100 jaar
||i£|j3323B
'BELLE
EPOQUE
SFEER'
HEEFT
PLAATS
GEMAAKT
VOOR
PLASTIC
TIJDPERK
frKEERDAG 6 MAART 1976
De restauratiewagens, zeswielers, boden plaats aan ongeveer een
dozijn mensen, die in leren fauteuils zaten, aan tafeltjes voor twee
of vier. De aankleding van het restaurant deed aan dat van de
"grand hotelsdenken: met leder beklede wanden, gestuete plafonds
kandelaars en de bediening was de best mogelijke. Het voedsel was
van "haute-cuisine"-kwaliteit
Dat waren nog eens tijden, denkt anno 1976 de reiziger, die in
zijn gestroomlijnde Inter city trein van A naar B rijdt. Hij neemt een
siolc uit het bekertje koffie, dat hij zojuist gekocht heeft van een
steward, die langs kwam met een karretje: de "minibar".
Dat waren nog eens tijden: "De slaapwagens waren ontworpen
voor dag-en-nacht-verblijfde lage bedden werden gevormd uit vier
armfauteuils, die in ieder compartiment stonden en de bovenste
werden neergelaten door koorden, die ze overdag uit het gezicht
hielden. Er waren twee w-c.'s in het rijtuig en twee wasbassins, voor
zien van warm water
Voornoemde moderne treinreiziger denkt hierna even aan de "cou
chette", waarin lüj vorige zomer, op weg naar zijn vakantiebestem
minghad proberen te slapen. Met weemoed herleest hij de passage
over de vier armfauteuils.
De Orient Express, voor het eerst op reis in 1883.
Dit staat in een boek, dat de
geschiedenis van de Compagnie
Internationale des Wagons Lits et
du Tourisme tot onderwerp heeft.
Deze onderneming bestaat honderd
jaar. Op 10 maant gaat men dat op
de kantooretage van het Centraal
Station in Amsterdam vieren. De
vertrekken daar worden dan voor de
gelegenheid zo veel mogelijk terug
gebracht in de sfeer van vroeger
tijden. Want een beetje nostalgisch
mag- men bij een eeuwfeest wel zijn.
Maar niet te lang; Wagons Lits is
immers al lang geen pluche
onderneming meer, maar integen
deel een multi-nationale gigant, die
zich wel wat meer taken verschaft
heeft dan het voeden en legeren van
treinreizigers alleen.
Honderd jaar oud nu, hoort Wagons
Lits met een omzet' van 1,5 miljard
gulden en 25.000 medewerkers tot de
grootsten ter wereld op gebied van
horeca en toerisme.
Behalve de 700 slaapwagens en 75
restauratiewagens, die men exploi
teert, strekken de activiteiten zich
uit tot de horecavoorziening van
twaalf Europese vliegvelden, 20
wegrestaurants, 450 bedrijfsrestau
rants. Wagons Lits heeft 22 eigen
hotels (Etap) en neemt deel in de
exploitatie van nog eens 115 hotels.
De huidige directeur Van Houten.
De grondlegger van
Wagons Lits, de Belgi
sche ingenieur George
Nagelmaeckers. Naar
het voorbeeld van de
Amerikaanse Pullman-
treinen begon hij trein
wagons te ontwerpen
voor de levensgenieters
honderd jaar geleden.
Met hulp van de Bel
gische koning Leopold
III richtte hij de Com
pagnie Internationale
des Wagons Lits op.
Een bedrijf dat nu is
uitgegroeid tot een or
ganisatie die zich be
zighoudt met treinen,
hotels, restaurants en
toerisme.
BELLE EPOQUE
Het is allemaal begonnen door
toedoen van de heer Georges
Nagelmaeckers. Hij was een Belgi
sche ingenieur, die verliefd was op
de luxueuze Pullman-treinen, waar
mee reizigers in het verre Amerika
comfortabel de afstanden konden
overbruggen.
Nagelmaeckers begon slaap- en
restaurantwagens te ontwerpen. Hij
had als uitgangspunt dat zijn
reizigers de rijken van de wereld
zouden zijn, de genieters van „la
belle epoque". Op reis zouden zij
hetzelfde overdadig comfort verlan
gen, dat hun in de „grand hotels" of
hun paleizen geboden werd.
In 1876 was Nagelmaeckers eigenaar
van 58 spaapwagens. In dat jaar
richtte hij met hulp van de
Belgische koning Leopold III de
„Compagnie Internationale des Wa
gons Lits" op.
Een jaar later had hij contracten
met twintig Europese spoorweg
maatschappijen. Tegen „trekloon"
mocht hij zijn luxe wagons aan hun
spoorstellen koppelen. Het was in
1883, dat hij op de locomotief en
kolenwagen na, een geheel eigen
treinstel liet rijden. Dat was de
Orient Express, op weg van Parijs
naar Constantinopel, de meest
romantische treinen-decor voor tien
tallen liefdes- en avonturenromans,
tot in het James Bond-tijdperk toe.
Een trein vol gewreven koper,
mahoniehout en- -gebrandschilderde
ramen. Zo een ging er in 1896 ook
rijden op de lijn naar st.
Petersburg, zes jaar later doorge
trokken naar Wladiwostokde
Trans Siberie Express, tenslotte
doorkruisten Nagelmaeckers' luxe
treinen China. Zuid-Oost Azië.
Oost-Europa en Afrika.
Door
Aad Wagenaar
In 1880 was Wagons Lits ook
begonnen met het bouwen van luxe
hotels aan de begin- en eindpunten
van de lijnen van de „Grands
Express". Ze droegen meestal de
naam Grand Hotel of Palace Hotel.
Soms ook de, later door veel
eenvoudige hotels op stationspleinen
overgenomen, naam Terminus.
VLISSINGEN
Pas in 1903 stapte de Belgische
compagnie over zijn noordgrens
heen en vestigde zich in Nederland:
in Vlissingen kwam het eindpunt
van de expresse uit Berlijn en
verzorgde Wagons Lits het transfer
naar de boot, die naar het Engelse
Folkestone voer.
Hoe klein Nederland' ook was in
vergelijking met Üe continenten,
waarin Wagons Lits opereerde, toch
bleek het lonend om op het traject
Amsterdam-Groningen een slaapwa
gen in te zetten. Hij heeft tot in de
jaren twintig gereden. Lang is ook
de slaaptrein Amsterdam-Parijs (nu
een reis van vijf uur) in dienst
geweest.
Na de Tweede Wereldoorlog is er
veel veranderd. De algemeen direc
teur Nederland van Wagons Lits,
drs. P. J. van Houten zegt:
„Aanvankelijk hebben wij onze
vooroorlogse service nog hervat. In
de trein naar Maastricht bijvoor
beeld zat toen nog een restaurant,
waar je een kippetje of een goede
tournedos kon eten. Maar naarmate
de reisafstanden steeds maar korter
werden en de stationsrestauraties
zich van de oorlogsschade hadden
hersteld, was dat niet lonend meer".
Verschraling dus?
slagen. In Nederland heeft Wagons
Lits (met 1500 medewerkers; omzet
150 miljoen) zijn bedoening in vier
sectoren opgesplitst: treinen, hotel-
lerie, toerisme en restaurant.
„Het is die verscheidenheid, waarin
we onze uitdaging zien liggen", zegt
dis. Van Houten, „die moeten we
doorzetten. Te verwachten is dat er
m het toerisme een grote sanering
komt. Alleen door je kracht te
zoeken in de verscheidenheid, kun je
straks overeind blijven".
Met die instelling begint Wagons
Lits aan zijn tweede eeuw. Het
stempel dat Georges Nagelmaeckers
in 1876 op zijn onderneming drukte,
lijkt wat vervlakt. „Toch niet", zegt
directeur Van Houten, „hij was een
nuchter mens, die het volgens zijn
concept van zijn tijd, in de luxe
„Nee", zegt directeur Van Houten, „je
kunt zeggen dat met de moderne
mini-bar onze dienstverlening zich
nu tot de hele trein uitstrekt. Het
eerste jaar, dat we ermee werkten,
bleek de mini-bar al een enorm
succes; we hadden 30% omzetver-
meerdering".
Maar. al heet zijn onder
neming dan „Wagons Lits", ae
directeur wil eigenlijk niet die grote
aandacht -voor wat er door hem en
zijn medewerkers tussen de rails
wordt klaargemaakt.
VERSCHEIDENHEID
zocht. Van die extravagante luxe
ontdaan, geldt dat concept echter
nog steeds: we willen een dienstver
lenend bedrijf zijn voor de reizende
En voor wie dan toch nog wat
ouderwetse romantiek belieft, is hier
een opwekkend1 bericht: Wagons Lits
gaat in samenwerking met de
KNSM drie luxe schepen bouwen,
waarmee in Egypte reizen over de
Nijl gemaakt worden.
Geheel in de traditie van de
„aartsvader van het massatoerisme"
Thomas Cook, met wiens reisorgani
satie Wagons Lits zich in 1928
verbond.
In de jaren vijftig immers heeft
Wagons Lits zijn vleugels over veel
meer terreinen van activiteit uitge-
Misschien dat er wat pluche af kan,
op die nieuwe Nijl-schepen.
