen en
waarmee de mensheid nog steeds
wordt gegeseld".
Wereldoorlog is het besef in de
christelijke gemeenschap steeds
sterker geworden dat het joodse
volk onrecht is aangedaan. Bo
vendien zijn de christenen op
zoek naar een eigen identiteit te
ruggevallen op de joodse bron
nen van het Oude en het Nieuwe
Testament. „Men beseft ook
steeds sterker dat het niet alleen
maar kan blijven bij de studie van
bronnen van het jodendom, maar
dat men ook solidariteit moet to
nen met het joodse volk en de
strijd van vandaag. Dat wil zeg
gen, zich inzetten voor joden in
de Sowjet-Unie en joden in de
Arabische landen die in de ver
geethoek zijn geraakt".
Bij de Isrëlische strijd voor erken
ning en vrede ziet rabbijn Soe
tendorp een speciale taak voor
christenen in de Verenigde Na
ties en andere internationale
weggelegd. „In een crisissituatie
van honger en ondervoeding
wordt Israël geïisoleerd, geïso
leerd, Israël juist geprobeerd
heeft een bijdrage te leveren aan
de realisering van idealen van de
Verenigde Naties, zoals de be
vordering van het welzijn van de
mensheid door ontwikkelings
programma's in Afrika op te zet
ten. Het zou misschien op de weg
van de vhristenen kunnen liggen
het nu door politieke omstandig
heden verbroken contact tussen
Israël en de Derde-Wereld
landen te herstellen".
Overigens erkent rabbijn Soeten
dorp het bestaan van positieve
joods-christelijke contacten,
waarbij veel mensen binnen de
Nederlandse kerken in hun strijd
loog hoeft dan ook zeker niet kri
tiekloos te verlopen, waarbij hij zelf
vindt dat met bepaalde gevoelig
heden rekening dient te worden
gehouden. „De christenen hebben
natuurlijk in de loop van de genera
ties ontzettand veel boter op hun
hoofd gekregen. We moeten de ge
schiedenis niet vergeten, hoewel de
huidige generatie de vervolgingen
in het verleden niet mag worden
aangerekend".
De Nederlandse rabbijn stelt als
voorwaarden voor het leveren van
kritiek dat de christelijke criticus
achter het bestaansrecht van Israël
staat en bereid is om op kritieke
ogenblikken zijn solidariteit met
Israël en het joodse volk te betui
gen. Iemand die zowel voor het be
staansrecht van de staat Israël, als
ook voor het bestaansrecht van een
Palestijnse staat pleit, is voor hem
in principe aanvaardbaar als ge
sprekspartner. De houding van de
christenen met hun speciale
voor joden in de Sowjet-Unie antwoordelijkheid tegenover het
reeds een belangrijke rol hebben joodse volk en Israël blyft bij rab-
gespeeld en zich vooral in verge-
lijking met andere Europese lan
den ook t
ingezet.
De Nederlandse theologen hebben „De karikatuur die vaak van een
ook internationaal een bijdrage joodse gesprekspartner wordt ge-
geleverd aan de verbeterde ver
houding tussen joden en christe
nen.Rabbijn Soetendorp noemt die geen kritiek verdragen kan, is
in dit verband de namen van mgr. stuitend en komt niet met de wer-
Ramselaar en dr. Rijk aan katho- kelijkheid overeen. Bovendien, als
lieke en van dr. Schoneveld e
Snoek aan protestantse zijde.
Soetendorp bestrijdt dat de be
reidheid binnen de joodse wereld
zou ontbreken om naar kritiek te
luisteren. De joods-christelijke dia-
vraagt solidair te zijn met
christenen in de Sowjet-Unie of
andere delen van de wereld waar
onderdrukking plaats vindt, moe
ten wij tot uiting van solidariteit be
reid zijn".
DEN HAAG - De Nederlandse afdeling der Jehova's getuigen, een
van oorsprong Amerikaanse religieuze sekte, heeft stelling geno
men tegenover de manier waarop het ANP, zich baserend op bui
tenlandse berichten, het ongeluk van de 1 O-jarige Markus lOiïger
uit Hamburg in de publiciteit heeft gebracht.
Dat jongetje, een zoon van Duitse Jehova's getuigen, maakte op 15
juli in Oostenrijk een val waarbij hij een schedelbreuk opliep.
Operatie
De zaak kwam in het nieuws onder de kop "ouders verstoten kind"
Gemeld werd indertijd dat Marcus' ouders zich verzetten tegen de
operatie van hun kind. Toen dat in Salzburg toch gebeurde, aldus
nog steeds de aanvankelijke berichtgeving, zouden Markus' ouder$
zich verder aan het lot van hun kind niets gelegen hebben laten
liggen en zijn afgereisd naar Hamburg.
Markus onderging in Salzburg twee operaties, maar overleed korte
tijd later.
In een uitvoerige repliek op de aanvankelijke berichtgeving stellen
de Nederlandse Jehova's getuigen dat er geen sprake is geweest
van "verstoten" of "in de steek laten". De hele zaak draait rondom
een bloedtransfusie die de artsen in Salzburg noodzakelijk achtten.
Het toedienen van bloed is volgens de Jehova's getuigen taboe
krachtens een goddelijke verbodsbepaling die zü menen te lezen in
de bijbelboeken Genesis en Handelingen.
In hun repliek wijzen de Nederlandse Jehova's erop dat zij zich niet
tegen operaties verzetten, maar uitsluitend tegen bloedtransfusies.
Waar die volgens medici noodzakelijk zijn zouden volgens de Je
hova's in bepaalde gevallen ook alternatieve stoffen kunnen wor
den gebruikt.
Markus' ouders zouden een dergelijk "bloedvervangend" middel,
dat zij in een EHBO-trommel bij zich hadden, hebben aangeboden
aan de artsen in Salzburg. Deze zouden daarvan geen gebruik heb
ben willen maken.
Hechtenis
De ouders, aldus de rectie van Jehova's getuigen, hebben hun kind
aanvankelijk continu in het ziekenhuis begeleid. Hun begeleiding
zou echter zijn onderbroken doordat de Oostenrijkse justitie, die
het ouderlijke verbod op bloedtransfusie interpreteerde als 'poging
tot moord', het echtpaar Krüger liet oppakken en insluiten.
Het echtpaar werd echter na een dag hechtenis weer vrijgelaten en
kon Oostenrijk verder ongehinderd verlaten.
Ned. Hervormde Kerk
beroepen te: Wieringermeer
(vac. M. Bergsma) toez., B.
Koole te Leersum:
Aangenomen naar Hasker-
horne en Oudehaske toez., C.
Schipper, kand., te Zeist - le-
lystad toez., S. Brandma te
Drachten - Goénga, Gauw, Of-
feringawier, Sybrandaburen
en Ter Zool toez., J. Rienstra te
Oudkerk en Roodkerk;
Bedankt voor Overschie (vac.
C. J. v. d. Sluys) toez., G. Bos te
Terheijde aan Zee; Stellen
dam, J. Vroegindewey te
Katwijk aan Zee.
MOSKOU (UPI) - Wanneer Wesf-
Berlijn, zoals Bonn van plan is, gaat
deelnemen aan de rechtstreekse
verkiezingen voor het Europees
Parlement zal de Sowjet-Unie dit
beschouwen als een grove schen
ding van het vier-
mogendhedenakkoord inzake Be
rlijn.
Deze visie is gisteren in Moskou
kenbaar gemaakt aan de ambassa
deurs van Groot-Brittannië, Frank
rijk en de Verenigde Staten, welke
drie landen samen met de Sowjet-
Unie garant staan voor de naoor
logse status van Berlijn.
De drie ambassadeurs werd op het
ministerie van Buitenlandse Zaken
een nota overhandigd waarin de
Sowjet-Unie reageerde op het vo
rige maand in Bonn aangekon
digde voornemen om ook West-
Berlijnse parlementariërs kandi
daat te laten staan bij de komende
verkiezingen voor een nieuw Euro
pees Parlement.
Dit voornemen kan niet anders
worden gezien dan als een poging
de w^sterlijke sectoren van Berlijn
te betrekken in het Westeuropese
proces van politieke integratie, iets
dat strijdig is met het vièr-
mogendhedenakkoord van 3 sep
tember 1971", aldus de Russische
nota.
Dit akkoord stipuleert dat West-
Berlijn niet deel uitmaakt van de
Helft Lockheed-
geld naar
Japanse politici
TOKIO (UPI) - De Japanse lucht
vaartmaatschappij All Nippon
Airways heeft minder dan de helft
van de bijna anderhalf miljoen gul
den die zij van de Amerikaanse
vliegtuigenfabriek Lockheed ont
ving, besteed aan steekpenningen»
en politieke giften aan politici en
regeringsfunctionarissen. Dit heb
ben Japanse dagbladen gisteren
gemeld.
Openbare aanklagers citerend zei
den de kranten dat "Ana" dat geld
uitgaf om steun te verkrijgen voor
uitbreiding van de diensten tot
China en Taiwan. Het resterende
geld werd niet gebruikt en werd op
geheime bankrekeningen gezet.
Een en ander was aan het licht ge
komen bij de ondervraging van zes
functionarissen van genoemde
luchtvaartmaatschappij die in ver
band met Lockheed-
omkopingsschandaal gearresteerd
zijn.
Bondsrepubliek en ook niet door
Bonn wordt geregeerd.
Het Russische persbureau Tass zei
in een bericht dat West-Berlijn
krachtens het akkoord een eigen
status heeft en een eigen regering.
FRANKRIJK
WEIGERT
ZUID-KOREA
PLUTONIUM
PARIJS (REUTER) - President Gi-
scard d'Estaing van Frankrijk heeft
gisteren zijn veto gegeven óp een
levering van plutonium produce
rende installaties aan Zuid-Korea.
Met de overeenkomst was een be
drag gemoeid van ongeveer drie
miljard gulden.
Tijdens een bezoek van de Franse
minister voor buitenlande handel,
Raymond Barre, aan Seoel was in
principe overeengekomen dat
Frankrijk Zuid-Korea twee kern
centrales zou leveren. Ze zouden
worden gebouwd door Framatome,
de maatschappij die ook de Zuidaf-
rikaanse order voor het bouwen
van een serie kerncentrales heeft
weten te
De Leidse postduivenvereniging
De Snelvlieger hield een wedvlucht
uit Noyon met 163 jonge duiven.
Uitslag: 1 gebr. Van der Heijden; 2,
4, 5, N. Bink; 3,6,7,10, comb. Mon-
tanje; 8, 9 J. Degen en zn.
De Leiderdorpse postduivenvere
niging De Rynklievers hield een
wedvlucht uit Noyon met 120 jonge
duiven. Uitslag: 1. P. Veelenturf; 2
J. vam Leyden; 3,8 K. van Leyden;
4.9 J. v. d. Wal; 5 A. Dubbelaar; 6 W
Jacobi; 7 Zwaan den Oude; 10 gebr.
Hoogervorst.
Slokker Bouwmaatschappij B.V.
vraagt
AFBOUWTIMMERLIEDEN
T.B.V. WONINGBOUWPROJECT TE Amstelveen
Professionele
magazijnstellingen
als boekenkast:
maandag t/m vr.jdag
van 0 30 lol 18 uur
Donderdag lot 21 uur
erkoopkantoor Wedeka
ADMINISTRATIEF
BOEKHOUDER PD
Ter Aar
onbepaalde tijd
UITZENDBUREAU LUBA
VOOR ALLE UITZENDKRACHTEN
Nieuwe Rijn 35
Telefoon 071-140341
De Aarhof 67
Telefoon 01720-94645
Een dikke prijs voor uw
auto. En binnen een paar
dagen bent u Allegro-rijder
Met alles er op en er aan!
U merkt 't bij de proefrit.
En dat voor maar f 9.990,-.
Profiteer nü van onze gulle
inruilbui. Hoe eerder hoe beter!
v
Valkenburg Z.H. (900 m2 showroom) Hoofdstr. 104-106
01718-16947.
Leiden (filiaal) Lammenschansweg 132, Tel. 071-766907.
VERGELIJK EERST PRIJZEN
DAN KOOPT U BIJ ONS
10-15- korting (als u lid bent van een vereniging)
SPORT- EN CAMPINGHUIS
Lange Mare 104, Leiden, Tel. 071-123827
Vrijdag 6 augustus 20.30 uur
Figurentheater Triangel
(narionetten- en poppentheater voor volwassenen in Kat
wijk aan Zee.
Universel Murad Hassil
(Soefitempel) Sportlaan.
Toegangsprijs 5,- K. O. leden 1,50 reductie.
ZANDBERGEN SLAGERIJEN
vraagt een
SLAGERSBEDIENDE
Tel. 071-122407. na 7 uur 154372
PARTTIME KRACHT
gevraagd voor diverse werkzaamheden o.a. besturen
van oestelauio, magazljnwenc enz. Werktijden In
overleg.
Van Egmond, Breestraat
Bontmode
Breestraat 173. Leiden. 071-123337.
