Renovatie verdrijft
badhuis uit wijken
BAD
Rijnland maant
weigeraars
MAN gaat door met actie tegen milieubelasting
I Bejaarden
Kooi boos
op slagers
v.d. Water
v.d. Water
ZATERDAG 10 JULI 1976
LEIDEN
1
"De zucht tot reinheid aangewakkerd"
LEIDEN - "De zucht tot reinheic
aangewakkerd, de gezondheid ge
baat en de levenslust verhoogd. Al
lemaal gevolgen van het nemen van
een verfrissend bad die niet alleen
voor de menschen zelf een hoog nut
kunnen afwerpen, maar ook tot de
bloei van Leidens fabrieken zullen
meewerken. Dat is belangrijk in
tijden van scherpen wedstrijd met
andere steden. Het bij uitstek hoge
nut van het baden, zowel voor da
mes als voor heeren, kan hier ver
der als iets waar een ieder ten volle
van doordrongen is achterwege
blijven".
Als je de strekking van deze opvat
ting, ontsproten aan het brein van
ene dr. Pareau en terug te vinden in
zijn uitgave "Het Leids Volksbad"
(Brill-1900), moet geloven, kun je
nauwelijks nog tot een andere con
clusie komen, dan dat er de afgelo
pen pakweg tien jaar te weinig is
gebaden. Een opmerkelijke paral
lel overigens, die de man trekt: het
nemen van een bad in verband
brengen met een grotere arbeid
sproductiviteit, die weer leidt tot
een bloei van de industrie, die ver
volgens uitmondt in een verbeterde
concurrentiepositie. Voer voor
je zo zeggen.
Als het allemaal klopt ziet het er
voor Leiden niet zo best uit. We
hebben nog maar twee badhuizen
over. Eén in de Kooi (Medusastraat)
en één in de Tuinstadwijk (Linde
straat). Nu echter de douche-
brengende renovatie in beide wij
ken om zich heen grijpt, is het met
deze badhuizen ook afgelopen.
Woningbouwvereniging De Eend
racht, die het huis aan de Medusa-
straat exploiteert, kampt met fikse
begrotingstekorten, de gemeente
moet bijspringen, hetgeen er toe
heeft geleid dat B en W de gemeen
telijke acqountantsdienst en de
GGD hebben verzocht over het
voortbestaan te adviseren. Ook het
badhuis aan de Lindestraat lijkt
geen lang leven meer beschoren,
maar zal, zoals het er nu naar uitziet,
nog een paar jaar mee blijven
draaien.
GEMEENTELIJKE
inrichting
GEOPEND
DINSDAG S 2-5
WOENSDAG 9-t! 2-5
DONDERDAGS-II 2 7
VRIJDAG 8- -7
ZATERDAG 7—4
tarieven
dinsdag woensdag
en DONDERDAG
STORTBAD 25
KUIPBAD 80
STEMPELKAARTEN
10 stortbaden 2.
5 kuipbaden 2,
VRUDAG. ZATERDAG
stortbad 30
kuipbad 75.
geen stempelkaarten;
De tarieven van het badhuis aan
de Van der Werfstraat.
Ziekteverzuim
Hoe dan ook, een destijds me
tromgeroffel en hoorngeschal in de
wijken binnengehaalde zeer nood
zakelijke voorziening, die paste in
het toenmalige streven naar een
verbeterde volkshygiène, dreigt
verloren te gaan. Daarmee ook een
trefcentrum met een voor de wijk
belangrijke sociale functie. De
vaste gang naar het badhuis met
name op de vrijdag en zaterdag is er
uit. Het beeld van de wachtkamer,
waar buurtbewoners elkaar met het
nummertje in de hand in afwach-
r Eén van de badcellen in de Medusastraat
Door
Ton van Brussel
ting van de warme straal confron
teerden met hun doorgaans som
bere kijk op het wereldgebeuren is
niet meer.
Met name rond de eeuwwisseling
werd in Leiden begonnen met het
openen van badhuizen, vooral voor
"werklieden en hunne gezinne hier
ter stede". Het was de tijd dat "teil
taferelen" overheersten en nog niet
het avondje-AVRO op de vrijdaga
vond het beeld in de Leidse huis
kamers bepaalde. Met de hygiène
was het, zo bleek uit diverse onder
zoeken op fabrieken en scholen,
niet bijster best gesteld. Infectie-
zieketen kregen volop de kans om
in ruime mate toe te slaan, hetgeen
onvermijdelijk zijn weerslag vond
in het ziekteverzuim.
Zo'n uitspraak van dr. Pareua had
natuurlijk wel degelijk enige
grond. De noodzaak om genoemde
ontwikkeling een halt toe te roepen
drong zich steeds meer op. Het in
1895 aan de Bloemmarkt (een ge
deelte van de huidige Boommarkt)
geopende Volksbadhuis zou uit
komst kunnen bieden.
Voor een warm- of koud duinwa
terbad of stortbad betaalde je niet
meer dan vijf centen, dus dat le
verde geen drempel. Ook de orga
nisatie deed dat niet, al kwam men
na een jaar tot de slotsom dat de
zaak intern anders moest worden
aangepakt. Er kwamen gescheiden
afdelingen voor mannen en vrou
wen met respectievelijk mannelijk
en vrouwelijk personeel. Er kwam
een regel dat er "onder geen voor
wendsel twee of meer personen te
zamen in dezelfde badruimte
mochten worden toegelaten, ken
nelijk hulpbehoevenden en kinde
ren beneden de twaalf jaar uitge
zonderd". Ongetwijfeld werden dat
soort maatregelen niet voor niets
genomen en zal er wel het een en
ander aan onprettigs zijn voorge
vallen. Maar wat nu werkelijk dat
reden was waarom er onder de be
zoekers nauwelijks werklieden en
hunne gezinnen te vinden bleken,
blijft duister.
Doorbraak
Pareau makat daar in zijn boekje
wat verontrustende opmerkingen
over. Hoé bereik je de gewone man
en hoe stimuleer je die om te ko
men, dat bleek ook toen al een pro
bleem, dat in tegenstelling tot nu,
niet in samenwerking met een paar
handige jongens van een of ander
flitsend marketingbureau kon
maakte opgelost. Het bezoeker
saantal cirkelde rond de 44.000 per
jaar. Onder hen veel schoolkinder-
tjes, maar ook de in Leiden gesta
tioneerde soldaten en de "toekom
stige janmaats" van de Zeevaart
school. Een groot voordeel van het
Volksbadhuis ten opzichte van
soortgelijke instellingen was een
Geslaagd
Aan de Katholieke Theologische
Hogeschool in Amsterdam is P. G.
Hoogeveen (Leiden) geslaagd voor
het doctoraal examen theologie.
Aan de rijksuniversiteit in Utrecht
zijn geslaagd mej. A. S. Birkhof
(Leiden), voor het doctoraal exa
men sociologie en F. A. M. van Ven-
rooij (Wassenaar) voor het docto
raal examen sociale geografie.
Veel schoolkinderen kregen hun wekelijkse douche in de Gemeentelijke
Badinrichting aan de Van der Werfstraat.
jaar na de opening ook dat de te
gebruiken hoeveelheid water niet
werd beperkt, maar aan de be
hoefte en de "discretie" van de ge
bruiker werd overgelaten. De werk
lieden vonden de weg naar de
Bloemmarkt evenwel nog steeds
spaarzaam.
De echte doorbraak k
Tweede Wereldoorlog. Het Volks
badhuis was toen al gesloten (w
werd nog even geaarzeld of die
bouwing toch maar niet uitgevoerd Groot
moest worden, maar uiteindelijk lezen
werd gekozen voor vervanging
door het badhuis in de Tuinstad-
wijk (geopend in '65) en voor defini
tieve sluiting van de Van Der Werf
straat (in '69).
Weg badhuis, weg ook de
Lezers Schrijven
Stichting jazz
kappen, die enige jaren eerder voor
de damesbezoekers waren aange-
dRSk -haft-Het pand werd verkocht en
gebeurde is niet meer te achterha
len), maar een goede vervanger ge^oor^e gaten werden dicht ge-
gebruikt
sportzaak, die op de bo-
venetages studenten heeft gehuis
vest.
Solarium
Rest nog de Medusastraat,
leen nog maar een paar uur in c
week geopend en de Lindestraat
"Hoezeer ook
bleek de al in 1922 door de toenum- - q+
lige burgemeester De Gijselaar J°,frsnnrt7
geopende Gemeentelijke Badin
richting aan de Van der Werfstraat,
het bij de Leidenaar zonder twijfel
bekendste badhuis.
In de jaren vijftig bereikte het een
hoogtepunt met ruim honderdder
tigduizend bezoekers. Zo'n vijftien
procent daarvan kwam uit de hoek
van de schoolkinderen, die weke
lijks onder leiding van hun meester
naar het badhuis trokken.
Rond 1965 begonnen ook hier de
problemen. Het bezoekersaantal
was teruggelopen tot tachtigdui-
zei.d, het "schoolbaden" stopte,
wellicht ook door de opkomst van
het schoolzwemmen, de binnen
stad kreeg te maken met een ont
volking, een douche was niet langer
meer een luxe artikel. Daarnaast
bleek een intensieve verbouwing
gewenst om het badhuis verant-
verbazing bij het
artikel in uw krant
woensdag 7 juli jl-, met als kop
"Stichting Jazz op komst". Het
stuk wekt de indruk dat het hier
gaat om een geheel nieuw feno
meen in het Leidse culturele we
reldje.
Wij reageren op genoemd artikel,
niet alleen om een wat wrange
smaak kwijt te raken, maar ook om
de lezers van uw blad de volledige
informatie over deze zaak niet te
onthouden. Uw journalist gaat
immmers volledig voorbij aan het
feit, dat reeds sinds 1971 een derge
lijke stichting actief is in Leiden, en
wel de voor veel jazzliefhebbers in
en om onze stad bekende stichting
Jazz-zolder Hot House. En dat ter
wijl de activiteiten van deze stich-
al- ting meerdere malen in uw dagblad
vermeld hebben gestaan. Meer
teleurgesteld nog waren wij omdat
ook Ben Walenkamp en Hetty Leij-
verbeteren, het zal nog lan- dekkers nergens repten over Hot
gen tijd tot de vormen wenschen House. Zijn zij wellicht vergeten,
bad- dat datzelfde Hot House de onmis
bare eerste kontakten met musici
aangegeven heeft gelegd voor hun zondagmid-
ine zeventig dagconcerten in café De Twee
Spieghels?
Dat Hot House
behooren dat in ieder huis
kamer aanwezig zij
Die door dr. Pare
lange tijd heeft een
jaar geduurd. We zijn met de volk
hygiène weer een stapje verder ge
komen. Het decennium
sauna en hét solarium staat
deur. Marketingbureau^ zijn bezig springlevend is, is niet
de werklieden en hun gezinnen plaats te danken
toTrTVB ^xploiteren.^Er daar heen te krijgen.
de Medusastraat is nog maar twee keer per week open
jaar (ook voor'-
de dat zij stichting werd draaide zij 2
jaar elke vrijdagavond) nog steeds
de laatste
een voorzich-
ruimte en middelen aan
gepast beleid. Bovendien heeft
doorzettingsvermogen en enthou
siasme van een grote groep vrijwil
ligers ertoe geleid, dat Hot House
zich inmiddels gesubsidieerd weet
door o.a. de gemeente Deze heeft
zich, in september 1974, ook van
haar beste zijde laten zien, waar
door Hot House wél in staat was een
groot jazzfestival te organiseren!
Tenslotte moet het ons van het hart
dat we het spijtig vinden, dat wij uit
de krant moeten vernemen dat er
een nieuwe stichting voor jazz op
komst is, zonder dat de initiatief
nemers de kleine maar aardige
moeite hebben genomen met ons
als toekomstige collega's in kon-
takt te treden. En dat terwijl sa
menwerking en overleg alleen
maar kan leiden tot werkelijk posi
tieve resultaten: voor de nieuwe
stichting, voor Hot House, maar
vooral (en daar gaat het toch om)
voor musici en luisteraars.
De presentatie van een nieuw, toe
te juichen initiatief is een goede
zaak. Hot House presenteert zich
nu al 7 jaar, zij het dan met minder
boordwater. Wij hopen echter dat
dit niet gaat leiden tot eenzijdige en
onvolledige berichtgeving.
Het bestuur van de stichting
Jazzzolder Hot House.
Ton Creygton,
Ton en Lucia de Goeij,
Anton van Schendel.
LEIDEN - Het Hoogheemraad
schap van Rijnland, belast met het
innen van de verontreinigingshef
fing, zal eind volgende maand met
cyfers op tafel komen van de resul
taten van de milieubelasting over
1975. De weigeraars van de milieu
belasting hebben vorige week, na
een tweetal herinneringen, een eer
ste aanmaning in de bus gekregen.
De acceptgirokaarten voor de hef
fing over 1976 zijn deze week de
deur uit gegaan.
ADVERTENTIE
Quarts - Horloges
De Aller Beste
Haarlemmerstraat 181
EIGEN ATELIERS
Schattingen over het aantal men
sen, dat geweigerd heeft dé belas
ting te betalen, lopen sterk uiteen.
Het Hoogheemraadschap spreekt
bij monde van dijkgraaf Van Kno-
belsdorf over "een te verwaarlozen
percentage". Het Milieu Aktiecen-
trum Nederland (MAN), een fel
tegenstander van de verontrein
igingsheffing, wijst op enkele dui-
zenden weigeringen.
Het instellen van de milieubelas
ting is voortgekomen uit de in '68
door de Tweede Kamer aangeno
men Wet Verontreiniging Opper
vlaktewateren (VWO). De VWO
werd in '70 van kracht. Het innen
van de heffingen werd opgedragen
aan de Waterschappen, die daar iri
de meeste gevallen, na een periode
van voorbereiding in '72 mee be
gonnen. Het Hoogheemraadschap
van Rijnland deed vorig jaar juli de
eerste aanslagen de deur uit. Een
gezin moest 62.25 betalen, terwijl
voor alleenstaanden 17.50 in re
kening werd gebracht.
Ongehoorzaam
Voor Rijnland zou de heffing 22
miljoen moeten opbrengen, waar
van zeven miljoen door bedrijven
en fabrieken bijeen moet worden
gebracht. Het geld zal worden ge
bruikt voor het aanleggen van on
der meer rioolwaterzuiveringsin
stallaties. "Onder het motto "geen
belasting op ontlasting" en "de ge
wone man hoeft niet op te draaien
voor de vervuiling, die door de in
dustrie uit winstbejag wordt ver
oorzaakt", begon het MAN vrijwel
direct daarop een actie. Er werden
stencils verspreid en girokaarten
van sympathisanten ingezameld,
niet alleen in Leiden, maar ook in
een aantal andere gemeenten in
Rijnland. De actie groeide uit tot,
zoals het MAN. zelf zegt, "de meest
massale burgerlijke ongehoor
zaamheid, die ons land heeft ge
kend". Het resultaat was in elk ge
val dat het MAN eind oktober vorig
jaar naar het Rijnlandhuis aan de
Breestraat trok om daar dijkgraaf
Van Knobelsdorff op de hoogte te
stellen van de mening van "25.000
tegenstanders in Rijnland van de
heffing". Een zak met een kleine
tienduizend acceptgirokaarten
werd daar achtergelaten.
De niet-betalers kregen in de loop
van het vorig jaar en dit jaar nog
twee keer een herinnering in de
bus, die nu dan uiteindelijk is ge
volgd door een aanmaning. Het
MAN dringt er in een onlangs ver
schenen stencil op aan solidair te
blijven met hun aktie en is er zeker
van dat veel mensen blijven weige-
Deurwaarder
Op twee plaatsen in het land heb
ben zich inmiddels situaties voor
gedaan van tegenstanders die door
de Waterschappen zijn aangepakt.
Een inwoner van Enschede kr^eg
éen deurwaarder aa'n de deur, die
hem tot betalen wilde aanzetten. De
man maakte er een rechtszaak van,
die hij verloor en die er in resul
teerde dat hij toch de heffing moest
betalen. In Wijk bij Duurstede,
deed zich een incident voor, waar
bij de politie het moeilijk kreeg om
de deurwaarder te beschermen
tegen de in fikse getale opgekomen
protesterende buurtbewoners.
Het Hoogheemraadschap van Rijn
land zegt weliswaar dat "betalen
regel en niet-betalen uitzondering
is" en dat er geen sprake is van
grote bedragen aan heffingen, die
niet binnenkomen, maar is toch
van plan te blyven volhouden.
We zijn", zo zegt Van Knobelsdorf,
niet van plan om spectaculaire ac
ties tegen de wanbetalers op touw
te gaan zetten, maar het is onont
koombaar dat wij de weigeraars
met vastberadenheid te lijf zullen
gaan. We doen dat echter niet met
harde acties. Ik ben ervan over
tuigd dat al het geld binnenkomt",
aldus de dijkgraaf.
aanslag voor de veron
treinigingsheffing is overigens gro
ter dan die van vorig jaar. Gezinnen
betalen nu 70.50 en alleenstaan
den 23.50.
LEIDEN - Bewoners van de Kooi,
die de komende week trek hebben
in een paar tartaartjes of een stukje'
vlees voor de barbecue, zullen daar
een flink eind voor moeten lopen.
De drie slagers, die de wijk rijk is,
hebben er namelijk tegelijkertijd
de brui aan gegeven en zijn op va
kantie gegaan.
De praktijk leert dat de Kooibewo-
ner richting Merenwijk of binnen
stad moet trekken om aan een
stukje vlees te komen, hetgeen met
name bij de bejaarden in de wijk
nogal wat kwaad bloed heeft gezet.
De oorzaak van deze narigheid is
het ontbreken van een goede coör
dinatie tussen de slagers onderling
op het gebied van vakantieafspra
ken. Er bestaat in Leiden wel een
slagersfederatie, maar die houdt
zich, in tegenstelling tot bonden
binnen andere branches, niet met
dergelijke afspraken bezig, aldus
een woordvoerder.
ADVERTENTIE
ANTIEKE
KLOKKEN
Uw vakadres
Haarlemmerstraat 181
ETALAGE IN DE STEEG.
Opgelucht halen wij adem. Het blad
Sta-vast heeft zich nu gemengd in
Leidse aangelegenheden. En dat
kameraden, landgenoten, betekent
eenvoudig dat die rode honden, die
nu al bijna twee jaar in deze toch zo
rechtschapen stad het stadsbestuur
vormen, nog in de gaten worden ge
houden. Sta-vast is een opinieblad
dat wordt uitgegeven door de Stich
ting voor Politieke Bewustwording.
De voorzitter van de stichting, die
tevens hoofdredacteur is, luistert
naar de welsprekende naam Ego.
Sta-vast nu, heeft zich geworpen op
de gigantische straat- en muur-
schennerij die zich dit jaar in Lei
den is gaan voordoen. Men heeft de
strijd aangespannen tegen de
Muurkrant.
Wij citeren Sta-vast, dat voor het
commentaar als kopje heeft geko
zen: ,X&iden in last"alarmerender
kan het al niet. Stavast: ,fiiet alleen
Utrecht, maar ook Leiden kent de
progressieve schurft, die we aan
duiden met ,fAuurkrant"Op alle
plaatsen waar dat bij de politie
verboden is, verschijnen deze slecht
geschreven en -gedrukte lappen
papier. Wie de moeite neemt, zo'n
plakkaat te lezen, ervaart, dat dit
verschijnsel niet alleen een visuele-
maar vooral een geestelijke milieu
vervuiling oplevert. Personen, be
last met een openbare functiewor
den openlijk belasterd zonder dat
de betrokkenen mogelijkheden tot
weerwoord hebben".
Wij citeren Sta-vast. „Wat deed de
politieke onderwereld nog meer?
Op een slechte morgen vonden bur
gemeester en enkele wethouders hun
voordeur wit geverfd. "Een koekje
van eigen deeg", noemde een com
mentator van het Leids Dagblad,
overigens toch een solide krant, deze
terreuractie. Nu moeten we zelf
even tussenbeide komen. Kijk, wij
zijn natuurlijk een solide krant,
maar heten wel Leidsch Dagblad,
met een sch. Wij citeren thans Sta
vast weer (let op, het wordt span
nend): „Wij zouden deze rode
straatschenders enkele vragen wil
len stellen. Hoe is het mogelijk dat
zich links noemende jongeren ge
bruik maken van bij uitstek nazis
tische methoden om hun illegale zin
door te drijven? Hoe is het mogelijk
dat zich link noemende jongeren
openlijk terreur kunnen uitoefenen
zichzelf datima openlijk in de
krant bekend maken en niettemin
door de politie ongemoeid worden
gelaten?" Wij zouden Sta-vast kun
nen blijven citeren met iets over
woonwagenbewoners, maar daar
hebben we geen zin in. Juist ja, uit
angst voor represailles.
Het valt wat tegen dat Sta-vast niet
doorheeft, dat die Muurkrant-
redacteuren en -plakkers eenvou
dig geïndroctrineerd zijn vanuit
Moskou, of Peking, daar willen we
vanaf zijn. Terwijl "Constructief
Jong Nederland" in hetzelfde blad
toch zo'n fraaie sticker presenteert:
een hamer en een sikkel, vervolgens
het „is-gelijk-aan"-teken en
daarna een hakenkruis. Overigens
meldt Sta-vast wel dat het vijf voor
twaalf is. Het is maar dat u het
weet.
Kolom 7
mening.
Meneer Mud van de dienst stra
lingshygiëne der Leidse universi
teit liet ons afgelopen week weten
dat het met de beveiliging van het
Academisch Ziekenhuis wel goed
zat. Op een hoorzitting in het Gau-
bius Instituut aan de Herenstraat
dat, zoals u weet, eveneens^ met ra
dioactieve stoffen gaaj werken, zei
hij over de bescherming tegen ra
dioactieve straling in het AZL: ,JZr
ka' daar niets gebeuren. Dat is
onmogelijk. Ja, tenzij er natuurlijk
een fout wordt gemaakt door een
medewerker. Maar verder kan er
niets gebeuren". Een prettig gevoel,
nietwaar, te weten dat we zo goed
beschermd worden door de deskun
digen van de dienst stralingshy-
giëme der Leidse universiteit.
Vanochtend bereikte ons het bericht
dat er in Leiden twee nieuwe stich
tingen in oprichting zijn die zich
gaan bezighouden met jazz
concerten en -festivals. De initia
tiefnemers zijn bezig contact té zoe
ken met Hot House, de Twee Spieg
hels, Stadsgehoorzaal, K. en O.,de
Culturele Raad, de Studenteneccle-
sia en de Werkgroep Milieubeheer
aan de Leidse universiteit. Want
voor dit soort initiatieven is na
tuurlijk officiële goedkeuring ver
eist.
Als de grenzen van Spanje nu wor
den gesloten en niemand het land
mag verlaten, kunnen de plannen
voor het, Witte-Singel- en
Doelenterrein niet worden uitge
voerd.
