Verpauperd Maredorp
likt zijn verwondingen
BURCHTCOMPLEX MOET BETER TOEGANKELUK WORDEN
Elly den Haan-Groen
Buurt maakt zelf verbeteringsplannen
ZATERDAG 13 DECEMBER 1975
LEIDEN
huis te verbeteren. Verder proberen
we panden, die nu als pakhuis in.
gebruik zijn in de woonsfeer terug
te brengen. De pakhuizen willen we
zoveel mogelijk concentreren aan,,
de zuidkant van de Van der Werf-
straat, waardoor je een minimum
aan transport krijgt". Volgend jaar.
zal er al een eerste stukje zicht
baar worden van wat rehabilitatie
kan betekenen. Op de hoek Lege
Werfsteeg-Van der Werf straat (na
bij het Pelikaanhof) komt een
nieuwe bebouwing. "In het algé-
meen vind ik dat je in de binnen
stad zo min mogelijk moet slopen",
zegt Rarkema. "Maar in Mare
dorp heb je situaties waar je de
buurt verrijkt door er een open
plek te maken. Of soms zijn de wo
ningen gewoon te vervallen". Op de
hoek Lege Werfsteeg-Van der
Werfstraat komen negen nleuw£
woningen; de huiidige bebouwing
gaat plat. Het plan is door Barke-
ma ontworpen ten behoeve van de
firma De Bolster, die de grond in
handen heeft en de nieuwbouw vol
gend jaar zal uitvoeren. Hij is oqk
bezig met een plannetje voor het
gebied Koddesteeg, Clarensteeg,
Mirakelsteeg. Het is zijn bedoeling
dat een rijtje woningen in de CI9-
rensteeg wordt afgebroken en iets
naar achteren wordt herbouwd.
Achter de Marekerk zou een plein
tje moeten komen. "Daarop voor
uitlopend worden er groenvoorzie
ningen aangebracht. Dat wordt al
in het" komend voorjaar aange
plant". Zo zijn er meer plekken fn
de buurt waar behoefte is aan een
nieuwe bebouwing en meer ruimte.
De Schagensteeg is er een voorbeeld
van. Een ander probleem: een te
groot aantal bedrijven. "Er zijner
een heleboel", zegt Barkema. "Een
aantal daarvan bepaalt mede de ge
zellige sfeer. Maar er zijn ook over
last gevende bedrijven, die eigenlijk
niet in de binnenstad thuishorenen
een nadelig stempel op de wijk
drukken. Die moeten we verzoeken
zich elders te vestigen. Je hebt er
nu weinig vat op. In de toekomst
heeft de gemeente misschien de
mogelijkheid om die panden op te
kopen".
Optimisme
Het zal nog wel even duren, alvo
rens Maredorp een wijk geworden is
waarop de sombere karakterisering
"verpauperd" niet meer van toepas
sing is. De plannen van Barkema en
de buurtvereniging zijn een voorzich
tig begin. Er is enige reden voor opti
misme. De overlegsituatie tussen
buurt en gemeente noemt hij "op
timaal" en ook de bewoners gaan
zich meer bij de ontwikkeling van
de wijk betrokken voelen. Maredorp
is door de projectgroep opgedeeld in
negen kleine sectoren, waarin de
mensen met hele concrete proble
men worden geconfronteerd. Een
aardig idee van een buurtbewoner
is bijv. om in het water van de
Oude Singel een steiger aan te leg
gen, voor de visliefhebbers. Vroeger
kon je aan de kant zitten keuvelen
met je buurman en tegelijkertijd
turen naar Je dobber. De geparkeer
de auto's maken dergelijke contacten
tegenwoordig onmogelijk.
Maredorp is een wijk. waar de
mensen zelf het initiatief genomen
hebben. Een voorbeeld ter navolging:
Barkema: "Eigenlijk zou er voor
ieder deel van de binnenstad
iemand met mijn functie moeten
zijn".
LEIDEN Het Burohtcomplex
dient beter toegankelijk te worden
gemaakt voor het publiek, en de
oude hotelfunctie van het voorma
lige Heerenlogement zal wanneer
dat mogelijk is hersteld moeten
worden. Dat zyn de hoofdpunten
van een ongevraagd advies, dat de
Adviesraad voor de Binnenstad gis-
teren heeft uitgebracht aan het
Leidse college van B. en W.
In de brief wordt geconstateerd,
dat de hoofdpoort van het Burcht
complex niet geopend is op de tij
den zoals die contractueel zyn vast
gelegd. Volgens de Adviesraad ia het
hek aan de voet van de Burchtheu
vel vrijwel steeds gesloten. Als men
de arena en het park wil bezoeken
is men gedwongen via het restau
rant te lopen. De Adviesraad noemt
dat laatste een ernstige belemme
ring voor bezoekers, die niet van
deze regeling op de hoogte zijn.
Gewezen wordt op het feit dat de
Burcht als historisch monu
ment eigendom is van de gemeen
schap. "Het park als stadstuin
dient voor de Leidse burger zonder
meer toegankelijk te zijn, zeker in
een aan openbaar groen zo arme
binnenstad" zo staat in de brief.
Geadviseerd wordt de hoofdpoort
te openen van een half uur vóór
zonsopkomst tot een half uur na
zonsondergang, of tenminste van
10 tot 17 uur. Als verdere ontslui
tingsmogelijkheden worden voorge
steld: a. een toegang aan de Oude
Rijn tussen de percelen 33 en 33a
(uitgeverij Brill), b. tussen "The
Way Inn" en het gebouw van de
Baptistengemeente, c. en een toe
gang aan de Hooglandse Kerk-
gracht tussen de percelen 23 en 25.
Voor deze toegangen zouden de
zelfde openings- en Sluitingstijden
moeten gelden.
Verder zou de Adviesraad het
toejuichen wanneer het plan van
wethouder Waal om het Burcht
complex op te nemen in een door
gaande wandelroute tussen Haar
lemmei-straat; en Breestraat door
gang zou vinden.
Met betrekking tot het Heerenlo
gement spreekt de Adviesraad zijn
blijdschap erover uit, dat nog dit
jaar een begin wordt gemaakt met
de restauratiewerkzaamheden. Men
vindt dat onderzocht moet worden
of dit monument zijn functie van
oudsher hotelaccommodatie
weer zal kunnen vervullen. Blijkt
dat een onmogelijke zaak, dan zou
het Heerenlogement bestemd kun-
vnen worden als nieuwe huisvesting
voor de Openbare Bibliotheek in
Leiden.
Door
John Kroon
LEIDEN Op de hoek van de
Voldersgracht en de Noord Runder-
steeg ligt het afval treurig te getui
gen. Een micro-vuilnisbelt, signaal
van de verpaupering. "Dat vind ik
nou vreselijk", zegt Meindert Bar
kema. "Dat is haast nergens zo erg
als in Leiden: de vervuiling van de
straat".
"Kijk, hier, dit moet verkeersvrij
worden". We lopen inmiddels op het
Havenplein. "Dat is toch een prach
tige plaats voor een klein marktje
of iets dergelijks?" Terug in het
huis aan de Oude Rijn zegt hij"Of
ficieel ben ik aangetrokken voor
twintig uur per week. In de praktijk
blijkt dat je er het dubbele aan
werkt. Er is heel weinig ervaring in.
Voor iedereen is het een experi
ment".
De Leidse architect Meindert Bar
kema maakt sedert 1 augustus op
legale wijze het pad van zijn buren
"Onveilik". Hij is aangetrokken
door de buurtvereniging van de wijk
waarin hij woont: Maredorp. Zijn
activiteiten moeten de aanzet vor
men tot een eerherstel van een stuk
je Leidse binnenstad: het gebied
tussen Oude Vest. Lange Mare, Stil
le Mare, Oude Rijn en Havenplein.
Het gebied van de kleine Werk
manswoningen in de Druckerstraat
en Grevenstraat, de pakhuizen in
de Van der Werfstraat, het
gebied van die Dullebakkersteeg, Ma
ria Gijzensteeg en de Klimmende
Leeuwsteeg. Het gebied ten slotte,
dat doorsneden wordt door de dyna
mische Haarlemmerstraat, het ner
veuze koopcentrum van Leiden. Kort
om: je kan in Maredorp wonen, wer
ken en winkelen. Drie componenten
waarvan de belangen nogal eens te
genstrijdig met elkaar willen zijn.
Maredorp is een wijk met een gave
verpakking; wie de inhoud wat
nauwkeuriger bestudeert stuit op
een grauwe, wegkwijnende substan
tie. Maredorp is een typisch onder
deel van een oude verwaai-loosde Ne
derlandse binnenstad.
En daar moet maar eens iets aan
gedaan worden.
Buurtvereniging
Waar het de afgelopen jaren in
Leiden om wij kverbe tering ging,
stond Maredorp niet bovenaan op
de urgentielijst. De aandacht van de
gemeente ging allereerst uit naar de
vooroorlogse delen die direct grenzen
aan de binnenstad: Noorderkwartier
De Kooi, Haagwegkwartier. Maar
anno de jaren zeventig heeft zich een
nieuw verschijnsel in binnensteden
gemanifesteerd: het fenomeen van
de buurtvereniging. Maredorp is
zich daardoor weer bewust van zijn
bestaan geworden. De buurtvereni
ging schreef boze, vriendelijke, moe
deloze en vastberaden brieven naar
de gemeente, naar de krant.
En nam tenslotte zelf het initiatief
om zogeheten rehabilitatieplan voor
de wijk te doen opstellen. De reac
tie van de gemeente was aanvan
kelijk lauw, maar het enthousiasme
steeg. naarmate het ministerie
van CRM m'eer in de kosten wilde bij
dragen. De situatie nu: Meindert
Barkema is voorlopig voor twee
jaar aangetrokken, wordt betaald
door de buurtvereniging, die daarvoor
subsidie krijgt van het ministerie
van CRM en de gemeente. Het komt
er in de praktijk op neer dat het mi
nisterie negentig procent voor zijn
rekening neemt en de gemeente tien
procent. Daarnaast verleent de
gemeentelijke ambtelijke, zij het
kwantitatief geringe, bijstand.
Barkema is een geboren en geto
gen Leidenaar, heeft enige jaren in
Amersfoort gewoond en gewerkt (in
welke periode hij een alterna
tief plan ontwierp voor het gebied
Herengracht/Zijlsingel) en is sinds
ruim een jaar teruggekeerd in zijn
geboortestad. De twee jaar, waarin
hij voorlopig voor Maredorp werk
zaam zal zijn, ziet hij als een voor
bereidingsfase. "Na twee jaar moe
ten de uitgangspunten er zijn voor
een bestemmingsplan dat moet
groeien uit een rehabilitatieplan. De
opzet is om dit zoveel mogelijk te
laten ontstaan via inspraak vanuit
de bevolking. Er is een projectgroep
samengesteld, die bestaat uit leden
van de buurtvereniging, gemeente
ambtenaren en vertegenwoordigers
ambtenaren en vertegenwoordigers
van de Welzijnsraad. In principe is
de groep voor iedereen toegankelijk.
We vergaderen tweemaal in de
maand (gewoonlijk op het adres
Oude Rijn 40)".
Beetje triest
"Maredorp is een enigszins tries
te wijk, die zich kenmerkt door een
chronisch gebrek aan groen, open
ruimten en veiligheid. Klachten trou
wens die niet ophouden bij de
grenzen van Maredorpde hele bin
nenstad vergrauwt". De afgelopen
op het trottoir en bijna tegen de
gevel aan. In de Van der Werf
straat moeten de parkeermogelijk-
heden duidelijk worden aange
geven, zodat er daarnaast ruimte
overblijft om te lopen en te spelen.
Het aardige is dat er volgens ons
plan bijna net zo voel auto's in
kunnen als nu, uitgezonderd de
fout-parkeerders natuurlijk. Het
doel van het plan is dat alleen die
mensen in de buurt komen, die er
ook moeten zijn. "Daartegenover
staat het voornemen om de aan
looproutes naar de wijk aantrekke
lijker te maken. Van de Mare, de
Pelikaanstraat, de Haven, de Jan-
vossensteeg (verkeersvrij) en de
Voldersgracht. "Daar heb je nu de
situatie dat voetgangers op ver
keersgebied lopen. Dat moet je om
draaien", zegt Meindert Barkema.
Bijvoorbeeld door de bestrating
van de Haarlemmerstraat over de
Pelikaanstraat te verlengen.
Maredorp is een wijk waar het
wonen de laatste jaren een minder
plezierige bezigheid is geworden.
Een cijfer: in de periode 1967—'73
is het inwoneraantal van deze wijk
met 21 procent teruggelopen. Bar
kema is bezig om straat voor straat
te inventariseren hoe groot de be
hoefte is aan woningverbetering.
Wat de Werkmanswoningen be
treft is dat geen probleem: in 1978
komt er een plan in uitvoering.
"Het grote probleem vormen de
particuliere, verhuurde woningen.
Je 'kan niemand dwingen om zijn
maanden zijn door Barkema vooral
besteed aan het opstellen en schrij
ven van rapporten. Vervelend werk
natuurlijk, maar wel nodig. "Het
rappot gaan we straks verstrekken
aan het ministerie, waarna Ma
redorp een registratienummer
krijgt. Dan is het pas officieel een
rehabllicatiegebied en kan de subsi
diekraan draaien. Dan kunnen de
mensen met steun van het rijk hun
huizen gaan verbeteren. Het rap
port bevat voornamelijk een inven
tarisatie, maar (gr worden ook een
aantal plannen in aangetipt". Mare
dorp zal wel nooit een leefbare wijk
kunnen worden als er geen halt
wordt geroepen aan het ruimtebeslag
van de auto. De Van der Werfstraat
bijv. zit vaak tot stikkens toe vol
met blik. Eén van de eerste initia
tieven van Barkema c.s. was daar
om het opstellen van een alternatief
verkeersplan, dat inmiddels de ge-
tneente ter kennis is gebracht.
"Het is een plan met twee belang
rijke kenmerken: een streng éénrich
tingsverkeer en een gefixeerd aan
tal parkeerplaatsen.
Er kan een x-aanta-1 auto's in de
wijk en meer niet. Van dat aantal
moet je uitgaan. Nu staan ze vaak'
door Paul Wolfswinkel
Elly Den Haan-Groen (57) zegt,
tijdens de naargeestige herfstdag
onder de tonen van muziek van
Handel: "Ik ben een doe-mens". Ik
op mijn beurt: "Dat heeft u ook
tegen Hans Melkert verteld, vorig
jaar. Zeg nu maar eens iets an
ders".
Dan: "Nou ja, de eerste perio
de in de raad, als wethouder van
ondermeer verkeer en wonen,
was een doe-tijd. De tweede en laat
ste periode, als wethouder van CRM
is het moeilijkste geweest. Dat
praten leverde soms zo weinig re
sultaten op. Is frustrerend, hoor.
Ja, die acht Jaar zijn over de hele
linie best moeilijk geweest, wat
dacht je. Maar ook geweldig fijn.
Sommigen zagen me als een
schooljuf of als een mevroi. Och, ze
vinden maar".
"Of ik nu in de raad zou willen
zitten? Wat een moeilijke vraag. In
het begin had ik er moeite mee,
dat ik weg was. Dan zag je een foto
in de krant en dan zei Je: "Kijk,
daar staat mijn stoel en daar heb
je mijn plant". Weg is weg en op
is op. Ik ben en wil geen "bad lo
ser" zijn. Nog één keer bén ik in
de raad geweest en toen heb ik, stil
letjes, ergens achteraan bij jullie
op de perstribune, gezeten. Ik ben
toen vreselijk geschrokken van
het dubbelzinnig taalgebruik. En ik
kan heel goed tegen een vies mop
je. Ik ben toen heel erg geschrok
ken, echt waar. Vis was toen ook
geen voorzitter".
Enig aandringen om het te weten
te komen, levert alleen maar een
neegeknik op. "Ik zeg het niet".
Onwillekeurig heb Je het over
haar stadhuisperiode. Maar de
hoofdmoot moet haar huidige func
tie zijn: voorzitter van de Stichting
Leidse Binnenstad. In de Doelein
dennota staat over de stichting:
"De Stichting is opgericht met als
doelstelling het bevorderen van de
economische functie van de Leidse
binnenstad in evenwichtige samen
hang met haar sociaal-culturele en
ruimtelijke aspecten, waarbij onder
de binnenstad wordt verstaan het
gebied binnen de singels van Lei
den".
"Dat is duidelijk, hè? Ik begrijp
dan ook niet waarom de bewoners
van de binnenstad boos zijn niet .te
zijn uitgenodigd. Als ik iets lees
over het wijkcomité Pieterswijk,
dan denk ik: "Ben ik om mijn me
ning gevraagd? Ik woon er toch
ook? Ik weet nooit wanneer er een
vergadering is, ben er dus niet bij
betrokken. Ik heb e'en beetje de in
druk dat het een clubje onder el
kaar is. Uit wiens naam spreken
ze?" Maar dat wil niet zeggen dat
ik vind dat ze geen goede dingen
doen. Kijk maar naar het speelter-
reintje, dat ze op de Pieterskerk
gracht hebben aangelegd. Hardstik-
ke leuk, hoor".
"Maar als de binnenstadsbewoper
met de Stichting willen praten, dan
zien we geen enkel argument om
"nee" tegen ze te zeggen. Integen
deel. En dat weten ze".
De vergadering van de Stichting,
die 's morgens plaatsvindt, leidt ze
met vaste hand en de haar beroemd
gevreesd en geliefd gemaakte char
me. "Sommige mensen denken dat
ik aan het vernaggelen ben, maar
dat is helemaal niet zo. Dan den
ken ze: "Ze kijkt je op zo'n ma
nier aan; er zal wel wat achter zit
ten". Nou, dat denken ze dan
maar".
Wanneer ze tijdens de vergadering
een vergissing maakt en wordt ge
corrigeerd door de vertegenwoordi
ger van de Kamer van Koophandel,
slaat ze d'r arm om zijn nek. "Ja
joch, je hebt helemaal gelijk". Te
kent het luciferdoosje en de notu
len van de vorige vergadering vol
met poppetjes, zit kaarsrecht. Wan
neer ze een sigaret in de mond
steekt, heeft ze meteen in de gaten
dat iemand haar een vuurtje wil
geven. Ze draait de sigaret tussen
de lippen en wacht af. De rest van
de dag zie ik het haar niet doen. Ze
rookt veel.
Ze is vreselijk trots (wever) als ze
vertelt dat ze op bezoek is geweest
bij het girokantoor, waar een
"apart" nummer moest worden los
gepeuterd. Het is 1574 geworden.
"Dat ging meteen. We werden zeer
hoffelijk ontvangen daar".
Maar ja, die hele hoge meneer
van de giro heette dan ook Groen.
Dat scheelt, ook al is het geen fa
milie. Ze hebben wel over de
naam gepraat.
De sleutels van de postbus wor
den verdeeld, er wordt gesproken
over het briefpapier. Er liggen twee
onderwerpen op tafel: één met de
twee sleutels, één met één sleutel,
waarvan de baard een voorstelling
geeft van De Burcht. Er zal nog aan
iemand anders worden gevraagd,
de creativiteit te botvieren op een
derde ontwerp. En dan komt er een
discussie los over een verhaal in
deze krant, waarvan de strekking
was dat de Adviesraad voor de bin
nenstad initiatiefnemer was tot het
vormen van actiegroepen tegen de
vestiging van C en A in de Bree
straat. De Adviesraad zit in de
Raad van Toezicht van de Stichting
en men vraagt zich af wat de gevol
gen voor de Stichting zouden kun
nen zijn. De Stichting moet niet in
politiek vaarwater komen, zegt een
van de vergaderaars.
Dat is eigenlijk een beetje ge
vaarlijk ook, want een jonge stich
ting, die nog een eigen gezicht moet
krijgen (naar buiten toe) moet op
passen om een bepaald politiek
stempel te krijgen. Men zal nagaan
wat de Adviesraad verder van
plan is.
Thuis op het Pieterskerkhof. Een
huis dat jaloezie opwekt. Een mo
numentale hall en een huiskamer,
waar je je voelt als zat je in je
eigen woonruimte: behaaglijk. Don
kere meubels, ribfluweel, warme
schilderijen, een om aandacht
schreeuwende poes, die een schrij
vende ballpoint belangrijker vindt
dan vermaningen om te gaan sla
pen. Wordt resoluut in de badka
mer opgesloten. Citroenthee en la
ter sherry uit een karaf. Muziek.
"Ik houd van muziek. Ik heb
vroeger ook zanglessen gegeven,
maar dat kon op e'en bepaald mo
ment niet meer om de kinderen.
Ik rook nu maar".
Vertelt over wat ze deed. wat ze
doet. "Ik ben jarenlang landelijk
presidente geweest van het Neder
landse Padvindsters Gilde. Maar
daar ben ik mee opgehouden toen ik
grijze haren kreeg. Iemand in het
jeugdwerk met grijze haren kan
niet, vind ik. Vind Je ook niet?"
"Ze vroegen me op een gegeven
ogenblik voor de gemeenteraad. Ik
heb toen gezegd dat ik het thuis
moest bepraten met het gezin en
met de hulp. Het werd "ja" en van
af dat moment ben ik veranderd. Ik
zeg nooit meer direct "ja" of "nee"
er komt altijd een "maar" achter
aan. Ik hoor het vaak: 'Doe niet
zo politiek" of: "Je zit niet op het
stadhuis".
Zeg, schrijf je dat op? Nou, daar
krijg ik dan wel weer wat van te
horen. Ik realiseerde me dat ik al
tijd weg was van huis, de deur uit.
En wanneer je dan ook nog oma
wordt, voel Je je meteen iets ouder.
Op een dag kwam ik thuis, het was
hartje zomer, en de hele kluit zat
in de tuin. Ik drink een borreltje
mee en moest weer naar het stad
huis. Toen ik om half twaalf terug
kwam, zaten ze er nog steeds.
Heerlijk rustig, glaasje wijn. Op
dat moment dacht- ik: "Wat doe ik
nou in hemelsnaam? Nu is het
genoeg". En ik ben er toen ook mee
gestopt".
"Nou Joh, heerlijk. Ik heb nau
welijks meer avondwerk, 's Avonds
ben ik thuis. Je kan weer aandacht
besteden aan je gasten. Je kan eens
op een kleinkind passen. Je kan
weer golfen. Oh, is dat elitair? Nou
ik doe het stiekem af en toe. Ik heb
bij mijn schoondochter in Afrika
nagebakerd. En het werk in Pro
vinciale Staten is veel en veel rusti-
dger. De materie is er veel uitgebrei
der. Ik doe volksgezondheid, sociale
zaken, molens en monumenten. Ja,
we hebben een leuke fractie. Ik zou
er nu, hier, best een paar in de stoe
len willen hebben. In de ge
meenteraad hadden we ook een
leuke fractie. Nee, verder zeg ik
niks. Weg is weg en op is op, heb
ik toch al gezegd? Als er iets is
gebeurd, is het gebeurd. Punt".
Wanneer er een foto wordt ge
maakt zegt ze: "Niet van die tut-
foto's. Laatst hadden jullie een fo
to gebruikt van jaren terug. Mijn
man wilde erover bellen, dat dat
niet kon. Maar dat wilde ik weer
niet. Vond ik overdreven". Ze kijkt
angstvallig niet in de lens.
De problemen, nu, in Leiden. En
degeest bijvoorbeeld. "In mijn twee
de jaar zijn we begonnen met
een nieuwe bestuursstructuur. Dat
is toen getorpedeerd. Teleur
stelend. Maar moeten we daar nou
over praten, over die dingen? Weg
is weg, je weet het nu, hè?" Wan
neer ze de tijd hoeft-, werpt ze zich
met volle energie op de zaken en
de mensen in haar buurt. Het komt
bij me over als een heel onbevan
gen, persoonlijk gebeuren, met
een vleugje bedillerigheid, maar
ook een gebeuren met een soort
"natte hondenneus". "Ik wind me
niet op als ik ergens niets mee heb
te maken. Dat doe ik niet. Ik wind
me wèl op als ik zie dat hier voor
de deur iemand wordt afgetuigd.
Dan ren ik naar buiten in mijn
nachthemd. Dat is gebeurd. Ik had
toen een overwicht op die kerels.
Maar mijn man riep me binnen en
die knaap werd vrolijk verder in
elkaar getimmerd. En als ze dan
in de brievenbus plassen, wind ik
me op. En dat lawaai 's nachts.
Gelukkig slapen we achter.
Tien voor zes. "Ik moet nog naar
de slager, want anders heeft miln
man straks niks te eten. Vond je
het een goed gesprek? Ik lees het
wel".
Een dag later belt ze op om te
zeggen dat ze het 'n goede dag had
gevonden. En dat sterkt me,
wanneer ik achter het toetsenkla-
vier ga zitten.
