Teleac brengt
wetenschap
in beweging
jtrindberg vlucht in Een droomspel'
...en gisteren
/fj/yj|Q\ programma
toegelicht
(^y^vandaag.
ineast Herman van
Ier Horst overleden
een miljoen gulden aan prijzen
NOS krijgt klachten
over Hilversum 4
EDELEMAN
OVERLEDEN
AG 9 JANUARI 1976
RADIO - TV - KUNST'
PAGINA 5
►ven In 1902 voltooide
Strindberg „Een droomspel"
ladat hij met de bijna dertig
ongere Noorse actrice Harriet
in het huwelijk was getreden,
erd voor hem spoedig de derde
jke catastrofe, de huiselijke
mie van man en vrouw was
Zweedse schrijver niet
droomspel" zou men kunnen
een poging tot zelfonderzoek
rdediging. In de vrije vorm
Bsociaties, verschuivingen, ex-
•s, die de droom biedt kon hij
wijze verklaringen komen, die
hij in de huiselijke dialoog blijkbaar
niet ad rem te berde wist te
brengen. En ook de brieven, die de
actrice Harriet Bosse van hem
ontving vermochten het echec van
hun relatie niet te voorkomen.
„Een droomspel" is dan ook
allerminst een spel van zoete
illusies. Men vindt er de bitterheid
en het pessimisme in, andermaal,
dat zo kenmerkend voor het oeuvre
van Strindberg is geworden en
waarin telkens het Üefde-haat-spel
van man en vrouw centraal staat.
Het leven is geen paradijs, beamen
twee figuren uit het spel elkaar en
een daarvan is Agnes. de dochter
van de god Indria. Zij komt die
bittere waarheid zelf op aarde
ervaren. Mensen moeten elkaar pijn
do^p, dat is onontkoombaar. De
gesloten deur, die Strindberg een
halve eeuw voor Sartre laat openen
toont slechts een duister gat. Dat
maakt het nog bitterder.
„Een droomspel" nodigde niet direct
uit tot realisatie op het toneel,
nadat Harriet Basse drie Jaar na
haar scheiding van de schrijver
Agnes speelde. Strindberg liet zich
in theoretiseringen gaan. Ingmar
Bergman vond daarvoor een ver
gaande vereenvoudiging door onder
meer de helft te kappen.
Naar dat model is in de regie van
Ger Thijs gisteravond bij „Globe"
een voorstelling gegaan, die opviel
door een prachtig stijlvolle en
sobere aanpak met een toneelbeeld
en rond van Jean-Marie Fievez, die
zich achter een cirkelvormig voor
doek bepaalde tot tinten in grijs
tussen zwart en wit. In het eerste
deel van de voorstelling bleken de
losse flitsen met voortdurende
rolverschuivingen niet gemakkelijk
naar een totaalmozoïek te willen
groeien, daarna werden de draden
in dit spel, dat „wereldverbeteraars
in het gekkenhuis of de gevangenis
drijft" veel beter herkenbaar. Sacha
Bulthuis bouwde de blanke onschuld
van Agnes mooi uit naar steeds
meer twijfel en verzet, Henk Rigters
gaf de schrijver alle bittere
berusting mee, die deze zich kon
wensen en verder waren goede
prestaties van Theu Boermans. Aus
Greidanus en Christine Ewert te
zien in de prijzenswaardige voorstel
ling, die Ger Thijs voor „Globe" van
een moeilijk stuk realiseerde.
RIET RUIVENKAMP
NEDERLAND I
18.45 Kortweg (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Tommy en Charlie, tv-serie (VARA)
19.30 Muziekshow (VARA)
20.45 Het Hof van Holland, comedy (VARA)
21.35 Journaal (NOS)
21.50 Haagsche kringen (VARA)
2Z.35 Oscar Peterson presenteert (VARA)
23.00 Gedicht (VARA)
23.01 Late visite (1) (IKON)
„3225 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 Paulus de boskabouter (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 AVRO's Toppop (AVRO)
20.00 Journaal (NOS)
Ï0.25 AVRO's Wie-Kent-Kwis (AVRO)
21.45 De Gebioeders Hammond (AVRO)
22.35 Televzier Magazine (AVRO)
23.20 Journaal (NOS)
DEN HAAG Wanneer de Haringvlietsluizen nu opnieuw
gebouwd zoudei) moeten worden, zouden ze veel lichter (en
dus veel goedkoper!) kunnen worden uitgevoerd. Een voor
beeld van „wetenschap in beweging". Wat men een paar jaar
geleden nog niet wist, weet men nu.
Wetenschap in Beweging is de titel
van een nieuwe serie Teleac-cursus-
sen van twintig programma's waar
van het eerste wordt uitgezonden op
zondagmiddag 18 januari.
De serie, die gisteren in Den Haag
in aanwezigheid van minister Trip
van wetenschapsbeleid werd geïntro
duceerd. sluit aan bij de groeiende
maatschappelijke 'behoefte om de
wetenschap te populariseren, voor
zoveel mogelijk mensen toegankelijk
te maken.
In Nederland worden jaarlijks
miljarden guldens uitgegeven aan
wetenschappelijk onderzoek en de
samenleving wil in toenemende
mate weten waartoe dat allemaal
dient. De plannen om dat via Teleac
aan het volk uit te leggen bestonden
al langer, maar door verschillende
omstandigheden -kon er sneller
uitvoering aan het idee worden
gegeven dan men oorspronkelijk
voor mogelijk had gehouden. Een
van die factoren was het wegvallen
van de enige echte wetenschappelij
ke televisie-rubriek, die er tot voor
kort was; Gamma van de KRO.
Bovendien gaf minister Trip een
subsidie voor de cursus.
Overigens gaat het bij Wetenschap
in Beweging niet alleen om televisie.
Voor het eerst doet ook de Radio
Volksuniversiteit mee, die op woens
dagmiddagen eveneens twintig pro
gramma's uitzendt. Daarin kunnen
luisteraars telefonisch vragen stel
len. Meteen daarna wordt op de
televisie het programma van de
voorafgaande zondag herhaald.
De Teleac-cursisten krijgen schrifte
lijk studiemateriaal en bovendien de
gelegenheid deel te nemen aan
gespreksbijeenkomsten die worden
georganiseerd door de Bond van
Nederlandse Volksuniversiteiten.
Van twintig onderwerpen die in de
nieuwe serie aan bod komen noemen
we het onderzoek van golven op zee
dat de Haringvliet-gegevens ople
verde), agressiviteit in het verkeer,
de heteluchtmotor, weervoorspellin
gen op langere termijn, rijkdom vann
de Waddenzee, zonne-energie. In
vloed van televisie op kinderen en
reukonderzoek.
JAN OTTENS
AMSTERDAM 'ANP) De afde
ling preventie van de Jellinekliniek
in Amsterdam wil vandaag over
leggen met andere instellingen die
ziah met verslavingsziekten bezig
houden over het televisieprogram
ma "Stuff tot nadenken" dat de
Evangelische Omroep gisteravond
heeft uitgezonden. Een woordvoer
der van de Jellinekliniek deelde dat
na de uitzending mee. "Wij zullen
ons vrijdag beraden op welke ma
nier de EO benaderd kan worden om
aan dit soort programma's een einde
te maken", zo zei hij.
De woordvoerder zei bezwaar te
hebben tegen de "ondeskundigheid,
de vooringenomenheid en willekeur"
die uit het programma zouden zijn
gebleken.
-
1
SRDAM <ANP> Op de
65 jaar is gisteren na
kortstondige ziekte geheel on-
:ht in het Elisabethgasthuis in
klem overleden de cineast
man van der Horst (foto) uit
plenzang. Met hem is een groot
prlands filmer heengegaan die
rnationaal bekendheid genoot,
|s de Nederlandse bioscoopbond,
films zijn vrijwel overal ter we-
vertoond.
nan van der Horst werd in 1911
[inderdijk geboren, waar hij zijn
doorbracht en zich toen
onderscheidde door een nauw-
ige waarneming van het vogel-
n in de vrije natuur. Na zijnop-
ng op de handelsschool begon hij
/ankelyk als conservator van
museum aan biologische stu-
waarbij hij zich in het bijzonder
fgde op het maken van natuur-
imen. Vanuit de fotografie ging
Eich bekwamen in het filmvak en
ntstond reeds in 1945 zijn eerste
"Metamorfose", die destijds in
i alle Nederlandse bioscopen
i vertoond en bij het eerste film-
Ival in Cannes zeer de aandacht
Daarna maakte hij "Ontluis-
land", welke film een prijs ver-
1 in Locarno. Hierop volgde een
:e rij van korte opdrachtfilms.
zijn werk kwam steeds meer
streven naar nieuwe en geheel
eigen uitdrukkingsmogelijkheden tot
uiting vooral door dynamische mon
tage en een functioneel gebruik
van het geluid. Er ontstonden con
cepties als "Het schot is te boord",
"Houwen zo", "Vieren maar", "Prijs
de zee". "Pan", "Amsterdam" en
'Toccata".
Zyn films waren wereldberoemd
en werden met de hoogste onder
scheidingen bekroond. Hij ontving de
Gouden Palm van Cannes en de
Gouden Beer van Berlijn. Voorts
werden hem onderscheidingen toe
gekend in Edenburgh, New York, Dur
bin, Bombay, Montevideo. Locarno,
Straatsburg. Wenen en Oberhausen.
Zijn lange film "Faja Lobbi" won in
1960 de Gouden Beer op de Berlins -
le. In ons land werd hem tot twee
maal toe de Staatsprijs voor de film
kunst toegekend. In 1959 werden
zijn verdiensten gehonoreerd met
een benoeming tot ridder in de
Orde van Oranje Nassau.
De laatste jaren werd hij geheel
in beslag genomen door zijn om
vangrijke voorbereiding van 'n groot
documentair filmwerk van interna
tionale allure, dat aan insiders be
kend was onder de voorlopige titel
"Musica Humana". Om deze film
plannen mogelijk te maken als een
bekroning van zijn carrière stelden
verschillende fondsen belangrijke
middelen ter beschikking.
Gemopper over coördinatie is
zeldzaam in deze kolommen, maar
gisteravond liep het toch echt de
spuigaten uit. Eerst Pipo tegenover
Laurel en Hardy, twee program
ma's die ook voor kleuter-kinderen
aardig zijn. Maar dat was nog net
aanvaardbaar. Daarna "AU in de
family" tegenover slapstickfilmpjes
bij de VARA. allemaal om te la
chen, maar ach, dat mocht ook best.
Daarna ging het fout. De VPRO be
gon met de uitzending van de ander
half uur durende documentaire
droomland. En die film ging over
het andere net, die film zou altijd
over het andere net gegaan zijn, zo
dat de coördinatiecommissie alle ac
tiviteiten op het andere net maar
had moeten verbieden, dan had
iedereen droomland gezien.
De VARA concurreerde via de
Pallisers. Mooie vrouwen, harde ke
rels. Elegante jurken, goede
manieren. Gisteravond in de 13de
aflevering een wijsheid als: "Wat Je
aan charme te kort komt. moet je
met volharding aanvullen". Pieter
Verhaeff, Cherry Duyns en Ireen
van Ditshuyzen, VPRO-programma-
makers, hebben deze fantasiewe
reld beschreven via de ontspan
ningslectuur, de damesromanne
tjes. Het team sprak met lezeressen
en schrijfsters, verfilmde scènes uit
het aangrijpende proza en deed
geslaagde pogingen het gekozen the
ma in een ruimer kader te plaat
sen. Zo waren niet toevallig enige
flarden te horen van de TROS-radio
op Hilversum 3 met een sprekende
tune als: "Waarom vind ik donder
dag altijd zo'n bijzondere dag" en
zelfs Henk van der Meyden (Hol
landse jongen op de schoot bij de
groten dezer aarde) ontbrak niet als
versiering. Opvallend was dat aan
dromen kennelijk nooit een eind
komt. Ik bedoel: de consumenten
van de damesromannetjes wanen
zich in een romantische wereld, op
deze planeet bevinden zich de pro
ducenten van de avondlectuur. Zo
verkeert de Vlaamse schrijfster An
ne Leeuw in de Parijse society.
haar werkkamer biedt uitzicht op de
Eifeltoren, het gaat haar zeer naar
den vleze.
En dan komt interviewer Cherry
Duyns met: "Zou u wel eens een
mooi dik boek willen schrijven?"
Haar gezicht klaart op. "O ja",
roept zi^. Wordt vervolgd, want wat
zijn de dromen van mooie-dikke-boe
ken-schrijvers?
Griezeliger dan het beeld van een
keiharde handel ("het gaat niet om
de verrijking van het bestaan, maar
om de uitbreiding van de markt")
was het beeld dat de film "Droom
land" van de maatschappij opriep.
Ontevreden met het leven, angsten,
een jachtig bestaan. "Het oor aan
het hart van het volk". Ja, ja.
Maar het is een vlucht zonder uit
komst een vlucht in bloedeloze ziek
tekamers, welverzorgde kastelen, zeer
klassieke theaters.
De oriëntatie van tv-makers in de
ze wereld zou geen incident moeten
zyn. Met kennis van de beproefde
mechanismen uit de cultuurindu
strie zou de televisie in een meer
re eel spoor meer werk kunnen ver
richten. En ook dat zou niet zonder
nadelen zijn. De EO kondigde in
tien minuten onder de titel "Stuff
tot nadenken" een langer program
ma voor 21 januari over drugs aan.
Een meneer deed daar vreselijk
boos over. Hij struikelde over zijn
woorden: hij bekeek zelfs een lepel
als een verwerpelijk voorwerp. Met
schaamteloze reclametechnieken
zou de EO meer bereiken bij aspi
rant-gebruikers, meer dan met deze
doelloze schutterij.
De VARA startte gisteravond een
nieuwe comedy-serie Ook niet ver
af van het Droomland-thema, want
de hoofdrolspeler, een heeldend kun
stenaar, 6toeide met mooie theo
rieën, maar handelde anders. De
eerste aflevering viel mij niet tegen.
Het zag er mooi uit, het bleek een
erg prettig, niet inhoudsloos pro
gramma. Geen reden voor gro
te drukte, zulke serietjes zouden
eigenlijk heel gebruikelijk moeten
zijn.
BERT VAN DER VEER
Dat de rechtbank niet alléén het tojieel hoeft te zijn voor
ernstige zaken, willen de makers van ..Het hof van Holland"
bewijzen. Vanavond is op Nederland I de eerste aflevering
van deze aaneenschakeling van kolderieke scènes te zien, die
zich allemaal voor de rechter afspelen.
Op Nederland II viert Fred Oster vanavond zijn „zilveren"
..Wie-kent-Kwis". Voor de vijfentwintigste maal wordt dit
AVRO-programma vanavond uitgezonden. Het Cocktail-Trio
dat vijfentwintig jaar bestaat, treedt er als gast in op
t Morgen gaat bij de Haagse Comedie het toneelstuk Niemandslandran Harold Pinter onder regie
van Wim van Rooij in premiere. Op de loto de gehele bezetting op het toneel. V.l.nr.. Bas ten Ba
tenburg en Kees Coolen, zittend links Joris Diets met Eric van Ingen naast hem.
ADVERTENTIE
Eep volledig verzorgde
15-daagse vakantie
voor twee personen
naar Indonesië aange
boden door de Belgi
sche Luchtvaart Maat
schappij Sabena.
Go Belgian. Go Sabena.
Te winnen In de Nationale Puzzelaktle l.b.v.
Nationaal Fonds Sport Gehandicapten'.
HILVERSUM ANP) Bij de
NOS zijn enkele honderden geschre
ven- en telefonische klachten bin
nengekomen over de nieuwe klas
sieke muziekzender Hilversum 4. Er
zijn ook brieven bij uit Duitsland en
België. Voor het merendeel hebben
de klachten betrekking op het feit
dat er enkele uren aan gesproken
woord wordt gewijd.
Verder is er teleurstelling over het
om 17.00 uur reeds sluiten van de
zender. Sommige klagers vinden het
Jammer dat het programma alleen
op FM is te horen. Uit de randge
bieden van het land komen klachten
over slechte ontvangst binnen.
Miskraam De filmster Romy
Schneider heeft in een Parijse kli
niek een miskraam gehad. Zij had
over drie maanden moeten beval
len.
De in de Franse hoofdstad wonen
de actrice trouwde 18 december van
het afgelopen Jaar met haar voor
malige secretaris Daniel Biasini.
LOS ANGELES <UPI) De
tv- en filmproducent Louis Ede-
leman, die de eerste geluids
film maakte, is op 75-jarige leef
tijd in Los Angeles overleden.
Louis Edeleman, geboren in
New York, werkte gedurende
21 jaar voor de filmmaatschap
pij Warner Brothers. Hij maak
te 'The jazz singers" met Al
Johnson in de hoofdrol. Het was
re eerste geluidsfilm. Andere
films van Eceleman waren 'The
West point story", 'The figh
ting 69th", "Hotel Berlin", "Whi
te Heat", "Springfield Rifle",
"A song to remember". Til see
you in my dreams" en "Cow
boy from Brooklyn".
Nws). 11.30 Hartje Amsterdam. Over
heidsvoorlichting: 2.49 Exportivitei-
ten. 13 00 Nieuws. 13.11 Aktua. 13.30
Voorzichtig. 14.30 Steiger B. 16 00
Nieuws. 16.03 De Nederlandse top-40.
17 55 Med.
Hilversum III
NCRV7.02 (Sl Happy Sound. 7.55
Eerlijk gezegd 8 03 (S) Pop-station.
10 03 (S) Muziek bij de koffie 11.05
S) Hollands kwartiertje. 11.15 Strictly
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.02 (S) Reveil
le. 9.00 Nieuws. 9.02 (S Zo hoor je
nog eens wat. 9.29 (S) 'n Woord voor
af 940 (S) 't Is historisch. 10.00 (S)
Radio Kamerorkest. 11.45 (S) De we-
ïeld van de opera 12 45 (S) Trad.
13.15 (S) Muziek hobbyisten. 14 00
Nieuws. 14.02 (S) Courant(e) week
krant met en over muziek. 15.20 (S)
Van Couperln tot Rameua. 16.00 iS)
Aspecten, kunstrubriek. 16.40-17.00 Ra
diojournaal.
17.55-18.00 Journaal. (Reg. progr.:
NDR: 18.00 Sportoverztcht 18.30 jVkt'.
18.45 Zandmanratje. 18.55 Nordschau-
magazine. 19.26 Es ist noch was zu
retten, tv-esrie. 10.59 Progr.-overzicht
WDR: 8 05 tot en met 11.50 School
televisie. 18.00 Nieuws uit Noordrijn-
20.15 Der wahre Jakob, klucht.
2145 Der 7. Sinn. 21.50 Bericht uit
Bonn. 22.15 Journaal, weerbericht en
wlntersportberlchten 22 30 Sport 23.20
Tatort. detectivefilm. 0.50-0.55 Jour
naal.
Duitsland II
17.00 Journaal. 17.10 Kinderprogram
ma 17.40 Akt. en muz 18.20 Vater
der Klamotte. tv-serle. 19.00 Journaal.
19.30 Reportages uit de hele wereld.
20.15 Reglna. tv-spel. 21.45 Journaal.
22.00 Drie korte films. 22.30 Die Stras
sen von San Francisco, tv-fllm. 23.15
Journaal
VRIJDAG 9 JANl ARI
Ililve
i 1
P-P.18.19: üitz. van de VVD. 18.30
Nieuws. 18.41 (S) Lichte muz. 18 50
Sprong in het heelal, hoorspel. 19 30
<S) Edwin, platen en zingen. 20.00
(S) In antwoord op uw schrijven, ver
zoekplaten. 21.30 (S) Kleinkunst met
een grote K. 22.25 Overweging 22.30
Nws. 22.40 (S) Goal. 23.55-24.00 Nws.
Hilversum II
18.00 Nieuws. 18.11 Embargo. NOS:
(Sl NOS cultuur: cultureel program
ma (20.50 Nieuws). 22.30 Gamma van
alpha en Beta, nieuws uit de wereld
van wetenschap en technologie 23.00
Met het oog op morgein. 23.55-24.00
NOS: 18.03 De vakaturebank 18 10
(S) NOS Maal. Veronica: 19 02 iS>
Veronica op 3: aktuele poplnforma-
tieshow. VPRO: 20 02 (S) VPRO-Vrij
dag-op-drie 23 02 (S) Radio Vrij Bel
gië- 24.02 (S) Amlgoe de musica.
AVRO: l J)2-7 00 (S) Conti nu de nacht
door. 1.02 (S) Paul van Schaik en
Tem Blom. 3 02 (S) Ad Visser. 4 02
(S) Cees van ZIJtveld. 5 02-7.00 (S)
Krijn Torrtnga).
DUITSE TV
ZATERDAG 10 JAM ARI
RllYenam i
VARA: 7.00 Nieuws. 7.02 (S) ZO.
(7.30 Nieuws. 7 41 Dingen van de dag).
8 30 Nieuws. 8 36 Gvmn. v. d. hulsvr.
8.45 (S) Z O 10.30 Nieuws. 10.33 <S)
Z.I. 12.26 Med voor land- en tuin
bouw 12.30 Nieuws. 12 41 (S) In de
rooie haan. 14 30 (S) Muz. uit Studio
I 15.30 Nieuws 15 33 (S) Het zout
ln de pap. 17.30 Nieuws. 17.32 Din
gen van de dag.
Hilversum II
TROS: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 (S) Kom er maar
eens uit, klass. muz. (8.00 Nieuws. 8.11
Aktua I. 9.35 Waterstanden). 10.00
Tien-om. 10.30 Aktua sport. (11.00
