'Een brug te ver'
j filmkarwei van
122,5 miljoen dollar
LEZERS SCHRIJVEN
(gjwntfaW...
...en gisteren
toegelicht
nog 5 dagen
23 april t/m 2 mei, RAI-Amsterdam.
/fjflDIQ programma
Opnamen in Deventer begonnen
Onbegrijpelijke
tv-recensie
Decadentie en romantiek
bij cle Sadista Sisters
met hééél veel nleuwf |es
DUITSE TV
PAGINA 5
1INSDAG 27 APRIL 1976
DEVENTER In Deventer zijn gisteren de opnamen begonnen van de film ,Een brug te
ver over de slag bij Arnhem in 1 944. Onder leiding van regisseur Richard Attenborough
werden tijdens ruim vier uur filmen twee korte shots" (scènes) vastgelegd. Het waren
opnamen van Nederlandse figuranten, die op een café-terrasje gezeten een troep sjofele
Duitse soldaten op de terugtocht zagen, en van een verzetsman en zijn zoontje die ook
naar de Duitsers keken.
Voor Levine betekent „Een brug te
ver" het grootste project dat hjj tot
nu toe heeft ondernomen. In totaal
zal hy 2.5 jaar met de film bezig zijn
en „Dat is eigenlijk te veel als je 70
bent". Het budget van de film is niet
I precies bekend „bij een film weet
[je nooit wat er mis kan gaan"
1 maar wordt geschat op 20 tot 25 mil
joen dollar. Levine persoonlijk ver
wacht dat het op 22.5 miljoen zal
uitkomen, „als er geen ongelukken
gebeuren".
Hy is optimistisch. „In Richard
1 Attenborough heb ik een regisseur
die goed kan organiseren. Dat moet
bij zo'n grote film als deze, wil de
zaak niet uit de hand lopen". „De
film telt honderd belangrijke rollen
(„Speaking parts"), voor de allerbe
langrijkste is een keur van interna
tionale acteurs en actrices aange
trokken. Het is niet moelyk ze te
krijgen", zegt Levine. „Het script is
erg goed. Toen bijvoorbeeld Robert
Redford het script las. vroeg hij om
de rol van één van de commandan.
ten van de luchtlandingstroepen".
Levine viel gisteren op door zijn
fraaie wandelstok: zwart, met als
knop een grote goudkleurige „brug
van Arnhem". De knop is niet van
goud zo laat Levine weten. Hij heeft
de stok enige tijd terug als verjaars
cadeau van een kennis gekregen.
Sterren
De hoofdrollen in „Een brug te
verworden vertolkt door, in alfabe
tische volgorde. Dirk Bogarde, James
Caan. Michael Caine, Sean Connery,
De 'Duitsers' trekken ontredderd terug, een scène uit de film Een brug te ver', waarvoor gisteren in Deventer de eerste op
namen zijn gemaakt.
De grote internationade sterren die de hoofdrollen in de film ver-
vullen komen in een later stadium van de ojSiamen pas in actie.
Voorlopig zijn het slechts Nederlandse figuranten, die kort geknipt
en gekleed volgens de mode van 1944 of als soldadt, tientallen ma
len van a naar b lopen, totdat het eindelijk naar de zin van de re
gisseur is. Voor vele figuranten valt het internationade filmbedrijf
hard tegen, de verzuchtingen over het trage tempo en de eindeloze
i herhalingen zijn niet van de lucht.
De werkzaamheden voor de spec
taculaire gebeurtenissen in de film
'zijn echter al in volle gang. By de
brug waar het om gaat worden van
hout en gips huizen gebouwd, die na
|besohildering niet van echit zijn te
onderscheiden. In een fabriek op een
industrieterrein in Deventer worden
de grote zweefvliegtuigen gebouwd,
die de echte slag en straks ook in de
film troepen en voertuigen vervoer
den. Daar komt ook het materiaal
(tanks, jeeps en ander oorlogstuig)
binnen.
Ook de Deventer brug heeft een
face-lift gekregen, zodat deze een
vergelijking met die in Arnhem kan
doorstaan. Producer Jeseph E. Le
vine vertelde gisteren dat hy de
brug hoogst persoonlijk heeft uitge
zocht. In Arnhem kon de film niet
worden gemaakt, omdat de brug niet
voor het verkeer kan worden afge
sloten en „Arnhem zelf op New York
lijkt", aldus Levine. Hy is toen in
een gehuiu-de helikopter geklommen
en op zoek gegaan naar een brug die
er op leek en die bovendien voor het
verkeer kon worden afgezet. In De
venter kon dat: er ligt een andere
brug vlakby.
Elliott Gould. Gene Hackman, An
thony Hopkins, Hardy Kruger, Sir
Laurence Olivier, Ryan O'Neal. Ro
bert Redford. Maximilian Schell en
als laatste aanwinst Liv U11-
mann.
Naast de rolbezetting had Levine
ook grote moeilijkheden met de tech
nische en materiële voorbereidingen:
behalve het vinden van de brug, het
by elkaar brengen van alle beno
digde materiaal, de 1.500 figuranten,
de 250 teohnici, het bouwen van spe
ciaal oorlogstuig. „We hebben hon-
derd Jeeps moeten kopen, dat was
het minst duur. Van over de hele
wereld hebben we tanks, kanonnen
en vliegtuigen by elkaar gebracht. In
de hele wereld is geen zweefvliegtuig
meer te vinden dus moeten we ze
zelf bouwen".
Uiteindelijk moeten de inspannin
gen leiden tot een film van ongeveer
twee uur en drie kwartier. „Dat kan
tegenwoordig", aldus William Gold
man, de scenario-schrijver. „Sinds
de Godfather (drie uur lang) weten
we dat de mensen ook by een lange
film blyven zitten, als de film maar
boeit. „Goldman heeft het boek Cor
nelius Ryan omgewerkt tot een ver
zameling van ruim vierhonderd ver
schillende scènes. In het script zyn
behalve de dialogen ook decor- en
andere aanwijzingen opgenomen.
Goldman heeft naam gemaakt als
de scriptschrijver voor „Butch Cas.
sidy" en zeer recent ,A11 the pre
sident's men" over de Watergate-af
faire. Hy heeft de beschrijving van
de luchtlandingen omgewerkt tot
spectaculaire scènes, waarin honder
den parachutisten (amateurs, maar
ook militairen uit verschillende lan
den) afspringen met in hun midden
camera'lieden die al vallend opna
men maken.
Regisseur Richard Attenborough (rechts) in ge
sprek met producer Joseph Levine tijdens de eerste
opnamedag voor de oorlogsfilm 'Een brug te
ver' in Deventer.
Goldman over de film: „Het is de
best voorbereide film die ik tot nu
toe heb gemaakt. De omvang van
het geheel is verbijsterend: zoveel
mensen, zoveel materieel". Eén van
de grote moeilijkheden by het
schrijven van het filmverhaal, was
om het logisch en begrijpelijk te hou
den. „Iedereen in Nederland en En
geland weet wel iets van de slag by
Arnhem. Voor Amerikanen ligt dat
anders. De bijdrage van de Ameri
kaanse troepen in de slag is nooit
goed weergegeven. By het in elkaar
zetten van het filmverhaal moest ik
zo te werk gaan, dat een Amerikaan
se leek het kan begrijpen", aldus
Goldman.
Daarom moest er zeer streng gese
lecteerd worden in het enorme aantal
feiten dat Ryan in zyn boek op
somt. Desondanks verplaatsen de
handelingen zich voortdurend: van
Arnhem naar Duitsland, van Duits
land naay Engeland, en naar Bra
bant.
Behalve in Deventer zal ook wor
den gefilmd op plaatsen waar echt
gevochten is: Nijmegen, de landings
gebieden. Amerikaanse en Britse
commandanten die de slag overleef
den, hebben het script doorgelezen
op fouten en foutjes. Producer Le
vine hoopt dat zyn film vooral Jon
geren zal trekken: „Dan kunnen die
een indruk krijgen van hoe het ge
weest moet zyn".
Met belangstelling en toenemend res-
pekt keken we naar de film die de
firma Wijsmuller onlangs liet ma
ken tijdens het bergen van een enor
me ertstanker. Wat een fascinerend
bedrijf en wat een durf en volhar
ding van de mannen die dit karwei
klaarden. Zoiets had een uitzending
van 'Mission Impossible' kunnen zijn.
Daarom vind ik de recensie van Paul
van Beckum hierover zo onbegrij
pelijk. Hij had er namelijk geen goed
woord voor over. Ik kreeg uit zijn
geschrijf de indruk dat hij zulke na-
tionalistisch getinte onderwerpen af
keurt, het niet kan hebben dat 'het
rood, wit en blauw fier wappert' in
combinatie met het oranje. En waar
om moet er dan in één adem een
'hechte christelijke natie' bij wor
den genoemd? En mag de NCRV met
het uitzenden van zo'n film niet re
kening houden met de smaak van
haar leden?
Ik ben van mening dat 'onze huidigs
gestroomlijnde maatschappij' wel de
gelijk ruimte biedt aan tv-uitzendin
gen van dit gehalte.
Laten er van zulke stoere verrich
tingen, die getuigen van groot vak
manschap, maar meer films ver
schijnen. Daar heeft het Nederland
se volk meer aan dan schiet- en sex-
vertoningen op de beeldbuis. Dat men
'een unieke kans om de menselijke
aspecten van de zeesleperij te ver
beelden liet liggen' was een opmer
king, die' m.i. kant noch wal raakte.
'Wat waren dat voor mensen, die an
no 1976 onder barre omstandighe
den vaak met gevaar voor eigen le
ven stormen trotseerden?' Mijnheer
van Beckum, dat waren mensen, Ne-
dei landers, die volbrachten wat ner
gens anders werd aangedurfd.
Waarom heeft u zich eigeniyk niet in
even afbrekende bewoordingen uit
gelaten in uw aankondiging van de
tv-bewerking door de AVRO van
Jan de Hartogs 'Hollands Glorie?'
Is die glorie van Holland dan wel
goed in uw ogen?
L.H. Bokma
Nachtegaallaan 14
Leiden.
LEIDEN Wanneer je kunt
constateren, dat een verrassend
groot aantal grappen en „dirty
jokes" bij het publiek niet in het
verwachte laoheffect resulteren,
ben Je automatisch geneigd te
veronderstellen, dat het publiek
om andere, dan zuiver verbale en
dramatische redenen naar het
LAK-theater is gegaan. De aan
plakbiljetten van de show van de
Sadista Sisters vertoonden veel
vrouwelijk schoon c.q. bloot, dat
in het theater zeer frequent be
dekt bleek door body-stockings.
Het gedeelte van de bezoekers
dat de Engelse taal niet machtig
is (de Sadista Sisters en de mu-
ADVERT ENTIE
Alles over mode, voeding, doe-'t-zelf, bouw en
verbouw, interieur, keukens, cosmetica,
de tuin, bloemen, vakantie
Leuk aangekleed met hapjes en drankjes
en veel andere attracties.
Kom dat nou 's gezellig samen bekijken.
Op de Huishoudbeurs.
Dagelijks geopend van
10.00-17.00 en van
19.00-22.30 uur.
Ook op Koninginnedag.
Op zondagen alleen van
10.00-17.00 uur.
Entree f 5,- per persoon.
Kinderen tot 14 en groepen
boven de 25 personen f 3,50.
Gratis parkeerruimte.
zikanten komen uit Londen),
dreigde dus reeds by voorbaat te
leurgesteld te worden. Voor de
overige bezoekers gaven de „Sa
dista Sisters" vaak rake persifla
ges op de geboortecultus, „The
Electric Birth", de huwelyks-
ceremonie en de seksuele verdwa
zingen. „Decadent Taint" was
een sprekend voorbeeld van de
decadente sfeer, die gedurende
de gehele show wordt uitgedra
gen. Wanneer men overigens bij
na lieftallige en tevens vaak
schokkend banale meisjes zeer
dubieuze dingen ziet -doen met
komkommer en banaan, vraag
je Je af. of die banaliteit achter
de coulissen wordt voortge
zet. Maar daar blijken de Sadis
ta Sisters, t.w. Teresa D'Abreu,
Judith Alderson, Linda Marlo
we en Jacky Tayler een verras
send ingetogen indruk te maken.
Waarmee weer eens bewezen is,
dat het toneel een rechthoekig
plankier is. waar decadentie en
romantiek hand in hand gaan.
De grens van die decadentie en
die romantiek is de kleedkamer.
De acteurs en actrices anti
chambreren daar in de weten
schap, dat zij op de drempel
staan van twee werelden: het to
neel en de zaal.
Gisteravond een overvolle zaal,
want er zaten ongeveer 280
nieuwsgierigen op elkaar geperst.
A. C. KOEKEBAKKER Jr.
NEDERLAND I
18.15
I.es Gammas (Teleac)
18.45
TV-informatie voor Spanjaarden (NOS)
19.05
Mash (AVRO)
19.30
Geheimen der zee (AVRO)
20.20
Udo Jürgens (AVRO)
20.40
300 jaar na de Ruyter (AVRO)
21.35
Journaal (NOS)
21.50
De scherpschutter, speelfilm (AVRO)
23.15
Ontdek je plekje (AVRO)
23.20
Ned Astma Fonds (Socutera)
23.30
Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.15
Paudus de boskabouter (NOS)
18.55
Journaal (NOS)
19.05
De geheime schatten van de Rode Zee (NCRV)
19.30
Tweekamp (NCRV)
20.20
Journaal (NOS)
20.25
De gebroeders Lautensack (NCRV)
21.20
NCRV-Minivoetbalshow (NCRV)
22.10
Ilier en Nu (NCRV)
22.50
Vanavond het Hoogeveens Christelijk Mannenkoor
„HCM" (NCRV)
23.05
Den Haag vandaag (NOS)
23.20
Journaal (NOS)
„Ik houd zoveel van dieren, dat ik
zelfs een luis die wegzakt in het
oorsmeer van Hans Wiegel zou
redden". Jan Wolkers was gister
avond op bezoek in de KRO-keu-
ken van Berend Boudewyn, en bo
venstaande zin was een van de
eerste die over zyn lippen kwam.
Geen slechte tekst in een pro
gramma dat zich afspeelt rond
het bereiden van een smakelijke
salade. En natuurlijk bleef het
niet by oorsmeer alleen. Wie Wol
kers (of zyn boeken) een beetje
kent, zal rich er niet over hebben
verbaasd dat de schrijver nog veel
meer hartige onderwerpen aan
sneed.
Met die keuken van Boudewyn is
het, in het algemeen, een beetje
vreemde zaak. Aan het begin van
het seizoen, toen de formule voor
dit programma bekend werd ge
maakt. dacht ikdit wordt een
topper. Dat werd liet niet, om di
verse redenen. De affaire drijft
uiteraard erg op de gast. Als diens
conversatie tegenvalt, dan zakt
het programma snel weg. Dat is
een paar keer gebeurd, bijvoor
beeld met Juliette Greco en met
Donald Pleasence. Maar als Je
iemand als Peter Sellers over de
keukenvloer hebt (ook dat is ge
beurd), dan kan er eigenlijk niets
meer misgaan.
Het gesprek met Jan Wolkers was
voor mijn gevoel het beste in de
serie, voor zover ik alles gezien
heb dan. Een van de belangrijkste
redenen is, dat Wolkers zo'n oer-
Hollandse spreker is. We weten al
lemaal waar hij het over heeft,
als het gesprek gaat over Rottu-
meroog, Eddy Christian! Gerard
van het Reve of Godfried Bo-
mans. Dat ligt bij iemand als zo'n
Engelse acteur Pleasence natuur
lijk heel anders. En hoewel Be
rend Boudewijn de Engelse taal
uitstekend beheerst, lijkt hij me
in gesprekken met „landgenoten"
(Nederlanders dus) toch meer op
zijn gemak.
Jan Wolkers is natuurlijk een heel
dankbare gast in een interview-
programma: hij praat wel, het
kan niet schelen waar het over
moet gaan. Over zielige zeehond
jes vanzelfsprekend, maar ook
over blonde wijven, die door de
oermens Wolkers naar zyn hol
worden gesleept (dat zou dan het
beeld zijn dat „het publiek" van
hem heeft), over de criteria en
frustraties van sommige litera
tuurcritici over geld. religie,
doodgaan, kippen, ouderdom, Pe
ter Lorre, Jan Cremer, en nog een
paar honderd andere onderwer
pen. Over kinderen zei hij: „Kin
deren zijn het allerbelangrijkste
in je leven", een stelling die best
nog wat toegelicht had mogen
worden, maar dat kwam er niet
van.
GERARD PAQUES
Vanavond om 19.30 uur via Nederland II is de dertigste en
laatste uitzending van dit seizoen te volgen van de middel
bare scholierenquiz „Tweekamp". In deze uitzending zal wor-
de?i beslist wie zich de winnaar mag noemen van deze win-
terserie. Tegen elkaar aan treden de teams van het Rijnlands
Lyceum uit Wassenaar en het Bisschoppelijk College uit Roer
mond.
Een kwartiertje relaxen met Udo Jürgens. Dit aldus de
AVRO bij de aankondiging van „Udo Jürgens", Nederland I
om 20.20 uur. Het gaat hier om een mini-show vaii de Oos
tenrijker, uitgebracht door de Duitse Saarldndischer Rund
funk.
Michiel de Ruyter weer in het nieuws. Ook de AVRO gaat om
20.40 uur op I nader in op de heldendaden van destijds en
de positie van Nederland als zeevarende Jiatie van drie eeu
wen geleden en de huidige positie. Joop Scheltens tekent voor
,,300 jaar na De Ruyter".
DINSDAG 27 APRIL
Hilversum I
PP: 18.19 Uitzending van het GPV.
AVRO: 18.30 Nws. 18.41 Is inflatie
onvermijdelijk. 19.00 (S) Kwintet Cees
Smal. NOS: 19 15 Accoord. AVRO: 20.00
Vanavond. 22.30 Nws. 22.40 Radiojour
naal. 23.00 (S) Kwartet Henk Eiker
bout. 23.20 (S) Er floot een vogel in
de wei. 23.55-24.00 Nws.
Hilversum II
KRO: 18.30 Nws. 18.11 Ech. 18.30
KRO: 18.30 Nws. 18.11 Echo. 18.30
(S) Op vleugels. 18.50 (S) Zin in
muziek. 19.30 Kerk in meervoud.
20.00 Nws. 20.05 Overweging. 20.15 (S)
Kiass. muz. 20.45 (S) Komponist en
radio. 2145 (S) Theater 22.35 (S) Klas
sieke muziek voor piano. NOS: 23.00
Met 't oog op morgen. 23.5524.00 Nws.
Hilversum III
NOS: 18.03 De vakaturebank. 18.10
(S) NOS-Maal. VARA: 19.02 (S) Pop-
rekonstruktie. 20.02 (S( Nashville. 21.02
(S) Jazz en Blues. 22.02 (S) (P)Opdon
der. 23.02 (S) Wachten op middernacht
0.02 (S) Nacht-drle-draai. 2 02 (S)
Help. 4.02 (S) De rode dageraad 5.02-
7.00 (S) Truck, progr. voor vracht-
wagench auf f eurs.
WOENSDAG 28 APRIL
Hilversum I
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Kom er
maar eens uit. (7.30 Nws. 7.41-8.00 Ak-
tua. 8.30 Nws. 8.36-8.45 Gymn. voor de
huisvrouw). 10.00 Van Heinde en Verre.
10.30 Nws. 10.33 (S) Toerja-toernee.
11.45 (Sj Café-chantant. 12.26 Med.
12.30 Nws. 12.41 Aktua. 13.00 (S) Een
mondje Prams. 13.30 (S) Sport na sport
14.00 (S) Specialiteiten a la carte.
15.00 (S) Close-up. (15.30 Nws.). 16.30
(S) Keerpunt. Overheidsvoorlichting:
17.20 Terzake. TROS: 17.30 Nws. 17.32
Aktua-magazlne.
Hilversum II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn
7.20 In de Roode Cirkel. (8.00-8.11
Nws.). 9.35 Waterstanden. 9.40 School
radio. 10.00 Radioweekblad. 11.00 Nws.
11.03 Johan van Minnen - Ombuds
man. 11.15 Even „bij" draaien. 12.00
Borger - Centraal. 13.00 Nws. 13.11
Dingen van de dag. 13.25 Een mid
dagje stoomradio. 16.00 Nieuws. 16.03
Moordbrigade Stockholm. 17.00 (S)
Promenade orkest. RVU: 17.35 We
tenschap in beweging. VARA: 17.55
Mededelingen.
Hilversum III
KRO; 7.02 (S) Drie op Je boter
ham. 9.03 (S) Pep-op-drle. 12.03 (S)
Drie tussen de middag. 14.03 (S) Pop-
kon takt. 16.03 De Hitmeesters.
Hilversum IV
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
woord. 7.08 (S) Te Deum Laudamus. 7.3
(S) Preludium. 9.00 Nieuws. 9,02
(S) Onder sohooltljd. 9.30 Theologi
sche etherleergang. 1.00 Orkest palet.
12.00 (S) Planowerken uit de Roman
tiek. 12.30 (S) Zangers portret. 13.00
(S) In de schaduw van de meesters.
14.00 Nws. 14.02 Hier en nu. 15.00 (S)
Muziek voor Dlaghilev. 1555 (S) In
kleine bezetting. 1640-17.00 (S) Muz.
van eigen tijd.
Duitsland I
17.55-18.00 Journaal (Regionaal pro
gramma: NDR9.30-10.00 Sesamstraat.
18 00 Sport. 18.30 Akt. 18.45 Zandman
netje. 18.55 Nordschaumagazine. 19.26
Frelwillige Feuerwehr. 19.59 Program
maoverzicht. WDR: 8 05 Akt. 9.30-10.00
Scsamstrasse. 18.00 Nws. uit Noord-
rlJnland-Westfalen. 18.05 lm Wilden
Westen, serie. 18.45 Kommissarlat 9. se
rie. 19.15 Akt. 19.45 Wltz um 4tel vor
8). 20.00 Journaal en weerbericht. 20.15
Spelprogramma. 21.00 Erinnerung, ge-
soeelde dokument. 22.15 Filmportret.
23.00-23.30 Journaal en weerbericht.
Duitsland II
17.00 Journaal. 17.10 Filmreportage.
17.40 Akt. en muz. 18.20 Popeye. te
kenfilm. 18.35 Die Enterprise. 19.00
Journaal. 19.30 Der afsehenerregen-
de Fall des Studienrats Adem Juracek,
fi.m 21.00 Journaal. 21.15 Politiek ma
gazine. 22.00 Kultureei magazine. 22.45
Journaal.
België Nederlands
18.00 Ti-ta-tovenaar. 18.05 Wickie de
Viking. 18.30 Informatiebureau. 19.00
Tienerklanken. 19.42 Me<l. 19 45 Jour
naal 20.15 My song to you. 20.50 Ge
zinsprogramma. 21.40 Naakt onder de
wolven. Duitse speelfilm. 23.40-23.55
Journaal met ol.a. Wetstraat.
De zetduivel heeft weer toegesla
gen. Het boosaardige mannetje
heeft namelijk in de krant van gis
teren de jonge Mexicaanse bewe
gingskunstenares Athenea Baker, die
zaterdagavond een voorstelling gaf
in het LAK-theater, vlak onder de
recensie over haar optreden op 80-
jarige leeftijd in een ziekenhuis in
New York laten overlijden.
Dit is niet juist. Het overlij-
densberichtje had betrekking op
de pianist Braikowski, een be
faamd Chopin-vertolker.
