'Die andere weg
moet
er
De blinde vlek
Kerkdiensten
«jjmjiiuuuj'B
„HOE MEER
WE AAN
BEWAPENING
UITGEVEN,
HOE
ONVEILIGER
WE ONS
VOELEN..."
Het beroemde blad
dat alles vertelt.
ZATERDAG 13 MAART 1976
Dr. De Lange over Wereldraad
programma tegen militairisme:
zijn
NOORDWIJK Na 1945 zijn er in de wereld honderd conflicten geweest die men gepro
beerd heeft door middel van oorlog op te lossen. Dr. H. M. de Lange, die verbonden is aan
het interuniversitair instituut „Normen en Waarden" in Rotterdam, ziet in de weg die de
mensheid in de afgelopen 25 jaar heeft gekozen, geen middel dat perspectieven biedt.
Hy maakte eind vorig Jaar, als
afgevaardigde van de Remon
strantse Broederschap, deel uit
van de Nederlandse delegatie
naar de algemene vergadering van
de Wereldraad van Kerken in Nai
robi en was daar voorzitter van
de sectie "sociale vragen". In de
ze sectie werd het vraagstuk van
de vermilitarisering van de sa
menleving, mede door toedoen van
dr. De Lange, een punt van dis
cussie. Dat resulteerde in een be
sluit
bevriende relaties in het buiten
land.
Dr. De Lanee (56) is zich er
van bewust, dat het nadenken over
een, wat hij noemt "ongehoord
gecompliceerde zaak" als oorlog
en vrede, de vervlechting van mi
litair. politiek en economisch
handelen en de gevolgen van een
tomeloze vermilitarisering voorlo
pig meer vragen opwerpt dan ant
woorden geeft.
Maar", zegt hij, "dat moet ons
de algemene vergade- njet verleiden tot berusting en
ring, bestemd voor het centrale een doortrekking van de tradlMo-
oomité van de Wereldraad, om ne)e iyn. Een andere weg laat
een consultatie te beginnen over zjch pas vinden als je het lef hebt,
een vraagteken te zetten achter de
oude weg. Ik zie die andere weg
nog niet. maar toch heb ik het
gevoel dat die er moet zijn. Hoe
meer wij aan de bewapening die
we toch allemaal als "krankzin
nig" ervaren, uitgeven, hoe on
veiliger en onzekerder wij ons voe
len. Het instrument dat ons vei
ligheid moet verschaffen deugt
kennelijk niet".
De Lange beseft ook wel, dat het
een "zaak van lange adem" is.
"Er is nog geen politiek kli
maat. dat gericht is op verande
ringsprocessen. Wat bijvoorbeeld
bij het ontwikkelingsvraagstuk
wèl het geval is. Pas als de we
tenschappelijke bestudering van
vermilitarisering gepaard gaat
met een diepgewortelde moti
vering op dit punt binnen groepen
mensen, ontstaat er een situa
tie waarin politici misschien be
reid zijn van hun plaats te komen
en aan een doorbreking van de
cirkel te gaan denken.
Röling
mogelijk programma tot be
strijding van het militarisme,
naar analogie van het program
ma tegen het racisme.
Het uit 140 leden bestaande
centrale comité zal, naar het
zich laat aanzien, in augustus
van dit jaar beslissen of het nieu
we programma doorgaat. Van be
lang is uiteraard, hoe de kerken
die lid zijn van de Wereldraad op
deze uitspraak van Nairobi rea
geren. In verband daarmee wordt
op 24 april, onder auspiciën van
de secties "internationale vragen"
(voorzitter: mevr. dr. M. Klom-
pé) en "sociale vragen" (voorzit
ter: dr. De Lange) van de Raad
van Kerken in Nederland, een
breed beraad gehouden voor die
organisaties en groepen en een
aantal personen die in deze pro
blematiek speciaal geinteresseerd
zijn. Zoals Kerk en Vrede. Pax
Christi, het Interkerkelijk Vre
desberaad, de Vereniging van
Onderofficieren, aalmoezeniers en
legerpredikanten.
De deelnemers aan deze dag
wordt
Ideeën te komen over hoe zo'n pro
gramma tot bestrijding van het
militarisme er zou moeten uit
zien. Het beraad zal concreet ge
maakt worden in een geordend
stuk. dat aan de twee Nederland
se vertegenwoordigers in het cen
trale comité, mevrouw ds. M.J.
van der Veen - Schenkeveld (ge
reformeerd predikant in Krimpen
aan de IJssel) en dr. A.H. van
den Heuvel (secretaris-generaal
van de Hervormde Kerk), wordt
meegegeven, als een bijdrage aan
de beleidsvorming in dit uitvoe
rend orgaan van de Wereldraad.
Het stuk wordt ook gestuurd naar
Maar zij moeten dan wèl mer-
tevoren gevraagd, met ken dat dit vraagstuk bij hun
mensen politieke prioriteit heeft
gekregen. Een man als de Gro
ningse polemoloog Röling staat
nu nog te alleen, ofschoon de in
vloed van zijn wetenschappelijk
werk in bepaalde groepen zeker
niet onderschat moet worden".
wapenleveranties aan ontwikke
lingslanden. Wat dat betreft we
ten we nauwelijks wat er aan de
hand is".
Belangrijker nog dan een eerste
stap in de richting van wapenver
mindering is, in de visie van dr.
De Lange, het antwoord op de
vraag of wij langzamerhand niet
op een andere manier buitenland
se politiek moeten gaan bedrijven.
"Met elkaar zullen we een
nieuwe internationale politiek en
rechtsorde moeten ontwerpen. Die
zou het bijvoorbeeld mogelijk
moeten maken dat Russen en Po
len hun doodsangst voor de Duit-
ses kwijtraken. Alleen een poli
tiek die gericht is op het aankno
pen van nieuwe relaties zal de
eigenlijke oorzaken van de bewa
pening kunnen wegnemen.Be-
wa pening ontstaat uit vrees.
Twee tot drie generaties zullen
de gevolgen van de oorlog 40—45
moeten meedragen.
Maar elke generatie staat voor
een eigen keuze. We moeten wel
lering trekken uit de geschiedenis,
maar zij hoeft ons niet de les
te lezen. De weg vind je pas
als je hem gaat".
Daadkracht
De Lange pretendeert niet, de
route naar 'n andere manier van
samenleven duidelijk te kunnen
uitzetten, maar hij gelooft wel,
dat Ihet 'n ontwikkeling in fasen
zal moeten zijn. In zijn deze
week gehouden voordracht voor
de interkerkelijke werkgroep
Noordwijk noemde hij er twee:
een bewust afzien van een eigen
kernmacht en het voeren van een
politiek die de Russen niet prik
kelt ("finlandisering").
Hoe komt het toch dat we de
bewapeningsuitgaven zo gemak
kelijk accepteren?
Dr. De Lange: "Omdat we geen
alternatief zien. Een radicale ver
hoging van uitgaven voor de ver
dediging is er bij ons niet ge>
weest. Wat wèl e
zijn de westerse
"Eenzijdige ontwapening zou ik
niet aandurven, maar ik kan
mijn ogen niet sluiten voor de
schaduwkanten aan de manier
waarop wij onze vermeende te
genstanders te lijf willen gaan".
Het Wereldraad-programma tegen
het racisme is niet onverdeeld
gunstig ontvangen. Het veroor
zaakt zelfs breuken binnen de
kerken. Is dat geen aanwijzing
om nieuwe programma's wat voor.
zichtiger te presenteren?
"De Wereldraad is nu in een
stadium gekomen dat hij wat hij
toeneemt, bedoelt ook wil omzetten in pro-
oosteuropese grammatische experimenten. De
ontvangst hangt in belangrijke
mate af van de presentatie. Die is
wat het racisme betreft minder
gelukkig geweest. Maar dat neemt
niet weg. dat de kerken de specia
le taak hebben gekregen termen
als "vrede" en "gerechtigheid"
daadkracht te geven.
Mensenrechten
De Wereldraad heeft dat na
zijn algemene vergadering in Up
psala (Zweden), vooral op aan
drang van de jeugdige deelnemers,
op 3 eerreinen aangepakt: de
dialoog tussen christendom en
vertegenwoordigers van de ande
re wereldgodsdiensten, de bestrij
ding van het racisme en de ont
wikkelingssamenwerking. In de ko
mende zeven jaren zal het pro
gramma met betrekking tot de
mensenrechten een grote rol spe
len en. naar ik hoop, ook de be
strijding van heta militarisme".
Hoe is het militarisme binnen
het gezichtsveld van de Wereld
raad gekomen?
„In 1968 werd de Martin-Lutlher-
King-resolutie met betrekking tot
geweld en geweldloosheid aange
nomen. Vijf jaar later was de
studie daarover, met aanbevelin
gen voor de kerken, voltooid. Maar
de kerken pikten het niet op.
Dr. De Lange: „voordat we
het weten zijn we medeplich
tig.
Vooral uit de westerse kerken nieuwe, wereldomvattende strate-
kwam weinig antwoord op deze
studie. Het probleem gaat de
kracht van één kerk of van een
groep van kerken ook te boven.
Daarom is de Wereldraad als het
ware de laatste strohalm.
Een heel zakelijke reden voor
de Wereldraad om geen nieuwe
programma's te beginnen, zou
het geld kunnen zijn. Het bud
get van de Wereldraad moet met
20 procent omlaag. Maar wij re
kenen er, eerlijk gezegd, op dat
veel mensen die moeite hebben
met het instituut "kerk" en die
geen lid van een kerk zijn zich
door de motieven en doeleinden
van dit programma zullen laten
aanspreken, zoals ook met de be
strijding van het racisme is ge
beurd. Ook verwachten wij weer
steun van de regeringen van
kleine landen. Voor het pro
gramma tot bestrijding van het
racisme heeft ons land bijvoor
beeld driemaal f. 500.000 gegeven,
kleine landen moeten het
juist hebben van internationale
organen als de Wereldraad en
van goedgerichte acties die men
sen bewust maken en hoop ge-
gie nog wel enige betekenis heb
ben?
Dr. De Lange meenit van wel.
Zij kunnen hun kerkleiding la
ten weten, dat zij dit belang
rijk vinden, en vragen, er aan
dacht aan te geven. Dat kan bij
die leiding ook 't gevoel wegne
men, dat zij in het luchtledige
bezig zijn. Als wij het vraagstuk
van de vermilitarisering van
het leven hebben gezien, kun
nen we er niet meer omheen.
Voordat we het weten, zijn we
medepliohitig. De christelijke ge
meente is een van de weinige
clubs die deze dingen belangeloos
onder ogen kan zien".
Hachelijk
De Lange acht het niet uitgeslo
ten, dat, als dit programma door
gaat, de kerken in Oost-Europa
in een hachelijke positie zullen
komen, omdat zij niet gewend zijn
op een kritische manier met
hun overheden om te gaan.
"Maar hoe opener en kritischer
wij onze overheden hiermee con
fronteren, hoe meer wij de oost-
europese kerken kunnen bemoe
digen en een goed model kunnen
geven. Het is een educatief hulp
middel".
BENTHUIZEN Geref. 9.30 ds De
'Stelwagen,
ds Slofsfcra
5.30.
Chr. Geref. 9.30
Dokkum. RK
zond. 10.30; keric zat. 7, zond. 8.45, 10
en 11.30.
HAZERSWOUDE Herv. 9.30 en 6.30
i. Moerenhout 's Gravenhage, 5 ds. Geref. Gem. 10
LEIDEN Herv. Gemeente: Hoogl.
kerk 10 ds. De Jong 11.45 oec. stud,
"cuenst; Marekerk 10 dr. LampLng. 5
prof. dr. Graafland; Maranathaaerk
lo ds Popma Hoofddorp; Konlngskerk
10 ds. Steenstra; Bethl.kerk 10 ds. Pam-
nekoek; Bevr. kerk 9 en 10.30 ds. Boo-
gert; Vredeskerk 10 dr. Barnouw Den
.haag; Waalse kerk 10.30 ds. SpLndler;
.-lead. Ziekenhuis 10 ds. Bakker; Dlac.
huls 10.30 ds. Den Tonkenaar naar
Warmond; oec. werkpl. Plantage 16 5
nam.; jeugdkapel Vredeskerk 10 hr.
.Boon; Jeugdkapel G. Herder 10.30 hr.
Robbers; Meren wijk 10
Hortenslus.
10 dr. v.
Heemskerk Oegstgeest;
'prof. dr. Berkhouwer. 5
O. Vest 10 ds Bovenberg, 5 ds.
tigheld Leldschendam
Pop—- c
9. 10.30, 12 en 6; Haarl.str. zat. 7. zond.
9.30, 10.45, 12 en 6.30; Rijndijk 281 zat.
7. zond. 9.30 en. 11.30; Boehuizerlaan
zat. 7. zond. 9.30. 11 en 12.15; Heren
singel zat 7, zond. 8.30, 9.30 en 11.
Plnkstergem. 3 evang. Daniël.
AARLANDERVEEN Herv. Gem. 10
dr. Kam ma Oegstgeest. 7 ds. Wolthaus.
r. Vlijm
Geref.
5 ds. Swierts. Rk Micheal
9; Bèrnardus zat. 7. zond.
derhof 10.30; Haz.dórp. zat
10
1.30.
at. 7, zondi.
7. zond. 8.
Smit Vlaardingen. 7
Oud-Geref.Gem. 9.30 en 3 leesdienst.
18 maart 7.30 ds. Wil tink DoetLnchem.
Akti^ Kruistochten maand. 8 ds. Gra-
vend'vl. Rk Agatha zat. 7 zond. 8.30,
10 en 11.30; Poelhuis zat. 7. zond. 9 en
11.30; Mariakerk zat. 7. zond. 8.30. 10.
11.30 en 5.30; Engel be w zat. 7. zond.
Hoofdstr. 10 ds. Keuning; kapel 5 ds.
Den Tonkelaar Warmond; De Rank 10
ds. v. Vliet Papendrecht. 3.30 ds. v. d.
Plas Delft. Geref. 10 ds. Bosman. 5 ds.
Elgersma; S. Mlo 9 ds. Warnink. RK
De IKON (Interkerkelijke Om
roep Nederland) komt zaterdag 20
maart met een ploeg naar Zoeter -
woude om opnamen te maken van
de kerfcmuziekdag die daar, van half
11 tot half 5, in de hervormde kerk
wordt gehouden. De plaatselijke pre
dikant, ds. Schoch, deelde ons mee,
dat zich tot dusver voor deze dag
ongeever 130 belangstellenden hebben
opgegeven. Er komen zelfs mensen uit
Zeeland. Men kan 200 deelnemers
hebben, zodat de aanmelding nog raïet
gesloten is. Wie alsnog mocht beslui
ten aan deze dag mee te doen. kan
zich opgeven bij mevrouw Coenders.
Ambachtsherenweg 33, Zoeterwouóe,
telefoon 01715-1953.
Aan de bijbeltrainingscursus van
de evangelisatie-beweging "Campus
Crusade for Christ", die een aantal
weken achtereen in de chr. gerf. kerk
in Leiden werd gehouden, hebben
gemiddeld 300 mensen deelgenomen.
Een volgend initiatief van Campus
is een informatiemorgen voor het
organiseren van een "koffiepraatje"
speelhal bedoeld voor geïnteresseerde
vrouwen. "Campus" gaat er namelijk
van uit, dat iftdere vrouw in haar ei
gen dagelijkse omgeving kan evan
geliseren. Hoe dat kan, willen enkele
medewerksters vertellen op donder
dagmorgen 18 maart, van 10 uur tot
half 12, in "Het Bruggehoofd".
Steenschuur 9 (naast de chr. geref.
kerk) Leiden. Nadere inlichtingen
over deze morgen kan mevrouw Pop-
pe geven, Laan van Ouderzorg 119,
Leiderdorp, telefoon 071-892278.
In Leiden heeft "Campus" het
evangelisatiewerk op middelbare
scholen hervat. Met Leidse kerken
bestaat een groeiend contact. In een
kerk in Alphen aan den Rijn zijn
drie bijbelgespreksgroepen voor jon
geren gevormd.
De centrale kerkeraad van de
hervormde gemeente in Alphen aan
den Rijn heeft besloten, geen vrou
welijke ambtsdragers meer dienst te
laten doen in diensten waarin een
predikant van de modaliteit van de
Geref. Bond voorgaat, en dit met on
middellijke ingang. Het bestuur van
het Hervormd Verband op Geref.
Grondslag in Alphen had de kerke
raad verzooht. het in 1973 genomen
■besluit om vrouwelijke ambtsdragers
ook in "geref.-bondsdiensten" dienst
te laten doen in te trekken. De cen
trale kerkeraad kwam tot zijn laat
ste besluit nadat de drie wijkkeike-
raden zich hierover hadden beraden.
Volgend jaar mogen weer 24 "bonds-
diensten" in Alphen worden gehou
den. De predikanten zijn vrij om de
oude psalmberijming 'te gebruiken.
De organsiatie "Terre des Hom
mes Nederland", die zich directe
hulp aan kinderen in nood ten doel
stelt, heeft nu ook in Noordwijk
vaste voet gekregen. Het adres is:
Marijke Clabbers, Johanna van
Hoornstraat 7. telefoon 01719-11904.
Op 70-jarige leeftijd ls in Nieuw-
Loosdrecht de gereformeerde predi
kant W. C. van den Brink overleden.
Hij heeft vooral bekendheid gekregen
door zijn voorzitterschap van de ver
eniging van verontrusten in de Geref.
Kerken .Schrift en Getuigenis" en
zijn redacteurschap van het blad
"Waarheid en Eenheid". De begra
fenis is dinsdag om 2 uur op de alge
mene begraafplaats aan de Rading in
Nieuw-Loosdrecht.
De kerken van Nederland moeten
zich Krachtiger uitspreken over de
problemen van de samenleving.
nlng. Geref. 9.30
-Elgersma, 5 ds.
3.-Stichting 11 ds. El-
Geref. 10 dr.
/lijm Lelden. 6.30 kand.
7, zond..
HILLEGOM Herv
Bruggen, nam.
ds. Rijksen Loenen. 5 ds
Chr. Geref. 10 ds. v. d. 1
Rebel. RK Martinus zat. 7
10. 11 AO en 12.45; Jozef
8.30. 10 en 11.30.
Kerk - Zuiderkerk
Oeveren Rijnsburg. 5 ds.
Oegstgeest; Petrakerk 10
Berkhouwer. 5 ds. Hortnesius;
10.3
Groenh.
S\]U
4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in Ned
11,30 en 5.30 leesdienst. Evang. Luth.
Gem. 10.15 ds. Happee. Doopsgez.-Re-
idseslngel 21) 6 nam. hr. Hoo-
gerwaard. Evangeliecentrum Zijlsingel
2 zond. 10 hr. Leeflang. 16 maar 8 hr.
Zijlstra. Nleuw-Apost Kerk (Ji. Rljn-
ABBENES Herv 9.30 kand. Den
Harder.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv.
Adventskerk 10 ds. Fokkema. 5 ds. Bo-
gers; Kruiskerk 10 prof. dr Berkhof;
Opst. kerk 10 ds Hanemaayer, 6.30 ds.
Sinag R'dam; Nabij 10 ds. Bogers; G.
Herderkerk 10.30 dr. v. Santen; De
Bron 9 dr v. Santen, 5 ds. Verploeg;
Oudsh.weg' 10 dis. Oort, 6.30 ds. Hoo-
gendljk open-deur-dlenst; Sionskerk
Herv. 10 dx. V. Vliet.
Rk zat. 7. zond. 9 en 11.
DE KAAG Herv. 10 ds. Carstens. RK
zat. 7, zond. 8. 10 en 7.
KAWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Open Hof 10.30 ds. Teygeler; Dorpshuds
diesnt (Voorstr. 100). Soefie-bewegLng
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. 10 ds. v. d Linden. 7 hr. Sfcroo.
Geref. 10 ds. Swlêrts, 7 ds Versluys.
LEIDERDORP Dorpskerk 10 ds.
Geursen; Hoofdstraatk 10 ds. Kroeze
Rhoan, 6.30 ds. Verschoor (L.dorp);
.gskerk 9.30 en 11 mevr. Sys-
6.30 ds. Nooteboom. Chr. 9.30,
zond. 7.30. 9. 10.45 en 7.
NIEUWVEEN Herv. 9.30 ds. De
Leeuw Maarn. 6.30 ds. Kaal. Geref. K.
9.30 ds. Oe Wit Llsse. 7 dienst. RK zat.
wel hier als in de Derde Wereld. Op
die manier zouden zij de groepen aan
de basis steun geven die met de pro
blemen arm-rijk bezig z\jn. Deze
dringende wens werd gisteren gefor
muleerd tijdens een studiebijeen
komst in het Geref. dienstencentrum
in Leusden onder voorzitterschap
van mevrouw dr. M. Klompé. Aan de
studiedag namen vertegenwoordigers
van Nederlandse kerken deel en
"Ikvos"-werkers (mensen die zich
bezighouden met interkerkelijk vor
mingswerk inzake ontwikkelingssa-
menwerking). Plaatselijke groepen,
10A0 ds.'sasse;* Pauluskerk Tó"ds.c Ter verspreid in ons land. worden
gem.centr. 10.30 prof. dr. De door dertien
Sthreefland.
l 6; Viktor zat. 7, zond. 8.
zat. 7. zond. 8.30,
at. 7.15. zond. 10:
OEGSTGEEST
Groene K.
Geursen Rk zat. 7, zand
8.30, 10 en 11.30. Bapt. Gem. 10 evang,
De Leeuw (HA). 5 hr De Vries.
B.30, 10.30 en 4.30 ds.
6 ds. Tegeler; Ontm.k
mans. 6.30 ds West ra Sassenhelm
Jeugddienst. Geref K. 9 ds. v Halsei
5 ds De Vries. Rk zat 7. zond. 9.15
11.lé.
KATWIJK AAN ZEE Herv.
LEIMUTDEN Herv. 9.30 ds.De
/ree. Geref. 9.30 hr
ds. Vegh
7. zand. 7.30, 9.30
LISSE Herv
tiinga, 7 ds. Post
ref. Jeugddienst; Pauluskerk geen op-
l 11.16.
gr. kerk 10 ds. Oos-
legstgeest
W i 11;r;im ri 1 .1
(HA). Chr. Geref. 9.30 en 3 ds. Kleisen
Utrecht RK zat 7, zond. 9.30 en 11.
Was. Doopsgez. Gem. 10.30 ds. v. d Zee.
NOORDEN Herv. 9.30 en 7 ds. v. d.
KooljGeref. 10 en 7 ds. Buitenhuis
Bodegraven.
Graaf De Bilt; gem.c
Haan Jeugdkerk. Geref. 10 ds. Heems
kerk. 7 ds. De Haan. Geref. K. Vrijgem.
9.30 leesdienst. 3 ds. Simpelaar. Geref.
Vrijg. BV 8.45 br. Marbus. 4 br. Groe-
nevelt. Volle-Evang. Gem. (geimcentr.)
4 hr. v. d. Brugge Den Haag;
RK zat. 7. zond. 8.3
Tenyenhuis. 6.30 ds. v. Harmeien;
Kerk 10 h. mis. Rk kerken:
7; Lammenschansweg 2
nyenhuis; G. Herderkerk 9 ds. v. d.
Ree, 6.30 ds De Ruiter; De Bron 10.30
ds De Ruiter, 6.30 ds v. d. Ree (HA).
Geref. K. VrUg. 10.30 én
1 ds. Koekkoek; Noord
kei Volle-
d)10 hr.
des Hells 10 en 6.30. RK
kerken Bonifacius zat. 7. zond. 8.30,
10 en 11.30; Plus zat. 7. zond. 9 10.30
en 11.45; De Bron zat. 6.30, zond. 9 en
Gemeente
7.15 ds. Cossee Dordrecht.
ROELOFARENDSVEEN RK P.
Mensen kénnnen elkaar niet,
schreef ik vorige week. Dat is
punt één waarom het niet lukt om
probleemloos en vrolijk op de aar
de te leven, zonder over lijden te
praten. Punt twee kwam deze
week sterk op me af tijdens het
zien van een film: "Scènes uit
een huwelijk", van Ingmar Berg-
hadden
ben gezien; iets dat
moeten weten, maar we weten het
niet?"
Verbijsterd kijkt hij naar die
vrouw tegenover hem. Wie ben
Daarin praten twee mensen bij- ik, wat doe ik. wat overkomt ons
schijnt hij te wililen zeggen.
1 drie uur door met elkaar,
de ogen van de bioscoopbezoekers.
Ze verstaan elkaar niet, schieten
langs elkaar heen, verenigen zich
en scheiden. Maar komen ook niet
los van elkaar.
Een paar maal wordt de man
zich bewust hoe erg het wel is.
Hij zegt: "alles hebben ze ons
geleerd, de binnenlanden van
Afrika kennen we; maar wat er
in onszelf is, wat onze ziel is,
daarvan weten we niets!" En la
ter in de film: "Is er misschien
iets dat wij over het hoofd heb-
Ook zij weet het niet .evenmin
als hijzelf.
Van onze ziel weten we niets,
in deze moderne tijd. Miljoenen
mensen over de hele wereld be
kijken deze film. Hij spreekt hun
taal, het is hun verhaal: "van on
ze ziel weten we niets hebben
we iets vergeten, iets dat erg be
langrijk was over het gezien?"
Ik liep uit de bioscoop. Is het
nou goedkoop om te denken: Gód
is het die over het hoofd is ge
zien. God is die blinde vlek, waar
alleen maar ver
moeden dat er iets gemist is. Mis
schien is het goedkoop. God is
geen doekje voor het bloeden en
geen wondermiddel of panacee,
dat je overal by moet halen. Maar
voor mij geldt het toch heel sterk:
als ik mensen zo bezig zie (en
soms zelf geen haar beter ben),
dan ls de afwezigheid van God
zeer en hevig voelbaar. Zo voel
baar, dat Hij aanwezig is als een
gemis.
Ziel
God en de ziel de twee blinde
vlekken van de moderne tijd.
Waarvan men zegt: ze bestaan
nit. God en de ziel waren voor
het verleden niet on
bekend. Argeloos kon men erover
praten en ervan weten. Zoals Je
zus in het Evangelie: 'wat zou
het een mens baten als hij de hele
hele wereld won, maar schade
leed aan zijn ziel."
In die denkwereld is de ziel, het
innerlijke leven, geen onbekend
terrein. Hoe vluchtig het moge
lijken, het weegt zwaarder dan de
hele wereld. God kennen bete
kent kennelijk ook op een bepaal
de manier zichzelf kennen en niet
totaal vervreemd zijn
kern.
Zoals onlangs een Jongere op
merkte: "het geloof is voor mij
waardevol, omdat het een manier
is om mezelf te begrijpen!" Zo
had ik het nog nooit bekeken.
Maar ik moest er ineens aan den
ken toen ik uit die film kwam. Is
dat waar, dat het geloof (zoals
het ons door Jezus Christus is
geleerd) ons helpt om ons be
staan beter te begrijpen?
Neem nu die gevoelens van ver
vreemding, van verbijstering en
leegte. U kent ze misschien ook.
Hol en zwevend lijk je. Ellendig.
Wat doet nu het geloof? Het te
kent een kruis. Dat kruis beté
kent iets, n.l. dat het bestaan ge
broken is en pijn doet en roept
naar God. Het roept naar de
mensen, maar het reept ook naar
God. Soms als een schrikbarend
gemis: "mijn God, mijn God,
waarom hebt Gij mij verlaten."
Maar dan ook (als je zover mee-
Je eigen gaat» als een laatste doel: "Vader,
in Uw handen beveel ik mijn
geest."
Zegt dat niets?
DS. J. HAPPEE,
tel. 131966,
Cobetstraat 51, Leiden
deze werkers bege
leid. Grote aandacht werd besteed
aan de vraag hoe het vormingswerk
op dit gebied aan de basis van de
kerken meer gestalte kan krijgen Het
„Ikvos", zo werd in een begeleidend
12: Bona- stuk gezegd, beleeft het evangelie als
kapel zat. 6.30. zond. 9 en li. een bo0dschap van bevrijding, die
niet alleen de individuele mens ver
zoent maar ook de politieke en so
ciaal-economische structuur ver
nieuwt, zodat de mens tot zijn recht
komt.
Beroepingswerk: Herv. Kerk be
roepen te IJsselmuiden J. C. Schuur
man Putten, te Vriezenveen J. Wols
winkel Arkel, voor de streekgemeente
Maas en Waal (Altforst) kand. J.
Brörens Delft, te Slochteren en Kol-
Bouw ham j_ g. Bos Noordbroek en Zuid
broek, te Rotterdam-Delf shaven J.
van Woerden Workum; aangenomen
naar Muiderberg mevr. A. Bunjes-
van Blommestein Amsterdam; be
dankt voor Strüen W. Verwey Krim
pen aan de IJssel. Geref. Gemeenten:
bedankt voor Borssele K. Heerschap
CanadaDoopsgezinde Broeder
schap: beroepen te Zaanstreek kand.
G. J. Bach Amsterdam.
~d.
RIJNSATERWOUDE Herv. 9.30 ds.
Wolthaus. 7 ds. Heymans Boskoop. Chr.
dienst, 2.15 ds.
Geref.
Scheveningen.
RIJNSBURG Hevr. gr. kerk 9.30
ds. "v. Nlel. 5 ds. Nauta Vlaardingen;
Bethelkerk 9.30 ds. Lefeber te Alphen.
5 ds. v. Nlel. Geref. Petrakerk 9.30 en
5 ds. Hulsman; Immanuël 9.30 en 5 d3.
Baayen; Mar. Kerk 9.30 en 5 ds. Dams-
- HA> Geref Vrl]K
RK gemeenschap zat.
(aula tuinbouwschool)
RIJPWETERING 1
7.30. 9 en 10.30.
SASSENHEIM Herv. 9
d. Heuvel; Hoeksteen
en iuou ua 6.3Ö'ds. Verboom; Bethel
d Berg^Clvr Qeref' SLüT'SS.S«%,0S"SÏÏü?TÏk
SO S-sfel8*"1 Sf C^SUd5e d?',MLsflm? RÏam?
Ontm. kerk 10 uur dx Massllmk. 5 ds.
en 6.30 ds. Koekkoek. Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en
Huizebosch, 5 ds. verloop. Oud-Geref.
geraar zat 7. zond. 8. 9.30, 11 en 12.45.
VALKENBURG Herv. ds. v. d.
Broeck te Bodegraven. 6.30 ds. Over-
gaauw. Geref. 9.30 en 6.30 ds. Rooze.
Geref. Vrljg. 9.30 en 5 ds. Hoff.
VOORHOUT Herv 10 ds. Broker
hof. RK zat. 7. zond. 9. 10 30. 11.45 en
Dorpskerk 10
Gouda;
Frederlkse:
kerk 10 ds. Panhuise T
Herv. dorpskerk
1 Heil
VOORSCHOTEN
10 ds. v. d. Schc
(HA); Hulp
NH 9.30 vlc.
ring (HA);
dienst. Gerei, aorp ïu en o as. itee-
d(jk; aula NH 9.30 vlc. Bijl. Geref.
Vrijg. 10 en 5 ds. Cnossen Spakenburg.
Remonstr.-Doopsgez. Kring 10.30
vietkerk
kerk 10 ds. Panh-
centrum 9.30 ds. Wieman Vlaarding<
10 en 5 ds. v. d. Meulen; Zu
5 ds. Besch. NPB 10.30 ds.
Haag; Dorps-
Vlaardl
Geref. 10 en 5 ds. v. d. Meulen;
- Tj 10 en 5 ds. Besch
ntz- aula straten Den Haag-
ds. Metje- olcIll
6.30 as. Huizebosch. NPB 1
Helden.
WOUBRUGGE Herv. 9 3
10 ton veren- ds. Blenk Geref. 9 30 C
ïu jongeren HulzpWph N
Maassluis.
ZEVENHOVEN Herv. 9.30 ds. Nl-
colal. Geref. 9.30 en 7 ds. Maneschijn
Amstelveen. RK zat. 7. zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE Herv. 10 ds.
Schoch. RK Janskerk zat. 7.30. zond.
M-80; Chr. Dlenaarkerk
Meijerlng Leiden (cult.
Laurentius zat. 7. zond. 8.30. 10.3
12; aula NH 11.30; M. Godskerk
7. zond. 8. 10 en 11.30.
WADDINXVEEN Herv Brugkeric zat? 7,"zond
9.20 ds. Schipper Dordrecht, 6.30 ds. burgk. zat. 7. zond. 10, 12
Meer-
6.
