Bezwaren tegen nieuwe provincie-indeling
"EEN PROVINCIE LEIDEN
VORMT EEN MOOI GEHEEL"
Jongste ontwerp:
Alkemade en
Dordrecht in één
mini-provincie
Burgemeester De Vreeze van Warmond
ZATERDAG 29 MEI 197i
In de maand juli van het vorig
jaar verscheen van het Ministe
rie van Binnenlandse Zaken de
nota "Concept ontwerp van de
wet Reorganisatie Binnen
lands Bestuur". Een nota,
waarin het noodzakelijk werd
geacht tot een bestuurlijke her
indeling van het land te komen.
Het aantal provincies zou hier
bij worden opgevoerd tot een
aantal van 26. Met deze nieuwe
indeling wilde het Ministerie in
eerste instantie komen tot een
betere verdeling van bevoegd
heden en taken tussen ge
meente en provincie, iets dat
weer een decentralisatie van de
rijkstaken tot gevolg zou moe
ten hebben. In dit ontwerp be
vond zich ook de mini-
provincie Leiden.
In februari dit jaar kwam er een
tweede nota uit, welke gezien
kon worden als. een vervolg op
de eerder genoemde nota.
Hierin werd voornamelijk de
voor te stellen schaalkeuze en
begrenzing gedeponeerd. Tot
een ieders verbazing bleek uit
deze nota, dat het oorspronke
lijk vastgestelde aantal van 26
provincies was teruggebracht
naar 24. De mini-provincies
Leiden en 't Gooi waren in dit
laatste ontwerp niet meer op
genomen. In grote lijnen kwam
het hier op neer, dat Leiden by
de provincie Haaglanden en 't
Gooi bij de provincie 't Gooi en
Eemland ingedeeld zou wor
den. Een ontwikkeling die veel
stof deed en nog steeds doet
opwaaien.
Het grote bezwaar van de beide
nota's is, zo blykt uit tal van
reacties, dat zij niet genoeg
duidelijkheid verschaffen om
trent de reden van het schrap
pen van de twee afzonderlijke
provincies en bovendien erg
vaag blyven in de omschrijving
van het toekomstige taken
pakket van de gemeenten. De
taken van "de provincie
nieuwe stijl" zijn in vier groe
pen te onderscheiden. Te we
ten: a. van origine gemeente
lijke taken, b. taken die thans
by de provincie berusten, c. een
aantal» rijkstaken en d. niet van
andere bestuursorganen af
komstige taken.
Prof. De Smidt, hoogleraar in de
Sociale Geografie in Utrecht
tevens voorzitter van de Pro
vinciale Raad voor de Ruimte
lijke Ordening in Zuid-Holland
zegt hierover. "Naast het feit,
dat de nota's erg vaag blijven
heeft Minister De Gaay Fort
man de fout begaan, alleen een
negatieve lijst op te stellen, wat
betreft de verdeling van het ta
kenpakket voor de gemeenten
zelf. Deze lijst vertelt enkel
welke taken de gemeenten zul
len gaan verliezen, niet welke
behouden zullen blijven en
welke er bij zullen komen. Daar
komt nög bij, dat de gemeente
altijd een sterke stem in de
Kamer heeft gehad, terwijl de
provincie altyd een "yle zone"
is geweest in diezelfde Kamer.
Verschillende gemeenten zijn nu
bang, dat ook deze rol op den
duur van ondergeschikt belang
zal zijn". Ook de vraag wat het
uiteindelijke hoofddoel van ie
dere nieuwe provincie zal zyn,
is er volgens De Smidt de oor
zaak van, dat velen zich wan
trouwend opstellen tegenover
het nieuwe ontwerp. Er zyn, zo
zegt De Smidt, twee mogelijk
heden: het modale principe
(verzorgingsmodel). waarbij
men het gebied onder andere
wil gebruiken voor de vestiging
van industrieën en andere
bouwprojecten of het zonale
principe, een model, dater naar
streeft de huidige toestand te
behouden.
Bij het besluit de provincie
Zuid-Holland te splitsen in
drie, in plaats ,van vier. mini-
provincies, lijkt met name de
stem van Gedeputeerde Staten
van beslissende invloed te zijn
geweest. Zij gaan er van uit dat
de indeling moet worden afge
stemd op de taken en bevoegd
heden, die aan de provincie
worden opgedragen. De pro
vincies nieuwe stijl zullen zich
volgens Gedeputeerde Staten
moeten gaan bezighouden met
de planning en coödinatie van
het beleid en slechts bij uitzon
dering met uitvoerende taken.
Tegen deze achtergrond komt het
provinciaal bestuur tot het
voorstel Zuid-Holland in drie
(grootst mogelijke minderheid)
of liever nog in twee (kleinst
mogelyke meerderheid) aparte
provincies te verdelen. De
drie-deling, waarvoor de minis
ter nu gekozen heeft is min of
meer ook terug te vinden in de
nota "Alternatieven en Varian
ten", een nota ter voorberei
ding op de streekplannen
Zuid-Holland west en Zuid-
Holland oost, en ook afkomstig
van Gedeputeerde Staten.
Het dagelijks bestuur heeft deze
nota uitgebracht als reactie op
de visie van minister Gruijters
in de Verstedelingsnota. GS
zien, in tegenstelling tot de me
ning van de minister, meer heil
in het opstellen van één streek
plan voor de gebieden Zuid-
Holland west, welke praktisch
overeenkomt met de plannen
provincie Haaglanden, waarin
dus Den Haag, Leiden en Delft
liggen en Zuid-Holland oost
(provincie 't Groene Hart"
met Alphen, Gouda en Dord
recht).
Met dit laatste plan van Minister
De Gaay Fortman lykt dus de
nadruk te liggen op de proble
matiek, die zich met name op
het gebied van de Ruimtelijke
Ordening afspeelt tussen Lei
den en Den Haag. De bestaande
verschillen tussen deze twee
regio's worden in dit verband
vergeten- naast het feit dat er al
een grote samenhang bestaat in
de oorspronkelijke geprojec
teerde provincie Leiden, of
zoals sommigen liever horen,
provincie Rynland.
Ook de financiële kant van de to
tale reorganisatie vormt voor
diverse personen en instellin
gen een bezwaar. Het staat nu
eenmaal buiten kijf, dat de
reorganisatie enorme finan
ciële consequenties met zich
mee brengt, hetgeen van ver
schillende kanten negatieve
reacties heeft opgeroepen. Een
van die negatieve geluiden
komt uit Lisse. Burgemeester
Berends noemt het gehele plan
geldverslindend.
"De voordelen wegen niet op
tegen de nadelen", aldus de
heer Berends. "Komt er toch
een provincie nieuwe styl, iets
wat ik toch wel verwacht van
wege het vele werk dat er al aan
besteed is, dan zal Lisse de fi
nancieel minder krachtige ge
meenten moeten gaan steunen
en daar voel ik eigenlyk weinig
voor", luidt het betoog van de
Eerste Burger van Lisse. Niet
alleen in Zuid-Holland bestaan
er twijfels rond de nieuwe be
stuurlijke indeling, ook de in
deling van Noord-Brabant
roept vele vragen op: ("Zijn
hier echt vyf mini-provincies
nodig") en natuurlijk is ook het
Gooi niet erg gelukkig met de
huidige plannen.
Uiteindelijk dus een concept
ontwerp dat enorm veel ondui
delijkheden heeft geschapen
en mede daardoor gezien kan
worden als een meerjarenplan
(tien?) Eén troost, over het
vaststellen van de huidige pro
vincie indeling heeft men meer
dan honderd jaar gedaan. Dat
deze huidige provinciale inde
ling, in bepaalde gevallen,
momenteel verre van ideaal
functioneert en daardoor ook
schreeuwt om een goede oplos
sing zal voor ieder toch een
duidelijke zaak zijn.
Steden die volgens het laatste ontwerp tot de provin
cie Haaglanden zouden gaan behoren:
Den Haag, Leiden, Noordwijk, Noordwijkerhout,
Lisse, Sassenheim, Voorhout, Warmond, Oegstgeest,
Rijnsburg, Katwijk, Valkenburg, Leiderdorp, Zoe-
terwoude, Leidschendam, Voorschoten, Wassenaar,
Zoetermeer, Pijnacker, Nootdorp, Voorburg, Rijs
wijk, Delft, Schipluiden, Maasland, de Lier, Waterin
gen, Naaldwijk, 's Gravenzande, Gravanzande, Mon
ster.
Steden, die oorspronkelijk bij Leiden waren inge
deeld. maar nu niet méér in dezelfde provincie als
Leiden zitten, zijn: Nieuwkoop, Zevenhoven, Nieuw-
veen, Ter Aar. Alphen aan den Rijn, Leimuiden, Rijn-
saterwoude, Woubrugge, Koudekerk aan den Rijn,
Hazerswoude, Alkemade.
Deze laatste steden zouden dus deel uit gaan maken
van de "provincie nieuwe stijl" Midden Holland ook
wel het Groene Hart genoemd.
Door
Adriaan
Brandenburg
hebben voor de streek dan
wanneer dit gebied zou wor
den opgedeeld in vier afzon
derlijke stukken. Anderen
beschouwen dit echter als een
soort van "struisvogelpoli
tiek." De Leidse wethouder
Van Aken: "Ook al ontstaat er
alsnog een mini-provincie
Leiden, er zal sowieso ge
streefd worden naar een be
houd van de natuur. Maar het
valt nu eenmaal niet te ont
kennen, dat in zekere geval
len er gebouwd dient te wor
den. Je mag niet alles van een
kant gaan bekijken". "In een
regionaal overleg orgaan
zouden dit soort zaken mooi
aan de orde gesteld kunnen
worden", aldus Van Aken.
Door het Intergemeentelijk
Overlegorgaan Rijnstreek
wordt net als door Gedepu
teerde Staten van Zuid-
Holland gesteld, dat een twee-
of driedeling van de provincie
Zuid-Holland voor de hand
ligt. Binnen de mogelijk
nieuwe provincie Midden-
Holland zijn de meningen
over begrenzing van het ge
bied echter nogal verdeeld.
Zo gaan er binnen de regio
Alphen stemmen op, om toch
maar in een provincie samen
met Leiden te zitten. Het
overlegorgaan Drechtsteden
wenst ook geen deel uit te
maken van de provincie
Midden-Holland. Zy geven de
voorkeur aan een afzonder
lijke provincie "De Drecht
steden". En het intergemeen
telijk overlegorgaan
Midden-Holland verwerpt de
voorgestelde- samenvoeging
met Gouda en de Drechtste
den.
Uit de verschillende reacties,
die zyn losgekomen na het
voorstel ook een provincie
Midden-Holland in te voeren
kan de conclusie getrokken
worden, dat we hier te maken
hebben met een heterogeen
gebied, een gebied waann de
samenhang ontbreekt of al
thans moeilijk te vinden is.
Naast de mini-provincies Haag
landen en Rijnmond, zou
Midden-Holland de derde
provincie moeten gaan wor
den, volgens het laatste ont
werp, waarin Zuid-Holland in
de toekomst wordt opge
deeld. In de provincie-
nieuwe-stijl Midden-Holland,
ook wel 't Groene Hart" ge
noemd zouden plaatsen ko
men te liggen als Alphen aan
den Rijn, Gouda en ook Dor
drecht. Met het instellen van
een provincie Midden-
Holland wil het Ministerie
van Binnenlandse Zaken in
eerste instantie pogen de
groene kern van de randstad
te behouden.
Prof. De Smidt 'Ais minister
De Gaay Fortman een pro
vincie 't Groene Hart wil in
stellen, dan horen daar na
tuurlijk nooit de Drechtste
den by. Deze plaatsen zijn
voor een groot deel afhanke
lijk van Rynmond en in de
laatste plannen staat dit ge
bied hier geheel los van. De
Drechtsteden zullen zich
daardoor op noordelijk gele
gen gebieden moeten gaan
concentreren, dus precies het
"groent; hart" in".
Ook Gouda, aangemerkt als
groeistad in de Verstede
lingsnota maakt zoals gezegd
deel uit van dit gebied, kor
tom, na verloop van tyd zal de
naam van de nieuwe provin
cie, 't Groene Hart, waar-
schynlyk veranderd moeten
worden in 't Grijze Hart. Juist
daarom is het zo vreemd dat
een plaats als Alphen aan den
Ryn geen deel uit gaat maker
van een provincie waarin ook
de stad Leiden zich bevindt.
En dit met name vanwege het
toch grote verband, dat er
tussen de beide gemeenten
bestaat.
Voorstanders van een provincie
Midden-Holland verwachten,
dat het instellen van een pro
vincie voor het groene hart
minder nadelige gevolgen zal
"Mede op grond van de ontvan
gen commentaren menen wij,
de aanvankelijk onderscheiden
gebieden rond 's Gravenhage
en Leiden in een provincie te
moeten indelen". Zo staat het
letterlijk in de nota "Indeling
van het land in provincies
nieuwe stijl."
Burgemeester De Vreeze van
Warmond reageert op deze stel
ling als volgt: "Er wordt teveel
naar de reacties van de mensen,
die voor een provincie groot
Den Haag zijn gekeken en te
weinig geluisterd naar de me
ningen van mensen, die stelling
nemen voor een afzonderlijke
provincie Leiden". Voorts wijst
burgemeester De Vreeze op de
plotselinge ommezwaai van de
Minister, welke nauwelyks
gemotiveerd genoemd kan
worden, en noemt de nieuw
voorgestelde provincie Haag
landen veel te groot.
Tedere provincie nieuwe stijl
moet er een zijn. waarvan de
structuur is afgestemd op de
juiste omgeving. Leiden vormt
precies het centrum van een
dergelijk gebied. Bij een pro
vincie Haaglanden, met Lei
den, is de kans enorm groot dat
er een provincie ontstaat,
welke op den duur een log ap
paraat zal worden."
Net als burgemeester De Vreeze
ziet ook de Leidse wethouder
van Economische Zaken de
heer Van Aken het gevaar, dat
de problemen van Leiden naar
de achtergrond zullen verhui
zen als Leiden deel uit gaat ma
ken van de provincie Haaglan
den. Van Aken: "Daar komt bij
dat Den Haag een soort hege
monie heeft op het gebied van
de Ruimtelijke Ordening in de
eigen en omliggende regio's,
wat minder prettige gevolgen
voor Leiden kan hebben."
Als eerste vereiste ziet Van Aken
echter de totstandkoming van
een wat hij noemt "regio-
overleg-orgaan." "Er is in dit
gebied een grote behoefte aan
bestuurlyk overleg. Is dit or
gaan eenmaal in het leven ge
roepen, dat kan alsnog een in
gewikkelde zaak als de nieuwe
bestuurlijke indeling aan de
orde gesteld worden; ik zie dit
echter als een punt dat pas op
de lange termyn een rol kan
gaan spelen." Overigens zal de
gemeente Leiden wel een
pleitnota ontwerpen om alsyog
de minister te bewegen een
mini-provincie Leiden in het
leven te roepen.
Tot de grote voorstanders van
een provincie Rijnland (Lei
den) behoort ook de Kamer van
Koophandel van Rijnland. Mr
H.A.C. Brandei horst secretaris
van de Kamer van Koophandel
noemt het grote voordeel van
een provincie Rijnland, de
grootte van het gebied. "Dit
omvat tevens het terrein dat op
dit moment ook onder ons be
heer valt. By het jongste plan
wordt "ons gebied" in drieën
gehakt, iets dat het werk er niet
eenvoudiger op zal maken. Ik
krijg ook het idee, dat ze in Den
Haag niet weten, wat zich
precies in onze regio afspeelt
Er heerst hier gewoon een heel
andere mentaliteit: neem al
leen maar de vele agrariërs, die
er hun bestaan vinden. Eco
nomische. sociale en culturele
verschillen tussen Den Haag en
Leiden zyn zeker over het
hoofd gezien aldus de
heer Branderhorst.
Prof. dr. Smidt, voorzitter van de
Provinciale Raad voor de
Ruimtelijke Ordening is van
mening dat met het nieuwste
ontwerp Leiden eindelijk ver
lost zal worden van de moei
lijke omstandigheden, waarin
het nu verkeert. Er ontstaat
volgens hem met de provincie
Haaglanden een derde "pro
bleemgebied" in ons land, zo
dat de regering er automatisch
meer aandacht aan zal gaan be
steden.
Prof. De Smidt gelooft ook niet,
dat Leiden de capaciteiten
heeft om als hoofdstad van een
provincie te functioneren.
Burgemeester De Vreeze van
Warmond vindt dit een uit
spraak, die volkomen uit de
lucht is gegrepen. Hy zegt: "We
hebben te maken met een pro
vincie Leiden en niet met de
stad Leiden".
De provincie Leiden vormt ook
volgens burgemeester De
Vreeze juist zo een mooi geheel.
"Langs de Ryn en in Alphen is
voldoende plaats voor nieuwe
bouwprojecten. Leiden kan
worden beschouwd als cultu
reel middelpunt en langs de
kust zyn er de recreatieve mo
gelijkheden. Ook bij Voorhout
zijn er nog enkele bouwlokaties
vrij".
In de "Uitgangspunten van de
gemeente Leiden met betrek
king tot de reorganisatie bin
nenlands bestuur" wordt te
recht gewezen op:
beslaande maatschappelyke
samenhangen binnen het
gebied:
de vele verzorgingskernen die
het gebied bevat;
de zelfstandige positie, die het
door de verscheidenheid aan
functies, kan innemen.
In deze uitgangspunten van de
gemeente Leiden wordt tevens
gewezen op de belangen van
tegengestelde aard. die er be
staan tussen Den Haag en Lei
den, met name ten aanzien van
de werkgelegenheid, volks
huisvesting en op agrarisch ge
bied. Voorts wordt de nadruk
gelegd op de samenhang tus
sen Leiden en Alphen. Tussen
deze twee gemeenten zouden
legio afspraken bestaan, die
met een niet invoeren van een
provincie Rynland alle op losse
schroeven komen te staan.
De reden dat vele gemeenten uit
de regio Leiden toch afwyzend
tegenover de provincie-
nieuwe-stijl staan lijkt niet de
financiële positie van Leiden te
zyn, maar meer onwetenheid
betreffende het toekomstige
takenpakket. Er is eens door
iemand gezegd bij wijze van
grap, dat de gemeenten alleen
nog maar mogen beslissen over
de naam van de straatburcye^
Op dit moment begint het er
echter op te lyken dat dit zelfs
serieus genomen wordt als men
sommige reacties goed beluis
terd.
Het wdïdt dus hoog tyd, dat het
Ministerie van Binnenlandse
Zaken eens precies gaat vast
stellen wat de decentralisatie
van het takenpakket voor zo
wel provincie als het Ryk in de
toekomst zal gaan inhouden.
Burgemeester De Vreeze
