karikaturen"
"ik ben een
tekenaar van
Dik Bruvnestevn.
geestelijk vader
van 'Appie Happie'
haat stropdassen
i
i
ZATERDAG 6 MAART 1976
'Dit is DIK Bruynestevn', zegt de
karikatuur van hemzelf op de
achterkant van zijn boekje geti
teld 'Van Abe tot Zoetemelk En
de opsomming begint. 'Geboren
1-7-21, 1 uur, 7 pond te Rotter
dam. Reisde sportlieden na tot in
Melbourne.Montreal, Moskou en
Madurodam. Deed ook aan sport,
voetbalde in LIJNDEN en het
Nederlands elftal. Hiermee wordt
bedoeld het vaderlandse per
steam, dat toen met 5-1 van de
Belgische sportschrijvers ver
loor. Hij raakte twee kostbare
voortanden kwijt op de daarna
afgebroken wielerbaan van Bad
hoevedorp en was in zijn school
jaren een sprint- en middenaf
standsloper zonder ooit de kran
tekoppen te halen. Deed ook mee
aan wielerwedstrijden tussen
pers en artiesten op de stadion-
baan, waar hij zonder naar be
neden te kijken hoog door de
bochten reed en stond als cricke
ter, maar nooit meer op "silly
point" (een levensgevaarlijke
grap van captain Frans Hen-
richs), zat kort en geheel verkeerd
in een Zweedse roeiboot, bijzon
der vaardig daarentegen in een
sulky bij een overwinning in een
echte draverij op Duindigt, dit
met enige hulp van een ontstel
lend groot paard, dat nu nog niet
van zijn verbazing bekomen is. U
kunt de man geen groter plezier
doen dan hem te vragen U het
verhaal van die race te vertellen.
Als goed huisvader gaf hij ter-
wille van vrouw en kinderen een
veelbelovende ski-carrière op na
een ietwat roekeloze afdaling op
de tweede cursusdag. Verder
tennist hij nogal povertjes, maar
erg graag. Meneer heeft totaal
geen talent voor basketball, bil
jarten en boksen, geen geduld
voor hengelen en het wachten op
voorbijkomende snelwande
laars, maar is een groot liefhebber
van het voetbal zoals dat eens
door Puskas en de zijnen ge
speeld werd, en van vakanties in
Skandinavië of langs onze grote
rivieren, ook van anekdotes en al
of niet ware sterke verhalen.
Maakt met veel plezier een
zondagavond-praatje over kari
katuren tekenen voor de radio en
zijn dagelijkse sportstrip "AP
PIE HAPPIE", maar heeft lang
zamerhand een hekel aan het
steeds terugkerende tekenen van
de strepen op de shirts, broekjes
en kousen van de daarin veelvul
dig voorkomende "Taaie Tij
gers'' Haat stropdassen, drukte
makende sportofficials, scheids
rechters die meer horen dan zien,
muggen, vliegen en boa-
constrictors. Verder hitte, lawaai,
al of niet uit een radiotoestel,
voortdurend "eh-eh" zeggende
lieden op Hilversum 1, 2 of 3, alle
maar dan ook alle administra
tieve werkzaamheden. Ook het
kijken naar 800 of meer meters
lopende vrouwspersonen be
hoort niet tot zijn hobbies, even
min als het op volgorde leggen
van zijn twaalf jaar voor de TV
getekende karikaturen. Een af
keer heeft hij ook van haaruitval,
dronkenschap op sporttribunes,
blokhakken en mensen die
voortdurend over zichzelf pra
ten.'De karikatuur die dit zegt
past beter bij de tekst dan de 'ech
te' foto van hemzelf die het man
netje vasthoudt.
EEMNES - "Ik ben", zegt Dik Bruynesteyn, om aan te geven waar hij staat', een tekenaar
van karikaturen. Enkel dat en niet meer. Gewoon tekenen, zoals ze dat noemen, kan ik niet.
Ik heb het ooit één keer geprobeerd. Daar hangt het resultaat" en hij wijst op een meter
glasplaat boven de drie-zitter. Over de hele breedte een smal lint van minuscule huisjes en
boompjes, de rest is wit. Een winterlandschap.
"Dat is de dijk waaraan ik woon,
Eemnes dus, want meer straten telt
dit gehucht niet. Maar god, wat
heeft die tekening me een moeite
gekost. In die zin dan, dat ik telkens
de neiging moest onderdrukken
om niet ergens uit de band te sprin
gen, een eigen typering aan te
brengen. Iets grappigs, een vlieg
tuigje met een zotte tekst bijvoor
beeld, of een mannetje die vraagt of
hij hier bij de zaaduientelers is. Ik
denk, dat het een kwestie van in
stelling is. Ik heb het zelden gepro
beerd, maar ik weet zeker, dat ik
met een beetje goede wil exact ge
lijkende portretten of landschap
pen zou kunnen maken. Techniek
kun je aanleren tenslotte. Maar ik
wil dat soort werk gewoon niet
doen, ik wil functioneel zijn. Mijn
tekeningen hoeven het museum
niet in, ze moeten in een krant of op
TV komen, want ik wil een zo groot
mogelijk publiek bereiken. Werken
voor zo'n medium betekent, dat je
product herkenbaar moet zijn. Dit
is een voorwaarde, want het beeld
dat je schetst moet onmiddellijk
overkomen, vooral bij TV.En dan is
de karikatuur het meest geschikt.
Vroeger, toen ik pas begonnen was
heb ik er weieens over gedacht om
een cursus te gaan volgen, gewoon
door
Ad van Kaam
foto's
Sjaak Bavelaar
om wat sterker in mijn schoenen te
staan. Tijdens een of ander diner zat
ik naast Eppo Doeve en ik vroeg
daar zijn mening over. Hij ant
woordde toen, dat ik dat niet moest
doen. Maak de dingen di^ je doet
herkenbaar, zei hij simpel. Het
werd mijn uitgangspunt en dat is
altijd zo gebleven. Kijk, je kan iets
of iemand op twee manieren uit
beelden. Hetzij door middel van de
foto of tekening, de perfecte gelij
kenis dus, hetzij de karikatuur, de
overdrijving van de werkelijkheid.
Dat laatste doet het 'm, die over-
drijving.Zo onpersoonlijk als een
foto of tekening dikwijls kan zijn,
zo persoonlijk is de karikatuur,
want je maakt het beeld suggestie
ver, juist door het er zo dik bovenop
te leggen. Karakter, typische eigen
schappen komen veel beter uit. Dat
maakt de herkenbaarheid groter.
Sjakie Swart
Een voorbeeld: Ajax speelt tegen
'weet-ik-wie' in 'weet-ik-waar' en
Herman Kuiphof schreeuwt door
de microfoon, dat Sjakie Swart
lanps vier man slalomt en keihard
in de bovenhoek knalt. Dan is het
natuurlijk wel leuk om in de rust
nog eens een portret van Swart te
laten zien, zodat iedereen kan
mompelen: 'dat is 'm'.Maar het is
natuurlijk veel aardiger om een te
kening van Sjakie te tonen waarop
hij met ski's door de defensie zig
zagt, zodat iedereen uitroept 'dat is
't'. Een karikatuur hoeft teken-
technisch gesproken helemaal niet
subliem te zijn. Hoofdzaak is, dat
iedereen onmiddellijk in de gaten
heeft wat er aan de hand is of wie
het is. En als ze dan ook nog eens
zeggen: 'typisch Dik', dan ben ik
tevreden. Dat geeft voldoening".
Dertig jaar
Dik Bruynesteyn is, een kleine der
tig jaar geleden, begonnen met het
maken van sportkarikaturen. In het
begin voor Sport en Sportwereld en
vervolgens voor de Haagsche Cou-
*rant. "Ik ben gewoon naar Kuiphof,
de toenmalige chef-sport, toege-
stapt en heb gevraagd of ik wat kon
doen. Nederland-België in '53 be
tekende myn doorbraak. Er ge
beurden zo ontzettend veel dingen
in die wedstrijd (5-7, twee penal
ty's, een gebroken been) dat het
voor mij niet fout kón gaan. Mijn
tekeningen sloegen aan en ik had
het in één klap gemaakt". Vervol
gens werkte hij voor het Vrije Volk,
het Parool, NOS-sport en nog een
hele rits 'klanten', want Bruyne-
jpütodipd1
"YfiflhufDdl
o o o"
steyn huldigt het principe 'vrijheid,
blijheid'. Dat is ook de reden
waarom hij niets voelt voor het ma
ken van politieke prenten. "Dan",
zo zegt hij, "ben je gebonden aan
een redactie die je naar willekeur
iedereen en alles laat hekelen of af
kraken. Dus ook de dingen en per
sonen die bij jou toevallig wél sym
pathiek overkomen. En daar voel ik
weinig voor, want op die manier
verloochen je jezelf. Daarom ook
ben ik gestopt met het maken van
tekeningen voor de kar van Farce
Majeure. Ik concentreer me volle
dig op de sport. Ik kan met mijn
tekeningen best kritisch zijn, maar
dan moet ik er wel voor de volle
honderd procent achter staan. Maar
bovenal ben ik toch iemand die de
boel graag een beetje in de maling
neemt. Ik probeer een vrolijke noot
te zijn in het onderhand zo op hol
geslagen sportwereldje. Sommige
trainers bijvoorbeeld, daar blijf ik
om lachen. Dat commentaar na af
loop, dat is toch om te gillen. Als ze
verloren hebben schort het aan al
les, maar als ze gewonnen hebben
weet hij wel hoe dat gekomen is.
Voor my is de bal gewoon rond.
Trainers", mompelt hij, "allemaal
kolonels b.d.".
Appie Happie
Naast het maken van karikaturen
heeft Bruynesteyn zich ook gewor
Lange Jan met de Pet, Henri Bui
tenzorg (u weet wel, waar dat be
kende renpaard naar genoemd is)
en de al eerder genoemde kolonel
b.d. Buitendienst Binnenkort zal
Kris Krek zijn rentree maken bij de
Taaie Tijgers, de club van Appie
Happie. Volgens schepper Bruy
nesteyn mag zijn strip overigens
niet het etiket 'pretentieloos' opge
plakt krijgen.
Op hol
"De diepere betekenis van het le
ven zul je er echt niet in terugvin-
den.dat niet. Maar ik wil, via mijn
kolonel (Technische en Tactische
Tips), mijn commentator, mijn za
kenman en mijn voetballers, toch
wel iets meedelen over wat ik vind
van het overspannen, op hol gesla
gen wereldje van trainers, spelers,
clubs en business. Maar iedereen
die "Appie Happie" enkel wil of
kan zien als een gewoon leuk ver
haaltje mag dat van mij. Waarom
niet° Sport is voor my nog steeds
een boeiend gebeuren, al zie ik
tegenwoordig liever Laren tegen
Eemnes spelen dan Ajax tegen
Feyenoord. De boel wordt téveel
opgeblazen. De karikaturen en Ap
pie Happie zijn misschien mijn bij
drage om te komen tot een wat ont-
spannener sportwereld".
pen op de strip. "Het Vrye Volk
vroeg of ik niet een sportstrip kon
maken. Appie Happie speelde toen
al een tijdje door mijn hoofd, al
heette hij oorspronkelijk anders,
namelijk Appie Happy (Engels
voor 'gelukkig'). Maar toen ik het
cliché aanbood las een oude zetter,
die geen Engels kende, de naam als
Happie. Ik heb het cliché meteen
laten veranderen. Die naam van die
zetter was natuurlijk veel beter. Be
ter in overeenstemming met zijn
karakter, zijn eetlust en het gege
ven, dat hy een antiheld moest zijn.
Want mijn hoordfiguur mocht best
eens falen", zegt Bruynesteyn. Al
ras moest Appie echter plaatsma
ken voor een ander figuur, Kris
Krek, een wat serieuzere aanpak.
Kris moest op zijn beurt spoedig
verdwijnen, omdat de maker zijn
krant verruilde voor een ander. In
'70 verdween Krek tydens het
WK-voetbal Hy werd ontvoerd
door guerrilla's en sindsdien heeft
niemand nog taal of teken van hem
vernomen. "Maar hij komt terug",
onthult Dik Bruynesteyn die Appie
Happie weer als vervanger liet op
draven voor de uitgerangeerde Kris
Krek. Alweer zes jaar manifesteert
'de dikke bananenbijter' zich in
meer dan twintig kranten, elke dag
op en rond het veld. Trouw terzijde
gestaan door inmiddels markant
geworden figuren als Snoepie, Si
mon S. Smakeloos, PQRSTITVW,
In zijn strips en karikaturen zit op
een klapstoeltje, achter het doel,
soms een klein mannetje, gewa
pend met een blocnote of foto
toestel en compleet met baard
pijp. De ene keer kijkt hij n
grote ogen van verbazing, de
dere keer slaat hij het tafereeltje
voor hem olijk gade. Hij zegl
niets, hij zit, hij kijkt. Ogenschijn
lyk is hy een opvullertje, hij i
nauwelijks functioneel.Dat laat
ste hoeft ook niet, want hij heeft
zijn plicht reeds gedaan. Zonder
dat kleine kalende mannetje zou
die karikatuur of strip er nooit
geweest zijn, want het figuurtje in
kwestie is een personificatie van
de tekenaar zelf Dik Bruynes
teyn. Zo af en toe verschijnt hij
ten tonele om duidelijk te maken
hoe hij zelf tegen het sportwe
reldje aankijkt. Dan weer ver
baasd, dan weer grinnikend. Een
sprekend voorbeeld van een ge
slaagde karikatuur. Hy lykt niet
alleen: hij is het.
Dik Bruynesteyn werkt in 't ate-
"Goed bereikbaar en heerlyk rus
tig" karakteriseert hij het dorpje,
dat eigenlijk niets meer is dan een
lange dijk. Huize Bruynesteyn,
toepasselijk genaamd 'De Stip',
mag er zijn al is het optrekje niet
overdreven ruim opgezet. Een
gezellig interieur door het vele
hout, de twee open haarden en de
onoverzichtelijke warboel van
tekeningen en schetsen waarmee
zijn atelier, twee trapjes lager dan
de woonkamer, is bezaaid. De
pijp in de mond, zich bedacht
zaam krabbend op het al kalende
hoofd, staart Dik Bruynesteyn
naar de met zijn creaties volge
hangen wanden. "Ja, hier zit ik
dan de hele dag. Vooral veel na te
denken en te lezen. Het idee is
belangrijker dan de uitwerking,
want dat is een kwestie van rou
tine. Ik zou eigenlyk iemand
moeten hebben die voor me te
kent, want daar wordt ik onder
hand een beetje moe van. Moei-
lyk te realiseren. Ik kan nu leuk
rond komen. Een tekenaar in
dienst nemen kan ik me niet
permitteren. Jammer, want het
liefst zou ik me concentreren op
ideeën en tekst, dat vind ik het
leukste werk. Onderwerpen ge
noeg. Ik moet 300 jaar worden wil
ik alles waarmee ik nu rond loop
op papier zetten." Hij mijmert
nog wat door over het genoegen
dat hij beleeft aan 'de taal van de
tribune' en hoe hij die verwerkt in
zijn strips. "Dat is leuk, lezers
herkennen zoiets meteen. Je bent
actueel. Ik geloof, dat daarop een
belaygryk deel van myn succes
gebaseerd is. Het is meteen her
kenbaar hé". Hy bladert zijn uit
geknipte strips nog eens door.
Kan het niet nalaten af en toe te
grijnzen. "Ik moet dikwyls om
mezelf lachen zegt hij veront
schuldigend. "Ach", herneemt
hij dan, het is toch wel prettig. Ik
heb, na dertig jaar. nog steeds
plezier in myn werk.Dat is, ten
slotte, het belangrijkste.
