Nederlandse SS
faalde als
politieke groep
Arts Bloemenhove voor de rechter
Emmm-
Proefschrift dr.In'tVeld
Sparen.
Uw geld groeit in 6 jaar en 9 maanden van
f 605,33 naar f 1.000,- met ABN Kasbiljetten.
Twee artsen "Sarpatihuis" geschorst
Meevallertje
van de fiscus..
Wat doet Pa?
Gezinsconsumptie met
0,4 procent gestegen
WOENSDAG 9 JUNI 1976
LEIDEN - Hoewel de Nederlandse SS in de latere oorlogsjaren in ons land een
overwicht op andere machtsapparaten kreeg, is van haar doen en laten slechts het
moordenaarswerk, niet de poltiieke werkzaamheid bekendgebleven. Als vernieti
gingsapparaat vertoonde het SS-complex een niet geringe graad van rendement,
als politieke stootgroep faalde zij: enerzijds doordat deze functie een tegenspraak
inhield met haar karakter als half-militair-politionele actiegroep, anderzijds omdat
de tegenkrachten te sterk waren.
Door
Ruud Paauw
Tot die conclusie komt N. K. C.
A. in 't Veld in zijn proefschrift
"De SS en Nederland. Docu
menten uit SS-archieven
1935-1945", waarmee hij giste
ren aan de Leidse universiteit
promoveerde tot doctor in de
letteren.
Een kleine 700 documenten zijn
in dit twee delen tellende werk
(uitgave van Martinus Nijhoff,
Den Haag. Prijs f 187.50) bij
eengebracht, voorzien van een
inleiding van zo'n 400 pagina's.
Met het verzamelen en ordenen
van de documenten zijn dr. A.
E. Cohen, voor hij hoogleraar
werd in Leiden, en drs. P. F. M.
Fontaine vele jaren geleden be
gonnen. Zij copieerden toen de
len van het SS-archief in Berlijn
die op Nederland betrekking
hadden. In 't Veld heeft het
werk nu afgemaakt.
Een zeer vitaal deel van de do
cumenten behelst de corres
pondentie tussen de beruchte
Hoheren SS und Polizeiführer
in Nederland, Rauter, en zijn
chef in Berlijn, de al even be
ruchte en gevreesde Himmler.
Uit hun briefwisseling spreekt
een onderwijzer-tot-leerling re
latie in de bijna oeroude toon
zetting. politieke woeste, bik
kelharde Rauter is de leerling,
die blaakt van ijver en plichts
betrachting ("Ihr gehorsamst
ergebener Rauter", schrijft hij
steeds) en Himmler, de meester
die hem aanwijzingen geeft.
Onduidelijk
Toen Duitsland in mei-1940
Nederland veroverde, stond
Hitier niet precies voor ogen,
wat hij met dat stuk grond ach
ter de dijken nu precies aan
moest. Hij zond al vast een
rijkscommissaris, de Oosten
rijkse nazi Seyss-Inquart, en
(naast andere functionarissen)
een politiechef, de SS-er Rauter
("De Duitse Alva").
De Duitsers hadden wel de
overtuiging dat Nederland
moest vergermaniseren, maar
over de manier waarop beston
den geen concrete plannen.
Voor de oorlog waren er ver
schillende nazi-stromingen in
Nederland, maar veruit de be
langrijkste was en bleef de ta
melijk burgerlijke NSB van ir.
Mussert. De leider van de NSB
was bereid met zijn collaboratie
ver te gaan maar aan één prin
cipe hield hij vast Nederland
moest zelfstandig blijven (een
natie die zich uitstrekte van
Dollard tot Duinkerken), het
diende géén provincie van
Duitsland te worden.
In die NSB ontwikkelden zich
al voor mei-1940 stromingen die
veel radicaler waren. Daar was
de groep rond Rost van Ton
ningen (aanvankelijk hoofdre
dacteur van het NSB-blad Het
Nationale Dagblad), die veel
nauwere banden met Duitsland
wilde. (Rost was in het begin de
favoriet van de Duitsers maar
verdween wat naar de achter
grond toen zijn stamboom in
nazi-ogen niet in orde bleek). In
die NSB was ook werkzaam de
z.g. "volkse" groepering, die
naar volledige versmelting van
beide landen streefde. Die
stroming mondde uit in de
stichting "Der Vaderen Erf
deel", geïnspireerd door het
Duitse voorbeeld "Ahnenerbe".
De stichting hield zich bezig
met kalme karweitjes als ar
cheologie en folklore en met
vage en tegelijkertijd hyperge-
vaarlijke zaken als wat nu
"volksvreemd en volkseigen"
k Rauter, de zo gehate SS-politiechef (links) met Van Geelkerken op het
Binnenhof.
was en verder met de samen
hang tussen ras en cultuur. Het
Germanendom was voor "Der
Vaderen Erfdeel" primair, de
Nederlandse cultuur een zijtak
daarvan. Er liepen contacten
tussen de stichting (uit wier ge
lederen de latere leider van de
Nederlandse SS, Feldmeijer,
zou voortkomen) en de Duitse
SS, de meest radicale nazi-
Eigenlijk is het onjuist te spre
ken over de" SS, omdat het
een complex was van talrijke,
uiteenlopende organisaties en
sub-organisaties. (Het vemieti-
gingsapparaat ervan heeft de
grootste beruchtheid gekregen
en gehouden. In deze bronnen-
publikatie is men daaraan vrij
wel voorbijgegaan, omdat het
onderzoek het politieke streven
van de SS betrof. De politieke
Nederlandse SS moet onder
scheiden worden van de
Waffen-SS waarbij maar liefst
20 tot 25.000 Nederlanders
dienst hebben gedaan. Die
vrijwilligers kwamen terecht in
formaties als de SS-Standarte
Westland, de Landstorm en het
bataljon Nordwest, dat de con
centratiekampen in Nederland
bewaakte).
Super-nazi
De SS (Schütz-Staffeln), in
Duitsland opgericht in de jaren
twintig om de Führer als lijf
wacht te dienen, ontwikkelde
zich tot het élitekorps van de
nazi's. (De SS-man moest een
super-nazi zijn). En het werd
vervolgens de politiemacht van
het Derde Rijk. Uit de SS kwam
de SD voort, de veiligheids
dienst De SS creëerde voorts
met de Waffen-SS een eigen le
ger, naast de Wehrmacht.
Steeds meer staatsorganen
zoog zij in zich op. De SS was
ook geen staatsinstrument,
geen partijapparaat, maar een
Fuhrer-instrument.
Uit haar positie van veilig-
heidsgarde en élite deed zij een
greep naar de politieke supre
matie in bepaalde bezette ge
bieden. waarbij als einddoel één
groot-Germaans rijk werd ge
steld.
Vandaar de belangstelling die
SS-chef Himmler koesterde
voor Nederland. In juli 1940
ontmoette hij Mussert in kas
teel Oud-Wassenaar en eiste van
hem dat er een SS-regiment.
SS-Standarte Westland, werd
opgericht. Het zou de inleiding
zijn tot de vorming van de poli
tieke tak, de Nederlandse SS.
Mussert, die daarin de gevaren
zag voor de onafhankelijkheid
van het land, stribbelde eerst
tegen, maar stemde tenslotte
toe. (Een gedragspatroon dat
zich nog vaak met hem zou
voordoen). De Nederlandse SS
zou formeel een onderdeel van
de NSB blijven, zo troostte hij
zich.
Het was zeldzaam naief. Voor
een beetje politicus zou het
duidelijk zijn geweest dat hij
mét de SS de koekoek in zijn
nest had gehaald. Bovendien:
formeel was de Nederlandse SS
dan een groep binnen de NSB,
in werkelijkheid was zij ver
antwoording verschuldigd via
Rauter aan Himmler.
Mislukt
Politiek gezien heeft de Neder
landse SS niet die rol kunnen
spelen die men haar in Duits
land had toegedacht. Het doel,
de nazificatie van ons land,
werd in de verste verte niet be
reikt. De Nederlandse SS ver
loor nogal wat prominente le
den aan de frontdienst (Waffen
SS), maar dat was bepaald niet
de hoofdoorzaak van haar falen.
Die moet men vooral zoeken in
het feit dat de nazi-beweging in
Nederland verankerd was in de
NSB en haar leider Mussert,
hoe zwak en burgerlijk zij bei
den ook waren (of juist omdat
zij zo burgerlijk waren). Allen
die probeerden met een radica
lere koers Musserts aanhang
van hem los te weken, kregen
de kous op de kop. Daarom
verwerpt In 't Veld ook de nogal
eens geuite theorie dat de SS
betere resultaten zou hebben
behaald als zij zich van meet af
aan had losgemaakt van de
NSB. De bezetter zou volgens
hem dan niet meer dan een
handjevol, geïsoleerde aanhan
gers hebben gekregen. De SS
was alleen een verbijzondering
van de nazi-leer. Niet meer. En
zelfs Seyss-Inquart. zelf ge
lieerd met de SS. was van me
ning dat de Nederlanders de
groot-Germaanse SS-variant
van het nationaal-socialisme
eerst via hun eigen nationa
lisme konden leren kennen. Die
weg voerde dus steeds via Mus
sert. "De SS is als politieke fac
tor in Nederland van betekenis
geweest doordat er een NSB
was. Zonder de NSB zou de SS
volkomen in de lucht gehan
gen hebben".
Al in de aanhef van dit stuk is
vermeld wat In 't Veld als de
zwakte van de SS beschouwt:
ze had twee taken die elkaar in
de weg zaten: een half poli
tieke en een half militair-
politionele. De SS verschilde
verder te weinig van de
NSDAP om een eigen koers te
varen, een alternatief te bie
den.
"Hitier en de NSDAP zijn
denkbaar zonder SS, de SS on
denkbaar zonder hen".
Bescheidenheid
Aan het slot van zijn inleiding
zegt In 't Veld dat het beslist
onjuist zou zijn te veel de nad
ruk te leggen op de beperkt
heid van de SS of op de mis
lukking van de nazi-politiek in
Nederland. Het feit dat de na
zi's en dan speciaal de nume
riek zwakke SS in Nederland
nog zoveel mogelijkheden
hadden, vindt hij van groter
belang.
"Het Nederlandse volk heeft
over het algemeen de pogingen
tot nazificatie afgewezen,
maar het vertrouwen in de uit
eindelijke nederlaag van
Duitsland speelde daarbij een
grote rol". In SS-kringen be
keek men de zaak van de an
dere kant: daar verwachtte
men dat de Nederlanders hun
verzet wel zouden staken en de
nazi-leer als een gegeven ac
cepteren als de oorlog eenmaal
gewonnen was. De mislukking
van de nazificatie was in hun
ogen voorlopig van aard. re
sultaat van een eerste aanloop
die tijdens de oorlog werd on
dernomen.
Aan een tweede poging zijn de
Duitsers niet meer toegeko
men. In 't Veld vindt dat we tal
van mooie verhalen over het
mislukken van het nationaal-
socialisme in Nederland moe
ten relativeren; ons past
"enige politieke en historische
bescheidenheid".
Bij de ABN zijn kasbiljetten te koop:
dat is een spaarvorm waarbij uw geld
aanzienlijk groeit, maar waarbij de rente
pas na enige jaren wordt uitgekeerd.
U profiteert dus van rente op rente.
Er zijn kasbiljetten met verschillende
looptijden: 2 jaar+9 mnd., 3 jaar-f
9 mnd., 4 jaar 9 mnd., 5 jaar+ 9 mnd.
en 6 jaar 4- 9 mnd. met een rente
vergoeding van resp. 6,6V2, 7, T/2 en T3/*%-
Een voorbeeld: koopt u op 10 juni
1976 een kasbiljet, waarvoor u op 1 maart
1983 f 1.000,- wordt uitgekeerd, dan
betaalt u daarvoor 1605,33.
De aankoopprijs hangt af van de
datum waarop u ze koopt. Kasbiljetten
zijn aan toonder. U kunt ze gewoon
aan de balie kopen, voor uzelf of als
een geschenk voor een ander.
Algemene Bank Nederland
HEEMSTEDE (SP) - In opdracht van minister Van Agt
heeft NieuwenhuijzenstraatijGoeman Haarlemse hoofdof
ficier van justitie, mr. J. L. Andreae, gisteren het hoofd van
de medische staf van de abortuskliniek Bloemenhove, dok
ter Van den Bergh, en het bestuur van Bloemenhove voor
de rechter gedaagd.
(Papak PARADE, de zach tere vieux)
De heer F. Kause (links op deze
archieffoto) en dr. A. S. van de
Bergh, respectievelijk directeur
en medisch coordinator van de
Bloemenhovekliniek. De laatste
wordt voor de rechter gedaagd in
verband met de klacht van een
Duitse vrouw, die zich in Bloe
menhove heeft laten aborteren.
Beiden zullen verder worden
vervolgd voor een uit 1974 date
rende abortuszaak.
toegevoegd inspecteur van de
Volksgezondheid in Noord-
Holland. dokter F. J. Biesenbeek
een klacht in bij het medisch tucht
college. Beide II kunnen van de be
slissing van het college, dat in het
openbaar uitspraak deed, binnen
een maand in beroep gaan bij het
gerechtshof in Amsterdam.
Tegen beide artsen komt nog II
.strafrechterlijke vervolging De
Amsterdamse officier van Justitie,
mr. L. van den Berge, heeft meege
deeld dat zij op 22 en 24 juni voor de
rechtbank in Amsterdam te recht
moeten staan terzake van het ple
gen van abortus en het medeplegen
van het veroorzaken van dood door
schuld, subsidiair van zwaar li
chamelijk letsel, de dood ten ge
volge hebbende.
Het medisch tuchtcollege is er bij
de beoordeling der klachten van
uitgegaan dat het verstroen van een
zwangerschap op zichzelf niet zon
der meer als laakbare handeling,
die het vertrouwen in de stand der
geneeskundigen ondermijnt, be
hoeft te worden beschouwd, aldus
de beslissing van het tuchtcollege.
DEN HAAG (ANP - De kosten van gezinsconsumptie zijn in mei met 0,4
procent gestegen, zo hetft het Centraal Bureau voor de Statistiek bere
kend. Het prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie liep op van 169,8
medio april op 170,4 per 15 mei. Volgens het ministerie van Economische
Zaken is de stijging sedert 15 december vorig jaar precies 15 procent.
Van de goederen en diensten waarvoor het CBS geregeld prijsgegevens
verzamelt, gaf 57 proeent een stijging te zien tussen 15 april en 15 mei. De
invloed op het totaalindexcijfer daarvan was 0,7 pet. Wat er onder meer
duurder werd: aardappelen, koffie, rundvlees, electriciteit, kinder
schoenen, verpleging, tweedehands auto's en benzine.
Goedkoper werden onder meer verse groenten, eieren en dames- en
meisjeskleding, totaalinvloed op het eindcijfer 0,3 pet.
Dokter Van den Bergh wordt er van
beschuldigd dat hij "zonder klem
mende noodzaak" bij een Duitse
vrouw een zwangerschap van meer
dan drie maanden heeft afgebro
ken.
Omdat het verbreken van langdu
rige zwangerschappen in de kliniek
gewoon doorgaat, zal de officier
van Justitie momenteel een vervol
ging instellen tegen de directeur en
de bestuursleden van Bloemen
hove wegens medeplichtigheid.
Hen wordt "het verschaffen van ge
legenheid en middelen om een
strafbaar feit als abortus te plegen
ten laste gelegd.
Ondanks deze gerechtelijke stap
pen kan de officiër van Justitie nog
altijd de abortuskliniek laten slui
ten en de medische apparatuur in
beslag nemen. "Dit zwaard van
Damocles hangt Bloemenhove nog
steeds boven het hoofd", zei het
ex-KVP-kamerlid Van Schaik gis
teravond.
Sinds vorige week woensdag Kats
minister Van Agt wat hem te doen
staat. "Ik blijf speuren naar moge
lijkheden om aan het functioneren
van de kliniek een einde te maken",
zei hij toen.
Zolang de rechter de knoop niet
heeft doorgehakt, heeft de officiër
van justitie te allen tijde het recht
de En moet daaraan ook meer en
meer aandacht besteed worden,
gang is gezet, kan jaren in beslag
nemen. Er sleept nog altijd een
rechtszaak tegen de
Bloemenhove-kliniek uit 1974. En
kele weken geleden is daarvan het
gerechtelijk vooronderzoek afge
sloten. Gisteren heeft mr. Andreae
„Ze laten weten dat deze vervol
ging wordt voortgezet.
In deze rechtszaak gaat het om de
vraag of de in de Bloemenhove
kliniek verrichte zwnagerschap-
safbrekingen van meer dan twaalf
weken een strafbaar feit opleveren.
In de nieuwe procedure tegen
Bloemenhove wordt gèèn gerech
telijk vooronderzoek ingesteld. De
officiër van Justitie meent vol
doende sterk in zijn schoenen te
staan om de verdachten onmiddel
lijk te laten dagvaarden. "Rauwe
lings", zo noemde het PvdA-
kamerlid Roethof gisteren het op
treden van mr. Andreae. "Het is
normaal dat in een zaak als deze
eerst een vooronderzoek door de
rechtercommissaris wordt inge
steld".
De stappen die de Haarlemse offi
cier van Justitie tegen de kliniek
genomen heeft, zijn voor de
Bloemenhove-kliniek geen aanlei
ding om voorlopig maar te stoppen
met de werkzaamheden, zo maakte
dokter Van den Bergh gisteravond
duidelijk. "We gaan gewoon door".
Sarphatihuis
Kies een Prisma
Keus genoeg.
P R 5 AJ?A
Moderne kwaliteitshorloges
Het medisch tuchtcollege in Am
sterdam heeft gistermiddag twee
artsen uit de hoofdstad van de in
november 1974 door de Justitie ge
sloten abortuskliniek het "Sarpha
tihuis" in Amsterdam, de bevoegd
heid tot uitoefening der genees
kunst ontzegd voor de tijd van zes
maanden. In deze kliniek werd op 9
mei Vestastraat. een 37-jarige Bel
gische vrouw uit Tunrhout, moeder
van vijf kinderen, die meer dan
twaalf weken zwanger was, geabor
teerd. Nog diezelfde dag is zij aan
de bij de behandeling opgetreden
complicatie (bloeding) in het nabij
gelegen Weesperpleinziekenhuis
overleden.
Tegen beide doktoren diende de
