Leiderdorpse kerk
krijgt heuse „kuip
«tiwwawHii
PREDIKANT WIL AF VAN APPLAUS IN DE KERK
Mensen of dingen
Restauratie op weg naar afronding
Redelijk bedrag voor
engel en koning David
KERKDIENSTEN
F PAGINA 4
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1976
LEIDERDORP Zo snel als de restauratie van de Leider-
dorpse Dorpskerk (uit 1620) in het begin van de jaren '70 zelf
is verlopen, zo moeizaam is haar afronding. Maar de eind
fase lijkt nu toch in zicht te komen. Het gerestaureerde orgel
zal rond Pasen bespeelbaar zijn en de kerkvoogdij heeft via de
restauratie-architect Piet van der Sterre de hand kunnen leg
gen op een oude preekstoel. Ook komt de grote luifelbank te
rug. Vooral de beide laatste meubelstukken zijn voor de vol
tooiing van het werk van betekenis.
0 De driebeukige "zaalkerk" (zonder
0 dwarsarmen en zonder koor) heeft,
g toen de restauratie drie jaar geleden
r voorlopig ten einde was. een volledige
lengte-inrichting gekregen, in afwij
king van de vroegere inrichting, die
de preekstoel in het midden had met
de zitplaatsen eromheen. De voor
standers van de lengte-inrichting
kregen bij enquete een meerderheid
Van de kerkgangers op hun hand.
Kijk-meubol
Tegen de achterwand van de
middenbeuk werd 'n provisorisch po
dium gelegd waarop een verrolbare
katheder, een tafel en een lessenaar
een plaats vonden. Voor het podium
kwam de doopvont te staan. Alle
stoelen werden in de west-oost-rich-
t ..r gezet: met de rug naar het orgelt
gericht naar het podium. Met in het
m.dden een pad.
De "regeringsbank", die vroeger be
stemd was voor de notabelen van de
gemeente, bleef stoer op haar oude
plek. in het midden tegen een zij
muur. De bank wordt alleen nog ge
bruikt in geval van nood, als alle
andere plaatsen bezet zijn. En dat
is sporadisch. Notabelen voelen zich
tegenwoordig minder gewichtig en
hebben er. althans in Leiderdoip.
geen behoefte meer aan, hun maat
schappelijke positie in de kerk te ac
centueren met een aparte zetel. Bo
vendien houdt niemand het langer
dan tien minuten vol om met een
hoek van 90 graden naar een spreker
te kijken. De nekspieren zijn daarop
meubel.
Maar nu komt er over eeen poosje
toch een heuse preekstoel. En dat
verandert de zaak.
Hij werd gevonden in een kerk in
het Noordhollandse Opmeer, een
plaatsje tussen Alkmaar en Enkhui
zen, waar hij niet meer nodig was.
Dat gebeurt wel meer in Noordhol
land. Als de onkerkelijkheid, die daar
toch al groot was, de gelederen zo
uitdunt dat een huiskamer voor de
eredienst voldoende is geworden, hou
je een kerk niet meer open. Zo'n
gebouw staat dan te verkommeren
en op 't laatst doet niemend er meer
wat aan. Het restant van zo'n ge-
meentewordt dan gevoegd bij een
buur, die de kerkelijke zaken nog wel
draaiende kan houden.
Pilaar
De kansel van Opmeer, die in 1650
werd gebouwd, komt dus naar Led-
derdorp. Zoals die uit het Noordhol
landse Oosterleek <uit 1720). waar
een kunstbroeder uit Amsterdam van
de lege kerk een muziektempeltje
gaat maken, naar de Dorpskerk van
Katwijk aan den Rijn verhuist.
Aangezien je een complete preek
stoel niet zomaar op een podium
kunt zetten, moet er een pilaar aan
te pas komen. Welke pilaar dat in
de Leiderdorpse kerk wordt, is nog
in studie. De architect heeft bij de
restauratie van de kerk aan een pi
laar sporen gevonden van de vóór-
vorige preekstoel en men mag wel
aannemen dat hij een poging zal wa
gen, de nu aangekochte kansel daér
te krijgen. Maar hoe het ook wordt,
de vaste en andere positie van dit
meubel zal doorwerken tot in de op
stelling van de stoelen. De volledige
lengte-inrichting kan in ieder geval
niet worden gehandhaafd.
Bij de aankoop in Opmeer was ook
een doophek. Dat krijgt een niet-tra-
ditionele plaats tussen een paar pila
ren. En dan komt ook nog de oude
luifelbank terug, onder het grote
raam tegen de achterwand. Die
bank ligt nu opgeslagen in de Hoog
landse kerk in Leiden.
Pas als dat allemaal is gebeurd,
kan men zeggen dat deze kerkres
tauratie, naar het inzicht van de des
kundigen en de subsidiegevers, is
voltooid.
Maar het duurt nog wel even.
De kerkmeubel-restaurateur E.
W. de Keyzer in Gouderak, die de
renaissance-kansel op het ogenblik
onder zijn hoede heeft, ziet, naar hij
ons verklaarde, geen kans het ge
schonden meubel nog dit Jaar in her
stelde staat af te leveren. Deze man
een van de zeer weinige meubel
specialisten op dit gebied in
ons land heeft het met zijn 8 per
soneelsleden in leeftijd variërend
van 18 tot rond 40 jaar erg druk.
Puntgaaf
Bovendien is het Leiderdorpse
preekmeubel zeer bewerkelijk. Al
leen de kuip deugt. De voet, de
trap en het klankbord moesten wor- Speeltafel
den afgeschreven. Als er stukken
verrot waren, heeft men die kenne
lijk met ondeugdelijk materiaal her
steld.
Met vurenhout en stenen bijvoor
beeld. Die onderdelen moeten dus
worden bijgemaakt, wat nogal wat
tijd vergt. De Keyzer staat er ga
rant voor, dat het dan weer een
puntgave kansel wordt „Ons werk is
zeer tijdrovend.
Het meeste gebeurt met de hand.
Tegenover de uren die erin gaan
zitten, kost het materiaal zelf haast
niets. Laten we zeggen dat Je een
preekstoel voor duizend gulden
koopt, dan moet Je niet gek opkij
ken als hij twintig- a dertigduizend
gulden aan werkuren gaat kosten.
Het is niet eenvoudig, er de juiste
mensen voor te vinden.
Die er gevoel voor hebben en het
oude ambacht nog in de vingers heb
ben zitten. Meubelmakers zijn te
genwoordig meer monteerders.
We hebben op het ogenblik ont
zaglijk veel werk. Kerkmeubelen zijn
wel de hoofdmoot. Ook doen we wat
voor gemeentehuizen en kastelen.
Maar het particuliere werk hebben
we aan de kant gezet. Daar hebben
we echt geen behoefte meer aan.
Onze grootste opdracht is nu de Ja-
cobikerk in Utrecht, waarvan we
niet alleen de preekstoel hebben
maar ook de banken en de hekken.
Hoe het over een paar jaar in
ons beroep zal zijn, weet ik niet. In
de monumentenzorg zijn ook slechte
Perioden. Ht geld moet er zijn. Ik
heb de indruk dat er wat de nieuwe
restauraties betreft, een zekere af
remming inzet. Maar voorlopig zal
dat geen invloed hebben op onze or
derportefeuille. Ieder moet nu nog
op zijn beurt wachten. Tenzij het
kleine karweitjes zijn. Maar grote
opdrachten kunnen niet onmiddell-
lijk worden uitgevoerd".
De orgelrestaurateurs bezig met de montage van het Leiderdorpse kerkinstrument.
Het in 1780 door de Leidenaar J.
Mittenreiter gebouwde orgel is voor
een grondige restauratie toever
trouwd aan de Utrechtse orgelbou
wers Van Vulpen. De restauratie is
vrijwel klaar en personeel van Van
Vulpen is nu bezig het orgel weer
op z'n plaats te brengen.
Het werkstuk van Mittenreiter
(twee klavieren en een aangehangen
pedaal), dat zeldzaam is in zijn soort.
Is al tweemaal gerestaureerd, eerst
door ene Lohman, in 1839, en later
door Van Leeuwen, in 1942. Die twee
de bejandeling is zeer ingrijpend ge
weest, weet kerkvoogdij-voorzitter Th.
van Vliet te vertellen. De hele speel
tafel-inrichting en de klavieren wer
den vernieuwd, de toonhoogte ging
een halve toon omhoog, een aantal
stemmen werd door nieuwe vervan
gen en andere verplaatst.
Onder toezicht van de orgelcom
missie van de Hervormde Kerk werd
begin vorig jaar met de restauratie
begonnen, waarbij niet de dispositie
van 1942 maar die van Lohman uit
1839 richtinggevend was.
Voor de orgelliefhebbers geven wij
hier deze dispositie.
Hoofdwerk: prestant 16 discant,
bourdon 16, prestant 8, holpijp 8,
quintadeen 8, octaaf 4, roerfluit 4.
quint 3, superoctaaf 2, mixtuur 3-4
stemmen, cornet 4 st. en trompet 8.
Bovenwerk: holpijp 8, fluit travers
8, octaaf 4, fluit 4, octaaf 2, gems
hoorn 2, vox humana 8, tremulant.
De orgelrestauratie kost f240.000.
Het rijk, de provincie en de gemeen
te geven zoveel subsidie dat de ker
kelijke gemeente nog maar f24.000
hoeft te betalen. Dat geld kan ze
terugverdienen, want het orgel is
groot en klankrijk genoeg om er con
certen op te geven en bij concerten
en uitvoeringen te worden ingescha-
koeld. Sinds kort is de uitgangscollec
te 's zondags bestemd voor het orgel
fonds. De opbrengsten daarvan zijn
hoopgevend.
Kabinetorgel
De toekomst van het kleine kabi
netorgel, dat sinds de heropening
van de kerk het zingen begeleidt, is
nog onzeker. Er zijn genoeg liefheb
bers voor, die er ook wel een aardig
prijsje voor willen betalen, maar als
de financiën het toelaten, is het mo
gelijk dat het als koororgel in Lei
derdorp blijft.
Organist G. Zaalberg hoeft zich
daarover het hoofd niet te breken.
Hij bespeelt straks, boven alle zor
gen uit, weer een volwaardig instru
ment.
S.J. DE GROOT
Morgenmiddag om 5 uur wordt
in de Zuiderkerk, Lammensohans-
Leiden een cantate dienst ge-
Exultate Deo uit David met harp. Beiden moeten 1
houden.
Voorschoten met solisten het Dettin-
ger Te Deum van G. F. Handel uit
voert. Vorig jaar heeft de her
vormde Raad voor de Zending
advertentie in het blad "De
Kerkvoogdij", behoefte aan een
engel met trompet en een koning
tot Vs meter hoog zijn. Er wordt
een redelijke prijs vooor betaald. Wat
ze daarmee in Hattem gaan doen?
Bovenop het gerestaureerde kerk-
loegstgeest) f. 7.360.000 ontvangen orgel zetten. Hevr. Kerk: beroe-
zendingswerk. Dat is pen te Bennekom G. H. van Kooten
f. 60.000 meer dan het richtbedrag
voor dat jaar. Voor 1976 is het streef
bedrag f. 8.300.000. De hervorm-
Delft; aangenomen naar Hoogvliet
E. v.d. Beek Angeren. Geref. Ge-
ref. Gemeenten: beroepen te Her-
de kerkvoogdij in Hattem heeft, blij- kingen R. Boogaard Leiden.
In een open brief aan gospel
groepen die weieens meewerken aan
een kerkdienst, gepubliceerd in Cen
traal Weekblad (gereformeerd»,
vraagt de Emmense predikant G.
Gommer de jongeren eraan mee te
werken dat in een kerkdienst niet
meer wordt geapplaudisseerd. Dat
komt de laatste tijd namelijk
steeds meer voor.
Concertzaal
De predikant vindt de medewer
king van deze groepen een verrijking
van menige kerkdienst, maar met dat
bijverschijnsel is hij minder ge
lukkig. Aanvankelijk gingen alleen
na het slotoptreden de handen op
elkaar, maar al gauw kwam er ap
plaus na een optreden tijdens de
dienst.
"Dan lijkt de kerk omgetoverd in
een schouwburg of concertbaai.
Met dit uit deze instellingen overge
nomen gebruik haalt men een mijns
inziens aan de kerkdienst wezens
vreemd element de kerkruimte bin
nen. In de kerk klappen we niet voor
elkaar, want we zijn broeders en
zusters van elkaar en verrichten sa
men dezelfde dienst, ieder weliswaar
op zijn eigen manier, maar in ieder
geval niet zo dat de één de ander zou
moeten toejuichen. Als we dan in de
handen willen klappen, dan doen
we dat samen op de manier van
psalm 47: prijst met handgeklap
's Heren koningschap. Tegen zang
groepen die hun zang begeleiden met
zulk handgeklap kunnen, meen ik,
geen gegronde bezwaren worden in
gebracht.
Uit eigen waarneming weet ik dat
in de meeste gevallen ook de musi
cerende en zingende jongeren het
applaus overrompelt. Ik heb maar
zelden meegemaakt dat een groep als
het ware om applaus "vroeg". Als er
iemand voor in aanmerking komt om
het getij van het applaus te keren,
dan zijn dat degenen die er het voor
werp van zijn. Jullie zouden dat kun
nen doen door vóór je bijdrage tegen
de gemeente zeggen: mocht u straks
behoefte hebben om te applaudisse
ren, toch maar liever niet. Ik ben
mij ervan bewust dat Jullie op die
manier gaan missen wat iedereen die
in de kerk meewerkt ook weieens no
dig heeft: een schouderklopje". Maar
ds. Gommer gelooft dat kerkeraden
hier wel wat op weten te vinden.
Ds. L. J. Kwast, gereformeerd
predikant te KOllum. heeft zijn twij
fels ten aanzien van kerkelijke uit
spraken op politiek en economisch
gebied. Hij schrijft daarover in Cen
traal Weekblad.
"Politiek is een verschrikkelijk
wargaren. Wie zich voor oog en oor
van anderen bemoeit met conflicten
en problemen die hem in directe zin
niet aangaan, moet ook bij machte
zijn om verantwoordelijkheid te dra
gen voor de gevolgen van z'n bemoei
enis. En kan hij dat laatste niet,
dan moet hij zich van het eerste ont
houden.
Er zyn uren in de geschiedenis ge
weest waarin kerkelijke uitspraken
en verantwoordelijkheid in eikaars
verlengde lagen. Tijdens de bezetting
van Nederland waren alle politieke
organen monddood. Toen konden de
kerken geen andere weg Inslaan dan
die van het protest tegen machts-
aanmatiging en onrecht. Het is
woordvoerende Nederlandse christe
nen op gevangenschap of nog erger
komen te staan. Gesproken en ge
schreven woorden waren destijds
duur.
Op enkele uitzonderingen na was
kerkelijk Nederland toen ook eens
gezind. Dat kan in onze dagen alles
behalve gezegd worden. Kerkelijke
politieke verklaringen tenzij ze
uitmunten in vaagheid en algemeen
heid zijn slechts representatief
voor een deel van de kerkelijke sa
menleving. Dat bepaalt hun waarde
en betekenis. Naar alle waarschijn
lijkheid bestaat onder Nederlandse
christenen over zeer vele onderwer
pen geen eenstemmigheid. Dat ligt
niet alleen aan wat "polarisatie"
wordt genoemd, maar ook aan de in
gewikkeldheid en ondoorzichtigheid
van vele vraagstukken, politiek, eco
nomisch en sociaal.
We hoeven ons ook niet te scha
men om ons gebrekkige inzicht toe
te geven. Wanneer ervaren politici
en economen al in het duister tas
ten, wat zullen WIJ dan? Daarom
zal iedere kerkelijke verklaring een
combinatie moeten zijn van beschei
denheid en voorlopigheid. Morgen is
alles weer anders, zoals we vaak. tot
onze schrik, ontdekken".
Koude kerk
Het orgel in de Dorpskerk van
Wassenaar is zo fijn gebouwd en zo
gevoelig dat het hout geen grote en
vooral geen lange temperatuurver-
hogingen kan verdragen. Met droge
vrieskou zou het een kleine kunst
zijn, het historische orgel in enkele
weken kapot te maken. Daarom heeft
de predikant Frederikse de clementie
van de kerkgangers ingeroepen. Zij
moeten rekenen op een temperatuur
die onze voorvaderen normaal von-
denmaar die voor het tegenwoordi
ge geslacht niet zo aangenaam is.
In het Wassenaarse kerkblad geeft
hij daarom deze adviezen: "Kom te
voet naar de kerk, neem bij elkaar
in het midden plaats en verwarm
elkaar (gemeenschap!), zoek de ra
diatoren op, kleed u goed, zing u
warm, dring aan bij uw predikant op
krachtige kortheid, ga. als u voor kou
erg gevoelig bent, naar een andere
kerk. heb iets over voor de viering
van de zondag".
HAZERSWOUDE Herv. 9.30 ds
Kaai Nieuwveen, 6.30 ds Geertsema.
Geref. 10 en 5 ds Versluys. RK Mi
chael zat. 7, zond. 9; Bernardus zat. 7
zond. 10.30; Ridderhof Koudekerk te
10.30; Haz. dorp zat. 7, zond. 8, 10 en
10 ds Ro'ukema. 7 ds v. d. Brink Over-
schie. Chr. Geref. 10 en 5 ds v. d. Ent.
Geref. Gem. 10 en 5. 24 febr. 7.30 ds
Harinck Den Haag. Volle Evang Gem
9.45 (Voorstr. 100); Boefle 4 u nam.
2.15 ds v. d. Ent RK zat 7. zond 7.30
9. 10.45 en 7.
NIEUWVEEN Herv. 9.30 ds
Geertsema H.woude, 6.30 ds Linden-
burg. Geref. 9.30 en 7 ds Schouten te
Sasse; gem.centr. 10.30 ds v Rossum
Voorburg, 7 ds Brokerhof; gem.centr.
10.30 ds Vink jeugdkerk Geref. 10 ds
Vegter. Geref. K. Vrljg. BV 8.45 en 4
ds v. d. Berg. Volle Evang. Gem. 4 hr.
v. d. Brugge (gem.centr.). RK Wllll-
Westra. 6.30 kand. Bakker. Geref. 10
ds v Santen. 5 ds Gesink. RK zat. 7,
zond. 8.30. 9.30 en 11. NPB 10.30 ds.
Beekhuls Haarlem.
LEIDEN Herv. Hoogl. kerk 10
en 7 ds Pamnekoek 11.45 oec. stud, dnst
Marekerk 10 ds Langenbach. 5 ds Bou-
man Hcerde; Maranathak. 10 ds van
Acnterberg; Konlngskerk 10 ds Wa
genvoorde; Bethl. kerk 10 da De Jonge
Brulnisse; Bevr. kerk 9 en 10.30 ds.
Bovenberg. 5 ds Boogert zangd.; Vre-
desk. 10 dr Lamping; Zuiderkerk 5 u
cantatedienst; Waalse k. KX30 ds
Ribs; Acad. Zlekenh. 10 ds Bakker;
Diac. huls 10.30 ds Hemmes; Jeugdk.
Vredeskerk 10 hr. Henwnlkj^eugdk;
kerk 10 ds Buitenhuis Bodegr. 6.30
ds v. d. Berg IJmulden open-deur-dnst
Salv. Kerk 10 ds v Harmeien 6.30 ds
Buitenhuls; G.H. Kerk 10.30 en 6.30
ds De Ruiter; De Bron 9 ds v Wijn
gaarden Nieuw Vennep 6.30 ds Koek
koek Wad.veen. Geref. K. Vrljg. 9.30
en 3 ds Blokland Geref. K. Vrljg. BV
9.30 hr Jaskke (zaal Vreugde-oord)
Chr. Geref. 9.30 en 4.30 Oud-ueref 9.30
en 4. Bapt. Gem. 10 ds Koekkoek 6.30
ev. De Leeuw; Noord (Sportl.) 10 hr.
v. d. Steen. Rem. Kring 10 ds Bon-
jjartz. MoL Evang.^Kerk 11 ds S^tana
11.80.
HILLEGOM Herv. voorm. ds
Boonstra. 7 ds Alma Soest (gemeen-
sch. Jeugddienst) Geref. 10 ds Pouwels
Chr. Geref. 10 en 5 ds Slofstra Broek
op L.dljk RK Martinus zat. 7, zond.
8.30 10. 11.30 en 12.45; Jozef zat. 7.
zond. 8.30 10 en 11.30.
HOOGMADE Herv. 10 dr v Vliet
RK zat 7 zond 9 en 11.
DE KAAG Herv. 10 ds Carstens.
RK Zat. 7 zond. 8. 10 en 7.
KATWIJK ^AAN^DEN^RIJN^^
KOUDEKERK Herv. 10 hr Stroo,
7 ds v Hoegee te Alphen. Geref. 10 en
7 ds Swlerts.
LEIDERDORP Dorpskerk 10 ds
Lentz Den Haag: Hoofdstraatk. 10 ds
v. d. Meulen Wassenaar, 6.30 Jongeren-
dienst: Schepplngsk. 9.30 en 11 ds
Geursen. 5 ds v. d. Meulen Bapt. Gem
10 en 5 rk zat. 7. zond. 9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN Herv. 9.30 ds De
Vree. 7 ds Boogert Lelden. Geref 9.30
zond. 7.30 9.30 en 11.15.
LISSE Herv. gr. k. 10 ds Oostin-
Baambrugge, RK zat. 7, zond. 8.45 en
NIEUW-VENNEP Herv. 9.30 en 7
ds Goverts. Geref. 9.30 ds Boonstra A-
veen. 4 30 ds. Wijngaarden. Chr. Geref.
7i zond. 9.30 en'ÏL enderen- RK zat-
NOORDEN Herv. 9.30 en 7 ds v.
d. Kooy. Geref. 10 hr. Hijszeler Baam
brugge. 7 hr. Schoenmaker O. Wete
ring. RK zat. 7.30. zond. 9 en 10.30.
dr. Jansen. 7 ds Carstens De Kaag:
brordkerk zat. 7. zond. 10 en 12; Bo-
naventurakapel zat. 6.30, zond. 9 en
OUD-ADE RK zat. 7, zond. 8.30 en
10.30.
OUDE en NIEUWE WETERING
Herv. 9.30 ds Lallgman. Geref. 9.30 ds
Czlrla^S^ds Hulsman Z. meer RK zat
ROELOF ARENDSVEEN RK St.
Petrus Banden zat. 7, zond. 8. 9.30 11
en 12.15; M. Presentatie zat. 7, zond.
8. 9.30 en 11.
TER AAR Herv. 10 ds Lindenburg
6.30 ds Kaal. Geref. 10 en 6..30 ds Be-
zemer. RK Langeraar zat. 7, zond. 8,
9.30, 11 en 12.15.
VALKENBURG Herv. 10 ds
Overgaauw. 6.30 ds Lefeber te Alphen
Geref. 9.30 ds Bouma Noordwljk 6.30
Geref. K. Vri)g. 9.30 5 os
VOORHOUT Herv. 10 ds Broker
hof. RK zat. 7. zond. 9, 10.30, 11.45 en
5.80.
VOORSCHOTEN Herv. dorp 10
ren wijk 10 ds Hortenslus. Geref Kerk
Zulderk. 10 ds Bosman Noordwljk 5 u
cantatedienst; Petraky0^e<^j ti-
le.' RKBonlf. kerk zat® ^"zond^S.ao.
10 en 11.30; Plus zat. 7. zond. 9. 10.30
en 11.45; De Bron zat. 6.30, zond. 9 en
11.
BENTHUIZEN Herv. 9.30 en 6 u
ds v Malssen L.dorp. '6.30 ds v Niel
Rijnsburg. Geref. Kerk 9 ds Pijlman
5 hr. Brouwer. RK zat. 7. zond. 9.30 en
11.15.
ga; Paulusk. 10 ds v. d. Velden 7 ds
Oostinga. Geref. 10 dr Kunst A.dam,
5 ds Rullmann Den Haag. Chr. Geref.
10 en 4.30 ds De Graaf Ede. Geref.
Gem. 10 en 4 ds Hakkenberg. Geref.
Oude K. Zee 10 ds Keuning; S. Mio
9 dr. Jansen; De Rank 10 ds Koud-
staal Ridderkerk 7 ds v. d. Bergh R.-
dam 5 dr Jansen. Geref. Hoofdstr. 10
ds Rooze Valkenburg. 5 ds Bosman;
RIJNSATERWOUDE Herv. 9.30 u
kand. Klein Kranenburg Hoevelaken.
7 ds Boer Katwijk. Chr. Geref. 9.30
dienst. 2.15 ds Bouw.
NH 9.30 dl' Reedijk; Kape^°RiJndlj'k
10 ds v d Schoot: Hulp en Heil 10 ds
Verheule; Paus Johannes-school 10.15
Jongerendienst. Geref. Kerk 10 en 5
ds De Zeeuw. Geref. K. Vrljg. 10.15 en
?*aAchterb2gV? ds^Wlnter Den Haag;
Bevr. Kerk zie hen-, gem «"fnho-
10 ds v Halsema Katwijk. De Mirt
10 hr. De Jong; Mierennest 10 mevr.
Owèl: Meren wijk 10 ds Hortanslus Ge
ref. K. Vrljg. 9.30 leesd.. 2c30 da v DlJk
Chr Geref. Kerk 10 en 5 ds Carller.
Geref Gem. 10 en 4.30 ds Boogaard.
Geref'. Gem. in Ned 11.30 en 5.30 u
leesdienst. Evang. Luth. Gem. ïo.io
ds Happee. Remonstr. DoODSgez. Gem
10 15 dr Meijering. Bapt. Gem. 10 ds
v. Mameren Evang. Chr. Gem. 10 hr.
ds Den Dikken.
BODEGRAVEN Herv. Dorpsk.
10 ds Blenk W.brugge 6.30 ds Droo-
gers; Salv. Kerk 10 ds Droogers 6.30
kand. v. Osch Utrecht; Bethl. kerk 9.30
ds v Embden, 6.30 ds Roelofsen Zeist.
Geref. 10 en 6.30 ds 't Hart.
BOSKOOP Geref. 9.30 en 5 ds
Dijkstra; De Stek 11 ds Heymans
(herv.). Chr. Geref. 9.30 en 4.30 ds
Qulst Den Haag. RK zat. 7. zond 8.45
10 en 11.30 in kerk. zat. 5.30 en zond.
10.30 ln ontm.centrum.
KATWIJK AAN ZEE Herv.
Kerk 10 ds Boer 6 ds Catsburg: O.
Kerk 10 ds Hovius, 6 ds Overgaauw
Valkenburg; Ichthusk. 10 ds Vroeg-
lndewey, 5 ds De Vos jeugddienst;
Pniélk. 9.30 ds. De Vos. 6 ds HoviU3;
Gr. v. Pr. school 10 ds Catsburg; De
Hoekst. 10 dovendlenst: Overduln 2 ds
Baas Geref. Vredesk. 10 ds De Vries.
5 ds Pijlman; Trlumf. kerk 10 heer
Brouwer. 5 hr Hoffenaar Voorhout o-
pen-deur-dlenst. Geref. K. Vrljg. 8.30
leesd. 3 u ds Hoff. Geref. Vrljg. BV
Vrljg. 8.30 bevestiging kand. Simpe
laar ln Groene Kerk O.geest, 7 intrede
ds Simpelaar in Prlnc. str. Llsse Ge
ref. Vrljg. BV 10.45 en 5 Oud-Geref.
Gem 9.30 en 3. 26 febr. 7.30 Aktle
Kruistochten maand. 8 ds Gravendeel
RK Agathakerk zat. 7. zond. 8.30 10
en 11.30: Poelhuls zat. 7. zond. 9 en
11.30; Marlakerk zat. 7. zond. 8.30 10
11.30 en 5.30; Engelbew. zat. 7. zond.
7.30 9.30 11 en 5.45.
NIEUWKOOP Herv. 9.30 en 6.30
ss Bronsgeest. Geref. 9.30 en 6.30 ds
Nooteboom HA. Chr. Geref. 9.30 dnst
man; stlchtlngskerk 11 hr. v Duin RK
Binnen zat. 4 ln kapel kerkhof 7 ln
kerk zond. 8. 10 en 11.30; M. ter Zee
zat. 7. zond. 9. 11 en 7.
NOORD WIJKERHOUT Herv. 10
ds Streefland. RK Jozef zat 7 zond. 8.
10, 11.30 en 6; Viktor zat. 7. zond. 8.
9.30 11 en 6; De Zllk zat. 7. zond. 8.30
10 en 11.30; St. Maria zat. 7.15. zond.
10; S. Bavo 9.30.
OEGSTGEEST Herv. Groene K.
10.30 ds Ter Linden; Paulusk. 10 ds
RIJNSBURG Herv. gr. kerk 9.30
ds v. d. Bogerd, 5 ds v. Niel; Bethel-
kerk 9.30 ds v Niel. 5 ds v. d. Bogerd.
Geref. Petrak. 9.30 ds Baayen, 5 dr.
v. Oeveren Jeugddienst; Immanuel te
9.30 dr v Oeveren, 5 ds Huisman: Ma-
10 ds Agtereek RK gemeenschap zat
7. zond 10.30 (aula tuinbouwschool).
RIJPWETERING RK zat. 7 zond.
7-30 9 en 10.30.
SASSENHEIM Herv. 9 en 10.30 ds
4.30 ds Boxman. Remonstr. Doopsgez.
Kring 10.30 dr Springer Leiden RK
Laurentlus zat. 7. zond. 8.30 10.30 en
12: aula NH 11.30: M. Godskerk zat.
7, zond. 8, 10 en 11.30.
WADDINXVEEN Herv. Brugkerk
9.30 prof. dr. Graafland. 6.30 kandid.
Riphagen Reeuwljk; Hoeksteen 9.30
ds v. d. Heuvel, 6.30 ds Bakker Nieu-
werkerk a. d. IJssel; Bethel 9.30 kand.
v. d. Valk Gouda. 5 ds Verboom; Im
manuel 10 en 5 ds Flink. Geref. Kruis
kerk 10 ds Modderaar. 5 ds Koekkoek
br. v. d. Stouwe. 24 febr.
evang. Ztllstra. Plnkstergem. Oude R.
Kerk
,t c v. d. Well, der L. uagen
Steensch. 6. 10.15 Oud-Kath. Kerk 10
h mis Vrij-Kat* Kerk Vreewllkstr.
IQ. 10.30 h. mis RK Kerken: Haagweg
7.at 7. zond. f). 10.45. 12 en 6 30: Steen-
7Bt. 7. zond. 9.30. n en
ringel zat. 7. zond. 8 30. 9 3
A ARLANDERVFEN
ABBENES Herv. 9.30 k
Harder. 7 ds Weatra S helm.
ALPHEN AAN DEN RIJN
AdventkT10 ds Pokkema; Kruiskerk
10 ds Bogers; Opst. kerk 10 ds^ v Ie-
umuiaen, upcu-aoui -uioubi
derkerk 9 ds Hoottendi.ik: De I
kerk w as Hoogenaija: ue uron iu.ju
Hoogendljk 5 ds Verploeg 5 ds v.
u Ree lnterk. loneerendnst.; Drlenoor-
ne 7 ds Hoogendllk: Oudsh. weg 10 ds
Oort: Sionsk. 9.30 ds v Dijk Leerdam,
6.30 ds Verploeg. Geref. Kerk: Mar.
"Jezus voor atheisten" heet een
boek.
De schrijver is een communist.
Zijn naam is Machovec en hij
beschouwt zichzelf niet als een
christen, maar als een atheïsti
sch humanist. Deze man, een
Tsjech, schrijft over Jezus. Zijn
boeken zijn vertaald, zelfs in het
Nederlands.
Wat hij zegt is dit: het commu
nisme heeft aan de mensen niet
die bevrijding gebracht, die men
ervan gehoopt had. In zeker op
zicht is er niet zo'n groot ver
schil tussen de westerse "kapita
listische" wereld en de communis
tische samenleving. Beide ma
ken de mensen steeds meer on
menselijk. Bij beide groeit het
gevoel van zinlooshp'd onder de
mensen. Bij beide zit de mens als
een klein radertje gevangen in
een systeem. Ook het communis
me heeft geen einde gemaakt aan
het gevoel van vervreemding.
Wat is er dan fout? In Oost
en West is het dezelfde fout,
schrijft Machovec. Het leven
draait om DE DINGEN en niet
om DE MENSEN. Er is een ver
slaving aan DE DINGEN. En
wat van de godsdienst geleerd
kan worden, is het het allereerst
om DE MENSEN gaat. Daarvoor
kun Je in de leer bij grote man
nen als Augustinus en Kierke
gaard, maar bovenal toch wel bij
Jezus. Hij leert ons zien wat het
leven eigenlijk is. En dan schrijft
Machovec zelfs: "In een wereld
die de boodschap van Jezus (die
Sache Jesu) zou vergeten, zou ik
niet willen leven!"
Niet dat meer vrije tid of hoger
loon onbelangrijk zijn, maar ze
geven geen oplossing. Alleen als
de menselijke verhóudingén ver
anderen - dan gebeurt er echt iets
ten goede. Niet de dingen, maar
de ménsen. Mensen hebben con
tact nodig, van hart tot hart, in
plaats van steeds meer een num
mer te worden. Het gaat pas goed
als je écht in gesprek komt met
elkaar en in gesprek komt met
jezelf (wat de godsdienst dan
"bidden" noemt.) Daarom heb
ben atheisten het nodig om op
nieuw te leren van Jezus.
Tot zover die communistische
schrijver, over wie deze week een
college werd gegeven aan de Leid-
se Universiteit, uitgaande van de
theologische faculteit, door prof.
Rasker. Het leek me de moeiite
waard om het in eenvoudige
vorm aan u door te geven. Want
wordt hier niet de spijker op de
kop geslagen? Is dót niet het gro
te punt, dat we verslaafd geraakt
zijn aan de dingen, ten koste van
de ménsen?
Hoe vaak gaat geld boven men
selijke zorg, promotie b.v. boven
de sfeer op de afdeling. En cijfers,
hoge cijfers gingen toch voor de
sfeer in de schoolklas (waar men
soms Jarenlang vreemden voor
elkaar blijft). Luxe, hoe vaak
heeft die meer geteld dan gene
genheid en zorg voor elkaar?
Dagelijks staan we voor de keu
ze: mensen of dingen. En soms
gaan we zo ver dat we de men
sen om ons heen ook tot dingen
maken. Want zo zijn we wel, op
ons werk en in onze familiever
banden en in de straat: over men
sen wordt gepraat en gehandeld
alsof 't dingen zijn. En al doende
worden we zelf steeds kouder
van binnen.
Ik denk dat het zeer moeilijk
is om zelfs maar een beetje los
te komen uit de materialisme. Om
de mensen tegemoet te gaan, con
tact te leggen, samen op te trek
ken - het zal niet meevallen. Je
moet ergens een heel stuk ver
trouwen vinden, om dat te kun
nen opbrengen.
Heeft die Tjechische schrijver
niet gelijk, als hy zegt dat Jezus
van Nazareth ons dat vertrou
wen leert en dat Je van daaruit
pas by het echte leven aankomt?
Ongeacht of Je nu gelovige
bent of "atheist"?
J. Happee,
Cobetstraat 51 Leiden,
Telefoon 131966
kerk 10 ds Koekkoek 5 ds Mod-
r. Oud-Geref.
Afgesch. Gem.
deraar. Oud-Geref. 10 en 5 leesdienst.
Heyden. RK Ontm. kerk
Den Tonkelaar.
Kruithof Lekkerkerk;
ds Romein Boven-Ha'rdlnxveld Ge
ref. 10 en 5 ds. Warnlnk Noordwi'k
Zuid 10 ds Bech. 5 hr v. d Land jeuo-ci-
d. Rijn. evangelisatie
ZEVENHOVEN Herv.
colal. Geref. 9.30 en 7 kand
de Weesp. RK zat. 7. zond
ZOETERWOUDE He:
8choch. RK Janskerk zat.
i Langedljk Waarder
