'IN HOLLAND IS ALLES BELAST...
Winkels zaterdag
om vier uur dicht?
Westerse uitleg van
Helsinki bela
Twee eeuwen Van Kempen en Begeer
Schadeverzekeraars
winst van f290 min
Verwachting in Tweede Kamer:
Macht strijdkrachten
zal moeten verdwijnen
Uit in de Randstad
'MENSEN EN ZILVER' BIJ BOYMANS VAN BEUNINGEN
WOENSDAG 31 DECEMBER 1975
ROTTERDAM (ANP) Als eeuwen heen heel wat merk-
gevolg van de teruggang in de
economie wordt het voor de Ne
derlandse regering steeds moei
lijker de eindjes aan elkaar te
knopen. Belastingverhogingen,
invoering van nieuwe belastin
gen (onroerend goed belastang)
en verhoging van accijnzen (al- oorlog
cohol) moeten er ondermeer toe belasting
bijdragen dat liet begrotingste
kort van 15.1 miljard gulden
enigszins wordt ingelopen. Kla
gen veel Nederlanders
teel over de zware belastingdruk kregen
in ons land, ook de landsbe
stuurders in vorige eeuwen wa
ren zeer vindingrijk in hun po
gingen de schatkist te vul
len. Reeds in de 16e eeuw zei
men in het buitenland: "In Hol
land is alles belast, behalve lucht
en water".
Bij een bezoek aan het belas
ting
waardige belastingen zijn ge
weest: een "dorado" voor minis
ters van Financiën. Veel van de
ze belastingen werden ingevoerd
om tekorten te dekken die wa
ren ontstaan na het voeren van
een oorlog. Zo stelde men na de
-'18 de fietsen-
oudere Neder
landers nog wel bekend. Wilde
fiets berijden, dan
moest men een plaatje kopen
ook niet nieuw: tot 1869 kende
men het dagbladstempel, in de
volksmond "de vuile vingers van
de fiscus" (iedere krant werd
gestempeld).
De meeste belastingen die in
vorige eeuwen werden geheven
waren indirect. Inderdaad was
in Holland alles belast (wijn,
bier, zout, graan, turf, boter,
vlees enz.)alle primaire levens
behoeften. Maar ook de lucht en
liet water. Er bestond het zoge-
i- dat bij zich dragen. Werklozen naamde maalgeld (het recht op
plaatje met
gaatje erin, terwijl diploma
ten (gratis) een plaatje kregen
met een ster. Onlangs gingen er
stemmen op om deze belasting
weer in te stellen. In diezelfde
tijd kende men de speelkaarten-
belasting, op het hartenaas
stond het belastamgstempel. Deze
enige jaren
prof. dr. Van der zinloos door de smokkel
ter).
De enige directe belastin
gen die men in de 16e eeuw ken
de was het schoorsteengeld en
grondbelasting verponding)
Het schoorsteengeld is een v^n
de oudste belastingen en stamt
nog uit de tijd van de noorman
nen die het vuurgeld (huslotha)
kenden. Men betaalde een aan
tal stuivers al naar gelang de nenkw
grootte van de schoorsteen of afschaffing
haardstede. Na de franse tijd
betaalde men ook belasting voor
het aantal deuren en ramen, dat
een huis had. Later werd dit de
personele belasting.
Het belastingsysteem zoals dat
nu bestaat is nog niet zo oud.
Het heffen van grondbelasting
kon pas nauwkeurig geschieden,
toen in 1830 het kadaster werd
ingevoerd. Pas in het mid
den van de vorige eeuw werden
de accijnzen op de meeste eerste
levensbehoeften afgeschaft. Dit
betekende voor de "gewone
man" een enorme verlich
ting. Hij bespaarde per jaar een
bedrag, dat men gelijk kan stel
len aan ongeveer vijf weken
loon. De fiscus kwam toch wel
aan zijn trekken, want tegelijk
met het afschaffen van deze ac
cijnzen werd de gedistilleerd-ac-
oijns zodanig verhoogd, dat er
rond 1876 twee maal zo veel bin-
in 1850 (voor de
In 1893 werd nadat
tien kabinetten op gesneuveld
waren, de vermogensbelasting
ingevoerd. De Kamer had toen
zo weinig vertrouwen in de PTT,
dat er speciale brievenbussen bij
de gemeentehuizen werden ge
zet, waar men zijn aangiftebil
jet in kon doen. De eerste in
komstenbelasting werd in 1941
door de Duitsers ingevoerd. Een
kant en klaar wetsontwerp lag
hiervoor al klaar.
Belastingen zijn er altijd ge
weest, maar nimmer waren zij
geliefd. Dit ongenoegen kwam
menigmaal tot uitdrukking in
bloedige oproeren, zoals in 1690
in Rotterdam en in 1696 in Am
sterdam. Zo heeft de burger door
de eeuwen heen al dan niet
vrijwillig zijn steentje bijgedra
gen. Misschien een (schrale)
troost voor de belastingbetaler
anno 1975(6).
DEN HAAG (ANP) De Neder- procent achter bij de 15.8 procent
landse schadeverzekeringsmaat
schappijen hebben in 1974 opnieuw
een hogere winst geboekt dan in het
voorgaande jaar, namelijk 290.5
miljoen gulden tegen 201.1 miljoen
in 1973. Deze winst was geheel af
komstig uit de opbrengst van beleg
gingen. Het ministerie van econo
mische Zaken heeft dit gisteren
meegedeeld.
Uit de verzekeringsactivitelten in
engere zin verdiende premie mi
geleden schade, kosten en pro-
1973. De verdiende premie
als volgt verdeeld:
Brand-, inbraak- en bedrijfsver-
zekering 529.8 min gild.
Ziekte- en ongevallenverzekering
2.012.7 min gld.
Motorrijtuigenverzekering 1.306.5
min. gld.
Overige variaverzekering 420.0
min gld.
Transport- en luchtvaartverzeke
ring 209,2 min gld.
Het hoogste schadepercentage
visie werd in 1974 een negatief ligt, aldus Economische Zaken, bij
saldo behaald van 54.9 miljoen gul- de ziekte- en ongevallenverze
kering, namelijk 80.2 procent. Bij
de motorvoertuigenverzekering is
het schadepercentage opgelopen
van 60.1 procent in 1973 tot 66.3
procent in 1974.
den tegen een eveneens negatief
saldo van 5.1 miljoen gulden in 1973.
Dit negatieve resultaat is volgens
het ministerie in hoofdzaak toe te
schrijven aan de kostenstijging, die
in 1974 21.7 procent bedroeg.
De stijging van de verdien
de premie bleef in 1974 met 13.2
DEN HAAG (SP) Staatssecretaris Hazekamp van Economische Zaken is niet van
plan winkels te verplichten om op zaterdagmiddag te sluiten. Dat is op te maken uit de
memorie van antwoord die hij vandaag aan de Tweede Kamer heeft gestuurd op het
wetsontwerp over de winkelsluiting.
Als het wetsontwerp in de tweede
ihelft van maart in de Tweede Ka
mer aan d\? orde komt, zal waar
schijnlijk blijken dat een meerder-
jheid van de Kamerleden het oneens
is met de staatssecretaris.
Hoewel de meningen sterk verdeeld
zijn over hoe laat de winkels dan
wel op zaterdagmiddag dicht moeten,
ziet het er nu naar uit dat een meer
derheid het eens wordt over vier uur
's middags.
De PPR. DS'70, D'66 en delen van
de PvdA en de CPN vinden dat de
winkels op zaterdagmiddag hele
maal dicht moeten. Lijnrecht daar
tegenover staat de VVD die zich kant
tegen een verplichte winkelsluiting.
De meerderheid van de PvdA staat
aohter vier uur 's middags.
Een sleutelpositie is weggelegd voor
dra KVP, waarvan de fractie ver
deeld is. Bij de stemmingen, die on
geveer zullen verlopen als op een vei
ling (één uur, twee uur, drie uur.
net zo lang tot er een meerderheid
is), zal waarsohijnlijk vier uur
's middags uit de bus komen als het
tijdstip waarop de winkels voortaan
op zaterdag dicht moeten.
Markant detail is dat bij de chris
telijke partijen een aantal Kamerle-
Portugese partijen tot militairen
LISSABON De drie belangrijkste
[politieke partijen in Portugal hebben
gisteren hun voorstellen ingediend
die beogen de rol van de strijdkrach
ten in de politiek in te dammen.
De sociaal-democraten, de volksde-
mocraten (PPD) en de centrum-de
mocraten (CDS) legden hun idee-
i plannen die zijn gemaakt
De drie partijen verlangen twee
belangrijke concessies van de mili
tairen.
Ten eerste willen ze dat de presi
dent via algemene verkiezingen wordt
aangewezen in plaats van door een
kiescollege bestaande uit parlements
leden en de ter ziele zijnde 250 le-
herziening van het vorig jaar den tellende assemblee van de be-
met de beweging van de strijdkrach
ten gesloten verdrag.
De beweging van de strijdkrach
ten - de na de staatsgreep door de
officieren in het leven geroepen po
litieke organisatie - zal nu de voor
stellen bestuderen en een tegenplan
op tafel leggen!
weging van de strijdkrachten.
De partijen verlangen voorts be
perking van de huidige totale macht
van de militaire raad van de revolu
tie tot die van een raadgevend or
gaan. Momenteel kan de raad de
regering passeren door zelf wetten
uit te vaardigen.
3 Januari, 20.15
in Jacques Audiberti.
jan., 20.15 uur, „Een vuile egoïst",
AMSTERDAM
Van de theaters in Amsterdam hebben wy geen opgave ontvangen.
ROTTERDAM
Rotterdamse Schouwburg: 2 en 3 Januari, 20.15 uur, Stadstoneel
Rotterdam met „De Pop"
Hof pleintheater: 2, 3. 4, 6, 7 en
blijspel van Francois Dor in.
Dc Doelen: Grote zaal: 2 Jan., 20.15 uur, Weihnachtsoratorium van
J. S. Bach, uitgevoerd door het koor van de Ned. Bachver. en
het Kamerorkest Jean-Francois Paillard; 3 Jan., 15.00 uur,
Nieuwjaarsfamiliematinee door het Ned. Blazersensemble',
m.m.v. Tom de Graaf, Circus Elleboog, Scapino Dansschool en
Mimegroep Theaterschool: 3 Jan., 20.15 uur, Rotterdams Opera
koor o.l.v. Piet Struijk; 4 Jan., 14.30 uur, Ned. Kamerorkest o.l.v.
Ton Koopman; 4 jan., 20.15 uur, orgelcbncert door Gaston Li-
taize; 7 Jan., 12.45 uur, Koffieconcert: 8 jan., 20.15 uur, New
Philharmonia Orchestra o.l.v. Jesus Lopez-Cobos. Kleine zaal:
4 Jan., 11.00 uur, Amsterdams Strijkkwartet; 4 Jan., 20.15 uur,
concert door de Chris Hinze Combination; 7 Jan., 20.15 uur,
pianorecital door Eugene Indjic.
Piccolo Theater: 2 en 3 jan., 18.30, 20.45 en 22.30 uur, Toneelraad
Rotterdam met „Kiss' Aresteia": 4 Jan., 13.00 en 15.15 uur, Kin
dertheater Wiedus met de Jeugdmusical „Tsjonge, tsjonge".
Museum Boymans-van Beuningen: 4 Jan., 11.30 uur, Bernard Kruy-
sen, bariton en Gérard van Blerk, piano.
DEN HAAG
Koninklijke Schouwburg: 3, 6 en 7 Jan., 20.15 uur en 4 Jan., 14.00
uur, Haagse Comedie met „Geen haar op 't hoofd", blijspel van
Georges Feydeau; 4 Jan., 20.15 uur, Haagse Comedie met „De
arrestatie" van Jean Anouilh.
IIOT-Theater: 2 en 3 Jan., 20.30 uur, Toneelraad Rotterdam met
„Molly Bloom" van James Joyce; 4 Jan., 14.00 uur, Kinderthea
ter Pssstt met „Piccolo en de fee Minista"; 7 en 8 Jan., 20.30
uur. Haagse Comedie met „De andere wereld" van Ton Vorsten-
bosch.
Congresgebouw: 2, 3, en 4 Jan., 20.15 uur, Amsterdams Volkstoneel
met „Het kind van de buurvrouw"; 3 Jan. 14.00 en 20.00 uur en
4 t.m. 8 Jan., 13.00 en 16.00 uur, Circus-Show 1976; 5 Jan., 20.30
uur. Kamerorkest o.l.v. Jean Francois Paillard, m.m.v. Maxence
Larieu. fluit.
Theater in de Steeg: 3 Jan., 20.30 uur. Blaasconcert door Frank
van Meeteren, Klaas Trapman, Dick Verdonck en Theo v. d.
Graaff.
Diligentia: 7 Jan., 12.45 uur, Lunchprogramma; 8 Jan., 21.15 uur,
optreden van Kwartet George Coleman.
Theater aan de Haven: 8 Jan., 20.30 uur, Toneelgroep De Appel met
„Agamemnoon" van Aischylos.
LEIDEN
Rijnlands Lyceum: 5 Jan., 20.15 uur, concert door de Chris Hinze
Combination.
den om principiële reden voor de
verplichte zaterdagsluiting is. Zij
zijn tegen sport op zondag en willen
op deze wijze d*e zaterdagsport voor
het winkelpersoneel mogelijk ma
ken.
Italië houdt
Verdrag
van Lomé op
BRUSSEL (Reuter) Italië
houdt de formele inwerkingtreding
op van het Verdrag van Lomé inza
ke handel en ontwikkeling dat de
Europese Gemeenschap met 46 ont
wikkelingslanden heeft gesloten, zo
is gisteren in kringen van de Euro
pese Commissie in Brussel verno-
Volgens de zegslieden is er geenkyk
op dat Rome het verdrag, waarover
in februari van dit jaar overeen
stemming werd bereikt in Lomé (To
go), binnen enige dagen zal ratifice
ren. Het zou ook nog wel eens een
paar maanden kunnen gaan duren.
Nederland en West-Duitsland heb
ben het Verdrag gisteren geratifi
ceerd. Frankrijk zal het vermoede
lijk vandaag doen. Belgie en Dene
marken hebben het al eerder ge
daan en Engeland, Frankrijk en Ier
land zulten de benodigde formalitei
ten waarschijnlijk de komende paar
dagen vervullen.
Van de betrokken ontwikkelingslan
den hebben er tot dusver 37 het Ver
drag geratificeerd. Dat is zes meer
dan nodig is om met de uitvoering
van de plannen te kunnen begin-
Officieel was geen termijn voor de
ratificatie vastgesteld. Informeel was
afgesproken dat de deelnemende
landen voor het einde van 1975 de
benodigde formaliteiten zouden ver
vullen.
Boa Een flipperwastenetablisement
in het Zweedse Gaevle heeft een
ruim twee meter lange boa constric
tor als nachtwaker. Als de tent ge
sloten wordt laat de eigenaar het
reptiel uit zijn hok en hangt een
bord aan de deur waarop staat
'wacht u voor de slang'.
Marktberichten
boerenkool 4964:
schorseneren AI 119, BI
160.000 kilo.
Anjei
5066;
gevoerde snl|bloemen. Per s
Rood 4364; Lena 4059; Charmeur
- 42—48; Callpso 50—61;
Nora 55—62; Tros
4047; Overige 40
Ilona, Baccara
lellnda. Evergold. Zorlna,
55. Rozen: Sonia, Ilona, Baccj
Carol. Yellow 1
260325; Nerlne 45—90; Cymbi-
dium 50—150; Gerbera 5877; Lelie
60190; Cyclaam 200315.
335. Freesia:
150—285; Spider 260
- na 180—255;
Yellow 120—
160:Royal Blue 200230: Gemengd 150
225. Tulpen ann-
Apeldoorn 2"'
355; Lustig*
350; Apricot Beauty 275295; Pro:
nence 360370; Mickey Mouse 335
355. Narcis: Carlton 145175; Fortu-
na 125—160; Overige 100—120.
"DrN 31 12. groenten- en
fruitveiling: andijvie 127; kroten gek.
c.vOui oi53; prei 125138;
103—107, C
42; selderij 25
0.428; Anthurium st. 3.989; Calla St.
1.600; Chrys
'1- Jrc. st.
2.535; Euphorbia
NIEUW-VENNEP Burgemeester C. van Stam heeft in het oude museum van Bols in Nieuw-Vennep
namens de gemeente Haarlemmermeer een kristallen bokaal met inscriptie aangeboden aan de di
rectie van de 400-jarige N.V. Koninklijke Distilleerderijen Erven Lucas Bols. Deze bokaal, zei mr.
W. A. Steenstra Toussaint als voorzitter van de raad van bestuur, zal een waardige plaats krijgen 1.788: idem ctriton kas
in de glasverzameling van het Bols-museum. Op de foto van links naar rechts: J. A. Bouwens. lid
van de raad van bestuur, C. Avis, wethouder, mr. W. A. Steenstra Toussaint, voorzitter van de raad
van bestuur, burgemeester C. van Stam, gemeentesecretaris mr. J. Groeneweg en Bols-directeur mr.
W. H. C. Boellaard.
.432; Iris bos 5.286;
.717; Rozen gr.bl.
3.109; Apeldoorn
2.796; Lust. Witwe kas b06 3.590; Pro
minence kas bos 3.759; Tulpen 2e s
bos 0.009; Tvr'
chid. Cymb.
bos 0.009; Tulp i
Artikelen in de Prawda
bos 0.779; Anjers tros st. 0.341
Baccara st. 0.963; idem Sonia s
0.468; idem Ilona
Margriet
0 049: Nare. kou gr. imp. bos
i 0.950; Orchid.
Mimosa imp.
t. Imp. bos 1.
imp. bos 0.690; Div. stijbl. imp.
3.100; Glad.
3.163; Polnsettia
„Het is belachelijk, dat het Westen
ons maar voortdurend de bourgeois-
interpret at ie van de verklaring van
de rechten van de mens en een
pluralistisch systeem, (waarin alle
stromingen tot hun recht komen)
wil opdringen. Als je de westelijke
leiders moet geloven heeft de
jaar durende voorbereidingen voor
een Europese topconferentie van alle
communistische partijen.
Zijn aanval op het Westen in het
partijblad kan daarom tevens
worden beschouwd als een soort
richtlijn voor zowel de partners
binnen het Warschaupact als de
liberalisering van de Russische communistische partijen erbuiten,
maatschappij centraal gestaan op de die zo fel oppositie voeren tegen de
Europese veiligheidsconferentk
Helsinki, alsof daar geen belangrij
ker onderwerpen aan de orde zijn
geweest"
dominerende rol van Moskou.
„Buitenstaanders kom'en voortdu
rend aandragen met oplossingen
sociale problemen, die ten
In de stroom artikelen waarmee de enenmale niet passen bij
Prawda het Westen hekelt voor de socialistisch bewind. Ontspanning
manier waarop het oordeelt
mensenrechten in de Sowjet-Unie,
verscheen dere week een bijdrage
van een vooraanstaand politicus,
Georgiu Tsjakhnazarow, lid van het
Centrale Comité van
tische partij.
De woorden van Tsjakhnazarow
krijgen wat meer gewioht omdat hij
samen met de meer bekende Boris uitwisseling
Ponomarow in het Centrale Comité culturele zaken,
is belast met de contaoten m'et de
„broederpartijen" en in die functie
nauw betrokken is bij de nu al een
draagt bij tot sociale vooruitgang
sociale vooruitgang tot ontspanning,
maar de vrede in de wereld te
i- stellen kan slechts het werk zijn
een dag later
gediend door Stane Dolanc,
rechterhand van president Tito van
Joegoslavië.
In een interview dat gisteren
verscheen in alte belangrijke bladen
in Joegoslavië, zegt Dolanc dat de
voorbereidende besprekingen voor
deze conferentie nog steeds vastlo
pen op de belangrijkste zaak; het
reoht op een eigen koers van de
verschillende partijen.
„Er is in bepaalde opzichten wel
vooruitgang geboekt. maar de
vertegenwoordigers van de 28
partijen, die aan deze conferentie
zullen deelnemen, zijn het nog
steeds ntet eens over de formulering
in een eventueel slotdocument en
0.457; Glad.
Eurovision st 0.565; Glad. Spie en
Span st. 0.650; Glad. W. Friendship
0.410: Gladiolen st. 0 484; Gl. Colv.
Losgeld Daimler Benz, de West-
duitse autofabriek. heeft 7,5 miljoen
dollar losgeld betaald voor de vrijla
ting van haar directeur in Argenti
nië. Heinrich Metz, zo meldt 't dag
blad Die Welt
Heinrich Metz werd vorige week
vrijgelaten door linkse guerillastry-
ders, die hem twee maanden gele
den hadden ontvoerd.
de orde moeten komen.
diegenen die geen ontspanning discussie spitst zich duidelijk toe
sociale vooruitgang willen. Ook
hechten veel waarde aan
informatie en
ir daar moeten
geen belachelelijke voorwaarden aan
worden verbonden".
Aldus Tsjakhnazarow, die toevallig
tussen de twee stromingen in de
internationale proletarische
cialistisohe beweging: De ei
wil een volmaakte eenheid (onder
leiding van Moskou) en de andere
eenheid door verscheidenheid".
Gelijke uitdrukkingen als Dolanc kamp.
gebruikt Alexander Grlickow, de
leider van de Joegoslavische delega
tie bij de voorbereidende besprekin
gen van de communistentop, in een
interview in het voornaamste
dagblad van Zagreb, VJesnik. „Deze
conferentie moet het startpunt
worden van een wereldwijde samen
werking van alle communisten en
socialisten". Grlickow herhaalde de
groep door Dolanc al eerder geuite
waarschuwing, dat de conferentie
zeker niet tot nog meer verdeeldheid
mag leiden binnen het socialistische
ROTTERDAM „Mensen
Zilver", onder dit motto is in de
benedenzaal van de nieuwe vleu
gel van het Rotterdamse gemeen
temuseum Boymans van Beunin
gen een expositie ingericht van
het zilverwerk dat de afgelopen
twee eeuwen door de Koninklijke
Van Kempen en Begeer in Voor
schoten is vervaardigd. De ten
toonstelling, die behalve zilver
werk. ook sieraden, penningen,
tekeningen en portretten omvat
en die begeleid wordt door een
uitvoerige documentatie, blijft tot
25 januari in Boymans en is daar
na te zien in „De Zonnehof" in
Amersfoort.
„Mensen en Zilver" bevat voor een
aanzienlijk gedeelte werk uit de
privé-collectie van Van Kempen
en Begeer en is verder aangevuld
met bruiklenen van particulieren en
musea (waaronder De Lakenhal en
het Utrechtse Centraal Museum). Eén
van de aanleidingen was het aan
het begin van de Jaren zestig door
het Haags Gemeentemuseum opge
stelde overzicht van Nederlandse
Edelsmeedkunst uit de periode van
1815-1960. Bij dit overzicht viel de
belangrijke rol op die Van Kempen
en Begeer in de latere Nederlandse
edelsmeedkunst heeft gespeeld. Daar
naast ontstond bij de huidige direc
teur van het concern, mr. S.A.C.
Begeer, de behoefte om hetgeen hij
de laatste jaren aan vroeg werk van
de Van Kempens weer heeft kun
nen kopen, ten toon te stellen.
De basis voor de fabriek, die tegen
woordig in Voorschoten is gevestigd,
werd in principe gelegd op het mo
ment dat Johannes Matt heus van
Kempen in 1777 op 13-jarige leef
tijd in zijn geboorteplaats Utrecht
in de leer ging bij een edelsmid.
In 1789 werd hij meester in het
"Goud- en zilversmedengilde", een
gesloten clubje van ambachtslieden,
waarop het publiek voor de aankoop
van juwel tersartikelen was aange
wezen. Het verging hem goed, zijn
twee oudste zoons kozen ook voor
het vak en één van hen Johannes
Mattheus II begon zelfs een win
kel, een onderneming die wat min
der aan de verwachtingen voldeed.
Het in de Utrechtse Choorstraat door
Van Kempen III, die na een studie
theologie toch maar edelsmid werd,
bezette pand waarin hij ook een han
del in munten dreef, bloeide wel. In
de 19e eeuw, waarin Van Kempen
III werkte, was sprake van een ver
paupering van het ambacht, voor een
belangrijk deel veroorzaakt door de
afschaffing van het gilde, waardoor
de sector ondanks aanvullende maat
regelen van de overheid, minder be
schermd werd en daarnaast ook door
de grote concurrentie van Enge
land waar het ambacht al veel meer
ren fabrieksmatig karakter droeg.
Dankzij de verregaande inspannin
gen van Koning Willem III. waar
door in Nederland veel fabrieken
konden worden opgericht, begon ook
bij Van Kempen de behoefte te le
ven om een fabrieksbedrijf op te
zetten. Hij begon in 1835 met één
medewerker, twintig jaar later had
hij er 50. Mede door deze sterke
groei vertrok het bedrijf in 1858
vanuit Utrecht naar Voorschoten.
Van Kempen in stond bekend als
een fanatiek strijder tegen de in
die tijd veel voorkomende „stijl
vervaging". Het was de tijd van neo
classicisme. waarin diverse stijlen
in de meest onmogelijke combina
ties in een werkstuk werden gehan
teerd. In het schrijven dat zijn bij
drage aan de eerste wereldtentoon
stelling in Londen vergezelde deed
hij een beroep op alle edelsmeden
een zo groot mogelijke consequentie
te handhaven
In 1919 zijn de Nederlandse fabrie
ken van Begeer, Van Kempen en
Vos samengegaan. Er werd gezocht
naar die produktiemogelijkheden,
waarbij de voorwerpen zoveel mo
gelijk door machines konden wor
den vervaardigd. Overeenkomstig
de opkomende richting van de "nieu
we zakelijkheid" werd een aanvang
gemaakt met de fabricage van glad
de vrijwel vlakke vormen, veelal
zonder ornamentale versieringen.
„Mensen en Zilver" is om verschil
lende redenen een Interessante ten
toonstelling. Ten eerste omdat het
een overzicht geeft van het werk
van Nederlands oudste, nog func
tionerende, zilverfabriek. Daarnaast
omdat de expositie goede voorlich
ting geeft over de manier waarop
de verschillende stukken zyn gemaakt
en vervolgens omdat de bezoeker
een indruk kan krijgen van de in
vloed van verschillende stromingen
in de kunst op dit onderdeel van de
kunstnijverheid. Elke nieuwe richting
ln het denken wordt immers door ie
dere tak binnen de kunst op een ei
gen manier geïnterpreteerd en ver
werkt. Zo blijkt bijvoorbeeld de neo-
recoco binnen de edelsmeedkunst in
tegenstelling tot vele andere kunst
vermen, vaak tot zeer acceptabele
resultaten te hebben geleid. Aan
trekkelijk voor een groot publiek
zijn natuurlijk die tentoongestelde
gebruiksvoorwerpen en geschenken,
die tegenwoordig niet meer verkrijg
baar zijn.
Inktstellen in een ondenkbaar groot
aantal variaties (het geschenk dat
in de 19e eeuw bij veel jubilea e.d.
cadeau werd gedaan) fruitschalen
of zoals ze toen in de "franse" tijd
werden genoemd "jardinières", thee
busjes en doosjes, die in de 19e
eeuw altijd werden voorzien van een
slot, theeserviezen en byouteriekis-
ten. Het aankweken van nieuwe be
hoeften. zo toont deze tentoonstel
ling. is bepaald niet alleen een ken
merk van deze eeuw. maar kwam ook
toen al voor. Zo zijn er behalve
de voor ons wel bekende gebaks- en
visscheppen. ook te zien voor asper
ges, hors d'oeuvres, gember, petit four
pastei en croquetten.
In Bovmans ook veel werk uit ko
ninklijk bezit, waarvan vooral het
zilveren kinderserviesje, waarmee
koningin Wilhelmina haar Jeugd mee
door moet hebben gebracht en een
door de sultan van Siak Sri Indra-
poera aan haar ten geschenke gege
ven met zilver er
oliefantstand, in
exemplaren zijn.
TON VAN BRUSSEL
