Schaefer:
instrument
aan
gemeente
besturen
geven
Opknapplicht helpt
bij stadsvernieuwing
SOLZJENITSIN
OF HOE OOK
EEN PROFEET
ZICH KAN
VERGISSEN
ZATERRKG 13 MAART 1976
PAGINA 17
Ondanks alle gunstige subsidierege
lingen, die staatssecretaris Jan
Schaefer (volkshuisvesting en ruim
telijke ordening) de afgelopen jaren
heeft ontworpen, lopen particuliere
huiseigenaren niet al te warm voor
zijn ideeën over woningverbetering.
Dat de laatste jaren het aantal
ingrijpend opgeknapte woningen
toch fiks in de lift zit, is vooral te
danken aan woningbouwverenigin
gen en gemeenten. Deze twPe
„huisbazen" maken wel veelvuldig
gebruik van de financiële steun van
de overheid om hun verouderde
woningbestand aan te passen aan de
eisen van de tijd.
Een niet onaanzienlijk deel van alia
huizen in Nederland is echter in
handen van particuliere huiseigena
ren. Vooral in de oude stadswijken,
waar de toestand van de woningen
het erbarmelijkst is. zijn de meeste
huizen in particuliere handen.
Een en ander heeft tot gevolg dat
de verbetering van deze gebieden
maar moeizaam op gang komt.
Plannen van gemeenten (samen met
of op aandrang van bewoners
opgesteld) om bepaalde buurten
ingrijpend te verbeteren, lopen vaak
stuk op de geringe medewerking van
particuliere huiseigenaren. De enige
mogelijkheid die gemeenten dan nog
rest is zelf veel huizen op te kopen
en de verbetering in eigen handen
te nemen. Een kostbare, maar ook
trage weg echter.
Staatssecretaris Schaefer wil met
het wetsontwerp „inzake aanschrij
ving tot verbetering van woningen'',
dat deze week werd gepubliceerd,
gemeentebesturen een instrument in
handen geven om huiseigenaren te
dwingen een woning te verbeteren.
Dit wettsontwerp dat aan de Tweede
Kamer ia aangeboden, loopt vooruit
op de wet op de stadvernieuwing.
Volgens artikel 25 van de woningwet
kunnen gemeenten huiseigenaren
aanschrijven om onderhoud aan een
woning te verrichten. Aan de
woningwet wil Schaefer nu een
nieuw artikel toevoegen, dat verder
gaat dan de verplichting tot
onderhoud, maar dat ook het
aanbrengen van verbeteringen be
helst- Dit aanschrijvingsbeleid mo
gen gemeenten alleen toepassen op
woningen, die met subsidie kunnen
worden verbeterd en die minstens
nog tien jaar blijven staan.
In een algemene maatregel van
bestuur zal nog verder worden
vastgelegd voor welke ingrepen aan
een woning gemeenten kunnen
aanschrijven. Schaefer denkt aan:
het beter indelen van een woning
(van twee kamers, een grote
maken), het aanbrengen van een
douche en centrale verwarming, het
moderniseren van een keuken en
toilet, het maken van bergruimte,
Tegenover deze plicht van de
huisbaas, staat zijn recht op
financiële steun van de overheid in
de verbouwingskosten. Daarnaast
krijgt hij het recht om de
werkzaamheden door de gemeente
te laten uitvoeren. De huiseigenaar
hoeft dan niet meer te betalen dan
de kostenraming, die de gemeente
bij de aanschrijving voegt.
Verlaten
De huurder heeft in dit wetsontwerp
de plicht om de werkzaamheden aan
zijn woning toe te staan en
indien nodig deze tijdelijk te
verlaten. Voor hem bestaat echter
wel de mogelijkheid om aan de
gemeente te vragen zijn huisbaas
aan te schrijven voor verbetering
van zijn huis.
De bedoeling is echter dat na de
aanschrijving de woningverbetering
in nauw overleg tussen de
verhuurder, de huurder en de
gemeenten wordt uitgevoerd. De
mogelijkheid bestaat om tegen de
aanschrijving bij de gemeenteraad
in beroep te gaan.
Staatssecretaris Schaefer heeft te
vens een wetsontwerp uitgebracht dat
de huur voor verbeterde woningen
moet regelen.
Deze wet is gebaseerd op een idee
dat is neergelegd in ce nota huur-
en subsidiebeleid. Van de gemaakte
kosten voor woningverbetering wordt
tussen de tweeënhalf en drie procent
opgeteld bij de oude huurprijs. Op
grond van de kostenraming kan
vooraf bezien worden hoe hoog de
huur na de werkzaamheden zal
worden. Onzekerheid over de
huurprijzen heeft tot nu toe vaak
belemmerend gewerkt op woningver
betering.
Het wetsontwerp betekent wel een
uitbreiding van het werk van
gemeenten. De raad voor de
volkshuisvesting heeft in een reactie
op het ontwerp gezegd dat een goed
gebruik van deze wet alleen kan
met uitbreiding van het gemeente
lijk apparaat.
Gemeentebesturen zitten echter wel
om deze regeling te springen. Kort
voor de openbaarmaking van die
wetsontwerp drongen de wethouders
van de grote steden, belast met
huisvestingszaken, met een handte
keningenlijst nog eens aan op een
aanschrijvingsbeleid. dat ook verbe
tering verplicht.
Particuliere huiseigenaren lo
pen niet al te warm voor de
ideeën van staatssecretaris
Schaefer (links) over woningver
betering.
Door
Edward Chrankshaw,
Ik aarzel om de strijd aan te
binden met een van de grootste
mannen van deze eeuw. Solzjenitsin
is niet alleen een geniaal schrijver,
hij is ook een profeet. Naar profeten
moet je luisteren. Maar al te vaak
hebben zij gelijk, is het niet naar de
letter dan toch naar de geest. Maar
onfeilbaar zijn zij niet.
Wie de maatschappij wil verbeteren,
moet de kunst verstaan naar het
haalbare te streven. En een profeet
hoeft ny juist zich niet te storen
aan beperkingen; hij kan zich con
centreren op het ideaal.
Natuurlijk heeft Solzjenitsin op veel
punten gelijk. Terecht zegt hij, dat
het Westen is gedemoraliseerd. Te
recht wijst hij op de militaire
kracht van de Sowjet-Unie en het
kwaadaardige karakter van het
Kremlin. Maar ik meen dat de con
clusies die hy trekt op belangrijke
onderdelen onjuist zijn.
Ik hoef niet in te gaan op de
dwaasheden, stommiteiten, angsten,
kruiperijen en huichelachtigheden
van het Westen. Iedereen kent ze.
Maar steeds meer mensen schamen
zich en besluiten het beter te doen.
Want het Westen verandert, voort
el uren4 Telkens weer lijken we voor
een totale ondergang te staan en
telkens weer komen we er bovenop.
Ook nu zullen we er bovenop ko
men, geslagen, maar ook gelouterd.
Aan het begin van een nieuwe sa
menleving. Ik meen dat die veran
dering zich nu voltrekt, terwijl Solz
jenitsin spreekt. En sommige van
zijn opmerkingen zullen dat proces
versnellen, omdat ze ons dwingen
onszelf te onderzoeken.
Voor een Rus is zo'n verandering
iets onbekends. Of Rusland is bezig
zichzelf te vernietigen of het veran
dert zo ijselijk traag, dat een Rus
niets begrijpt van onze altijd maar
veranderende maatschappij. En
Solzjenitsin is ook niet echt gesteld
op het Westen. Hij meent slechts
een hekel te hebben aan de uitwas
sen van het Westen, de drugs, de
pornografie.de parlementaire demo
cratie waarin ook tegenstanders van
die democratie aan het woord kun
nen komen. Wat wij als problemen
van voorbijgaande aard beschouwen,
ziet hij als een niet meer te stoppen
ontwikkeling.
Maar naar mijn mening houdt hij.
net als zoveel landgenoten, van hem.
niet van de uitgangspunten voor ons
levenspatroon. Hij zegt dat hij het
Westen altijd aanbad en schijnt te
denken dat het pas kortgeleden
zichzelf heeft verkwanseld. Maar als
hij in de loop van de vorige eeuw
Rusland zou hebben verlaten, zou
hij hetzelfde hebben gevoeld. Ale
xander Herzen verafgoodde om
streeks 1830 ook het Westen. Toen
hy hier kwam, werd hijq echtr on
middellijk vervuld van walging en
spuwde ons in het gezicht. Hij ver
eerde niet het Westen, maar het
beeld dat hij zich daar van had ge
vormd. oZ is het, geloof ik, ook met
Solzjenitsin.
Anarchie
Doortrokken van de quasi-religieuze
en quasi-mystieke traditie van het
Russische patriottisme, is hij van
nature geen democraat en kan hij
werkelijk niet begrijpen hoe een
staat kan toestaan dat slechte
krachten erop uit zijn verbeteringen
teniet te doen. Onze levenswijze er
vaart hij niet als vrijheid, maar als
anarchie.
Ironisch genoeg pleitte Solzjenitsin
in Londen voor zelfonderzoek in het
Westen op dezelfde dag dat in Mos
kou de heren Brezjnew en Kosygin
en de andere kopstukken zich op de
borst sloegen; daar op het 25ste
congres van de Russische commu
nistische partij vertoonden zich de
Êruwelijke macht van de officiële
ideologie en de groeisnde greep van
de overheid op het volk. Ik geloof niet
in de Sowjet-Unie als
een dynamische macht. Angola
heeft me niet van die overtuiging
afgebracht en wie de toespraken tot
het laatste partycongres bestudeert,
zal hetzelfde gevoel hebben. Het zijn
toespraken van lieden zonder visie
of echte gedrevenheid. Het zijn ban
ge mensen, hongerend naar macht,
wanhopig strevend naar veiligheid.
Zij heersen over een opzettelijk ver
lamd land, groter en ryker dan
hulpbronnen dan welk land ook,
maar dat zich na zestig jaar nieuw
bewind nog niet zelf kan voeden.
Dat nog steeds niet in staat is te
bepalen hoe het een behooriyke le
vensstandaard kan combineren met
een afdoende militaire macht. Dat
persoonlijke initiatieven en een zelf
standige denkwijze dan wel niet
meer zo de grond inboort als onder
Stalin, maar nog wel altijd ontmoe
digt en beperkt houdt met behulp
van een monsteriyk politie-appa-
raat.
Mensen zonder eigen gedachten die
alleen als papegaaien Lenin napra
ten en uiterst behendig hun best
doen de macht te houden, zyn de
pest voor een begaafd volk dat niet
zelfstandig mag denken.
Blote handen
Solzjenitsin denkt naar myn smaak
te veel in marxistische termen als hy
de daden van de Sowjet-Unie wil
verklaren.
Het Russische militaire apparaat,
zegt hy, is nu zover dat het Polit
buro geen oorlog meer kan voorko
men zelfs als het dat zou willen. En
de westerse kernwapens ziet hij niet
als voldoende afschrikwekkend.
„Waarom zou de Sowjet-Unie een
kernoorlog nodig hebben om jullie
te veroveren?", vraagt hij. „Zij kan
Jullie met blote handen aan."
Ik vraag het me af. Want waarom
geeft de Sowjet-Unie aan kernbewa
pening dan zoveel kit, dat het volk
haast is uitgeput? En waarom pakt
Rusland ons dan niet met blote
handen aan als het dat wil, terwyi
de Russen wel zo'n duur betaalde in-
rust scheppen in het Midden-Oosten
en elders'' wat betekent Solzjenit-
syns opmerking? Dat Rusland eerst
Europa zal overmeesteren, en daar
na Amerika om ons vervolgens te
koloniseren? En waarvoor?
Rusland kan erg weinig met zijn
blote handen zolang het niet zeker
weet dat Amerika op agressie niet
antwoord met eeu atoombom.
Daarvan zal Rusland1 nooit zeker
zijn. Nee, wie er even over nadenkt,
moet tot de conclusie komen dat
een ineenstorting van het Westen
het laatste is wat de Russen willen.
Wraak
Angola is gekomen op een kritiek
moment in Afrika's geschiedenis. Na
het eeuwenlang tevergeefs te hebben
geprobeerd, ia Rusland er eindelyk,
en zeker honderd Jaar te laat, in
geslaagd door te stoten naar de
Middellandse Zee en de Indische
Oceaan. Het voelt zich daar opper
best bij.
Na de schok en de vernedering als
gevolg van de Cuba-crisis van 1962,
die veel harder aankwam dan wii
denken, krijgt Rusland nu in Afrika
zyn zoete wraak al zullen de ver
standige leden van het Politburo
zich ongetwyfeld bezorgd afvragen
hoeveel deze luxe gaat kosten.
We moeten goed beseffen dat
Brezjnjew is zoals hij eruit ziet: een
man die driekwart eeuw achter
loopt, et zal jaren duren voor Rus
land bykomt uit de roes die de
openlegging van de oceanen met
zich heetf meegebracht. In Russi
sche ogen is die ontwikkeling het
bewijs dat Rusland eindelijk de ge
lijke is van de westerse grote mo
gendheden.
Er zyn natuuriyk mensen in Mos
kou die nu een avontuurlijke poli
tiek bepleiten; onder de tsaren wa
ren er al dergehjke stemmen te be-
luisteren.Maar gewoonlijk winnen
dc gematigden het.
Misschien overtreffen de voorstan
ders van het avontuur deze keer
zichzelf en drijven zij de zaak iets
te ver. Als het Westen echter niet al
te lang meer een hulpeloze en onze
kere indruk maakt, dan lijkt dat
evenwel onwaarschijnlijk.
Als Solzjenitsin intussen de Ameri
kanen afhelpt van hun Vietnam-
trauma en hen wat weet op te por
ren, dan doet hy daarmee goed
werk. Ala hy ons allemaal ertoe kan
brengen niet meer zoveel te kletsen
over ontspanning, dan is dat schit
terend. Maar het zou niet goed zijn
als hy avonturiers en paiekzaaiers
aan onze kant aanmoedigt zich te
storten in nieuwe Vietnams.
We mogen zo af en toe gek lijken,
tich hebben de de afgelopen dertig
Jaar meestal ons hoofd koel gehou
den. De laatste tyd zyn we weer
eens de kop kwijtgeraakt. Het wordt
tijd dat we tot onszelf komen.
En ondertussen verandert ook de
ogenschynlyk zo starre Sowjet-Unie,
hoe langzaam dat ook gaat. Om die
verandering aan te moedigen, zullen
we snel verdiende winsten voor onze
zakenlieden moeten opgeven, mis
schien zelfs uit onze eigen schatkist
putten. Maar er moet verandering
komen, hoe langzaam ook.
Zelfs de Russen kunnen niet door
gaan met leiders zoals ze die nu
hebben. Vroeg of laat zullen er Jon
geren verschynen die zo weinig
band hebben met het yerleden dat
ze kunnen afrekenen met de huidige
starheid. Misschien zijn ze er al,on
der de nieuwelingen in de party lei
ding.
Hopeiyk leeft Solzjenitsin lang ge
noeg om het begin van die verande
ring mee te maken. Deze voortreffe-
lyke man zal dan, geloof ik, het ge
noegen smaken dat hy geiyk had
naar de geest, maar ongelijk in zijn
politieke uitleg.
Solzjenitsin: hopelijk leeft hij
lang genoeg om het begin van de
verandering in Rusland mee te
maken.
