Voor John Kristel
zal het applaus
niet meer klinken
3
i
ZATERDAG 3 JULI 1976
Trouw aan zijn Iluis ter Duin
NOORDWIJK - Het grand-
hotel Huis ter Duin in Noord-
wijk. twaalf jaar geleden. In ck
grote spiegelzaal worden de
laatste voorbereidingen getrof
fen voor het chique feestje
waarop ook de prinsessen Bea
trix en Irene aanwezig zullen
zijn. Het orkest John Kristel
heeft zich al geïnstalleerd.
Links en rechts worden alvast
wat toontjes uitgeprobeerd. Het
begint al aardig druk te worden
in de spiegelzaal. Daar arriveren
ook de beide prinsessen. Cere
moniemeester jonkheer Van
Pol loopt nog even naar orkest
leider John Kristel. "Denk
erom" mijnheer Kristel, "alleen
rustige ballroom-muziek, hou
het in still". Het feest kan be
ginnen. Kristel: "Ik zette een
rustig muziekje in maar tot mijn
stomme verbazing begonnen
Irene en Beatrix als een paar
wilde indianen door de dans
zaal te springen. Ze hadden
duidelijk geen trek in dat stijve
gedoe. Daar wist ik uiteraard
wel raad mee. Ik ging gelijk uit
een ander muzikaal vaatje tap
pen. Jonkheer Van Pol schrok
zich rot maar de prinsessen
amuseerden zich kostelijk. Het
werd een geweldig feest".
Dit voorval met de beide prin
sessen is een van de talloze her
inneringen van Noordwijker
John Kristel, de gentleman-
orlsestleider die met zijn muzi
kanten vanaf de begin jaren
dertig tot eind jaren zestig in het
internationale amusementsge-
beuren steeds een flinke vinger
in de muzikale pap wist te hou
den maar een paar weken gele
den besloot die vinger er defini
tief uit te halen. De laatstejaren
was dat eigenlijk nog maar het
topje van zijn pink omdat hij
vanaf 1971 om gezondheidsre
denen de dirigeerstok uit han
den moest geven. Wat hem in de
afgelopen jaren restte was het
geven van adviezen aan de
nieuwe orkestleider Wim Ver-
bruggen.
Afgesloten
Het orkest mocht in de afgelo
pen vijfjaar de naam John Kris
tel blijven dragen en plukte
daardoor nog wat malse vruch
ten, een neerslag van een roem
rijk verleden. Per 1 juli echter
heeft het orkest John Kristel
opgehouden te bestaan, een
tijdperk in de Nederlandse
amusementswereld is afgeslo
ten. John Kristel, in 1929 had hij
met zijn orkest het eerste enga
gement in Huize Maas in Gro
ningen, heeft de vijftig jaar niet
vol willen maken. Nog maar
drie jaartjes en het zou zover
zijn geweest. Maar John Kristel
heeft het bewust niet zover wil
len laten komen. Thuis in
Noordwijk, tussen stapels oude
fotoboeken en dito dolgedraai
de bandopnames, zegt hij
treurig voor zich uitstarend:
"Over de muziek die het orkest
nu nog maakt zal ik geen kwaad
woord zeggen. Wat de heren
spelen is nog piekfyn in orde.
Maar waar ik me aan gestoord
heb is de leiding. Die ontbreekt,
althans schiet te kort. Daarom
vind ik dat ze de naam John
Kristel niet meer waardig zijn.
Ik heb er slapeloze nachten van
gehad maar ik vind het zo be
ter".
John Kristel heeft het er deze
weken moeilyk mee. Dc man
die zoveel roem oogstte in tal
loze varieté-paleizen in Europa,
d ie als een van de eersten in Ne
derland de foxtrot introduceer
de, die met zijn orkest de groot
ste artiesten der aarde bege
leidde, dié man nu weet dat het
applaus voor hem nooit meer
zal klinken.
Dat klinkt nu voor anderen.
Bijvoorbeeld voor zijn nichtje
Sylvia, het immer verbaasd en
onschuldig ogende filmster
retje dat dankzij haar "broek-
uit, broek-aan"-filmprenten de
wereld aan haar voeten kreeg en
daar nu ook met volle teugen
van weet te genieten. Een paar
weken geleden nog belde ze
vanuit Cannes in Frankrijk naar
oom John die op dat moment
met zijn vrouw Evelien in het
achtertuintje zat te genieten van
een kopje koffie met stroopwa
fel. Of oom John zin had om een
maandje bij haar en Hugo Claus
te komen logeren in een riante
bungalow die ze daar voor een
week of zes hadden gehuurd.
"Het is nu hier in huis nog een
grote bende oom John", liet
Sylvia weten, "de Rolling Sto
nes he"bben hier voor ons gelo
geerd. maar over een paar da
gen is het hier weer netjes. U
moet echt komen. Hardstikke
leuk".
Afgeslagen
John Kristel heeft het aanbod
van Sylvia afgeslagen. "Ik voel
me niet meer thuis op parties
Door Herman
v. Amsterdam
waar tot diep in de nacht wordt
gefeest en waar ook het publiek
me niet zo aanstaat. Ik weet bij
voorbeeld dat ook Karei Appel
bij Sylvia logeert en dan hoeft
het voor mij sowieso al niet
meer. Bovendien heb ik in mijn
leven genoeg gefeest". De nu
68-jarige Noordwijker heeft ook
nee gezegd tegen de wereldreis
die hij kortgeleden van familie
leden kreeg aangeboden. Hij
blijft liever thuis. Met zijn her
inneringen. En die zijn er legio.
Want zijn loopbaan voerde hem
naar de beroemdste hotels, res
taurants, dancings en varieté-
paleizen van Europa. Hij diri
geerde in Zwitserland, België,
Noorwegen. Zweden, Dene
marken, Luxemburg en natuur
lek in Nederland waar hij twin
tig lange zomers het verwende
publiek in het grand-hotel Huis
ter Duin tracteerde op geheide
krgkers als "Sentimental jour
ney", "Blue is the night", "Lo
ver come back to me". I'am sin
ging in the rain". In Nederland
oogstte hy veel succes met zyn
tours langs de, in de jaren der
tig, overbevolkte Heck's-
restaurants en op de tournees in
1936 en 1937 voor de KRO.
Sterren
hk
\Jet Corry Brokken
toen wereldberoemde sterren
Mistinquette, de Franse dans-
vedette, Greta Keiler, de Duitse
chansonnière. Rma Ketty, de
zoetgevooisde Duitse zangeres
en grootheden als Lucien Boyer
en Maurice Chevalier. "Dat was
een machtige tijd", zegt Kristel,
"als kapelmeester werd ik toen
net zo in de watten gelegd als de
grote artiesten. Waar ik ook
kwam werden de beste kamers
voor me gereserveerd en ik
kreeg het beste diner dat het
huis te bieden had. Ik trad bij
voorbeeld op in een Zwitsers
wintersportcentrum. Het was
maar eén avond maar de direk-
tie van het hotel had voor mij
Maurice Chevalier en Mistin
quette wel een volledige Franse
staf voor de keuken laten over
komen. Myn salaris loog er toen
ook niet om. Ik kon vragen wat
ik wilde. In die jaren stond ik op
eén lijn met de orkestleiders
Max Weber en Paul Goldwin,
die tot de absolute wereldtop
behoorden. Het succes over
spoelde me. En ik genoot er
"Niet dat ik overmoedig werd.
Daar was ik te nuchter voor. Ik
hield altijd in mijn achterhoofd
dat de concurrentie op de loer
lag om ons de pas af te snijden
want we waren echt niet het
enige orkest met goede musici.
Om dan toch aan de top te blij
ven draaien moesten we steeds
zorgen in de publiciteit te blij
ven. Als oud-reklameman had
ik daar wel feeling voor. Ik be
dacht allerlei stunts, die ook we
ieens verkeerd uitpakten. Zo
verbleven we met ons orkest
eens vlakbij de haven in Oslo.
Op een gegeven moment hoor
ik van iemand dat de Nieuw
Amsterdam op het punt staat
de haven binnen te lopen, tot
aan de nok gevuld met vakan
tiegangers. Dat is onze kans om
in de publiciteit te komen.
Jk
Op het terras waar het elegante Noordwijkse strandleven genoot van een glaasje
dacht ik. We huurden een grote
motorboot en voeren op het
schip af. Toen we langszij kwa
men zette het orkest het Wil
helmus in, in de veronderstel
ling dat er allemaal Hollanders
aan boord waren. Maar de pas
sagiers gaven geen krimp. Ze
keken ons alleen maar verbaasd
aan. Bleek het schip alleen maar
Amerikanen te vervoeren".
Aan diezelfde Scandinavische
tournee houdt John Kristel nog
een dierbare herinnering over,
die eigenlijk in een sprookjes
boek thuis hoort. Op een dag
was Kristel, verwoed paardrij
der, een ritje gaan maken in een
groot bos, vlakbij het hotel waar
hij te gast was. "Het was nog erg
vroeg in de morgen", herinnert
de Noordwijker zich, "er hingen
wat mistflarden tussen de top
pen van de bomen en op de
grond waren de bladeren nog
nat van de dauw. Het was heer
lijk rustig. Toen ik zo'n uurtje
gereden had en ik weer terug
wilde rijden naar mijn hotel
raakte ik de weg kwijt, ik was
verdwaald in het grote bos. Ik
dwaalde een paar uur rond en
juist op het moment dat ik 'm
toch wel een beetje ging knij
pen, daagde in de verte plotse
ling een slanke dame te paard
op. Ze reed recht op me af,
stopte by me en vroeg wat ik zo
diep in het bos deed. Ik vertelde
haar dat ik de weg was kwijtge
raakt, waarna ze me glimla
chend aanbood me naar mijn
hotel terug te brengen. Ze reed
met me mee tot vlak bij de stal
len, onderweg gezellig met me
pratend. En even onverwacht
als ze was gekomen reed ze
weer van me weg. Ik kreeg niet
eens de tyd om haar te bedan
ken. Van een van de stalknech
ten, die dit tafereel met open
mond had gadegeslagen hoorde
ik tot myn stomme verbazing
dat de dame op het paard ko
ningin Maud van Noorwegen
was. Ik heb ze helaas nooit meer
ontmoet. Wel een paar maanden
later haar man koning Haakon,
van hem kreeg ik toen een on
derscheiding aangeboden".
Zetje
Naast de begeleiding van vele
bekende buitenlandse artiesten
heeft John Kristel met zijn or
kest ook talloze talenten van ei
gen bodem muzikaal gerugges-
teund en een goed eind op weg
in het vak geholpen. Connv
Vink, Conny van Bergen, Ben
Cramer, Corry Brokken en zelfs
Toon Hermans hebben van
Kristel 'n zetje in de goede rich
ting gekregen. "Dat was in '37
ik organiseerde toen in gebouw
Central in Heerlen een ama
teuravond. Toen ik 'n uur voor
de voorstelling 'n kijkje in de
zaal ging nemen zag ik vooraan
bij het toneel 'n jongen zitten
die zich alvast voor zijn optre
den zat te schminken. Een sjofel
geklede verlegen ogende knul,
die ik zo op het eerste gezicht
niet al te veel kans gaf. Maar
toen 'ie eenmaal op het toneel
stond wist ik direct beter. Toon
won toen ook. Ik hem later nog
wat adviezen gegeven. Jammer
dat hy dat nu niet meer weet of
zich wil herinneren. Het lykt
wel of 'ie zich voor het verleden
schaamt. Al die keren dat ik
Toon Hermans over de beginja
ren van zijn carrière heb horen
praten, heb ik hem nooit de
naam John Kristel horen noe-
men. Misselijk eigenlijk."
"En met Corry Brokken is het al
net zo gegaan. Die weet zoge
naamd ook niet meer wie ik
ben. Toch heb ik stapels foto's
mijn orkest staat. Haar hoog
moedige houding doet me wel
eens pijn. Dan heb ik meer
waardering voor iemand als
Conny Vink. Die belt me nog
bijna dagelijks op. Fijne meid is
dat. Stuurt me ook een kaartje
als ze in het buitenland is. Zulke
mensen is het gelukkig niet in
de bol geslagen. Die weten te
waarderen wat ik voor ze deed".
Ook een groot aantal muzikan
ten die ooit Kristels orkestbak
vulden, is het voor de wind ge
gaan. Willy Schobben, Willy
Langestraat, Ad van der Hoed,
Jan Pet, Johnny Ombach, Joop
Ditmars. ze schopten het ver in
de Nederlandse amusements
wereld.
Al zyn capaciteiten als orkest
leider en smaakmaker ten spijt
("het geheim van mijn succes
was dat ik voor elk publiek een
aangepast repertoire tevoor
schijn kon toveren") heeft ook
John Kristel niet kunnen voor
komen dat de sfeer rond een
avondje dansen zich meer en
meer is gaan bewegen in de
richting van rokerige zaaltjes
met veel hjf-aan-lyf-werk en
strakzittende jeans.
"Dat is net zo goed een vorm
van romantiek", zegt Kristel,
"al is het dan op een heel andere
leest geschoeid. Je kunt de tyd
nu eenmaal niet meer terug
draaien. Een goede kennis van
me heeft een paar jaar geleden
nog een poging gewaagd de
sfeer van toen in huis te halen.
Hij zette in zijn zaak net gedekte
tafeltjes, zorgde voor gezellige
verlichting en ook voor een fyn
dansorkestje. Maar dat werd
een mislukking. Hy dacht er
nog wel wat oudere mensen
mee binnen te halen maar er
kwam geen kip. En terecht".
Bewust
John Kristel heeft bewust een
punt gezet achter zijn bruisende
leven als orkestleider. Al levert
hem dat niet d.e rust ip. die hij
in Noordwijk zoekt. "Ik word
nog steeds benaderd voor dui
zend en een dingen", zegt hij.
"Bekende beatgroepen vragen
me om hits van vroeger, grote
Firma's benaderen me om de
muziek voor een reclamespotje
te maken en er is ook al een
sportvereniging die mij als
voorzitter wil hebben. Maar dat
is niet wat ik nu nog zoek. Myn
hartewens is een boek te schrij
ven over alles wat ik in mijn le
ven heb meegemaakt. Dat zou
een kroon op myn werk zyn.
Maar mijn gezondheid laat dat
niet toe. Als ik me al te druk
maak kan het wel eens slecht
met me aflopen. En ik ben nog
wel van plan om een paar jaar
tjes mee te gaan. Gelukkig heb
ik nog myn fotoboeken met her
inneringen. Die zullen me wel
helpen door deze moeilijke pe
riode heen te komen".
