Dieben staat tot
aan de knieën in
de elektronica
Opknappen
van oude
panden is
nog taboe
Groot festival
met volksmuziek
komt in Leiden
Wasserijbedrijf in Leiden
MAANDAG 26 JULI 1976
LEIDEN
Door
Bram van Leeuwen
LEIDEN - "De mensen hebben een heel verkeerd beeld
van ons bedrijf. De meeste den
ken, dat we in onze wasserij tot onze knieën in het water
staan, maar dat is helemaal niet zo. We staan tot onze knie-
nen in de elektronica." Dat zegt C.N.M. Dieben, die samen»
met zijn oudere broer F. C. N. M. Dieben de directie vormt
van het wasserijbedrijf Dieben gelegen tussen Zoeter-
woudse Singel en Bloemistenlaan.
Een bedrijf dat kan bogen op een
flink stukje traditie, want het is al
meer dan 150 jaar geleden, dat de
wasserij werd opgericht. "Be
drijfis een wat groot woord voor
die eerste jaren, want de stichter
van het bedrijf behoorde in Lei
den tot de "slootjeswassers", die
er in die dagen hun beroep van
maakten om goed te wassen en te
bleken. Dat wassen gebeurde in
een slootje, en het goed werd
daarna te drogen gelegd in het
gras. Op de "bleek". Voor grond
legger Dieben was het zaak het
witgoed steeds goed nat te hou
den met water uit de sloot, zodat
de zon in de lucht zijn blekende-
werking kon uitvoeren.
In de ruim anderhalve eeuw, dat
het bedrijf bestaat, is de was-
serij van Dieben steeds op dezelf
de plaats gevestigdgebleven en
hebben inmiddels vier generaties
de scepter gezwaaid over het be
drijf, dat op dit ogenblik werk
verschaft aan een kleine 30 man
personeel. Op de plaats waar
vroeger het slootje liep. staat nu
een grote bedrifshal met ultra
modernste apparatuur.
Uit de beginjaren van de wasserij
herinnert nog de portefeuille, die
zorgvuldig door de broers wordt
bewaard. Een portefeuille, waar
aan de tand des tijds geknaagd
heeft en waarop in fraaie letters
gedrukt staat "Dieben buiten de
Koepoort, klederbleeker onder
Soeterwoude bij Leijden 1832"
Die portefeuille ging ook mee als
grootmoeder Dieben eenmaal
per week met de trekschuit rich
ting Amsterdam vertrok om de
nog open staande kwitanties te
innen.
Maar de ontwikkelingen in het
wasserijbedrijf zijn snel gegaan.
De wasborden en de tobbes zyn
er al lang niet meer en de oude
wringer staat als een wereld
vreemd object in een bedrijf,
waar overal elektronische ogen
het reinigingsproces in de gaten
houden. Niets doet meer herin
neren aan de tijd dat 15 strijksters
met gasijzers het schone wasgoed
weer keurig in de plooi legden.
De automatisering heeft er voor
gezorgd dat veel, ja bijna alle,
handwerk uit de wasserij ver
dwenen is.
De meisjes aan de mangelDe
techniek houdt een elektro
nisch oogje in het zeil. (Foto
rechts).
De uitrusting va
derne wasserij: e
ter. (Foto onder).
Kennersblik
Per week draait het personeel van
Dieben er zo'n 23 tot 25 totiwas-
goed doorheen. Opgeteld over
een jaar is dat een slordige ander
half miljoen kilo. Maar het aantal
mensenhanden dat er aan te pas
komt is gering. Een man die zich
temidden van de automatisering
en mechanisering staande heeft
kunnen houden is hij, die het
wasgoed selecteert.
Hier geen elektronisch oog, maar
iemand met een kennersblik die
onmiddellijk door heeft of een
bepaald weefsel koud, 40,60 of 90
graden gewassen moet worden.
„Met één oogopslag of snelle
handbeweging wordt bepaald
wat kan en wat niet kan. Vooral
met bepaalde kleuren moetje erg
voorzichtig zijn", aldus Dieben,
die niet ontkent dat er ooit wel
eens een foutje wordt gemaakt.
„Maar ik durf gerust te beweren,
dat het ons minder vaak gebeurt
dan bij moeder thuis".
Is de keuze eenmaal bepaald, dan
komt de elektronica er aan te pas.
Dit deel van het bedrijf betiteld
als „de pijp" is ook de grote trots
van de broers Dieben. Een
enorme installatie, waarbinnen
het complete wasprogramma en
de nabewerking is geautomati
seerd. Een investering van vele
tonnen, die eind 1975 werd ge
plaatst, en nu, na enkele maan
den uitproberen, op volle toeren
draak. Buiswasmachine is de of-
fecièle naam van de superwasau
tomaat, waarin de zakken met
vuil wasgoed worden neergela
ten om achtereenvolgens een
hele reeks van bewerkingen te
ondengaan.
„We zijn een erg milieubewust be
drijf' vertelt directeur Dieben
wanneer we langs de computer
kasten met opflikkerende lamp
jes lopen. „De gemiddelde huis
vrouw gebruikt per kilogram
wasgoed 50 tot 90 liter water. Wij
gebruiken op dit ogenblik zo'n 15
tot Ï6 liter per kilo. Om ook het
gebniik van wasmiddelen tot een
minimum te beperken, wordt het
leidingwater in het bedrijf zelf
onthard. We gebruiken fosfaat
vrije wasmiddelen en in de hele
kringloop van de was zit ook een
stuk "recylingy. Het laatste
spoelwater is bijvoorbeeld nog zo
schoon dat we het weer bij de
kunnen gebruiken."
Computer.
Het hele wasproces voltrekt zich
zonder dat er één mens aan te pas
komt. Elke' handeling, elke in
structie voor de grote buiswas
machine, staat op een kaart, die in
het "program-gedeelte" van de
computer wordt gestopt. Alles
verloopt even gladjes. Als het
natte wasgoed in bergjes van vijf
tig kilo de maxi-wasmachine ver
laat, komt direct een grote pers in
beweging om het meeste overtol
lige water uit het goed te verwij
deren. Vervolgens wordt het op
een karretje geschoven, die ook al
weer volledig automatisch, be
paalt welke van de drie grote
tumblers (droogmachines) op dat
ogenblik niet gebruikt wordt.
Pas wanneer het wasgoed de grote
centrifuges weer verlaten heeft
komt het handwerk weer aan
bod. Meisjes en vrouwen pakken
de vrijwel droge lakens beet en
hangen die met een snelle bewe
ging in de "wasknijpers" van de
mangel. Geholpen door elektro
nische ogen wordt het laken op
de juiste breedte gespannen en
verdwijnt vervolgens in de man
gel om er aan de andere kant ge
droogd en gevouwen uit te ko-
"Het hele wasproces is op elkaar
afgestemd", vertelt directeur
Dieben. "Als blijkt dat de meisjes
het niet aankunnen worden de
'tumblers uitgeschakeld. Het was
proces kan dan nog wel even
doorgaan, maar als de zaak stag
neert, valt ook de buiswasma
chine uit". De gloednieuwe in
stallatie, waarvan er volgens de
heer Dieben in ons land slechts
een tiental in bedrijf is, kan per
uur zo'n 750 kilo vuil goed ver
werken. Het wasgoed blijft niet
langer dan 24 uur in het bedrijf.
Tot de klanten van de wasserij be
hoort een aantal grote instellin
gen. "Die laten steeds meer bui
ten de deur wassen. In de trant
van: schoenmaker houd je bij je
leest. Alleen de btw speelt ons
nog wel eens parten", aldus de
heer Dieven. En wat de privé was
betreft: gemiddeld doet acht pro
cent van de gezinnen de was de
deur uit.
LEIDEN - De Stichting Leids
Folkfestival organiseert in samen
werking met de Folkclub Horus en
de "agency Natural Life Promoti
ons" op 25 en 26 september een
landelijk Folkfestival.
De artiesten die al voor dit folkfes
tival geboekt staan zijn Fungus,
John Renbourne en Jacqui
McShee, Astrid Nijgh, Alba, Tan-
nahill Weavers, Crackerhash, Opo,
Ramshacle Stringband, Archie
Fisher, Ian Mackintosh, Mike Ma-
ran, Paul Brett, Dave Travis. Met
enkele andere artiesten is de orga
nisatie nog in onderhandeling. Het
doel van het festival is volgens de
Stichting Leids Folksfestival de
volksmuziek in de ruimste zin van
het woord te propageren en bij een
groter publiek belangstelling hier
voor op te wekken. Gedoeld wordt
niet alleen op een passieve beleving
van de volksmuziek maar ook op
een actieve, wat tot uitdrukking
kan komen in het meedoen van het
publiek aan sessions, open podia en
workshorps.
Een van de artiesten die al vo<
het festival geboekt staan,
Astrid Nijgh.
LEIDEN - De postduivenvereni
ging Het Oosten hield een wed
vlucht met 88 duiven over een af
stand van 273 km vanaf St. Quentin.
In Leiden geen herwaardering
Uitslag: 1. 8 P. Juffermans: 2. 9. 10
D. Koet; 3. H de Haas; 4. H. van Kla-
5 W. Gijsman; 6 B. Singeling;
van As. Ook hield Het Oosten
wedvlucht vanaf Bergerac met
47 duiven over een afstand van 866
km. Uitslag: 1, 8 D. Koet; 2, 5 P
Juffermans; 3,7 C. Gijsman; 4. J. de
Wolf; 6 G. Schoeman; 9 B. Singe
ling; 10 H. de Haas.
De postduivenvereniging De Sleu
telstad hield een wedvlucht vanaf
Bergerac. Uitslag: 1, 6 A. T. Pracht;
2, 7, 10 T. Platteel; 3, 4, 9 C. v. d.
Nieuwendijk, 5 H. Sladek en 8 W v.
d. Nieuwendijk. Dezelfde vereni
ging vloog vanaf St. Ghislain met
jonge duiven. Uitslag: 1, 3 A. v. D.
Dop en zn.; 2, 4, 7, 8 A. T. Pracht; 5
W. v.d. Nieuwendijk; 6. N. Nievaart
9, 10 C. v. d. Nieuwendijk.
Leiden - Het beeld van de stad ver
andert. Geheel nieuwe stadswijken
schieten ais paddestoelen uit de
grond en oude fabriekspanden ma
ken plaats voor gloednieuwe flat
gebouwen. Toch lijkt er een kente
ring te komen in de vaak niets ont
ziende vernieuwingen, die immer
gepaard schijnen te moeten gaan
met de slopershamer.
Met name voor de oude grote pan
den in de stad schijnt er een soort
herwaardering te ontstaan, mede
omdat deze meestal deel uitmaken
van historisch gegroeide stadsker
nen. Voorlopers in dit opzicht zijn
steden als Amsterdam, Utrecht en
vooral Mijdrecht. Oude (fabrieks)
panden worden hier in tegenstel
ling tot vroeger met meer zonder
enig pardon met de grond gelijk
gemaakt, maar getracht wordt het
huidige stadsbeeld te behouden
door in eerste instantie de binnen
ruimte van de panden te vernieu
wen en de structuur van het ge
bouw, en dus het beeld, zoveel mo
gelijk te behouden, door gevel en
pui slechts ten dele te veranderen
of aan te passen.
Treffend voorbeeld in dit verband
is, zoals gezegd, de aanpak van een
stad als Mijdrecht. Enkele jaren
gelden kocht de gemeente hier een
oude leegstaande biscuitfabriek
op. In plaats van het gebouw geheel
neer te halen en een totaal nieuw
winkelcentrum te bouwen werd
het pand zo aangepast dat er zonder
slopen toch een winkelcentrum
ontstond op de plaats van de oude
fabriek. Binnen de bestaande con
structie werd 2700 vierkante win
kelruimte, 800 vierkante meter
kantoorruimte, 350 vierkante meter
expositie ruimte en 450 vierkante
meter voetgangersgebied ge
creëerd. De vraag is of een dergelijk
project of een aantal van die projec
ten ook voor Leiden een haalbare
zaak is. Daarbij behoeft de leeg
staande ruimte niet altijd een win
kelfunctie te krijgen. Er zijn legio
andere mogelijkheden te bedenken
zoals Wijkcentra, kantoorruimte of
zoals in Utrecht is gebeurd, een oud
pand veranderen in een gebouw vol
appartementen.
Particulieren
De vraag is daarom voor een stad
als Leiden zo interessant omdat
ook hier een groot aantal panden
leeg staan. Wel moet gezegd wor
den dat voor een groot aantal lege
panden al een nieuwe bestemming
is gevonden, waarbij overigens
- geen rekening lijkt te zijn gehou
den met een vorm van renovatie.
Het gros van de leegstaande pan
den wordt in vele gevallen weer tij
delijk verhuurd alvorens tot een
"geheel nieuwe bestemming" te
komen. Momenteel staan er in de
gemeente Leiden een kleine 90
panden leeg. Verder moet ook wor
den aangetekend dat verschillende
leegstaande panden in particuliere
handen zijn, waardoor de gemeente
ook niet kan beslissen over een
eventuele bestemming.
Tot de leegstaande panden van gro
tere omvang in Leiden die op het
moment leegstaan, behoren ook de
gebouwen aan het Noordeinde en
het Galgewater ("Rotogravure").
Deze panden zullen voor een groot
deel gesloopt worden om plaats te
maken voor een complex van on
geveer 140 woningen. Toch is ook
hier al iets van een herwaardering
van oude panden te bespeuren,
aangezien niet alles tegen de vlakte
zal gaan. De heer Rijkers, project
ontwikkelaar en de huidige bezitter
van de panden, deelde ons begin dit
jaar al mee een voorliefde te hebben
voor oude binnensteden en dat hij
daarom niet van plan was stadson
terende woningbouw te plegen; en
zeker het "Rembrandhuisje", deel
uitmakend van het totaal complex,
een beter aanzien te geven.
Tot de andere grote leegstaande
complexen in Lèiden behoren on
der andere panden aan de Slik-
steeg, Herengracht, Hogewoerd en
de Nieuwstraat. De panden aan de
Sliksteeg en Nieuwstraat, vroeger
in bezit van respectievelijk de fir
ma's Brandt en Van der Heijden en
momenteel in handen van de ge
meente lijken voor een deel voor de
sloop bestemd te zijn. In de Slik
steeg zal woonruimte gecreëerd
worden en aan de Nieuwstraat is
een Openbare Bibliotheek gepland.
Geen plannen
In het verleden leek ook in Leiden
al een begin te worden gemaakt
met het herbestemmen en her
waarderen van oude fabriekspan
den. Vooral oude textielfabrieken
(Van Wijk en Langezaal) kregen een
winkelfunctie, de gebouwen wer
den echter zo aangekleed, denk
vooral aan de huidige Consu-
markt, dat het aanzien er niet direct
op vooruit is gegaan.
Overigens deelde de heer Van der
Weijden van stadsontwikkeling in
het stadhuis mee, dat er in Leiden
noch plannen bestaan voor de
sloop van leegstaande gebouwen,
noch renovatie- of rehabilitatie-
plannen voor leegstaande (fa
brieks) panden. Een mooi project
noemde de heer Van der Weijden
de bouw van een openbare biblio
theek aan de Nieuwstraat, waar op
het open middenterrein gebouwd
zal worden en slechts een zeer ge
ring gedeelte voor de sloop be
stemd zal zijn, ten behoeve van het
aangezicht, aldus de heer Van der
Weijden.
Kortom: het opknappen van oude
leegstaande gebouwen lijkt in Lei
den voorlopig nog een zaak te zijn
van de verre toekomst.
Rectificatie
LEIDEN - In het artikel over de
schilder Han van Meegeren in deze
krant van afgelopen zaterdag is een
storende fout geslopen. Er stond
dat Van Meegeren het schilderij
'T)e Emmaüsgangers" eerst zelf
met röntgen had laten onderzoeken
om vervolgens vast te stellen dat er
onder dat schilderij een meisjes
kopje van een vorig schilderij ver
borgen zat. "Als dat doek dan later
met röntgen zou worden onder
zocht, kon hij niet zeggen dat hij dat
kopje had laten zitten", zo ver
meldde het verhaal. Het woordje
"niet" is evenwel op onverklaar
bare wijze de zin binnengeslopen
en hoort er zeker niet in thuis.
ADVERTENTIE
Gouden en Zilveren
Ringen, Armbanden,
Colliers en Siéraden,
Briljant
Een uitgelezen collectie.
Altijd voordelig.
Juwelier v. d. WATER
Haarlemmerstraat 181.
Eigen ateliers voor het repare
ren en ontwerpen van Uw sie-
