Kamer stelt eis aan
levering reactorvaten
Opluchting in Suriname
Reactorvaten voor Zuid-Afrika; Kamer zet licht op oranje
'EG-landen uit de
Verenigde Naties'
Zuid Afrika dient verdrag te ondertekenen
Vier jaar geeist
Senator van Hulst (CHU):
Geen extra vliegreizen
meer uit Suriname
NA VERZOENINGSGEBAAR VAN ARRON
wineenKips'
leverworst!
WOENSDAG 19 NOVEMBER
binnenland
Enkele Nederlandse bedrijven, Rijn-
Schelde-Verolme, het ingenieursbu
reau Comprimo en de verenigde
-Bedrijven Bredero, maken een
gerede kans een opdracht te
verkrijgen voor de levering van
kernreactoronderdelen voor de bouw
van twee kernenergiecentrales in
Zuid-Afrika. Het gaat hierbij om
reactorvaten die een fabriek van het
Ri j n-Schelde -V erolme -concern zou
leveren, als het Amerikaanse Gene
ral Electric de opdracht voor de
bouw van de kernenergiecentrales
verwerven. Tussen de drie
genoemde Nederlandse bedrijven en
General Electric bestaat een samen
werkingsverband en het ligt daarom
in de rede dat de benodigde vaten
in de Rotterdamse RSV-fabriek
worden vervaardigd.
boezem van het Nederlandse kabi
net. Het heeft er alle schijn van,
dat het kabinet toen „het licht op
groen" heeft gezet, mede geïnspireerd
door de verlokking dat met de order
drieduizend manjaren werk zijn
gemoeid. Niet mis in een tijd van
grote werkloosheid. Wel heeft het
kabinet meteen gewezen op de
internationale verplichtingen die
Nederland heeft als partij bij het
Verdrag over het niet verspreiden
van kernwapens. Deze houden in,
dat Nederland geen nucleair mate
riaal zal leveren aan landen die het
Verdrag niet hebben ondertekend
(zoals Zuid-Afrika) als die landen
niet aan e en aantal voorwaarden
hebben voldaan. Deze voorwaarden
zijn:
1. de uitdrukkelijke verzekering dat
het geleverde materiaal niet zal
worden gebruikt voor
van kernwapens of andere nucleaire
explosiemiddelen
2. de garantie dat het geleverde
materiaal onder de doorlopende
controle wordt gesteld van het
Internationale agentschap voor
atoomenergie
3. een bevredigende vex-zekering dat
geen herexport van het materiaal
zal plaatsvinden naar een ander
land, dat geen partij is bij het
Verdrag, zonder gelijksoortige con
trole van weer het Internationaal
agentschap voor atoomeneigie.
Welnu, intussen is de Nederlandse
regering ervan overtuigd dat Zuid-
Afrika aan de hier gestelde
voorwaarden wil voldoen. De rege
ring vindt daarom, dat er geen
steekhoudende redenen zijn een
exportvergunning voor de reactorva
ten te weigeren.
Op voorstel van de grootste
regeringspartij, de PvdA, heeft de
Tweede Kamer gisteren als mening
uitgesproken dat het voldoen aan
deze voorwaarden geen zekerheid
genoeg biedt, dat Zuid-Afrika niet
toch in strijd zou handelen met het
Verdrag bijvoorbeeld door eigen
atoomwapens te gaan maken. De
plannen voor de bouw van een
verrijkingsinstallatie voor uranium
in Zuid-Afrika zouden daar op
kunnen wijzen. Een meerderheid
van de Kamer vond daarom, dat
een verder strekkende voorwaarde
gesteld moet worden: Zuid-Afrika
zou het Verdrag over het niet-ver-
spreiden van kernwapens eerst zelf
moeten ondertekenen. De Kamer
verzocht de regering een „diploma
tiek offensief" te openen om meer
landen aan te zetten tot het stellen
van deze voorwaarde.
Niet zo'n dom verzoek, want er zijn
meer kapers op de kust. Er zijn
Franse en Duitse gegadigden voor
het leveren van kernenergiecentrales
aan Zuid-Afrika. De ironie wil, dat
zelfs voor het geval een andere
gegadigde de order in de wacht zou
slepen, de Nederlandse regering toch
voor de vraag zou komen te staan
of een exportvergunning voor
reactorvaten afgegeven moet wor
den. Het is namelijk niet uitgesloten
dat Rijn-Schelde-Verolme ook dan
bij de produktie van de reactorvaten
wordt ingeschakeld, zoals minister
Lubbers van economische zaken in
eec mondeling overleg met leden
van de Tweede Kamer heeft laten
weten.
Nu heeft minister Van der Stoel
van buitenlandse zaken gisteren
gezegd, dat zo'n „diplomatiek offen
sief" op korte termijn weinig zal
opleveren. Het komt er op neer, dat
de regering de motie van de PvdA
niet kan uitvoeren en vermoedelijk
als niet meer zal opvatten dan als
een oranje knipperlicht: goed
uitkijken, maar wel doorrijden.
Gelet op het belang van de
vatenfabriek van RSV voor de
werkgelegenheid in Nederland, op
korte en lange termijn, een
verstandige gedragslijn. Ook al
omdat flink wat van de voorstem
mers voor de motie er naar het
woord van Van Mierlo (D'66) een
„rationale witmaker voor hun
emotionele afkeer van het apart-
heidsbeleid van de Zuidafrikaanse
regering" inzagen en in feite dus een
oneigenlijk motief gebruikten. Im
mers, afkeer van de apartheid
bestaat er in Nederland over een
breed front, ook in de Tweede
Kamer. Maar het bestrijden daar
van is een heel ander verhaal, dan
dat over het niet verspreiden van
kernwapens.
Het was wellicht zinniger geweest
als de Kamer meer aandacht had
geschonken aan het verband lussen
de mogelijke levering van reactorva
ten door een Nederlands bedrijf en
het bestaan van een programma
voor een toenemend gebruik van
kernenergie in Nederland zelf. De
plannen voor de bouw van drie
nieuwe kernenergiecentrales in Ne
derland geven de vatenfabrieken
van RSV bestaansrecht. Anders
gezegd, zonder die plannen zou de
fabriek wel kunnen opdoeken.
Misschien is het zelfs wel zo, dat de
regering vurig hoopt dat de RSV de
Zuidafrikaanse vaten mag bouwen.
Zodat zij straks kan besluiten iot
uitstel van de bouw van de drie
kerncentrales, zonder dat dit leidt
tot het verloren gaan van werkgele
genheid...
door Peter Riemersma
DEN HAAG (SP) De Tweede Kamer heeft dinsdag
twee uitspraken gedaan, die het de regering moeilijker ma
ken mee te werken aan de levering van reactorvaten voor
twee centrales voor de opwekking van kernenergie in Zuid-
Afrika.
Met 70 stemmen voor en 69 tegen nam de Kamer een motie
aan van het PvdA-lid Relus ter Beek. Daardoor sprak de
Kamer de mening uit, dat Zuid-Afrika het verdrag inzake
de niet-verspreiding van kernwapens dient te ondertekenen.
In de algemene termen van de
motie: "...in geval van leveranties
van nucleaire materialen en uitrus
ting aan niet-kernwapenstaten, die
geen partij zijn bij dit verdrag moet
de voorwaarde worden gesteld, dat
deze staten tot het verdrag toetre
den'. Aan deze mening koppelde de
Kamer het verzoek aan de regering
om met spoed overleg te openen met
andere landen om te bereiken dat de
ze voorwaarde (ondertekening van
het verdrag inzake de niet-versprei
ding van kernwapens) in zo breed
mogelijke kring wordt gesteld.
Met 68 stemmen voor en zeventig
tegen verwierp de Kamer een motie
van fractievoorzitter Roelof Krui-
singa, waarin zoveel mogelijk het
standpunt van de regering was ver
woord. Anders dan in de motie-Ter
Beek wordt er scherp onderscheid in
gemaakt tussen het opwekken
van kernenergie en het toepas
sen van nucleaire materialen bij de
vervaardiging van kernwapens. De
motie-Kruisinga vraagt de uitdruk
kelijke verzekering, dat het weer
uitvoeren van nucleaire materialen
(bv. door Zuid-Afrika) onmogelijk
wordt gemaakt naar landen die het
verdrag inzake de niet-verspreiding
van kernwapens niet hebben onder
tekend.
Minister Van der Stoel van Bui-
Botsingen Zeven personen zijn
gisteren om het leven gekomen bij
een frontale autobotsing op een
snelweg in de buurt van Osnabrück,
aldus de politie. Zes van de omge
komenen zaten in een wagen en het
zevende slachtoffer zat alleen in de
andere. Voorts zijn gisteren zes per
sonen gedood bij een kettingbotsing
op de snelweg Serenessima in de
buurt van Dolo, even buiten Venetië.
De politie deelde mee dat twee ge
wonden er zeer ernstig aan toe wa
ren. Bij deze enorme botsing in dich
te mist waren 15 personenauto's en
vrachtwagens betrokken.
tenlandse Zaken had gezegd "min
der te voelen voor de motie-
Ter Beek", omdat deze het onder,
scheid tussen vreedzaam en niet-
vreedzaam gebruik van kernenergie
"onvoldoende maakte". Hij kon zich
daarentegen vinden in de motie-Krui
singa, die mede was geïnspireerd
door de KVP-fractie.
Bij de stemming gaf de opstelling
van de meerderheid van de fractie
van de ARP de doorslag. Acht van
de dertien aanwezige AR-Kamerle-
den steunden de motie-Ter Beek. AR-
fractievoorzitter Aantjes en de AR-
leden Van Leeuwen, Van Dam,
Roolvink en Schakel stemden voor
de motie Kruisinga. Namens de acht
AR-leden die de motie-Ter Beek
steunden, zei Jan Nico Scholten. dat
de afkeer van de apartheid in Zuid-
Afrika mede een rol speelde.
Een motie van het PSP-lid Van
der Spek die geheel was toegesneden
op de Nederlandse bijdrage aan
de bouw van kernenergiecentrales in
Zuid-Afrika en in feite opriep tot
een eenzijdige handelspolitieke boy
cot van Zuid-Afrika vanwege de
apartheid haalde geen meerderheid
de Kamer.
Van de PvdA-fractie stemden er te
gen de leden Dolman, Dankert Wie-
renga, Laban, Haas-Berger, Van
der Hek en Barendregt. Van de frac
tie van D'66 de leden Van Mierlo,
Nypels en Nooteboom.
De uitslag van de stemming over
de motie-Kruisinga, werd enkele uren
later door Kamervoorzitter Vonde
ling bepaald op 68 voor en 70 tegen.
Eerder op de dag had hij geconclu
deerd, dat de uitslag 69 voor en 69
tegen was, zodat vandaag opnieuw
zou worden gestemd. Aanvankelijk
staakten de stemmen door een ver
gissing van het PSP-lid Van der Lek.
Na het beluisteren van een bandop
name van de NOS liet Vondeling
weten, dat Van der Lek binnen de
reglementair toegestane tijd zijn
"voor"-stem had gecorrigeerd in een
"tegen"-stem.
Minister Van der Stoel van
Buitenlandse Zaken (rechts)
in gesprek met zijn partij
genoot Relus ter Beek. Ter
Beek diende in de Tweede
Kamer namens de PvdA een
motie in waarin de regering
werd gevraagd de levering
van reactorvaten aan Zuid-
Afrika aan voorwaarden te
hinden. De motie werd aan
genomen waarmee minister
Van der Stoel niet zo geluk
kig was.
DEN HAAG (ANP) Vier jaar
gevangenisstraf heeft gisteren de of
ficier van justitie bij de rechtbank
te Den Haag geeist tegen de 24-ja-
rige Laurent D. uit Den Haag we
gens medeplichtigheid aan een bank
overval en poging tot doodslag op
Andriessen
Anderen
mogen met
KVP meedoen
DEN HAAG <SP) „De KVP
zal zich heel bewust gaan wen
den tot andere mensen die met
ons mee willen doen. En niet
alleen in de zin dat ze mogen
kiezen maar ook in de zin dat
ze mogen meedoen in het parle
ment, in raden en staten en
noem maar op".
Met deze verklaring heeft de
politiek leider van de KVP, mr.
Frans Andriessen, zijn partij
"opengegooid". De verklaring
sluit aan op het besluit van het
partijbestuur van maandag, dat
de KVP op eigen houtje, los van
ARP en CHU, gaat meedoen aan
de parlementsverkiezingen in
1977.
Tot voor kort heeft de KVP
geprobeerd samen met ARP en
CHU, met welke partijen de fe
deratie het Christen-Demccra-
tisch Appèl ia opgericht, uit te
komen met een gemeenschappe
lijke kandidatenlijst.
Een heel ander geluid liet de
vroegere KVP-premier P. J. S.
de Jong gisteravond in Arnhem
op een CDA-bijeenkomst horen.
Hij riep de gewone leden van
KVP. ARP en CHU op hun par
tijtop te overstromen met brie
ven en telegrammen met de op
wekking het CDA te laten sla
gen.
„Het lijkt wel of de mannen
aan de top met blindheid zijn
geslagen", zei De Jong. „Mis-
schein hebben ze te dicht op de
problemen gezeten, misschien
zijn ze verstrikt in formulerin
gen". De vroegere premier zei
niet uit te fluiten dat de moei
lijkheden tussen de leiders dui
den op een machtsstrijd. Op een
vraag wat nu precies het breek
punt is zei De Jong„Dat weet
ik niet.' Het is haast niet meer
te volgen".
Over de PvdA zei De Jong:
„Dit is niet de PvdA waarmee
wij samen willen werken. De
extreme ideeën van de linker
vleugel moeten in toom worden
gehouden. Het kwade in deze
regering dient te worden geblok
keerd". De Jong beschuldigde
de huidige premier drs. J. M.
den Uyl ervan politieke verwar
ring te stichten door soms als
minister-president, dan wel als
"socialistisch propagandist" op
te treden.
DEN HAAG (SP) Minister mr.
M. van der Stoel (buitenlandse za
ken) zal het initiatief moeten ne
men om de EG-landen uit de Ver
enigde Naties te halen. Dit werd
hem door de CH-senator prof. dr.
.J W. van Hulst dringend verzocht
tijdens de algemene beschouwingen
in de Eerste Kamer. Van Hulst
sprak zijn afkeer uit over het feit
dat zionisme door de Verenigde Na
ties als racisme is bestempeld via
een resolutie. "Dit is in feite een
doodvonnis voor de Verenigde Na
ties". Van Hulst verwacht overigens
voor dit plan weinig steun van mi
nister Van der Stoel.
De Eerste Kamer uitte gisteren
veel kritiek op de houding van de
regering ten aanzien van het be
drijfsleven, de contourennota van
Kemenade (onderwijs) en op het
uitblijven van een beleid waardoor
de werkgelegenheid veiliger wordt
gesteld. Ook de defensie-bezuini
gingen, die grotendeels neerkomen
op de hoofden van de Koninklijke
Marine en mariniers, kreeg scherpe
kritiek van VVD-fractieleider mr.
H. van Riel, CH-fractieleider prof.
dr. J. W. van Hulst en KVP-sena-
tor J. Teyssen. De laatste zei over
de voorgenomen besnoeiingen op
defensie-gebied"De geloofwaardig
heid van Nederland ten
van het NAVO-bondgenootschap is
zwaar aangetast. Nederland v°rt en
mag binnen de NAVO niet eenzij
dig tot taakwijziging overgaan"
De KVP-fractie in de Eerste Ka
mer schaarde zich achter de motie
van KVP-Tweede Kamer-fractielei
der mr. F. Andriessen. Deze heeft de
regering om een nota gevraagd met
uitgewerkte beleidsvoornemens en
bezuinigingen op de begroting over
'76. Ook de KVP in de Senaat wil
die nota uiterlijk in februari op ta
fel zien. Senator Van Hulst (CH)
wenst van de premier vandaag een
duidelijk antwoord op d*> nr^n brW
die Den Uyl van het AKZO-con
cern heeft ontvangen, waarin het
vertrouwen in hem is opgezegd. Mr.
Van Riel wees eveneens op de vij
andige toon van de minister-presi
dent ten aanzien van het bedrijfs
leven, terwijl hij voor de NVV-jon-
geren sprak. ARP-fractieleider prof.
dr. W. Albeda wees er op dat hef.
remmen van de inflatie moet ge
schieden door een rechtvaardig in
komensbeleid. "De vakbeweging zal
zich in haar eisen moeten mati
gen". Albeda merkte wat cvnisch
op, dat het vertrouwen van de on
dernemers in het kabinet-Den Uvl
net zo groot is als het vertrouwen
van de vakbeweging in het kabinet-
Biesheuvel. Den Uyl zal vandaag
antwoorden.
een vrouw. De overval werd op 20 ju
ni op de Nutsspaarbank te Rijs
wijk uitgevoerd. Daarbij werd ruim
f 50.000 meegenomen.
DEN HAAG (SP) Voor 25 no
vember, de dag waarop Suriname on
afhankelijk wordt, zullen KLM en
SLM geen andere vliegreizen uit
voeren dan de zes die nu op het pro
gramma staan. Twee extra vluchten
die aanvankelijk waren gepland, zijn
geschrapt en dat blijft zo.
Minister Westerterp van Verkeer
heeft dit meegedeeld in antwoord op
mondelinge vragen van het Twee
de-Kamerlid Van Zeil (KVP). Wes
terterp zei, dat de boeking voor de
extra vluchten op 12 november als
gevolg van een misverstand korte
tijd is mogelijk geweest.
Het was de minister niet gebleken
dat over het afgelasten van de vluch
ten ontstemming is ontstaan in Suri
name. De afgelasting geschiedde
door de KLM op verzoek van de mi
nister van CRM, die verantwoorde
lijk is voor de opvang en begelei
ding van Surinamers die naar Neder
land komen.
Westerterp zei. dat de situatie bij
de opvang nog steeds zo nijpend is.
dat het alsnog uitvoeren van twee
extra vluchten niet wenselijk is. Vol
gens de minister kunnen drie van de
zes vluchten die tussen nu en 25 no
vember worden uitgevoerd worden
aangemerkt als "extra vluchten". Hij
zei ook geen vergunning aan andere
vliegmaatschappijen dan KLM en
SLM te willen geven voor vluchten
tussen Paramaribo en Amsterdam
vóór 25 november.
ADVERTENTIE
De Amsterdamse vlag gen fabriek Faber is begonnen aan de
produktie van 4000 Surinaamse vlaggen die voor de onafhan
kelijkheid ter plaatse moeten zijn. Overigens moet het ont
werp voor de vlag nog worden goedgekeurd door de Surinaam
se Staten.
PARAMARIBO (SP) De politieke
parijen van Suriname gaan zich ten
langen leste verzoenen, nu het land
nog maar zeven dagen van zijn
onafhankelijkheid is verwijderd.
Gisteren trad de regeringsleider
Henck Arron in de zaal van de
Surinaamse Staten opeens van zijn
spreekgestoelte af. liep naar de
voorman van de Hindoestaanse
VHP-oppositie Lachmon, en omhels
de hem.
Samen naar de onafhankelijkheid,
zo werd met dat gebaar bedoeld,
nieh verdeeld: een volk, een natie,
een bestemming. De heer Lachmon
liet zich de omhelzing welgevallen,
maar keek er wat onthutst en ook
vermoeid bij.
Vermoeid; het kan ook niet anders
door de overuren, die er sinds
zondag door het Surinaamse parle
ment worden gemaakt in deze
eindsprint om de status van
onafhankelijkheid letterlijk te rege
len.
De Surinaamse Statenleden zijn
bekaf van het vergadertempo waarin
hun voorzitter, Wijntuin, hen sinds
zondagmorgen elf uur bezighoudt:
de grondwet van de nieuwe
republiek moest dinsdagavond of
woensdagmorgen in alle vroegte, na
een marathondebat, worden aange
nomen. Ook zou men dan tot een
stemming willen komen over de
Rijkswet, die regelt dat Suriname
zijn koninkrijksbanden met Neder
land verbreekt.
De tijd dringt. Vandaar dat premier
Arron zijn tegenstander Lachmon
even in de armen nam. Laten we
nou niet verder ruziën, bedoelde hij,
wees constructief en blijf volgende
week niet weg, als het rood-wit-
blauw wordt gestreken en de vlag
van de republiek Suriname omhoog
gaat.
Samen zijn in die gedachte past
ook de uitnodiging, die premier
Arron aan de oppositieleider Lach
mon deed. Hij vroeg hem om op 4
december mee naar New York te
gaan, als daar bij de Verenigde
Naties de nieuwe staat Suriname
zijn lidmaatschap aanmeldt.
Het was een verzoening, die
opluchting bracht in Suriname.
Duidelijk leeft hier bij het volk de
overtuiging, dat alle discussie in het
gebouw van de Staten een
schijngevecht is, een laatste poging
van alle partijen om zonder
gezichtsverlies de geboorte van de
nieuwe staat straks mee te maken.
Om de oren
kranten", zei ons gisteren iemand,
„dat we het feest van de
onafhankelijkheid waardig en in
voorbeeldige soberheid moeten vie
ren. Maar tegelijk zendt de radio de
hele dag uit hoe de politici van de
Staten elkaar om de oren slaan.
Kijk om je heen hier, op straat en
dan zie je toch dat Hindoestanen en
de Creolen elkaar helemaal niet
achterna zitten. De tegenstelling
van de bevolkingsgroepen is een
zaak van de- hoge heren in de
Staten, ze zijn zenuwachtig...."
Op straat in Paramaribo kijkt men
dan ook een beetje lacherig naar de
strenge marsen, die de Surinaamse
Krijgsmacht (SMK) dezer dagen
door het centrum van Paramaribo
aan het oefenen is. Een volk, een
leger; men ziet in de marskolonne
de Surinaamse bevolkingsgroepen
evenredig vertegenwoordigd en elke
soldaat is onberispelijk uitgemon
sterd.
Het volk in de straten doet even
schouderophalend over de telkenma
le door de radio uitgezonden, of in
de kranten gedrukte oproepen: „Dit
land zal vanaf 25 november ons
eigendom zijn. Derhalve is het zeer
belangrijk voor de geschiedenis dat
ALLE landgenoten gezamenlijk mee
doen aan de viering van de
onafhankelijkheidsfeesten".
„Het minst dat op de onafhanke
lijkheidsdag zou kunnen plaatsvin
den is dat een deel van ons volk
NIET meedoet aan de viering, maar
thuisblijft, met in gedachten vrees,
haat of wrok".
Het zal allemaal wel meevallen.
„Wij houden van feestjes, of je nu
Creool, Hindoestaan of Chinees
bent", zei iemand ons gistermiddag
op straat in Paramaribo. „Ik zal er
heus wel bij zijn".
In het gebouw van de Staten
Suriname in de Gravenstraat waren
de parlementariërs toen nog druk,
met hun debat over de kleine letters
van de nieuwe staatsvorm. In steeds
grotere haast, want volgende week
dinsdag 25 november, 's morgens om
negen uur moet men in dat gebouw
de sou vete initeitsover dracht teke
nen: Nederland doet dan afstand
van zijn koninkrijksdeel Suriname.
Negen uur daarvoor, te midder
nacht, als de 24ste november
overgaat in de 25ste, heeft men dan
in het stadion van Paramaribo de
Nederlandse driekleur gestreken,
onder afnemend tromgeroffel.
Dat gebeurt nadat nog een keer het
Wilhelmus is gespeeld- Direkt hierna
gaat de Surinaamse vlag omhoog en
het roffelen op de trommels zwelt
dan weer aan.
Met Kips kun je feestelijke
dingen doen. Een voorbeeld:
Zelf een idee voor een smakelijk
hapje of snackje met Kips'
leverworst?
Schrijf 'm op, stop *m in een open
enveloppe ZONDER postzegel en
adresseer aan:
Kips, antwoordnummer 8276
Amsterdam.
Elk bruikbaar idee wordt met zo'n
ouderwets lekkere Kips' leverworst
van 250 gram beloond.
