Zr. Sapientia
Veel spijtgiften voor
Betaald Antwoord
uit verpleging
Publiek
Blufpoker
rond tennisbal
qq
VERGUNNING IS ER
NOG STEEDS NIET
PAGINA 11
Ruim 160.000 gulden heeft de
werkgroep "Betaald Antwoord"
aan giften binnen gekregen in de
vijf weken nadat de gereformeerde
synode had besloten de aanbeve
ling van het antiracismefonds van
de Wereldraad voorlopig in te trek
ken. Meer dan anderhalve ton aan
"spijtgiften" in ruim een maand.
Zoveel geld heeft de werkgroep
nog nooit bij elkaar gehad in zo
korte tijd.
Het is het resultaat van een adver
tentie, waarin Betaald Antwoord de
gereformeerden die het niet eens
waren met hun synode vroeg dat tot
uitdrukking te brengen in een
"spijtgift".
Betaald Antwoord ontstond als een
soort actiegroep, toen de voor
vorige synode in 1972 nog geen aan
leiding zag om helemaal achter het
speciale fonds te gaan staan.
Dat fonds had de Wereldraad ge
sticht bij zijn programma ter be
strijding van het racisme. Uit dat
speciale fonds worden
solidariteits-subsidies verstrekt
aan organisaties die zich te weer
stellen tegen onderdrukking op
grond van huidskleur.
Daar waren toen enkele organisa
ties bij die van wapens gebruik ma
ken. Ze krijgen subsidie op voor
waarde dat het Wereldraadsgeld
voor humanitaire doelen wordt ge
bruikt (dus voor opvang en verzor
ging van vluchtelingen om maar
iets te noemen).
De bedragen die ermee gemoeid
zijn tikken naar verhouding niet
erg aan, terwijl het in deze wereld
nog altijd gemakkelijker is grote
kredieten voor wapens te krijgen
dan kleine voor medicijnen en
schoolkrijtjes.
Bevrijdingsbewegingen die echt
gewapenderhand de strijd tegen
blanke overheersers voerden had je
destijds vooral in de Portugese
overzeese provincies: het begon
toen net in Rhodesië en in het VN-
trustgebied Namibië - het eerste
land door de blanke minderheid
onwettig losgescheurd van de
Britse Kroon, het laatste blijkens
uitspraken van het internationale
hof onwettig als Zuidwest-Afrika
l>eheerd door de republiek Zuid-
Afrika.
Spijtgiften
Toen de synode in 1972 nog niet het
antiracismeprogramma ten volle
aanvaardde wierp "Betaald Ant
woord" zich op als mogelijkheid
voor kerkleden om alvast te doen,
wat de synode naliet.
Volgens ds. R. J. van der Veen, se
cretaris van de Nederlandse Zen
dingsraad en voorman van Betaald
Antwoord, bracht een soortgelijke
advertentie, als ook nu werd ge
plaatst, toen ruim 40.000 gulden op
en men deed er veel langer over.
In 1974 beval de vorige synode als
nog het speciale fonds aan. De lan-
Dr. v. d. Heuvel
.niet in één pennestreek
delijke gereformeerde instanties
maakten er hoegenaamd geen pro
paganda voor, om de binnenkerke
lijke tegenstellingen niet te ver
scherpen. De navenant geringe op
brengst werd onlangs nog gebruikt
als argument om de steun maar in
te trekken. Betaald Antwoord nam
toen de voorlichtende taak over.
Ook op andere manieren ontwik
kelde de werkgroep zich tot een
steunorganisatie voor de Wereld
raad, welks initiatieven door de
aangesloten Nederlandse kerken
slechts aarzelend werden gevolgd.
En soms helemaal niet.
Zo trad Betaald Antwoord wel in
aandeelhoudersvergaderingen
namens enkele kerken op, maar
bleken de kerken zelf niet bereid de
oproep van de Wereldraad tot te
rugtrekking van westerse en mul
tinationale investeringen over te
Wel gaven enkele synodes aan,
welke minimum-voorwaarden in
acht genomen zouden moeten
worden als men zich in industriële
en andere ondernemingen binnen
de republiek zou steken.
Rhodesië
Ook slaagde de werkgroep er in via
een uitvoerige correspondentie de
leiding van het Philips-concern uit
te laten leggen, waarom er ondanks
de door de regering ondersteunde
VN-boycot van Rhodesië dochters
van het Eindhovense bedrijf in dat
land blijven doorwerken. Andere
ondernemingen, zoals Billiton,
hebben volgens Van der Veen
"onmiddellijk de tent dichtge
gooid". Philips, aldus de strijd
vaardige predikant, kan juridisch
onder de boycot van Rhodesië uit
misschien, maar het is wel de vraag,
of dit in overeenstemming is met de
aan de top van het bedrijf zo hoog
gehouden morele herbewapening.
De fakkel van de boycot van de
Amro-bank is vorige maand van
Betaald Antwoord overgenomen
door de PvdA, de PPR en PSP. Die
boycot is door het centraal comité
van de Wereldraad indertijd aanbe
volen omdat deze bank als lid van
een club van Banken uit Amerika
en West-Europa leningen heeft ver
strekt aan de regering van Zuid-
Afrika.
Een verzoek van de Wereldraad om
dit niet meer te doen werd van de
hand gewezen, waarop het centraal
comité de aangesloten kerken en
haar leden verzocht, hun rekenin
gen bij de banken van de club op te
zeggen. Het gaat hier dus om recht
streekse leningen aan de regering
in Pretoria en niet om investerin
gen in het Zuidafrikaanse bedrijfs-
De eerste reacties in de politiek zijn
al even verdeeld als indertijd in de
kerken. Minister Duisenberg staat
afwijzend tegenover de actie van
zijn partij.
De kerken hebben de beslissing
voor zich uit geschoven. Via de
Raad van Kerken in Nederland zijn
ze "in gesprek" met de Amro-
directie. De scriba van de her
vormde synode, dr. A. H. van den
Heuvel, wees er bovendien een- en
andermaal op dat zoiets toch niet in
een pennestreek kan worden be
slist. Al was het alleen maar omdat
er bij een Nederlandse bank vele
hervormde mensen werken die
daardoor in gewetensnood zouden
raken. Kun je immers zeggen: het
via een rekening medeverantwoor
delijk zijn voor een beleid van een
onderneming is wat anders dan het
medewerker zijn in zo'n onderne-
Na 40 jaar
Ze is de vijfde uit een gezin van
18 kinderen. Haar vader had een
paarden-hoef- en rijtuigsmede
rij, Hoegewoerd 169, Leiden.
Dat huis staat nu op de lijst van
Monumentenzorg, zuster Sa-
pienta, Ada van Bergen Hene
gouwen, nog niet Na 40 jaar in
de verpleging gewerkt te heb
ben in het Elisabeth Ziekenhuis
te Leiden en Leiderdorp, stapt
ze over naar een andere werk
kring. Ze wordt nu parochieel
medewerkster van pastoor J.
Schlatmann van de Meerburg.
Het is voor haar een forse stap.
Op bescheiden wijze wordt haar
vertrek morgen herdacht tus
sen 5 en 6 uur. Een ziekenhuis in
vol bedrijf laat geen feestelijke
drukte toe.
Ze was 19 jaar toen ze (aller
minst gedwongen, integendeel
sterk gemotiveerd) zich aan
meldde in Breda bij de zusters
Franciscanessen. Ze wilde haar
leven stellen in dienst van de
medemens. In 1940 deed ze haar
eeuwige geloften en in 1941
haalde ze haar eindexamen als
verpleegkundige plus „kraam",
in het Elisabeth Ziekenhuis te
Leiden.
Je werd geleefd
Ze wil wel enkele vergelijkin
gen maken tussen vroeger en
nu. Wat het geloof betreft: „Je
werd geleefd" en dat omvat heel
veel. De harde werkelijkheid
van een religieuze in een zie
kenhuis, onder de heilige en
onverbiddelijke gehoorzaam
heid Nü ligt de nadruk veel
meer op de eigen persoonlijk
heid. Je ontdekt jezelf en han
delt naar je eigen geweten". Dat
vindt zij een grote winst. In 't
oude ziekenhuis waar ze in te
recht kwam waren maar weinig
artsen, vier of vijf, meent ze zich
te herinneren. Het verplegen
was hoofzaak. Ze maakte
krankzinnig lange werdagen,
twee dagen en nachten achte
reen. 's Nachts om half drie
werd al begonnen met wassen
en „tempen". „Tijdens de gees
telijke oefeningen in de kapel
zat je natuurlijk te slapen". Naar
die tijd verlangt ze niet terug.
Talloos veel mensen heeft ze
zien sterven. Zestig a zeventig
patiënten gingen per jaar dood.
Het doodsgevaar werd ver
sluierd. Pas als de doodsstrijd
was ingetreden mocht de rector
worden gewaarschuwd. Dat is
nu anders en beter. De patiënt
wordt nu veel beter benaderd.
De begeleiding is corrector; de
functie van de rector is doeltref
fender. De mensen komen
tegenwoordig wat gemakklelij-
ker met hun problemen voor de
dag. Daaromtrent heeft ze veel
ervaring tot en met vandaag.
Voetstuk
Vroeger, zo ver
telt ze, stonden de artsen op een
voetstuk, als verpleegster stond
je op de deurmat. Ik kom visite
maken", kondigde een arts aan
en je had maar klaar te staan.
Die tijd is voorbij. De laatste ja
ren was ze coördenerend hoof-
verpleegkundige van de 3de
etage. Haar aandacht ging dus
uit naar de goede relaties tussen
directie, artsen, verpleegkun
digen en patiënten. Eigenlijk
hoeft ze nog niet weg, aaler
minst, maar ze was bang op den
duur nier meer 100% te kunnen
functioneren en heeft daarom
zelf maar het initiatief ge-
noemn: „Dat is beter, vind ik,
dan dat ze me over een paar jaar
moeten adviseren heen te
gaan".
Bij de vergelijking tussen vroe
ger en nu valt niet alles onver
deeld gunstig uit voor het he
den. Er zijn veel meer verpleeg
sters gekomen uiteraard en zij
werken in vele ploegen. De
vroegere band tussen patiënten
verpleegkundige heeft daar wel
onder geleden. Een patiënt die
tegenwoordig een week of twee
in een ziekenhuis verbluft heeft
met wel 25 verpleegkundigen te
maken. Het werk van de ver
pleegkundigen is natuurlijk
veel gecompliceerder gewor
den. De medische wetenschap
heeft natuurlijk een ontzagge
lijke vlucht genomen. Van hen
wordt nu veel technische vaar
digheid geëist en vanzelfspre
kend een grote accuratesse. Ve
len hebben hun eigen speciali
saties, naar gelang hun oplei
ding. Dit alles houdt in dat de
patiënt zich wellicht niet meer
zo geborgen voelt. Daar is
weinig aan te doen. En hoewel
hun bezorgdheid en bekwaam
heid goed zijn zet ik wel eens
vraagtekens bij de geestelijk,
godsdienstige achtergronden
van sommigen. Onlangs zei een
verpleegkundige me, dat hij
zich absoluut niet kon verplaat
sen in wat een geloof dan ook.
Wat ben jij arm, zei ik. Wij had
den vroeger eén leven, het was
helemaal gericht op ons werk.
Nu leiden vele verpleegkundi
gen een dubbel leven. Dat is
goed te begrijpen. Maar na een
feestje of zo dat tot 3 uur 's nacht
heeft geduurd, komen ze wat
moe op hun werk en hun ge
dachten zijn er dan niet zo goed
bij.
Kloosterleven
Wat denkt ze van het klooster
leven? „Zoals 't was wordt het
niet meer. De hele maatschap
pij is veranderd. Dat komt niet
meer terug. En dat hoeft ook
niet. Maar ik geloof zeker dat
het kloosterleven en een andere
vorm weer zal opleven. Mensen
die in gemeenschap leven en
zich in dienst willen stellen voor
een belangrijke zaak, zoals nu al
gebeurt in ontwikkelingslan
den. Daar geloof ik heilig in".
„Heeft ze moeilijke tijden
doorgemaakt? „Jawel, natuur
lijk. Maar je vergeet dat gemak
kelijk. In de oorlog was het be
nauwd. We hadden het erg
zwaar, ik woog maar 40 kilo. En
als dan 's middags de elektrici
teit was afgesneden moest je
soms patiënten op een draag
baar de trappen opsjouwen. Dat
was onmenselijk, maar 't moest,
de liften werkten niet. We had
den toch ook wel veel hulp van
buiten. Ik herinner me de man
die met een kinderwagen naar
de keuken reed. Ik zei: je rijdt
verkeerd, je moet naar de poli
kliniek. Laat mij maar, zei hij.
Er lag een schaap in de kinder
wagen
Nonnen
Moeilijke patiën
ten? „Nou, vooral artsen en
geestelijken. En als er een be
roemde patiënt was opgeno
men, kreeg die een aparte ver
pleegster toegewezen. Ik herin
ner me ook nog een priester die
ontzaglijk de pest had aan non
nen en hij stak dat niet onder
stoelen of banken. Maar toen hij
ziek werd wilde hij wel per sé
door religieuzen worden ver
pleegd".
Heeft ze hobbies? „Daar was
nooit tijd voor. In het klooster
moest je daar niet mee aanko
men. We mochten niet eens
kranten lezen. Pas sinds een
jaar of vijf ben ik echt van mu
ziek gaan houden. Ik neem er
nu de tijd voor".
De nieuwe kleding was eerst
wel een probleem. Dat was in
1962. „Ik voelde dat als een
soort ontrouw. Maar nu ben ik
er overheen. Ik vind dat wij ons
goed verzorgd moeten kleden.
Misschien heb ik dat wel van
mijn moeder. Toen ze 75 jaar
was geworden zei ze: meid, ga
eens wat crème voor me halen,
ik krijg zoveel rimpeltjes in m'n
gezicht".
Missen
Zuster Sapienta zal het zieken
huis wel missen. Ze verbloemt
niet dat ze het er de laatste we
ken wat moeilijk mee heeft ge
had. Weggaan na 40 jaar is geen
sinecure. Maar ze begint met
moed en plezier aan haar
nieuwe werk bij pastoor
Schlatmann. Ze blijft bij haar
collegae wonen in de emma-
straat. Dat contact wil ze niet
kwijt. Haar taak zal nu vooral
zijn het bezoeken van mensen.
Mensen die om wat te noemen
alleen zijn en de eenzaamheid
moeilijk kunnen verdragen.
PIET WESSELING
Zuster Sapientia: ik zal de verpleging wel
®m>«
tteffsssigfii vm Assisif®i?©©inra
Het gebouwencomplex in Sassenheim: "Het laatste woord is hier nog niet c
onderwerp dat in
deze rubriek
past? Bel me dan
ir op. Elke
morgen wacht
ik tot tien uur
ïw telefoontje
Bel 071-144941,
toestel 39.
Er zijn niet alleen vraagtekens rond
de tennisvergunning. Nu het ge
bouw er eenmaal staat vragen di
verse raadsleden, onder wie
KVP-er Wagner, zich af waarom
B en W, die eerst advies hebben
gevraagd bij de schoonheids
commissie van Stad en Land
schap (de gebruikelijke proce
dure bij dit soort zaken) een
bouwvergunning voor dit ge
bouw hebben kunnen afgeven.
Wagner "Ongelooflijk dat men
zonder meer is afgegaan op het
positieve advies van Stad en
Landschap, dat volgens mij de
plank in dit geval flink heeft mis
geslagen. Bovendien zit het onze
fractie ook dwars dat er in het ex
portbedrijfeen groot deel van het
jaar tennis gespeeld gaat worden.
Daar heeft men de raad nooit over
ingelicht. Dat hebben we uit de
kranten moeten lezen. Hadden
we dat wel geweten dan hadden
we daar uiteraard eerst wat meer
over willen weten. Per slot van
rekening komt er over enige tijd
in Sassenheim een sporthal
waarin ook getennist kan wor
den. Maar als we nu ook elders
tennisvoorzieningen toestaan
snijden we ons zelf in de vingers.
Over dit complex is het laatste
woord nog niet gesproken. We
gaan deze zaak tot op de bodem
uitzoeken. Ook willen we nagaan
of de tennissport die in dat ge
bouw bedreven gaat worden wel
in overeenstemming is met het
daar geldende bestemmings
plan".
Ongeveer zo'n reactie kreeg ik ook
van het raadslid voor Progressief
Sassenheim mevrouw Henstra,
die onder andere met KVP-er
Van Elzen zitting heeft in de
commissie ruimtelijke ordening
en destijds aan B en W advies uit
bracht over de plaats waar het
complex was gepland. De com
missie adviseerde toen positief
over de bouwlokatie in Klinken
bergerpolder. Maar ook me
vrouw Henstra zegt geschrokken
Van de heer K.uit Sassenheim kreeg ik deze foto toegestuurd van het
schilderstuk dat hij kortgeleden opeen rommelmarkt opdook en dat
hij nu een plaatsje heeft gegeven in zijn woonkamer. Het stelt, een
bollenstreek-tafereel voor en werd waarschijnlijk zo rond de jaren
dertig gemaakt. Zijn verzoek aan mij is of ik kan nagaan welk
gedeelte van de bollenstreek op dit schilderij staat afgebeeld. Ik
weet het in elk geval niet. Een van onze lezers wel?
VS geven Israël
en Egypte
kernreactoren
te zijn nu ze ziet hoe het gebouw
in de omgeving past.
"Het ontwerp waar wij destijds ad
vies over hebben uitgebracht was
een stuk kleiner. Tot mijn
stomme verbazing zie ik nu dat
het complex zeker zo'n twintig
procent groter is geworden. Dat
is achter onze rug om gespeeld.
Daar zijn ze nog niet mee klaar".
WASHINGTON (DPA) - De V S.
gaan Israël en Egypte kernreacto
ren leveren. De daartoe gemaakte
overeenkomsten moeten nog door
het Amerikaanse Congres worden
goedgekeurd.
Ónderhandelingen over de ver
koop van deze kernreactoren be
gonnen in 1974 ten tijde van de re
gering Nixon.
Israël zal zoals nu is voorzien twee
kerncentrales geleverd krijgen met
een capaciteit van ongeveer 1970
megawatt en een waarde van bijna
twee miljard dollar. De centrales
die Egypte geleverd zal krijgen zijn
minder krachtig.
Egypte heeft in tegenstelling tot Is
raël het verdrag tegen de versprei
ding van kernwapens getekend. Is
raël wil dat verdrag alleen maar on
dertekenen als het onderdeel van
een algeheel vredesverdrag voor
het Midden-Oosten is. Volgens de
Amerikaanse inlichtingendienst
CIA beschikt Israël over „tien a
twintig inzetbare atoomwapens".
per 1 oktober
BRUSSEL (ANP) - Gezien de toe
nemende spanning tussen de lan
den met een belangrijke visserij-
industrie en gezien het feit dat een
aantal landen hun nationale viswa
ter hebben uitgebreid tot 200 mijl of
van plan zijn dit te doen, nog voor
dat hiervoor door de internationale
zeerechtconferentie de juridische
mogelijkheden zijn geschapen,
heeft de Europese ministerraad be
sloten de belangen van de Euro
pese visserij afdoende te bescher
men. Zodra dit noodzakelijk mocht
blijken en ten laatste op 1 oktober
van dit jaar, zullen ook de lidstaten
van de gemeenschap, in onderling
overleg, hun visserijgrenzen ver
leggen tot 200 mijl uit de kust. Dat is
de inhoud van een intentieverkla
ring die gisteren door de ministers
van Buitenlandse Zaken is opge
steld.
Van Britse en Ierse zijde is voorlo
pig nog voorbehoud op deze tekst
gemaakt. Het Verenigd Koninkrijk
wil wel aanvaarden dat de visserij
binnen de Europese 200 mijlszone
communautair wordt geregeld,
zoals overigens in de ontworpen
tekst wordt voorzien, maar het zegt
in een toegevoegde verklaring dat
de Europese visserij politiek aan
nieuwe omstandigheden moet
kunnen worden aangepast. Op de
achtergrond hierbij speelt het
Britse standpunt dat ook binnen de
Europese visserijregeling een ex
clusieve kuststrook moet worden
voorbehouden aan de nationale
visserij en daarover zijn de lidsta
ten van de gemeenschap het nog
lang niet eens. Deze zaak moet in
september worden uitgepraat. In
september zal de Europese Com
missie, het "dagelijks bestuur" van
de EG, ook voorstellen doen over
de onderhandelingen met derde
landen over de visrechten die de
gemeenschap en deze landen el
kaar kunnen toestaan.
ZEILEN - Het Nederlands kam
pioenschap in de Valkenklasse is
gisteren gewonnen door Bart
Kraan uit Óude Wetering. Tweede
op het Alkmaardermeer werd Kees
Dubbeld en derde Maarten Stomp.
SCHAKEN - In het interzonaal
toernooi in Biel heeft de Nederlan
der Sosonko gisteren remise ge
speeld tegen de Rus'Smyslov. Met
drieëneenhalve punt uit vijf par
tijen staat Sosonko op de tiende
plaats, anderhalve punt achter de
leiders Smyslov en de Amerikaan
Byrne.
WANDELSPORT - De eerste
marsdag van de 60e Nijmeegse in
ternationale vierdaagse heeft 321
uitvallers opgeleverd. Vandaag zul
len 16.932 wandelaars aan de
tweede dag beginnen.
Visserijzöne
Een paar weken geleden schreef ik
in mijn rubriek over het miljoe
nen kostende nieuwe gebouwen
complex van het bloembolle
nexportbedrijf De Vroomen uit
Sassenheim, dat een groot deel
van het jaar gebruikt zou gaan
worden als tennishal. Maar uit
betrouwbare bron heb ik nu ver
nomen dat dat nog helemaal niet
zeker is, omdat B en W van Sas
senheim nog steeds geen ver
gunning hebben verleend.
Dedirectievan het bedrijf heeft dus
een beetje blufpoker gespeeld
toen zij tijdens die persconferen
tie over de tennishal bij monde
van de oud-burgemeester van
Alkemade, de heer Smolders, liet
weten dat alles in kannen en
kruiken was en dat het nu alleen
nog maar wachten was op half
oktober, het tijdstip waarop
streek hier hun gang kunnen
gaan".
Plafond
Er is een paar ton meer in de hal
geïnvesteerd om er deze binnen
sport mogelijk te maken. Een
verhoogd plafond, speciale ver
lichting, een speciale vloer en
buiten veel parkeergelegenheid.
Maar nu is er de vergunning er
nog niet. Eén van de drie direc
teuren van De Vroomen, de heer
Heemskerk uit Bennobroek, ver
telde mij liever geen commentaar
te willen geven. "Ik weet echt niet
hoe het er mee zit. Ik mag dan wel
directeur zijn van dit bedrijf,
maar dat wil niet zeggen dat ik
overal van op de hoogte ben".
De Sassenheimse gemeente
secretaris Berntzen bevestigde
mij dat de vergunning om in het
bloembollenexportbedrijf te
mogen tennissen nog steeds niet
is afgegeven. "Aanvankelijk
heeft de directie van De Vroomen
een verzoek ingediend om in de
hal meerdere sporten te mogen
bedrijven. Dat hebben B en W af
gewezen. Later is men op de
proppen gekomen met een ge
wijzigde aanvraag voor alleen
tennis. Daarover is nog niet be
slist. Ik vermoed dat een belang
rijke overweging bij het al dan
niet verlenen van de vergunning
zal zijn de vraag of de tennishal
vanwege de te verwachten
stroom bezoekers, enige overlast
of hinder zou kunnen veroorza
ken voor de omgeving. De kans is
groot dat de vergunning zal wor
den gegeven, maar het is ook niet
uitgesloten dat B,en W weige-
