Restauratie van
Hooglandse kerk
eerder voltooid
Binnenstad
Slepend karwei met
zeven jaar bekort
Voor de drie zuilen
Bewoners Rosenburch
kruispunt gevaarlijk
jé Gfer.'
Le Bistro
Slaaghbuurt., Zevensprong en
Westerkwartier: extraatje
■jlJDAG 12 MAART 1976
Architect Van der Sterre
optimisme onbeperkt.
j Door
S. J. de Groot
LEIDEN Het ziet ernaar uit dat er in de (verre?) toekomst
in de Leidse binnenstad drie basisscholen van de drie zuilen
zullen, ontstaan. Wethouder Tesselaar zei gisteravond tijdens
een vergadering van de raadscommissie die zich o.m. met on
derwijs bezighoudt, dat hij bezig is hierover te overleggen met
de betrokken onderwijsinstanties. Duidelijk is echter wel dat
er eerst een beleid voor de binnenstad moet komen alvorens er'
voor de onderwijsvoorzieningen concrete voorstellen op tafel
kunnen komen.
De PPR/D'66-fractie in de Leidse ge
meenteraad heeft intussen al een al
ternatief binnenstadsscholenplan ter
tafel gebracht, waarin een aantal
principiële punten is vastgelegd. Zo
wordt o.m. gesteld dat nieuwbouw
pas mag worden gerealiseerd als be
staande gebouwen in de binnenstad
ontoereikend zijn, terwijl ook reke
ning moet worden gehouden met de
scholen die aan de rand van de bin
nenstad liggen. De PPR/D'66-fractie
stelt algemeen voor om de binnenstad
te verdelen in De Óamp/Maredorp,
Academie-/Pieterswyk en Pancras/
Levendaal en daarbinnen o.m, de vol
gende voorstellen te realiseren: op
heffing van de Prins Bernhardschool
aan het Noordeinde („Deze school",
aldus PPR/D'66, „heeft nog geen 25
procent van het aantal leerlingen uit
de binnenstad, heeft geen duidelijke
relatie met kleuteronderwijs en ligt
zeer excentrisch. Opheffing heeft
gunstige gevolgen voor Haagweg-
kwartier-scholen"), bouw van een
nieuwe school in De Camp, het pand
Rapenburg 48 in gebruik laten ne
men door de gemeentelijke school die
nu in het gebouw aan de'Aalmarkt
is ondergebracht en de r.-k. Barba-
raschool aan het Levendaal ophef
fen („Ligging ds excentrisch") als
mede de Barbarakleuterschool even
tueel verplaatsen.
Haarlemmerstraat
De raadscommissie ging er gister
avond in elk geval al in principe mee
akkoord dat er op het terrein tussen
de Haarlemmérstraat en de Caecilia-
straat nabij de Ursulasteeg een nieu
we r.-k. school voor lager onderwijs
wordt gebouwd. Of op die plaats ook
een kleuterschool zal verrijzen staat
formeel nog niet vast.
De huidige school is gevestigd in het
pand Haarlemmerstraat 32-34. Dit
gebouw, dat dateert uit de jaren
1913 en 1926 is volgens B. en W. on
geschikt. Het is te groot, de lokalen
zijn te klein en de inrichting is on
doelmatig. Op het ogenblik zijn daar
136 leerlingen ondergebracht. De
Stichting Katholiek Onderwijs Lei
den heeft intussen aan B. en W. de
garantie gegeven dat de nieuwe
school door tenminste honderd leer
lingen zal worden bezocht, hetgeen
door de wet minimaal vereist wordt.
Webhouder Tesselaar benadrukte gis
teravond wel dat met de principiële
medewerking van de gemeente nog
niet gezegd is dat de school er ook zal
komen. „Als er bijvoorbeeld volgend
Jaar een verzoek van de stichting
komt om geld voor die school op tafel
te leggen en er is geen goede basis
voor. dan zeg ik: dan ook geen geld",
aldus dé wethouder, die daarmee
doelde op de toekomstplannen voor
onderwijsvoorzieningen in de binnen
stad.
Het bestuur van de Stichting Katho
liek Onderwijs heeft wat jde kleuter
school aan de Haarlemmerstraat be
treft nog geen verzoek om medewer
king voor nieuwbouw ingediend. Het
aantal kleuters dat deze school be
zoekt is minder dan het wettelijke
vereiste aantal van zestig. Overwogen
wordt om de minister te vragen het
wettelijke minimum-aantal te verla
gen.
LEIDEN Om de restauratie van de Hooglandse kerk te bespoedigen en het werkgelegenheids-
klimaat te verbeteren, hebben het rijk, de provincie en de gemeente een financiële regeling ge
troffen die het mogelijk maakt, het werk vóór eind 1978 te voltooien.
De begroting voor de gehele rest van deze slepende restauratie kreeg de goedkeuring van alle
subsidiërende instanties. Dit betekent, dat een bedrag van vier en een half miljoen gulden, dat
voor de ze laatste fase, naar voorlopige ramingen, nodig is, onvertraagd ter beschikking komt.
Het aantal werkers is inmiddels verdrievoudigd.
Zonder deze financiële injectie zou,
volgens een voorzichtige berekening
van architect Piet van der Sterre,
tot 1985 aan de kerk worden door
gewerkt, waarmee de duur van de
restauratie, die tot nu toe een
kleine negen miljoen gulden heeft
gekost, de dertig jaar zou over
schrijden. Die zeven "kwade Jaren"
blijven de architect en zijn uitvoer
ders nu bespaard.
armén ontvangen, omdat restau-
rateurs al gauw vrezen dat hun
aanwezigheid alleen maar opont
houd en kostenstijging geeft, wat
zo'n restauratie er net niet. bij kan
hebben.
Van Pernis zat enthousiast maar ook
diep teleurgesteld tegenover ons.
Enthousiast omdat zijn onderzoek
onomstotelijk heeft bevestigd dat
deze Hooglandse kerk in ieder ge
val twee voorgangers heeft gehad.
Hij vond namelijk een stuk bak
stenen noordmuur van de vorige
kerk, met daarónder een begraving,
en dat laatste duidde erop dat er
nog een oudere kerk is geweest.
Van dat gebouw heeft hij nu ook
restanten aangetroffen.
Teleurgesteld is bodemvorser Van
Pernis, die inmiddels naar de oude
kerk van Weesp („ik ben een no-
De moeilijkheid is geweest» dat voor
dit object elk jaar hetzelfde bedrag
werd uitgetrokken. Maar door de
inflatie en bijkomende factoren kon
men daarmee steeds minder doen.
Voortdurend moest het tempo aan
dit ene bedrag worden aangepast.
Het getal werkers daalde met het
jaar. In januari 1974 werd nog een
loonbedrag van f 6000 per week Uit
gekeerd en eind van dat jaar was
dit tot de helft geslongen. Er moes
ten dan ook drie van de acht men
sen op ander werk worden ingezet.
Maar nu wordt dat ineens weer veel
meer. Het aantal blijft wel wisse
lend, omdat het ook afhangt van
het onderdeel van het restauratie
plan waarmee men bezig is. Op dit
ogenblik zijn er zeventien mensen
aan de gang, voornamelijk metse
laars. timmerlieden en stucadoors.
Verrassende resten
De restauratieploeg sloeg de schrik
om het hart, toen zich een paar
weken geleden op het werk plotse
ling een- deputatie van de Rijks
dienst voor Oudheidkundig Bodem
onderzoek aandiende. Dat is een
dienst (Amersfoort) die tijdens res
tauraties vat probeert te krijgen op
de ongeschreven geschiedenis van
monumenten. Van voor het jaar
1400 is er zo goed als niets bekend.
Wie daarover toch iets wil weten,
zal het uit de bodem moeten halen.
Nu is dat opgelost, staat niets ons
meer in de weg om regelrecht op
die streefdatum af te koersen. De
mensen die hier werken beginnen
er weer plezier in te krijgen. Je
wilt ook bij de restauratie van iets»
ouds vooruit".
En zo trok opgravingsdeakundige
A. van Pernis met een paar mensen
en een eigen graafmachientje naar
Leiden voor een onderzoek in de
Sint Pancras.
Nu worden zij niet overal met ópen
Het schip van de kerk lijkt een puinhoop. Toch moet hier eind
1978 weer de lofzang oprijzen.
Wethouder Tesselaar: geen ba
sis, geen geld
Graaflepels Vijf gevangenen heb
ben zich gisteren met hun eetlepels
in Rio de Janeiro een weg naar
de vrijheid gegraven en zijn ge
vlucht. Hun vlucht werd pas een
paar uur later ontdekt. Achttien
medegevangen benutten het in door
snee 60 centimeter grote gat in de
gevangeniscel niet en bleven achter.
De vijf gevluchten waren wegens
roofoverval en handel in marihua
na veroordeeld.
LEIDEN De 91 bewoners
de bejaardenflats "Rosenburch" aan
de Vijf Meilaan hebben in een
brief aan de Leidse raad hun veront
rusting uitgesproken over de gevaar
lijke verkeerssituatie op het kruis
punt Vijf Meilaan-Rooseveltstraat.
Volgens de briefschrijvers is het
voor vele bewoners van het cen
trum gedurende enkele kéren per
dag onmogelijk om over te steken
naar het winkelcentrum of naar
de bushalte aan de overzijde van
de Vijf Meilaan. "Het is nog steeds
onbegrijpelijk dat stedebouwkun
digen, zulke, ook nog kostbare, be
jaardenflats, aan zulke drukke we
gen plannen. De ramen in het ge
bouw kunnen niet open vanwege het
verkeerslawaai en de stank, die
dat verkeer met zich meebrengt.
Vooral de mensen die een frisse neus
willen halen, maar moeilijk ter
been zijn, zijn van deze verkeers
situatie de dupe", zo staat in de
brief van de bewoners.
Van de Leidse raad wordt gevraagd
binnen enkele weken maatregelen
te nemen voor een betere beveiliging,
namelijk een voetgangersoversteek
plaats van Rosenburch over de Vijf-
Meilaan, een voetgangersoversteek
plaats van Rosenburch over de Roo-
seveltstraat Tenslotte wordt ge
vraagd de "groentijd" zo In te stel
len dat bejaarden die moeilijk ter
been zijn, ook op normale wijze kun
nen oversteken. Het verzoek-van
de bewoners van Rosenburch wordt
ondersteund door de pressiegroep
„stop de kindermoord", die zich
ook met een brief tot de Leidse raad
heeft gewend.
'fespeda/r/eHai,
serfiviSssleiKl.
aam mflnjsi
Zo tem/,
Oiidt Ley den
Van der Sterre is over de afloop on
beperkt optimistisch. - „Dat trage
tempo van de laatste jaren is alleen
een financieel probleem geweest.
made") is vertrokken om daar ver
moed'e schatten aan het licht te
brengen omdat htf na drie weken
niet verder mocht. „Ik weet niet
goed waarom, maar ik hoop wel,
dat ze mfj toch in het werkschema
kunnen inpassen".
Vlak voor zijn rechtsomkeert naar
Weesp kon ir. Vos, directeur van
Gemeentewerken, hem geruststel
len. In de uitvoerderskeet kwam hij
vertellen dat hij met wethouder
Waal had gepraat en dat het ge
meentebestuur, mede met het oog
op de omgeving van de kerk
(Burcht, Herenlogement), graag zo
veel mogelijk over de voorgeschie
denis wil weten. Architect, uitvoer
ders en opgravingsmensen gaan nu
om de tafel zitten om de ruimte
die het werkschema nog biedt,
daarvoor te benutten.
LEIDEN Indien de gemeente
raad ermee akkoord gaat zal aan
de staatssecretaris van CRM wor
den voorgesteld om de acht pro
cent extra bijdrage die hij voor
dit jaar heeft toegezegd toe te
wijzen aan de Stichting Buurt- en
Clubhuiswerk Slaaghbuurt, aan
de eenheid Westerkwartier van de
Stichting Het Vijf Hovenhuis en
aan de Stichting De Zevensprong,
voor zover die het nodig heeft.
De staatssecretaris zegde eind
vorig jaar toe dat hij speciaal voor
Leiden bovenop de normale be
drage voor het buurt- en club
huiswerk nog eens acht procent
zou leggen om te voorzien in de
kostenstijgingen in de niet-perso-
nele sfeer. Leiden mocht dit extra
bedrag niet gebruiken voor het
gehele buurt- en clubhuiswerk,
maar moest het verdelen onder
projekten die de meeste voorrang
hadden.
Nadat de staatssecretaris dit be
kend had gemaakt, kwam er in
Leiden een procedure op gang,
waarbij alle instellingen van
buurt- en clubhuiswerk inclusief
de Leidse Jeugd Actie betrokken
werden. Alhoewel niet elke instel-
wat betreft de verdeling van man
kracht nogal wat protesten waren
(en nog zijn), werd er overeenge
komen dat aan de staatssecretaris
het eerdergenoemde voorstel zal
worden gedaan. In dat voorstel is
bovendien vervat dat een geblok
keerde vacature voor een mede
werker bij het Leidse Volkshuis
wordt toegewezen aan de Stich
ting Slaaghbuurt, terwijl de Stich
ting Vijf Hovenhuis verplicht
wordt een formatieplaats af te
staan aan de eenheid Wester-
kwartier. Aan de staatssecretaris
zal voorts worden vooz-gesteld dat
het gemeentelijke subsidie in de
huisvestingslasten van het buurt
en clubhuiswerk van 40 op 50 pro
cent wordt gebracht.
Overigens bevestigde wethouder
Tesselaar gisteravond tijdens een
vergadering van de raadscommis
sie die zich o.m. met samenle
vingsopbouw bezighoudt dat er
met de instellingen geen overleg
was geweest over het betrekken
bij de 8-procents toewijzing van
de Stichting De Zevensprong. Hij
zei dat dit verband hield met de
bouwplannen van deze stichting,
die inmiddels subsidie heeft aan
gevraagd voor een nieuw wijkge-
bouw maar dat nog niet heeft ge
kregen. Er is inmiddels een nood
gebouw neergezet. De wethouder
zei verder dat een en ander overi
gens niet hoeft te betekenen dat
De Zevensprong ook werkelijk in
aanmerking komt voor een deel
van de acht procents extra toe
wijzing.
Ir. Vos: „Het is van belang te weten
hoe zo'n stad is ontstaan. Dat haal
je alleen uit de grondsporen. Door
de bouw van grafkelders in de kerk
is er in de loop der eeuwen al zo
veel weggehaald. Het is werkelijk
zoeken naar een speld in een hooi
berg. Nou, als zo'n dienst dat wil
doen, moeten we hem toch een
beetje z'n gang laten gaan".
De heer Van Pernis» verzekert de
anderen dat hij zo bescheiden mo
gelijk te werk zal gaan. „Ik wil
echt niet de hele grond open heb
ben. Het gaat mij om streekpoeven.
En we hebben genoeg ervaring om
te weten waar die gebeuren moe
ten".
Handel in schedels
Dan is er onverwacht nóg een ploeg
op het appèl verschenen, die deze
restauratie aangrijpt om er wijzer
van te worden. Dat is de Archeolo
gische Werkgemeenschap afdeling
Rijnstreek. Zij heeft om weten
schappelijke redenen meer dan ge
wone belangstelling voor de botten,
beenderen en schedels die door de
opgravingen uit de diepe, duistere
grond worden opgedolven. Medi
sche studenten in het clubje hebben
Een graf uit de eerste helft van de zeventiende eeuw gaat open. De spanning in het groepje medi
sche studenten was voelbaar. Met haast gewijde aandacht worden de resten bekeken.
zich opgeworpen op een antropolo
gisch (menskundig) onderzoek van
de begravingsresten, die zo inte
ressant zijn er zijn complete ge
raamten van eeuwen terug gevon
den dat zij er graag nog even
meer doorgaan. Zij voorkomen
hiermee ook, dat schedels voor niet
wetenschappelijke doeleinden van
plaats veranderen. Daar schijnt te
genwoordig een willige markt voor
te zijn. Waar, volgens bodemspecia
list Van Pernis, de prijs al tot drie
honderd gulden per stuk is opge
lopen.
Orgel in Zwitserland
In de komende twee en een half Jaar
moet er om, aan en in de kerk nog
heel wat gebeuren. Architect Van
der Sterre zette het voor ons op
een rijtje: de toren inwendig bene
de ndaks, vloer, wanden, verwar
ming en meubilair in heit schip
(waar vroeger kerk werd gehou
den), vloer en wanden in het
dwarsschip en hetzelfde in het
koor, de huisjes aan de Hooglandse
Kerkgracht (tegenover de hout
handel), waar het kerkelijk bureau
van de hervormde gemeente en een
woning zijn gedacht, de huisjes
aan de Nieuwstraat (naast de kerk
ingang), die hun woongelegenheid
behouden, en de "accijnshuisjes"
(in de hoek van de kerk aan de
Nieuwstraat), waar de technische
installaties voor elektrische en
brandbeveiling worden onderge
bracht.
Het 17de-eeuwse orgel is in Zwitser
land in restauratie. De hooguit 700
zitplaatsen (de helft van vroeger)
komen weer in het schip, net als
voorheen, ook al omdat dit de enige
plaats is waar door een geconcen
treerde vloerverwarming een aan
gename temperatuur kan ontstaan.
De kerk krijgt met stoelen en
banken een beweeglijke inrichtingi
zodat ze gemakkelijk is aan te pas
sen aan ander dan liturgisch ge
bruik. De grote preekstoel, met
zijn zandstenen voet vastgebouwd
aan een pilaar, blijft waarschijnlijk
op z'n oude plek. De galerij onder
het orgel komt niet terug. Als het
schip voor gebruik klaar is, wordt
het koor, waar nu de diensten zijn,
ontruimd. In het tijdschema van de
architect is dat begin 1978.
De geschiedenis van deze "zeer rijke
laat-gotische kruisbasiliek", zoals
hij in de kunstboeken wordt ge
noemd, is er een van generaties.
Haar bouw duurde honderd jaar,
de volledige restauratie bijna 25.
Maar ze kan ook weer generaties
mee, al zullen deze wellicht anders
met haar omgaan dan vorige ge
slachten. En daarin vinden alle
werkers hun voldoening.
LEIDEN De Bovag-occasionshow
in de Leidse Groenoordhal heeft gis
teren, op de eerste avond, een re
cordaantal van drieduizend bezoekers
getrokken. Er werden veertig auto's
verkocht, wat meer is dan op de
eerste avond van de vorig jaar ge
houden show. Deze veertig worden
overigens weer aangevuld, waardoor
de keuzemogelijkheid 200 blijft. Van
daag is de show geopend van
16.00 tot 22.00 en morgen van
10.00 tot 17.00 uur.
