"Echt christen-zijn is nu
oecumenisch christen-zijn
GEWIJDE
BEDIENAAR
VOOR
WAARDE
EUCHARISTIE
Prof. Hans Küng in zijn nieuwe boek
11
Vruchten
ZATERDAG 24 JULI 1976
WILLEBRANDS:
Kardinaal Willebrands:
NORTHFIELD, Minnesota - De opvatting onder Lutheranen in theorie en
praktijk dat eucharistie ook zonder gewijde bedienaar mogelijk is, is voor
de R.K. Kerk onaanvaardbaar. Aldus kardinaal Willebrands, aartsbis
schop van Utrecht, die deze week sprak in Northfield in de Amerikaanse
staat Minnesota. Op uitnodiging van het Lutherse St. Olafcollege geeft hij
er drie lezingen in zijn functie van voorzitter van het Romeinse Secreta
riaat voor de eenheid.
In zijn eerste speech, gewijd aan de r.k.-lutherse dialoog, ging hij uitvoerig
in op de bediening van de eucharistie. Hij herinnerde eraan dat de lutherse
theologen in de subcommissie over eucharistie van de gezamenlijke
werkgroep hadden gesteld: "Wij kunnen niet zeggen dat de eucharistie
alleen kan worden gevierd onder leiding van een gewijde bedienaar". Het
laatste concilie citerend, wees de kardinaal erop dat de wijding echter een
voorwaarde is om het heilig avondmaal te kunnen leiden. Ook in de lu
therse leer wordt de eucharistie doorgaans door een gewijde pastor be
diend. Hij benadrukte dat Luther zelf, zelfs in geval van nood, niet toe
stond dat de eucharistie werd gevierd zonder gewijde bedienaar.
Ook over de kerkelijke structuur verschillen de opvattingen. Wanneer het
verkondigen van het woord en de bediening van de sacramenten eenvou
digweg worden beschouwd als taken van het gemeenschappelijk priester
schap van alle gelovigen, dan is er geen overeenstemming mogelijk met de
R.K. Kerk", aldus de kardinaal.
DEN HAAG - In een brief aan
het presidium van de opperste
Sowjet hebben 28 christenen,
behorend tot zes verschillende
kerkelijke gemeenschappen,
zich verzet tegen de discrimina
tie van Russische christenen,
die in feite - zo stellen zij - als
tweederangsburgers worden
behandeld. Dit gezamenlijk op
treden van leden van verschil
lende kerken is nog nooit eerder
voorgekomen. Onder hen zijn
vertegenwoordigd de Pinkster
gemeente, de Adventisten, de
Baptisten, de Kerk van Chris
tus, de Rooms-Katholieke en de
Russisch- orthodoxe kerk. De
schrijvers, onder wie zich zeer
bekende figuren bevinden, vra
gen hun mede-christenen om
adhesiebetuigingen. Een af
schrift is toegezonden aan de
Wereldraad van Kerken, die van
24 tot 28 juli spreekt over de
verklaring van godsdienst en
van geweten in die landen die
de verklaring van Helsinki
hebben ondertekend.
Onder de ondertekenaren van
de brief bevinden zich twee
Russische orthodoxe priesters,
Jakoenin en Regelson, die tij
dens de assemblee van de We-
BRIEFSCHRIJVERS:
Russische
christenen
tweederangs
burgers
reldraad in 1975 voor opschud
ding zorgden door hun uitvoer
ige brief over de situatie waarin
de Russische christenen zich
bevinden.
Voor de eerste maal doen ook
dissidente baptisten mee in een
actie, waarbij andere kerken be
trokken zijn. Eén van hen is
predikant Boris Zdorovets. Zijn
handtekening is tevens het be
wijs dat hij onlangs uit een
strafkamp ontslagen moet zijn.
De rooms-katholieke kerk,
waarvan acht leden tekenden, is
die van Litouwen, die relaties
heeft met de bewegingen voor
mensenrechten in Moskou.
In de brief wordt gezegd, dat
deze niet voortkomt uit vrees
voor de toekomst van het chris
tendom. „Maar het doet ons
pijn", aldus de brief, „dat de
huidige situatie waarin de
godsdienst in ons land verkeert
ernstige schade aan het land
veroorzaakt. En dit zal ernstiger
worden naarmate het langer
duurt".
„De doelstellingen waarop de
huidige houding van de staat
ten opzichte is gebaseerd wer
den een halve eeuw geleden
ontwikkeld, toen de totale ver
nietiging van het geloof in God
werd uitgeroepen als een in de
naaste toekomst te realiseren
feit. Maar het leven heeft aange
toond, dat dit een illusie was. De
invloed van de godsdienst
wordt groter, jonge mensen
voelen zich ertoe aangetrokken.
In deze nieuwe situatie", aldus
de brief, „moeten we niet vas
thouden aan standpunten die
door het leven zelf totaal on
dermijnd zijn. Pogingen de
werkelijkheid te ontkennen zijn
altijd gevaarlijk, vooral wan-
nner het essentiële elementen
betreft in het leven van een
volk".
GENÈVE - Het centrale comité
van de Wereldraad van Kerken
komt van 10 tot 18 augustus in Ge-
nève bijéén om het beleid van we
reldraad voor de komende jaren
vast te stellen. Van Nederlandse
zijde nemen aan de besprekingen
deel dr. A. van den Heuvel,
secretaris-generaal van de Ned.
Hervormde Kerk en mevr. ds. M.
van der Veen-Schenkeveld uit
Wereldraad over
geloofsvrijheid
Krimpen aan den IJssel.
Eén van de belangrijkste punten
van bespreking zal zijn de schen
ding van de mensenrechten en de
godsdienstvrijheid.
Als het centrale comité daarmee
instemt zal in juni 1977 een consul
tatie van de afdeling „geloof en
kerkorde" in Lausanne worden
gehouden. Tevens is gevraagd
tegen Pinksteren 1977 een gebe
dskalender gereed te hebben om
de kerken te helpen voor elkaar te
bidden. Dit zou in samenwerking
met de rooms-katholieke kerk
moeten gebeuren.
LEIDEN - "Om waarachtig mens te zijn". Dit is
het ondubbelzinnige antwoord van Hans Küng
op de vraag: "Waarom moet men Christen zijn?"
Met deze vraag begint zijn meer dan lezenswaar
dig boek „Christen zijn" Met het antwoord be
sluit hij het 632 pagina's tellend meesterwerk.
Daartussen heeft men alles
kunnen lezen over huma
nisme, andere godsdien
sten, het bijzondere van het
christendom, de figuur van
Christus, het jodendom, de
positie van het christendom
in de wereld van vandaag
enz. Kortom: alles wat maar
met het christendom te ma
ken heeft. In het boek wordt
min of meer zijn gehele oeu
vre samengevat. En naar dit
werk is al enige tijd uitgeke
ken in verband met de
beantwoording van de vraag
of Küng nog wel katholiek
is. Het antwoord is over
igens kort en bondig: ja.
De vermaarde Zwitsers/Duits ka
tholieke theoloog prof. dr. H. Küng,
hoogleraar in de dogmatiek en oe
cumenische theologie aan de uni
versiteit van Tübingen, werd vorig
jaar na 7 jaar onderzoek door "Ro
me" gerehabiliteerd. De contro
verse over een aantal meningen o.a.
over de onfeilbaarheid van de Paus
door Küng in zijn boek "Onfeil
baar?" in 1970 van de hand gewezen
werd bijgelegd. De vraag over zijn
katholiciteit kan daarmee naar
mijn mening zonder dralen dan ook
positief worden beantwoord. Een
auteur van zo'n door-en-door ka
tholiek boek mag zich katholiek
noemen en is het ook. Ik deel dan
ook van harte de mening van som
mige katholieken die hem als de
hoop voor de toekomst zien. En ik
wijs derhalve kreten van anderen
als "verderfelijke scheurmaker"
van de hand.
Helder
Hy is terecht populair, wat vooral te
danken is aan het feit, dat hij wordt
gelezen, maar meer nog dat hij ge
lezen kan worden. Hij bezit name
lijk een heldere en eenvoudige be
toogtrant en prettig leesbare stijl
van schrijven. Het is overigens al
leen maar begrijpelijk voor degene,
die het boek lezen en er niet alleen
over praten, "zoals dikwijls het ge
val is by beroemde boeken" (pag.
32). Degenen voor wie dit boek in
eerste instantie is geschreven, en
dat zyn volgens de auteur "allen die
zich er om welke reden dan ook,
eerlek en oprecht van op de hoogte
willen stellen waarom het in het
christendom, in het christen-zijn
eigenlijk gaat" zouden het moeten
lezen, omdat de schrijver hen de
handreiking geeft van het "waar
om" van het christendom.
Nogmaals: "Waarom moet men
christen zijn?". Waarom is mens
niet voldoende? "Ook niet-
christenen zijn voor liefde/gerech
tigheid, de zin van het bestaan,
goed-zijn en goed-doen en mense
lijkheid", aldus Küng. En toch is
zijn antwoord op de man af: "Om
waarachtig menselijke, het huma
ne, de mens en zijn God, humani
teit, vrijheid, gerechtigheid, leven,
liefde, vrede en zinvolheid vanuit
deze Jezus, die voor hen concreet
de normerende is, de Christus". En:
"Vanuit Hem zyn zy van mening
niet een humanisme naar believen
te kunnen voorstaan, dat eenvou
dig alles beaamt wat waar is, goed,
kelijk radicaal humanisme (en in
zijn boek worden beide woorden
onderstreept), dat ook het
niet goede, niet mooie
lyke kan integreren
Humanisme
Dus: "Niet alleen maar al het posi
tieve, maar ook - en hier wordt uit
gemaakt wat een humanisme
waard is - al het negatieve, zelfs lij
den, schuld, dood en zinloosheid".
In zyn boek gaat Küng ook uit
voerig in op de figuur van Christus,
uiteraard. Maar dat heeft zijn Nij
meegse collega prof. mag. dr. E.
Schillebeeckx in zijn magistrale
werk "Jezus, het verhaal van een
levende" - uitvoerig door my gere
censeerd in de krant van 20 sep
tember 1974 - veel gedetailleerder
gedaan. Overigens merkwaardig,
dat beide katholieke theologen, die
met "Rome" in de clinch lagen, min
of meer op dezelfde tijd met hun
zonde en genade, geloof en werken,
eucharistie en priesterschap, paus
en Kerk. Hij ziet ze alleen nog maar
in de traditionele fundamentele
houdingen. Katholiek is naar de
mening van Küng, degene, "die
speciaal gevoelig is voor de katho
lieke d.w.z. gehele, algemene, alle
somvattende, universele Kerk".
Protestant
Protestant is naar zijn mening de
gene, "die in alle kerkelijke tradi
ties, lezen en praktijken speciaal
gevoelig is voor een voortdurend
kritisch teruggrijpen op het Evan
gelie (de Schrift) en voor de voort
durende praktische hervorming
volgens de norm van het evange
lie". Die houdingen sluiten elkaar
overigens geenszins uit. Eigenlijk
moeten ze geïntegreerd worden,
want "echt christen zijn betekent
thans oecumenisch christen zyn".
In een persoonlijk schrijven aan het
weekblad "De Tyd" vraagt Kung
zyn verklaring te publiceren die hij
aflegde bij de verschijning van de
oorspronkelijke Duitse editie van
zijn boek. Hierin benadrukt hij dat
hij in de kerk wil bly ven. "Dat bly kt
ook uit dit boek", zo stelt hy. Het
originele van dit boek schuilt naar
de mening van de auteur in het feit,
"dat het ingaat op de hele christe
lijke boodschap en niet alleen op
detailvragen en speciale terreinen
van de theologie: dat het de waar
heid verkondigt zonder kerk
politieke overwegingen en zonder
rekening te houden met theologi
sche polarisatie en modeverschijn
selen, in een geest van volkomen
onkreukbaarheid; dat het conse
quent niet uitgaat van de theologi
sche probleemstelling van het ver
leden en dat het geschreven is in de
taal van de tegenwoordige mens".
Happy
De vermaarde roomskatholieke theoloog prof. Hans Küng
"Christen zijn" hier besproken wordt.
bestseller
ren. Dat i;
dat de één niet
wijst.
Küng gaat in zijn boek ook
r Christus bezig wa- menologen" niet meer de verschil-
arschijnlyk de reden len (willen) zien is het goed Küngs
mening daarover te vernemen. Hij
ziet de verschillen eerlijk gezegd
ook nauwelijks meer. In de praktijk
zeker niet. Hy is optimistisch
r de ander i
op de verschillen tussen katholiek het gladstrijken van de verschillen
protestant. Aangezien
Schrift en traditie,
Ik geloof dat ik dit artikel over
Küng en zijn „christen zijn" niet be
ter kan besluiten dan met te citeren
wat hij tot slot van zijn brief - en ook
in zijn boek - schrijft, om duidelijk
te maken dat het niet om Küng
maar om het christendom gaat. "Ik
heb dit boek niet geschreven omdat
ik myzelf als een goede christen zou
zien, maar omdat ik het christen
zijn als een bijzonder goede zaak
beschouw". Mij past slechts twee
passen links achter de auteur. Dan
voel ik mij happy.
"Christen zijn". Hans Küng. Gooi
en Sticht 55,-.
THEO KROON
(Marcus 4:26-29) „Mijn akker is
de tijd", luidt een uitspraak van
Goethe, d.w.z.: „Ik heb de tijd,
ik kan als het nodig is wachten
op de resultaten van mijn
werk". Dat is een stuk leven
swijsheid waar wij moeite mee
hebben, want wij hebben haast
en willen dat onze activiteiten
spoedig vruchten afwerpen.
Ook als gemeente willen we
graag de vruchten van onze ac
tiviteiten zien, en we moeten tot
onze teleurstelling constateren
dat die vrijwel niet te zier* zijn.
De invloed van de gemeente op
de samenleving is niet meet
baar (wellicht is die er niet of
nauwelijks), de invloed van de
gemeente op persoonlijke le
vens is ook moeilijk te bepalen.
Het is daarom wel begrijpelijk
dat er in kerkelijk Nederland
steeds meer stemmen opgaan
die zeggen: „De erediensten
moeten meer op gezamenlijke
activiteiten van de kerkgangers
worden afgestemd, het moet
maar eens afgelopen zijn met
het vrijblijvende gepraat op de
zondagochtend waar iedereen
het zijne bij kan denken". Deze
reactie is begrijpelijk: We spre
ken in de erediensten over God
en we bidden tot God. Het is
toch duidelijk dat deze woor
den in daden omgezet moeten
worden en dus de wereld ver
anderd moet worden, en even
duidelijk is dat dit niet zicht
baar gebeurt.
Dit is trouwens niet een moei
lijkheid waarmee wij in de
tweede helft van de twintigste
eeuw worstelen. Deze moeilijk
heid hoort by het geloof in God.
Wij trekken in onze tijd niet
voor het eerst radicale conclu
sies uit deze vragen. In het be
gin van onze jaartelling zei Jo
hannes de Doper al dreigend
tegen zijn toehoorders: „Brengt
vruchten voort die bij de beke
ring passen!" En hij vergelijkt
de komst van het Koningkrijk
van God met een bijl die al aan
de wortel van de boom liet.
Jezus heeft wellicht aanvanke
lijk deze visie van Johannes ge
deeld en ook gedacht dat er
i.v.m. de spoedige komst van
het Koninkrijk van God haast
geboden was. Maar daarna
heeft Hij kennelijk twijfels ge
kregen of de manier waarop Jo
hannes de mensen toesprak wel
de juiste manier was. In ieder
geval gebruikt Hij een heel an
der beeld voorde komst van het
Koninkrijk dan Johannes. Hij
spreekt van het zaad dat gezaaid
is en dat opkomt zonder dat de
zaaier er verder iets aan kan
doen. Het zaad komt vanzelf op
en draagt vanzelf vruchten. Met
het zaad worden de mensen be
doeld. Wij mensen brengen dus
vanzelf op Gods tijd vruchten
voort en we hoeven dus niet on
geduldig te laten zien wat we
persoonlijk of als gemeente
waard zijn.
Dit betekent niet dat we als ge
meente alles op de lange baan
schuiven. Als er mensen in
nood zijn, dan is haast geboden
en kunnen we niet zeggen: „De
tijd zal alle wonden helen".
Even duidelijk is, dat bijv. voor
de verandering van de mentali
teit van een volk of een groep
geduld en veel tijd nodig zijn.
Maar haast op zijn tijd en ge
duld op zijn tijd zijn uitingen
van levenswijsheid en niet van
geloof. Maar in een gemeente
gaat het allereerst om geloof en
daarna om levenswijsheid. Het
geciteerde woord van Goethe
wordt geloof als we zeggen:
„Gods akker is de tijd en wij
mensen zijn het zaad dat God op
zijn akker zaait en dat vruchten
zal dragen".
In die zin kunnen we in de zin
van een gemeente alleen geló
ven. Die zin kunnen we in de zin
ligt niet in onze min of meer ge
slaagde acties, maar in de groei
en de vruchten die de levende
God ons wil schenken.
L. E. P. MEIJERING
Remonstrants predikant
KERKDIENSTEN
LEIDEN-Herv. Gemeente: Hooglandse
kerk: 10 dr. Oppenheimer, 11.45 oec.
stud, dienst Marekerk: 10 hr. Dekker; 5
ds. Bouman.Heerde. Maranathakerk: 10
ger. pred. Koningskerk: 10 ds. v. Leeu
wen, Lochem. Bethlehemkerk: 10 ds. v.
d. Broek. Bevrijdingskerk: 9 gem.
dienst. Vredeskerk: 10 hr. Bartels,
Amersfoort. Eglise Wallone: 10.30 past.
Bonnet. Acad. ziekenhuis: 10 ds. Bak
ker. Diaconessehuis: 10.30 ds. Boer,
Katwijk. Geref. Kerk: Zuiderkerk: lOds.
Post; 7 ds. Koolstra. Petrakerk: 10 ds.
Brederveld. Oude Vestkerk: 10.30 ds.
Sijtsma. Bevrijdingskerk: 9 ds. Sytsma;
5 ds. Brederveld. Groenhoven: 10 ds.
Vegter, Oegstgeest, Gezinsdiensten
jeugdhaven: 10 De Mirt. hr. Kroon; 10
Mierennest hr. Wielinga. Diaconesse
huis: 10.30 ds. Boer, Katwijk. Acad. zie
kenhuis: 10 ds. Bakker. Meren wijk: 10
mw. de Mey en pastoor Van Well. Dole
rende Noodgemeente Groot Leiden
(Herengr. 70): 8.30 v.m. ds. Praamsma,
Nieuweroord; 7 ds. Praamsma. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5 leesdienst. Chr. Ge
ref. Kerk: 10 ds. Leendertse; 3 ds. Buys,
Broeksterwoude. Geref. Gemeente: 10
en 4.30 ds. Boogaard. Geref. Gemeente
in Ned.: 11.30 en 5.30 dienst. Evang.-
Lutherse Gemeente: 10.15 pater Vreeb
urg. Remonstr.-Doopsgez. Gemeente:
10.15 ds. Luyt, Leusden. Leger des
Heils: 10 en 7.30 (Hooigracht). Baptisten
gemeente: ds. Van Mameren. Evang.
Christengemeente (Middelstegr. 3) 10 hr.
Dikkes. Zendingswerk, Middemachts-
groep Zoeterw.singel 21); zond. n.m. 6.
Evangeliecentrum Zijlsingel 2: zond. 10
hr. Molensky, Assen; dinsdag 8 n.m. E.
Holdert; vrijdag 8 jeugdsamenkomst.
Pinkstergemeente (O. Ryn 3): 3 n.m.
evang. Daniël. Nieuw-Apost. Kerk (H.
Rijndijk 24): 9.30 en 4, woensdag 8.
Waalse kerk: 10.30 hr. De Jonge. Chris
tian Science (Steenschuur 6): 10.30. Kerk
van J. Chr. v. d. Heiligen d. Laatste Da
gen (Steenschuur 6): 10.15 dienst. Oud-
Kath. Kerk: zat. 7 n.m. H. Dienst. Vrij-
Kath. Kerk: (Vreewijkstraat 19): 10.30 h.
mis. £K Kerken: Haagweg: zat. 7, zond.
9, 10.45, 12 en 6.30. Steenschuur zat. 7,
zond. 10 hoogmis, 11.30, 6 en 7 lof. Lam-
menschansweg: zat. 7, zond. 9, 10.30,
hoogmis, 12 en 6. Haarlemmerstraat zat.
7, zond. 9.39, 10.45, 12 en 6 30. Rijndyk
281: zat. 7, zond. 9.39 en 11.30. Boshuizer-
laan: zat. 7, zond. 9.30; 11 en 12.15. Her
ensingel: zat. 7, zond. 8.30, 9.30 en 11.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds. Steehouwer; 18.30 ds. Matter in Ge
ref. kerk. Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds.
Hartkamp, Hillegom. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst des woords, 3 ds. Zonneveld,
Leerdam. RK Kerk: zat. 7, zond. 7.30 en
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk: 9.30 ds. Hane-
maayer, 6.30 ds. Bogers. Kruiskerk: 9.30
ds. Fokkema. Opstandingskerk: 9.30 ds.
Bogers; 6.30 ds. Hanemaayer. Salvatori-
kerk zat. 7 avondgebed. Ouds-
hoorn/Ridderveld: Goede Herder. 9.30
dr. Van Santen; De Bron 9.30 ds. Van
Ree. Oudshoornse kerk: 10 mevr. Joor.
Wijkgemeente Sionskerk: 9.30 en 6.30
ds. Verploeg. Geref. Kerk: Maranatha
dhr. Tenyenhuis, 6.30 kand. Verheul,
Goede Herderkerk: 9.30 ds. Van Santen,
6.30 ds. VAn de Ree. De Bron: 9.30 ds. v
d. Ree, 6.30 ds. Schneider. Geref. Kerk
Vrijg Lijsterlaan: 9 ds. Spyker, 4 ds.
Snip. Geref. Kerk Vryg- Buiten Ver
band: 9.30 hr. Marbus; 19.00 ds. Blok
huis, Schiedam. Chr. Geref. Kerk: Jeru-
zalemkerk: 9.30 dienst des woords; 2.30
ds. Pronk, Dordrecht. Oud-geref. Ge
meente: 9.30 en 4 leesdienst, woensdag
28 juli 7.15 ds. Slager. Baptistengemeen
te: 10 en 18.30 ds. Koekkoek. Leger des
Heils: 10 en 7.30 samenkomst. Volle
Evangeliegemeente (geb. Kinder
vreugd): 10 hr. De Jong, Ryswyk. Mo
luks Evang. Kerk: 9.30 ds. mej. Nussy,
Capelle aan den Ijssel. Moluks Prot.
Kerk: 11 ds. Sitanala. RK Kerken: Bona-
faciuskerk zat. 7, zond. 8.30; 10 en 11.30;
Piuskerk zat. 7. zond. 9, 10.30 en 11.45;
De Bron zat. 6.30; zond. 9 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6 ds. Den Dikken. Geref. Gemeente:
9.30 en 181eesdiensten. 27 juli 19.30 ds. v.
Haaren, Amersfoort. (Bybelversprei-
ding).
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk: ds. Mostert, Zwammerdam.
6.30 hr. Van Gaaien, Wieringerwaard.
Salvatorkerk: 9.30 ds. Abma, Korten-
hoef; 6.30 ds. Van Embden. Liedboek.
Bethlehemkerk: 9.30 hr. Van Gaaien,
Wieringerwaard. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Van Santen, Sassenheii
Dijkgraaf; 6.30 ds. Heymans. Gezamen
lijke dienst De Stek: 9.30 ds. Heymans.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 drs Van de
Kamp, Hillegom. Geref. Gemeente: 9.Q0
en 6 dienst. Opwekkingsgemeente (geb.
Concordia): 9.30 dienst. Vergadering van
Gelovigen Nieuwstraat); 9.30 en 5 RK
Kerk: zat 7, zond. 8.45; 10 en 11.30. Ont
moeting: zat. 5.30, zond. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9 30 ds. Geertsema; 6.30 ds. Geertsema.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Versluys. RK
Kerken: Michaelkerk zat. 7, zond. 9. Be-
rnarduskerk: zat. 7, zond. 10.30; Ridder
hof zond. 10.30; Hazerswoude-dorp zat.
/.zond. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 10 ds. v.
Bruggen; 7 gem dienst herv. kerk, kand.
Bras, Amsterdam. Parkwijk: 7.30 ds v.
Bruggen. Geref. Kerk: ds. Flinterman,
Den Haag. 7 gem. dienst in herv. kerk,
kand. Bras, Amsterdam. Chr. Geref.
Kerk: 10 dienst des woords; ds. v. d.
Kamp. RK Kerk; Martiniuskerk zat. 7,
zond. 8.30; 10, 11.30 en 12.45. Jozefkerk,
zat. 7, zond. 8.30; 10 en 11.30. Kapel
Bloemswaard; zat. 7. zond. 8 en 10.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds.
Lefeber, Alphen aan den Ryn. RK Kerk;
zat. 7, zond. 8 en 10.30.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Carstens. RK Kerk: zat. 7, zond. 8,10 en
7.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente Open hof kerk: 10.30 ds. Mak-
kenze; Dorpshuis: 6 ds. Driebergen;
Westerhaan Ontmoetingskerk: 10 ds.
Driebergen, 6.30 ds. v. d. Bogerd. Geref.
Kerk: zat. 7, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
10 ds. Van Roon, Zeist; ds. Catsburg.
Oude Kerk: 10 ds. Catsburg, 6 ds. Koel
man. Ichtuskerk: 10 kand. Voet, Be
rgambacht; 5 ds. Boer. Pniëlkerk: 9.30
ds. Hagen, Zwolle. 6 ds. Vlietstra, Door
nspijk. Gr. van Prinstererschool: 8.30 ds.
Catsburg. Hoeksteen: 10 dovendienst;
10 prof. Koch, Duits; Ziekenhuis Over-
duin; 2 ds. Baas. Geref. Kerk: Vredes
kerk: 9.30 ds. Vrolyk; 5 ds. Halsema;
Triumfatorkerk: 9.30 ds. De Vries; 5 ds.
Vrolijk. Geref. Kerk Vrijg.: 10.15 en 15.30
ds. Hoff. Geref. Kerk Vrijg. Buiten Ver
band: 8.45 ds. v. d. Lingen, Spakenburg;
7 idem. Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Pronk,
Dordrecht, 5 ds. Pronk. Geref. Gemeen
te: 10 leesdienst, 5 leesdienst. Woensdag
28 juli 7.30 ds. Karens, Opheusden.
Volle-Evangeliegemeente (Voorstr. 100)
dienst 9.45. Soefie-beweging: 4 nam.
dienst, intern, soefi movement english
language, dienst 4 uur.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 drs. Hemmes, Oegstgeest; 7 ds.
Lefeber, Alphen a.d. Rijn. Geref. Kerk:
8.30 ds. Hagen, Voorburg, 5 kand. Te-
nijenhuis, Alphen a. d. Rijn.
LEIDERDORP - Herv. Gem.: en Geref.
Gem.: Dorpskerk: 10 ds. Schoch, Zoe-
terwoude; Hoofd straatkerk: 10 mevr.
Sysling; dr. Wentsel, Den Haag avond
dienst 7 uur; Scheppingkerk: 9 ds.
Kamma, Oegstgeest. Baptistengemeen
te: 5 dr. De Vries, avondmaal. RK Kerk:
zat. 7, zond. 8.30; 10 en 11.30.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
De Vree. Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds. Aver-
es, Duitsland. RK Kerk: zat. 7, zond. 7.30;
LISSE - Herv. Gemeente: Grote Kerk: 9
dhr. De Jong, IJmuiden; Pauluskerk:
10.30 dhr. De Jong; 19.00 ds. Oostinga
(zangdienst). Geref. Kerk: 19 dienst; 5 ds.
Baas, Amsterdam. Geref. Kerk Vryg.: 10
en 5 leesdienst. Geref. Kerk vr. prot. 10
en 5 leesdienst, geref. kerk vryg. salv. 9
en 5 ds. Schuurman. Chr. Geref. Kerk:
10.30 en 4.30 ds. Drechsler, Haarlem. Ge
ref. Gemeente: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Oud-Geref. Gemeente: 9.30 en 15 lees
dienst. Aktie Kruistochten: maand. 20
uur ds. Gravendeel in zaal Mariën-
burcht. RK Kerk: Agathakerk zat. 7,
zond. 8.30; 10 en 11.30; Poelhuis zat. 7,
zond. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7, zond.
8.30; 10 en 5.30; Engelenbewaarders zat
7, zond. 7.30; 9.30; 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Bronsgeest, Haarlem; 18.30 ds. v. d.
Kooij, Noorden. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
ds. Vruggink, Apeldoom.Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Van Zonneveld,
Leerdam. RK Kerk: zat 7, zond. 7.30; 9,
10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Lindenburg; 18.30 ds. Heymans. Ge
ref. Kerk: 9.30 dienst, 7 ds. Van Dijken,
Amstelveen. RK Kerk: zat 7, zond. 9 en
11.
NIEUW-VENNEP - Chr. Geref. Kerk: 9
en 3 ds. Van Sorge, Schiedam. RK Kerk:
zat. 7, zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Lalleman, Oude Wetering; 19.00 kand.
Talsma, Den Haag. Geref. kerk: 10 dr.
Bank, Ede. 7 dhr. Goedhart, Nieuwkoop.
RK Kerk: zat. 7.30; zond. 7.30; 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: Voor
straat 10 ds. Keuning, 19.00 ds. Hagen,
Zwolle. Sole Mid: 9 ds. Keuning. Kerk
Hoofdstraat 10 ds. Teygeler, Katwijk.
De Rank: 17.30 ds. Keuning. De Rank,
Ichthus: 10 ds. de Vreugd. Bodegraven,
15.30 cand. v.d. Voets, Bergambacht. De
Rank, Duitse dienst 20.00 Pfarrer. Ge
ref. Kerk: Hoofdstraatkerk: 10 en 7 ds.
Warnink, Apeldoorn. Vinkenlaan: 9.30
en 5 ds. Warnink. Stichtingskerk: 11 ds.
Bouma.
Rk kerken: Binnen: zat. 7, zond. 8.10 en
11.30. Zee: zat. 7, zond.9 11 en 7.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. ge
meente: 9 en 10.30 ds. Streefland. 7.30
Zomeravondzang. R.K. kerken: Jozef
kerk: zat. 7, zond. 8,10,11.30 en 6. Viktor-
keric zat. 7. zond. 8.9.30,11 en 6. H. Hart
De Zilk zat. 7. zond. 8.30, 10 en 11.30;
Kapel Sancta Maria- zat. 7.15, zond. 10.
Sint Bavo kapel: 9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groenekerk: 9.30 ds. Ter Linden; Pau
luskerk: 10 ds. Wagenvoorde; Gemeen
tecentrum Wijttenbachweg 10.30 prof.
Jansen, Schoonhoven; 19.00 zie geref.
kerk. Diaconessehuis: ds. de Boer, Kat
wijk, 10.30.Geref. Kerk: Mauntskerk: 10
en 7 ds. Langedijk. Waarder.Geref. Kerk
Vryg.: dr. Schilderschool: 9.30 en 15
leesdienst.Geref.Kerk Vrijg. Buiten
Verband: 8.45 br. de Gier; 4 br. Kab-
boord. Rk kerk: Willibrorduskerk: zat 71
zond. 10 en 12. BonaventurakapeL zat.
6.30, zond. 9 en 11.
OUD-ADE - Rk kerk: zat 7., zond. 8.30 en
10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Kool, Katwyk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Cziria. 6.30 ds. Be-
zemer. Ter Aar. Rk kerk: zat. 7, zond, 8,
9.30 en 11.
ROELOFARENDSVEEN - Rk kerken:
St Petrus Banden zat. 7, zond. 8,9.30,11
en 12.45. Maria Presentatie zat. 7, zond. 8,
9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gemeen
te; 9.30 ds. Gebraat, Katwyk; 19.00 ds.
Kool, Katwyk. Chr. Geref. Kerk: 9.30,
2.15 ds. Bouw, Scheveningen.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Grote-
of Laurentiuskerk: 9.30 ds. v. d. Bogerd;
5 ds. v.d. Bogerd. Bethelkerk: 9.30 ds.
Sybrandy Den Haag, 5 ds. Bouman,
Heerde. Camping Koningshof: 10.30
mevr. Ravensbergen. Geref. Kerk: Pe
trakerk: 9.30 ds. v.d. Linde, Tienhoven; 5
dr. v Oeveren. Immanuelkerk: 9.30 dr.
v. Oeveren; 5 dhr. de Best, Middelstum.
Maranathakerk: 9.30 hr. de Best; 5 ds.
v.d. Linde. Camping Koningshof 10.30
mevr. Ravensbergen. Geref. Kerk Vrijg.:
Katwijkerweg: 10 en 17.15 leesdienst.
Chr. Geref. Kerk; 9.30 en 5 ds. Buijs.
Broeksterwoude. Evang. Christenge
meente (aula mavo): 10 dienst. Rk ge
meenschap (aula tuinbouwschool): zat,
7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rk kerk: zat. 7, zond.
7.30; 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 ds. Westra; 18.30 ds. Brokerhof,
Voorhout. Geref. kerk: 9.30 ds. van San
ten. 7 ds. v.d. Berg. Chr. Geref. Kerk: 9
ds. Drechlser, Haarlem; 5 dienst des
woords. Rk kerk: zat. 7, zond. 8., 9.30 en
11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 9.30 ds. Ni-
colai. Zevenhoven; 18.30 ds. Linden-
burg. Geref. Kerk: 9.30 ds. Bezemer, 6.30
ds. Cziria, Oude Wetering. Rk Kerk:
Kerk Langeraar zat. 7, zond. 8, 9.30, 11
en 12.15; Ter Aar dorp: 9 en 12.
VALKENBURG - Herv Gemeente: 10
ouderling De Boer. 6.30 kand. Dee
Oegstgeest, jeugddienst. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 ds. Rooze. Geref. Kerk Vrijg.:
9.30 leesdienst; 17.15 ds. Hoff.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof, gez. Dienst. Rk kerk: zat. 7
zond. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
dorp: 10 ds. Meyering, h. avondmaal. 5
dienst in geref. Kerk. Hulp en Heil 10
eerw. hr. v.d. Ploeg; Aula Noord-
Hofland: 9.30 geref. dienst. Paus Johan-
nesschool en Kapel Rijndijk: geen
Noord Hofland: 9.30 hr. v. Werkhoven.
Geref. K. Vrijgemaakt 10 en 5 lees
dienst. Rk kerken: Moeder Godskerk
zat. 7, zond. 8, 10 en 11.30. Laurentius
kerk: zat. 7, zond. 8.30; 10.30 en 12. Aula
Noord-Hofland: 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. v.d. Heuvel; 6.30 ds.
van t Veld, Ede. Hoeksteen: 9.30 ds.
Verboom; 6.30 ds. v.d. Heuvel. Bethel:
9.30 ds. van 't Veld, Ede; 5. ds. Verboom.
Imanuet 9.30 en 7 ds. Flink. Geref. Kerk:
Kruiskerk: 9.30 ds. Modderaar; 5 ds.
Riphagen, Velp. Ontmoetingskerk: 9.30
ds. Riphagen, Velp; d. ds. Modderaar.
Oud Geref. Gemeente: 10 en 5 leesdienst.
Chr. Afgescheiden Gemeente: 9.30 en 5
ds. Verloop. Volle-Evangeliegemeente
(Lindengaarde 17a): 9.30 dhr. v.d. Heij
den. Tesselschadelaan 28: 16.00 jeugd-
bijeenkomst. RK Ontmoetingskerk: zat.
7. zond. 8.30; 11.45, 6.30. RK Victorkerk:
zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 dr.
Locher, Leiden. Rk kerk: zat. 7, zond.
8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 10 dr. Frederikse; 4.30 ds.
v.d. Sluys, Amsterdam. Kievitkerk: 10.
ds. Wiersma; Messiaskerk: 10 ds. van
Zanten; Dorpscentrum: 9.30 kand. Rip-
hage, Reeuwijk. Ned. Protestanten
Bond: 10.30 mej. ds. Heessels, Utrecht
Geref. Kerk: 10 ds van Duinen; 7 dr. van
Oeveren, Rijnsburg. Wassenaar-zuid: 10
dr. Holtrop. Zijllaankerk: nm 7 dr. v. Oe
veren uit Rynshurg. Gezamenlijke
dienst.
WOUBRUGGE-Herv. Gemeente: 10 ds.
Hagen, Voorburg. 6.30 ds. Blenk Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Huizebosch. Rk
kerk: zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Kaai, Nieuwveen. 19.00 ds. Nicolai.
Geref. kerk.: Rk kerk: zat. 7, zond 9 en
10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente: 10
dienst. Rk kerken: Sint Janskerk zat.
7.30; zond. 7.30, 9.30 en 11.30. Chr. Die-
naarkerk: zat. 7, zond. 10, 11.30 en 6.
Rijndijk (Meerburg)zat. 7, zond. 10,12 en
ZWAMMERDAM - Herv. Gemeente:
9.30 ds. van Embden, Bodegraven. 18.30
ds. Mostert. Gez. dienst in ger. kerk. ge
ref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Heiden, 6.30 ge-
zam. dienst in ger. kerk ds. Mostert.
