Leidsch Dagblad | 1976 | 6 maart 1976 | pagina 15

Negentig (ent voor een ons
gehakt, ik denk: dal kan niet.

Kiezen voor zwakken, of voor 'modale Henk'?

Zelfs bij 'normale'
prijsstijging krijgt modale
werknemer 'I moeilijk

00,

.79

A 0001.8
A O-pOOJO

ZATERDAG 6 MAART 1976

PAGINA 15

Door
Jan Dost

Het ziet er niet best uit voor onze
modale werknemer Henk (gehuwd, 2
kinderen, 23.000 bruto in 1975)Dit
jaar groeit zijn inkomen onvoldoen-
de om in koopkracht gelijk te blij
ven ten opzichte van het vorig jaar.
I Hij gaat er vergeleken met 1975 zo'n
2.5 procent op achteruit. Dat komt
hoofdzakelijk door de per 1 januari
van dit jaar gestegen sociale pre-
mies en belastingen. Dit gebeurt,
ondanks de prijscompensatie van 4,5
procent op 1 januari en zelfs on
danks de nog onzekere prijscompen-
I satie (4 procent?) op 1 juli. als de
loonmaatregel afloopt, wegens de
gestegen kosten van levensonder
houd in de eerste helft van dit jaar.
Om het beeld nog zwarter te ma

ken Het ziet er niet naar uit dat er
voor de modale werknemer in de
periode 1977 tot 1980 erg veel verbe
tering zal komen. Voorlopig gaat de
regering er nog wel vanuit dat hij,
na het offer van dit Jaar ten behoe
ve van zijn eigen werkgelegenheid
en van het behoud van het niveau
der collectieve voorzieningen, in de
komende jaren tot 1980 een beschei
den loonsverbetering zal ontvangen
van pakweg 1 procent per Jaar
„schoon". Maar de grote vraag is, of
dit haalbaar zal zijn. Een van de
kabinetsplannen om het
haalbaar te doen zijn ie in ieder ge
val de voorgenomen bezuiniging op
de collectieve uitgaven van 10 mil
jard gulden tot 1980. Via een bezui
niging van 6 miljard in de sociale
sector (sociale verzekeringen en
voorzieningen) wil men ondermeer
bereiken dat de sociale premies
minder snel stijgen, waardoor er
voor iedere werknemer meer „schoon"
loon overblijft. Behalve dit bedrag

wil het kabinet ook nog eens 4 mil
jard uitsparen op de overheidsuitga
ven (subsidies, wegen etc.) die ge
heel voor rekening van de Schatkist
komen. Deze totale bezuiniging, ook
wel de een-procents-operatie ge
noemd vanwege de doelstelling om
de collectieve uitgaven met niet
meer dan 1 procent van het natio
nale inkomen per jaar te laten toe
nemen,is echter ini hoofdzaak be
doeld om een groter deel van de na
tionale koek aan het bedrijfsleven te
geven. Daardoor hoeft er minder
van de winst naar de collectieve pot
en kan er meer geld beschikbaar
komen voor het scheppen van
broodnodige arbeidsplaatsen.
Inmiddels heeft het Centraal Plan
Bureau echter uitgerekend dat de
een-procents-operatie niet voldoende
is om het aantal arbeidsplaatsen
aanmerkelijk uit te breiden. De
werkloosheid zal volgens het CPB,
als er niet nog meer bezuinigd
wordt, in de buurt van het huidige

niveau blijven. Men voorspelt niet
minder dan 210.000 mensen zonder
werk, hetgeen door de regering al
een „onaanvaardbaar hoog peil" is
genoemd.

Bezuiniging

Wat te doen? De regering staat voor
een levensgroot dilemma

Of zij kiest voor een nog sterkere
bezuiniging op de collectieve uitga
ven om zo het aantal arbeidsplaat
sen te vergroten. Want minder geld
voor belastingen en sociale premies
betekent dat er meer overblijf* voor
tet bedrijfsleven. Dat kan een ver
betering van de werkgelegenheid be
tekenen. mits de ondernemers met
het meerdere geen machines aan
schaffen die arbeiders vervangen.

Of zij kiest voor een verdere ma
tiging van de lonen, om het bedrijfs
leven zó aan meer geld voor ar
beidsplaatsen te helpen.

De keerzijde van de eerste medaille

is, dat dit ten koste gaat van de
zwaksten in de samenleving. Ten
koste van de mensen met sociale
uitkeringen, die buiten hun schuld
geen deel kunnen hebben aan het
arbeidsproces. Achteruitgang dus
van de zwaksten in de samenleving,
waarvan Boersma onlangs zei: „niet
dan over mijn lijk".

De keerzijde van de tweede medaille
is, dat dit ten koste gaat van men
sen met een gemiddeld modaal in
komen. De categorie, waar ae bulk
van alle inkomens zit. Loonmatiging
levert alleen maar daar werkelijk
iets op.

Levensgroot

Voor wie kiest dit Kabinet? Voor de
zwaksten in de samenleving? Of
kiest het voor onze modale Henk?
Beide categorien staan hoog op de
prioriteitenlijst van dit Kabinet.
Vandaar dat het dilemma zo levens
groot is.

Henk (32) heeft een betrekking in het magazijn van een groot
bedrijf. Vijf dagen per week is hij daar doende, vaak met tame
lijk zwaar werk als hij kisten met allerhande apparatuur naar
de opslagruimten moet versjouwen. Af en toe werkt Henk over,
maar doorgaans komt hij 's middags even na vijven weer thuis.

Het Centraal Bureau voor de Statis
tiek meldde onlangs dat het in ja
nuari van dit jaar met de prijsstij
gingen wel is meegevallen. Per jaa^
mogen de kosten van levensonder
houd volgons de profeten van de
economie zes procent hoger worden
zonder dat er van een werkelijke
catastrofe sprake is.

Welnu, in januari waren de prijzen
maar met 0,6 procent gestegen, dus
maar een fractie meer dan de halve
procent die maandelijks volgens het
natuurlijk verloop van de economie
als algemene prijsverhoging mag
worden genoteerd.

Het geruststellende van het CBS-
cijfer wordt echter ontkracht door
de wetenschap, dat er in januari
flink in het gemiddelde prijscijfer
gesneden wordt door de uitverkoop.

Het zicht op de toekomst wordt nog
minder rozig als we bedenken dat
de lonen voorlopig „bevroren" zijn,
met andere woorden: zelfs bij een
„normale" stijging van de prijzen zal
de modale („gemiddelde") werknemer
(te verstaan als de man die met een
bruto-salaris van ongeveer 2000 gul
den zijn gezin met twee kinderen
moet zien te onderhouden) het heel
erg moeilijk krijgen. Dit jaar en
vooral in de komende jaren.

Cijfers en statistieken zijn uitste
kende middelen om de problematiek
van het individu aan het oog te
onttrekken. Ook elke planning en
strategie om de zorgelijke toekomst
te lijf te gaan verhult niet, hoe het
nu staat met de modale werknemer
een grote groep werknemers die van
ean modaal salaris wel kan rondko
men, maar erg weinig overhoudt om
het leven enige fleur te geven.

OOt

10

S

r)i
,15

.58

J .i', 7 7

Door

Alexander Munninghoff

Zijn vrouw Jannie (32) heeft dan al
de tafel gedekt en het eten op het
vuur. De kinderen, Peter (11) en
Clara (2) worden aan tafel
geroepen, Henk doet zijn pantoffels
aan en kijkt alvast even de krant
door terwijl Jannie het eten uit de
keuken binnen brengt. Het is tien
voor half zes, ais dit Nederlandse
modale werknemersgezin de eerste
happen naar binnen weilkt. Een
goed' half uur later wordt er
afgeruimd en kan de lange avond
beginnenwat babbelen met ae
kinderen, de krant, Paulus de
Boskabouter, kinderen haar bed,
(televisie, thee, samen nog wat
napraten, slapen.

Met opzet noemen wij geen
-werkelijke namen: het gesprek dat
-wij vooral met Jannie voerden
ds in feite de samenvatting van
"tienduizenden soortgelijke
gesprekken die dagelijks overal in
Nederland plaats vinden. In precies
zulke oriekamer-woningen, of in de
supermarkt, op familiebezoek,
tijdens het koffie-uurtje met de
buurvrouw. Want het gaat over iets
dat ons allemaal, een enkele rijke
fisoloof misschien uitgezonderd,
idirekt raakt: geld.

Of beter gezegdover de
(on)mogelijkheid om met het geld
dat je hebt iets meer van je leven
te maken dan alleen bestaan. Vaak
hoor je mensen zeggen dat geld niet
gelukkig maakt, terwijl dat in feite
onvolledig gebruik van het
oorspronkelijke gezegde is, dat luidt:
„geld alleen maakt niet gelukkig". De
oorspronkelijke filosofie is heel wat
acceptabeler dan de huidige versie,
die dan ook door Jannie
desgevraagd werd getorpedeerd met
de hartgrondige opmerking
„Misschien, maar het is wel
verdomd gemakkelijk als je het
hebt". Ook al een reactie die
dagelijks in de naaste omgeving te
beluisberen valt.

Karig

Het salaris van Henk is schoon 1250
gulden per maand. Daar gaat de
huur 156,25) vanaf, alsmede de
vaste bedragen voor gas en licht,
water, telefoon, kijkgeld,
studieverzekering voor Peter, Henk's
lidmaatschap van de Industriebond,
de levensverzekeringen en tenslotte
honderd gulden zakgeld voor Henk
die daarvan zijn shag en zijn pils
moet betalen, de entree voor de
voetbal op zondag en ook ae benzine
voor de tweedehands auto, die na
lang sparen is aangeschaft en die
het onderhouden van de contacten
met familie en kennissen (meestal
in de weekeinden) vergemakkelijkt.

Wat er voor Jannie aan
huishoudgeld overblijft is tenslotte
iets minder dan zevenhonderd
gulden, per week omgerekend een
budget dat schommelt tussen de 165
en 175 gulden. Voor een Jong gezin
van vier personen een karig bedrag.
Jannie: „Vroeger hield ik nog wel
m een huishoudboekje bij, maar dat
1 doe ik nu niet meer. Ik werd er
8 opstandig van, als ik telkens weer
zag dat ik echt op dubbeltjes en
kwartjes moest letten om rond te
komen, en dat het me dan nog niet
lukte om eens wat extra's op tafel te

brengen. Het geld was iedere keer
schoon op, en dat wordt nou nog
erger want de prijzen blijven maar
stijgen terwijl de salarissen
nagenoeg hetzelfde blijven. Henk zit
in de ondernemingsraad van zijn
bedrijf en hij is lid van de
Industriebond, dus die praat nogal
vaak over het loon- en prijsbeleid
en dergelijke dingen meer".

„Maar ik heb het wel eens een keer
gehad, dab ik echt niet meer wist
•waar ik het geld vandaan moest
halen want dan was er weer een
onverwachte rekening bijgekomen,
en dat Ik dan tegen Henk zei
„Jongen, jij mag wat mij betreft uit
die bond van je, want dan heb ik
tenminste die veertien gulden per
maand' contributie voor mijn
huishouden". Heel dom van me.
natuurlijk, want die Industriebond
doet er genoeg aan, dat ia een goed
ding. Maar op dat moment zat ik
aan het plafond, ik kon niet verder
denken dan aan die ene rotrekening
die ik niet kon betalen".

We zitten op een ochtend te praten.
Jannie en ik. Dochtertje Clara komt
af en toe luidkeels tussenbeiden: ze
verveelt zich, wil de gebruikelijke
aandacht. Zo jong als ze is draagt
ze al heuse oorbellen. De televisie
toont beelden uit Innsbruck, Jannie
volgt de verrichtingen met een half'
oog onder het spreken door.

Warme prak

„Je moet voor een jong gezin zoals
dat van ons vitaminen op tafel
brengen, dus dat betekent verse
groenten. Nou ga er maar aan
staandab is ook al niet meer te
betalen. Neem andijviein de
winkel kost Hollandse andijvie al
1,59 per pond. Ja, dan kun Je wel
buitenlandse andijvie nemen, die is
dan wat goedkoper. Maar toch, dat
smaakt anders, wat zal ik zeggen.
Ja, in ieder geval wil Henk dat niet.
Die is bezeten op z'n warme prak,
hij is erg kieskeurig op z'n
avondeten. Daar heb ik rekening
mee te houden, die man werkt de
hele dag. Wat doe je dandan ga je
naar de markt en zoek Je daar ook
nog eens het goedkoopste stalletje
op".

„In de kleine winkels kom ik niet
meer, want die kunnen nooit eens
met de prijs omlaag gaan zoals de
supermarkten. Echt hoor, ik stroop
de kranten af naar voordelige
aanbiedingen. Als ik zie dat die en
die zaak deze week een pakje boter
elf cent goedkoper heeft, dan stapt
Jannie op haar fiets en koopt tien
pakjes tegelijk, reken maar. Want
dan heb ik weer een dikke gulden
verdiend".

„Toen Clara nog babyvoeding moest
hebben hakte ik zelf een deel van
de groente die wij die avond op
tafel hadden fijn in
plaats van dat ik zo'n potje Olvarit
kocht. Want dat was weer tachtig
cent per dag, moet je eens zien wat
dat per week scheeltMaar het gaat
Je op den duur wel opbreken, altijd
dat eeuwige knibbelen en rekenen".
„Aardappelen, daar praat ik al niet
eens meer over. Dat is gewoon te
gek, dan ga Je Je toch afvragen in
wat voor tijd we eigenlijk leven. Dat
Je niet eens meer iedere dag
aardappelen op tafel kaai brengen
omdat het gewoon te duur is! Bij de
slager idem dito. Gisteren nog kocht
ik acht ons gehakt, voor twee dagen
dus. Ik kom thuis en kijk nog eens
op de rekening, zeven gulden
twintigIk denkdat kan niet, die
man heeft zich vergist, ik ga terug.
Negentig cent voor een ons gehakt,

Jannie: "echt hoor, ik stroop de kranten af

voordelige aanbiedingen

dat bestaat niet. Zegt die slager
tegen me„Mevrouwtje, eigenlijk
krijgt ik nog acht cent van U, want
het gehakt kost 91 cent per oais". En
ik de winkel uit; maar ik kon het
eigenlijk nog steeds niet geloven. Ik
doe het nou zo, dat ik zeg maar
speklappen koop voor dinsdag, en
dat ik de Jus daarvan gebruik voor
de volgende dag. Anders gaat het
niet".

Jannie haalt eens diep adem en
staart zwijgend naar de tv. Ik bied
haar een sigaret aanaan het eind
van ons gesprek zal ze
verontschuldigend opmerken dat ze
me heeft „leeggerookt". Zelf is ze,
alweer vaoiwege de prijs,
aangewezen op een pakje per twee
dagen, hoewel ze vroeger meer
rookte. We komen te spreken over
de grotere uitgavende auto moet
toch geregeld een beurt hebben ook
al gebruik Je hem niet zo vaak, en
hoe regelt Jannie de kleding van
het gezin? En wat als er een nieuw
bankstel moet komen?

Voor schut

Jannie: „Van de kinderbijslag
krijgen we eens per drie maanden
430 gulden. Daar koop ik kleren van
en schoenen, daar betaal iik ook
dingen als zwemles voor Peter mee.
Ja, want zo'n jongen die wil op die
leeftijd van alles, niet? Enje moet
ook een beetje opletten, dat hij op
school kan meedoen met zijn
vriendjes, dat hij niet op een of
andere manier uit de toon valt.
Laatst nog was er op school een
fotograaf bezig geweest, die had
klassefoto's gemaakt en ook van
ieder kind afzonderlijk een paar
portretten. Dat grapje kostte me
dertien en een halve gulden, maar
ik heb het maar betaald. Om hem
niet voor schut te zetten als hij de
handed terug zou moeten brengen,
want dat deed niemand van zijn
vriendjes. Maar het was natuurlijk
wed een rib uit m'n lijf

„Die sUidieverzekering van Peter,
die komt per maand op zes gulden
vijfentachtig. Terwi)l het niet eens
zeker is of hij straks nog wel verder
zal leren. Maar ja, het is een
Jongen, he, en je weet nooit wat er
straks als hij zeventien of achttien
is met hem gebeurt. Misschien moet
hij wel trouwen of zoiets, dat hoor
je vaak in je omgeving. Nou, dan
heeft hij tenminste duizend gulden
tegen die tijd, dat is dan meer dan
niets".

„Behalve die kinderbijslag breng ik
zelf ook wat intwee ochtenden per
week ga ik werken als h-ulp in een
bejaardentehuis. Dat levert me 20
gulden per keer op, dus per maand
160 gulden. Dat is onze reserveals

ik dat niet zou doen dan kwamen
we binnen de kortste keren in de
grootste moeilijkheden. Neem de
jaarlijkse afrekening voor gas en
elektra, daar ben ik gewoon bang
voor, die krijgen we een dezer dagen
in de bus. Vorig jaar moest ik
tweehonderd gulden bijbetalen, daar
gaat mijn bijverdienste naar toe".
„Ik ben blij dat ik het kan doen,
want het is me maar geen
organisatie met Clara om dat kind
twee ochtenden per week onder te
brengen. Gelukkig kan ze bij mijn
ouders terecht die vlakbij wonen,
maar dat ds eigenlijk toevallig".

„Uit die reservepot betaal ik dan
ook het paar schoenen dat Henk
nodig heeft en koop ik af en toe
wat kleren voor mezelf. Dat wil
zeggenik koop de stof, ik maak
thuis alles zelf. Hooguit eens een
goedkoop jurkje bij de Hema, verder
nooit. Kun Je begrijpen dat ik het
helemaal niet zo leuk vind om in de
stad te winkelen? Want reken maar
dat ik best graag wat moois zou
willen kopen, en je ziet zo vreselijk
veel leuke dingen in de etalages.

Dan sta je een tijdje te kijken, en
aan moet je jezelf echt toespreken
van Jannie, meid, loop nou maar
gewoon door want dat japonnetje
kun je van z'n levensdagen niet
betalen".

Frutselt je

„Ik heb het er wel eens over gehad
met Henk, 's avonds. Dat ik baalde
van dat boodschappen doen, omdat
ik nooit eens pate of rosbief of zo
kan kopen of eens iets luxe kan
meenemen naar huis, zomaar omdat
het leuk is.Weet ik veel, een
gezellige kaars of een ander
frutselt je voor op de
schoorsteenmantel, zoiets. Ik heb
hem wel eens verwijten gemaakt,
dat mag Je best weten. Dat we nooit
eens samen uit kunnen omdat dat
zeker zestig gulden kost, aan de
babysit en de bioscoop en een
drankje in het cafe. Dat we
eigenlijk ook nooit mensen te eten
kunnen vragen, want dan moet je
toch minstens een fles sherry in
huis halen extra eten en alles wat
daarbij komt".

„Dat we altijd en eeuwig eerst
moeten kijken of we het wel kunnen
betalen, voordat we iets doen. Je
krijgt soms het gevoel dat de
welvaart, waar iedereen zo
gemakkelijk over spreekt, dat die op
een of andere manier aan je gezin
voorbijgaat. Ik bedoelwe hebben
tv, we hebben een auto. Maar is dat
welvaart in Nederland? Misschien
wel. misschien hebben we het
inderdaad beter dan de meeste
mensen op deze wereld. Maar

daarvoor lef je dan ook in
Nederland, niet? Nederland is nou
eenmaal een ontwikkeld land. daar
heeft iedereen tv en bijna iedereen
een auto".

„Maar daarnaast heb Je de kleine
leuke nutteloze dingetjes die je
gewoon kunt kopen als je er het
geld voor hebt. Daar zit het hem in:
ik kan alleen maar dingen kopen
die nuttig zijn. Niet iets ciat ik mooi
vind. nee. het moet nuttig zijn, en
het liefst goedkoop en tegelijkertijd
duurzaam. Ik heb het Henk wel
eens voor zijn voeten gegooid
waarom hij niet zoveel verdiende als
zijn broer, die rustig een leren jas
van zeshonderd gulden kan kopen
en dan nog zegt dat het eigenlijk
helemaal niet zo duur was. Dan
gaat er iets door me heen, als ik dat
hoor, daar werd ik vroeger stapelgek

Armbandhorloge

Een langere stilte ditmaal Opeens
steekt Jannie haar arm uit en laat
me een mooi zilveren
armbandhorloge zien: „Wij vieren
geen Sinterklaas, maar kerstmis, dat
vinden wij veel gezelliger, met die
boom en die kaarsjes. Wij geven
elkaar dan ook cadeautjes".

,Jk had wat opgespaard en ik kocht
voor Henk een kamerjas. Alweer een
nuttig geschenk dus, net als voor de
kinderendie kregen ook een
kamerjas. Op kerstavond hadden we
alles zo'n beetje uitgepakt, en
opeens zegt Henk tegen m(j„kijk,
daar hangit nog een pakje in de
boom, dat is voor jou. Wil Je wel
geloven dat m'n vingers trilden toen
ik het papier eraf haalde en de
naam van een of andere juwelier op
de deksel van het doosje zag? Dit
horloge zat erin. Jongen, ik wist
niet wat me overkwam. Ik begreep
opeens dat Henk al die maanden
had overgewerkt om dat horloge
voor me te kopen, om mij iets moois
te geven. Maar weetje wat ik tegen
hem zei". Ik zei„Jezus, Henk, wat
zonde van het geld". Daar had ik zes
lappen stof voor in de plaats
kunnen kopen.

„Het was eruit voordat ik het wist,
ik kon m'n tong wel afbijten. Maar
zo ga Je denken, vanzelf haast, dat
is er ook op zo'n moment niet uit te
krijgen. Je weet heel goed wat zo'n
horloge kost, want Je hebt het
vaak genoeg zien liggen. Je weet ook
dat Je daarvoor zes lappen stof kunt
kopen om Jurken van te maken. En
dat zeg Je dan, onwillekeurig. Want
zo leef je nou eenmaal".

"Ik werd er opstandig vant telkens weer op de dubbeltjes en
kwartjes te letten

GRAflJ

tmnrm

tear sta**
U dari
afnèe

tvfh m galop