W anhopig
gekrab
regime
Bud Greenspande sportdetective
UIT EIGEN TUIN
Meeslepend verhaal
van Gerald Browne
DE MARATHONLOPER:
EEN HARD VERHAAL
ZATERDAG 11 OKTOBER 1975
EXTRA
Twee nieuwe thrillers verschenen bij Elsevier Ne
derland in Amsterdam:
"De rechter en de moordenaar" door Olie Högstrand
(ƒ11.90)
- "De marathonloper" door William Goldman (j
14.90).
Olie Högstrand is van journalistieke huize. Maar toen
hij zich op het schrijversmetier wierp was zijn eerste
thriller al meteen raak. Met "Voor rekening van de
minister-president" bereikte hij de prijs voor de beste
thriller van Zweden. Maar niet allen in eigen land werd
deze profeet geëerd. Zijn in lijnrecht proza verpakte
kritiek op de kritiekloze aanvaarding van elk gezag
kreeg ook buiten de Zweedse grenzen flinke erken
ning.
Nu zijn tweede boek. Wat opzet, uitwerking en decor
betreft is het verhaal beslist minder dan zijn eersteling.
Maar Högstrands verteltalent maakt dat men het
boekje toch met plezier leest. En het speurdersduo
Kollin en Valitalo maakt een goede gok flink te stijgen
in de lange lijst van populaire aparte paren.
William Goldman heeft met zijn "Marathonloper" een
soms sinister verhaal geschreven, waarin men een uit
erst perverse en lugubere marteling tot in de finesses
beschreven kan vinden. Het is één van de onprettige
handelingen van de kaalhoofdige kampbeul Szell, die
in zijn geestelijke bagage nog wel meer onaangenaam
heden meedraagt. Dat ontdekt Baby Levy, die tot het
moment, dat zijn broer in zijn armen sterft, een intelli
gente student was, die bovendien hard trainde om de
snelste marathonloper aller tijden te worden. Die train
ing komt hem tenslotte best van pas als zijn broer een
geheim agent blijkt te zijn geweest, van wie de tegen
standers denken, dat hij voor zijn dood zijn jongere
broer heeft ingelicht. Dan pas moet Babe ineens ren
nen wor zijn leven. Het is bepaald geen opwekkende
race. Het intrigeert meer dan het boeit. Het verhaal is
meer hard dan goed. Dat heeft de filmindustrie niet
kunnen weerhouden de rechten te kopen.
K.P.
'Het huis met de pantserkluis" door
Gerald A. Browne, in de vertaling
van CJ. van Tilborch verschenen
bij Van Holkema en Warendorf in
Bussum (f 16.90).
i Brownes meeslepende
verhaal een bescheiden diaman
thandelaar. Een schier te verwaar
lozen persoontje in het volledig door
het Syndicaat beheerste diamant
rijk. In Brownes boek beheert dat
Syndicaat de gehele wereldvoor
raad en doseert hoeveel, wanneer en
waar diamanten in de handel wor
den gebrachtEn die voorraad van
onmetelijke waarde ligt opgeslagen
in een Londens gebouw, omgeven
door een nagenoeg onfeilbaar vei
ligheidssysteem. Toch worden Ches-
ser en zijn brutale en avontuurlijke
Zweedse minnares door krachten,
die sterker en sluwer zijn dan zijin
een positie gedreven, waaruit zij
een aanval moeten wagen op dat
diamantenbolwerk. Ze zien het als
een sportieve uitdagingHun lokt
het geld niet. Het is het avontuur en
de onmogelijkheid uit te stappen.
Maar wat begint als een gevaar
lijke grap neemt allengs de vorm
van een afgrijselijke nachtmerrie
aan. Ondanks al die omstandighe
den gaat hun idylle voort, maar het
noodlot zit hem alsmaar dichter op
de hielen. Browne heeft op een uit
ermate fascinerende wijze zijn
hoofdfiguren in hun merkwaardige
ambiance neergezet. Bijna adem
loos volgt men hun vreemde avon
turen. Nergens komt Browne op de
in dit genre al zo plat getreden pa
den. Het is geen hol-of-ik-schiet-
werk. Het is een blijmoedig aange
gane strijd van twee vrij zorgeloze
mensen tegen krachten, die ze tens
lotte toch niet kunnen beteugelen.
Een heerlijk boek om te lezen. 20Th
Century Fox heeft er destijds een
film van gemaakt. Geen wonder.
K.P.
"Nu kan ik spreken" door Ludek
Pachman. Uitgeverij: "Het We
reldvenster, Baarn. Prijs: 27.50.
"Fantsoenlijke mensen aller lan
den, verenigt u". Schaakgroot
meester Ludek Pachman schrijft
het in zijn brief aan Angela Davis
die in plaats van een voorwoord in
zijn boek is opgenomen. "Fat
soenlijke mensen aller landen, ver
enigt u", de slogan, die hij al eerder
in Tsjecho-Slowak-ije had gebruikt,
ontroert door zijn onhaalbaarheid
en de naïeviteit die er uit spreekt.
En die begrippen zullen vaker bij
de lezer opkomen bij het lezen van
Pachmans werk. Pachman heeft
een moedige, maar (althans naar
westelijke maatstaven) ook wat
naïeve rol gespeeld tijdens een zeer
vitale periode in de historie van
Tsjecho-Slowakije. De periode die
als "de Praagse Lente te boek Staat -
en vooral wat daarna volgde.
Begin 1968 poogden de Tsjechen
onder Doebtsek "een socialisme
met een menselijk gezicht" te creë
ren. Op tal van gebieden kwamen
meer vrijheden; de perscensuur
werd afgeschaft. Maar omdat de
andere Warschaupactlanden, de
Sovjet-Unie voorop in die ontwik
keling grote gevaren zagen, werd
de Tsjechische weg naar een eigen
democratisch socialisme snel ge
blokkeerd. In de nacht van 20 op 21
augustus vertrapten de legers van
vijf Oostbloklanden de Praagse
Lente.
Toen Pachman het die nacht ver
nam, vroeg hij zich af: "Kunnen
vrienden dan maar zo 's nachts bin
nenvallen en het land bezetten?"
Het antwoord was ja en Pachman
had dat kunnen en moeten "weten
na de gebeurtenissen in
Hongarije-1956. Toen het gerucht
hem bereikte dat de Russen de on
dertekenaars van het beroemde
manifest van de "2000 woorden"
zouden gaan arresteren, schreef hij
hun terstond, zeer karakteristiek:
"U wilt in de komende uren de on
dertekenaars van het manifest
"2000 Woorden" arresteren.
Tot nu toe heb ik het nog niet on
dertekend omdat ik lang in het bui
tenland vertoefde. Daarom onder
teken ik vandaag".
Het was het begin van zijn lange
lijdensweg, waarbij hij zich zelf niet
ontzag. Hij bleef schrijven, zich
verzetten, het idee van de Praagse
Lente liet hij niet los. Het leidde tot
zijn arrestatie, verblijf in de gevan
genis, zijn hongerkuur, zijn wan
hopig krabben tegen het nieuwe
regime, zijn hernieuwde arrestatie
en tenslotte zijn tocht naar het bui
tenland. iWie iets van de sfeer van de
Praagse Lente en de verschrikkin
gen daarna wil ervaren, kan bij
Pachman terecht.
R.P.
"Play it again, Bud" door Bud Greenspan, uitgever Ballantine Books, 201 East 50th
Street, New York. Prijs 2.50.
Het aardige van sommige beroepen is niet alleen dat ze er zijn, maar vooral ook de wijze
waaróp ze zijn ontstaan. Neem nu eens de dagelijkse bezigheid van de Amerikaan Bud
Greenspan. Zijn vak is het best te omschrijven met "sportdetective". Hij gaat met behulp
van verslagen, tv-beelden en film controversiële en mysterieuze gebeurtenissen op de
sportvelden na, analyseert en interpreteert ze en creëert zo hele thrillers die hij met bijna
Paul Vlaanderen-achtige allure tot een oplossing brengt. Niet alles lukt. Zelfs de grootste
speurder moet wel eens erkennen dat hij er niet uitkomt. Maar in de meeste gevallen
bereikt Greenspan zijn doel.
In zijn boek "Play it again, Bud"
heeft hij enkele van de meest bi
zarre kwesties die hij in de rol van
detective/documentaire maker
heeft nagegaan, op schrift gesteld.
Hij laat bijv.'in woord en beeld zien
dat de jury het bij het verkeerde
eind had, toen zij bij de Olympische
Spelen van 1960 de Australiër John
Devitt als winnaar van de 100 m
vrije slag aanwees en niet de Ame
rikaan Lance Larson. Hij toont ver
der aan hoe en waarom het met de
favoriete Duitse dames
estafetteploeg op de 4 x 100 m in
Berlijn-1936 misliep bij de laatste
wissel. Hij rafelt uiteen waarom een
Amerikaanse estafette-ploeg in
Londen-1948 ten onrechte werd
gediskwalificeerd. En hij gaat raad
selachtige zaken na bij befaamde
paardenraces, honkbal- en rugby
wedstrijden.
Jammer is dat hij nooit - althans
naar mijn weten niet - zijn tanden
heeft gezet in dat zo hevig omstre
den derde doelpunt van Engeland
tegen West-Duitsland in de finale
van de wereldkampioenschappen
voetbal 1966 in Londen. Vermoede
lijk is dat terug te voeren op het
gebrek aan interesse voor voetbal
in Amerika.
Het verhaal waarom Bud Green
span dat vreemde vak van sportde
tective is gaan uitoefenen, is mooi
genoeg om hier weer te geven.
Greenspan moetal op zeer jeugdige
leeftijd grote capaciteiten hebben
getoond, want op zijn 22ste werd hij
chef sportverslaggeving van een
der grootste Amerikaanse radiosta
tions.
Een van de reporters daarvan was
Clem McCarthy, een veteraan met
een grote staat van dienst op het
gebied van paardesport en boksen.
In 1947 versloeg hij voorde radio (er
werd om onbekende reden geen
tv-reportage gemaakt) de Preak-
ness, een korte, maar zeer belang
rijke paardenrace. En McCarthy,
die beroemd was om zijn bijna feil
loze verslaggeving, beging daar de
blunder van zijn leven. Terwijl de
verschillen aan de finish duidelijk
waarneembaar waren, gaf hij als
winnaar het paard dat in werkelijk
heid op de vierde plaats eindigde.
Het paard dat met de zege ging
strijken, noemde hij slechts een
maal terloops in het verslag. Het
was een onbegrijpelijke afgang en
één die - vooral bij de gokkers -
lang in de herinnering bleef.
McCarthy zelf gaf als verklaring
voor zijn falen: "De paarden ver
dwenen uit het zicht...." Een raad
selachtig zinnetje, maar vreemd
genoeg vroeg niemand verder. Men
ging alleen twijfelen aan zijn ge
zichtsvermogen. Maar McCarthy
heeft nog jaren zijn werk gedaan
zonder dat er iets op aan te merken
viel. Hij leed overigens zelf zwaar
onder de fout.
In 1960 werd McCarthy zwaar ziek.
Om de ziekenhuisrekening te kun
nen betalen, kreeg hij hulp van
Greenspan.
Deze wilde een grammofoonplaat
laten maken met "Het beste van
verslaggever Clem McCarthy" - de
opbrengst ervan zou geheel naar de
zieke reporter gaan. Greenspan
vroeg hem of hij ook de reportage
van de Preakness-1947 mocht ge
bruiken. McCarthy glimlachte wat
pijnlijk en gaf grif zijn toestem
ming. Hij stierf echter nog voor de
plaat klaar was. Greenspan luis
terde nog vele malen naar de band
met McCarthy's verslag van de
Preakness. Daarbij stuitte hij
steeds op één vreemd zinnetje: "En
nu ontneemt het publiek me het
uitzicht....."
Het intrigeerde Greenspan tens
lotte dusdanig dat hij op onderzoek
uit ging. In 1971 bezocht hij het sta
dion van Baltimore, waar de
Preakness in 1947 was verreden.
Daar bekeek hij de plaats waar de
verslaggevers altijd staan en con
stateerde dat McCarthy eenvoudig
nooit gehinderd had kunnen zijn
door toeschouwers. Wat was er dan
toch gebeurd? Greenspan ging
naar de archieven van Fox Movie
tone News met de vraag of de film
van de race was bewaard. Dat bleek
het geval te zijn. Hij liet verder een
kopie maken van de racekaart van
de Preakness uit de New York Ti
mes, zodat hij de juiste posities had
van alle paarden op zes vitale mo
menten in de race. Daarna liet hij de
film precies gelijk lopen met het
McCarthy
te 2
r de
de fout was gegaan. En
"En nu ontneemt het publiek me het
uitzichtGreenspan zag op dat
moment wat McCarthy 24 jaar te
voren moest hebben gezien.Inder
daad,vlak voor de paarden de laat
ste bocht ingingen, werd McCarthy'
uitzicht geblokkeerd gedurende 70
meter van de race. Niet doormensen
op de tribunemaar door toeschou
wers beneden op het terrein. Daar
hadden tientallen toeschouwers de
startboxinstallatie op het gras ge
trokken en waren erop gaan zitten!
Het raadsel was opgelost. Althans
gedeeltelijk. Want helemaal werd
McCarthy's fout er niet door ver
klaard. Het ging er om wat er in die
70 meter had plaatsgegrepen.
Greenspan ging terug naar Fox
Movietone News en vroeg of er nog
film was die destijds niet voor het
bioscoopjournaal was gebruikt.
Het geluk was op zijn hand. Er had
inderdaad een camera gestaan op
het gedeelte dat McCarthy niet had
kunnen zien. De film daarvan was
nog aanwezig. Greenspan draaide
het af en zag de dramatische ont
wikkelingen waaraan McCarthy
ten prooi was gevallen.
Op het moment dat het uitzicht van
de reporter geblokkeerd werd, ging
het paard On Trust aan de leiding
met Jet Pilot op driekwart lengte.
Een paar meter daar achter volgde
Faultless, waarvan de jockey in
kleding veel op die van Jet Pilot
leek. In die beruchte 70 meter kreeg
Jet Pilot een zware inzinking en
werd voorbijgestoken door Fault
less. Toen de paarden de bocht uit
kwamen en dus weer zichtbaar
voor McCarthy werden leek de situ
atie precies dezelfde als vóór zij aan
zijn ogen werden onttrokken. De
onderlinge afstanden waren exact
gelijk gebleven.
Alleen hadden de sterk op elkaar
lijkende Jet Pilot en Faultless stui-
En dat was McCarthy ontgaan, om
dat hij het gewoon niet had kunnen
constateren. Hij hield het er nog op
dat Jet Pilot tweede lag. terwijl het
Faultless was. Toen dat paard vlak
voor de finish de leidende On Trust
passeerde, verklaarde Clem
McCarthy, consequent, dat Jet Pi
lot eerste wasPas seconden na
de race herstelde hij zijn vergissing.
Greenspan maakte van "de zaak
van de verdwenen paarden" een
fascinerende documentaire, die de
gebeurtenissen en McCarthy's fout
glashelder verklaarden. De hele
kwestie zette Greenspan aan het
denken. Hij merkte dat de sportwe
reld tal van dat soort merkwaardi
ge, nooit helemaal opgeloste pro
bleemsituaties kent. Van dat mo
ment ontpopte hij zich als een
sportdetective. Sinds 1971 is een
imponerende reeks sportthrillers
van zijn hand gekomen.
RUUD PAAUW
5?
9?
Titel: Verse groenten en kruiden uit
eigen tuin".
Uitgeverij Helmond, Helmond. Au
teur Percy Thrower.
Zelf groente kweken, het lijkt alle
maal zo aardig. Maar er is veel
werk aan. Ik herinner me nog goed
dat mijn grootvader dagen achte
reen in de tuin aan het werk was om
de bonen op te binden, de spinazie te
wieden of de aardappels te poten.
En wee de buurjongen die het
ivaagde zijn voetbal in het pasge-
zaaide bed andijvie te laten neer
dalen. Nee, hij was nog niet geluk
kig. Maar dit alles zegt natuurlijk
niets ten nadele van zelf-kweken.
Het is een leuke hobby maa r je moet
er wel veel tijd insteken. Mensen
die nog nooit van hun leven groente
hebben gekweekt doen er dan ook
goed aan eerst een boekje op te
slaan en zo "al droogzwemmend"
alvast aan het idee van de tuin te
wennen. Een goed boekje om mee te
beginnen is dan "Verse groenten en
kruiden uit eigen tuin". Het is dui
delijk geschreven op de leek. In dit
boekje leert u de tuin vanaf de
grond af opbouwen. Het boekje be
vat tekeningen en foto's, een tuin
plan en een zaai - en oogstkalender
en een heleboel informatie over
plantenziekten.
HvdH
Op deze pagina
bijdragen van:
Ruud Paauw
Koos Post
Henriëtte
v. d. Hoeven
Theo Kroon
Eindredactie:
René Vos
„Lieve hemel"
is onder
de maat....
De nostalgie in de r.k. kerk in ons
land neemt zo langzamerhand
overdreven vormen aan. Het ene
boek is nog niet verschenen of het
ander komt er aan. En. als het nu
allemaal niveau had dan zou het
nog niet zo erg zijn, maar dit is niet
het geval. Het dezer dagen by
AMBO uitgekomen boek "Lieve
hemel" is een boek, dat bepaald
onder de maat is. Wat er aan verha
len over vroeger in staat hebben we
reeds veel eerder en veel beter bij
Michel van der Plas kunnen lezen.
De ondertitel van het boek "Den
ken over het komende bij beelden
die verdwenen" zouden de schrij
ver de escape bieden, ware het niet
dat zijn gedachten wat verward zijn
Of laat ik het duidelijker formule
ren ze komen niet over. Schrijver
mist de gave om wat hij precies be
doelt te zeggen zó te formuleren,
dat die gedachten zó bii de lezer
overkomen. Hij mist ook de gave
om de lezer mee te slepen. Hij ver
liest zich in details, die zó worden
uitgesponnen, dat men de draad
van het verhaal kwijt is. En hij had
er toch een smakelijk boekje van
kunnen maken. Aan de hand van
voor velen nog dierbare prentjes
over de eerste H. Communie,
biecht, hemel, hel en vagevuur had
hij in navolging van Verspaandonk
in zijn "Hemels prentenboek" een -
weliswaar niet origineel - aardig
boekje kunnen maken. Nu volstaat
hij met op te merken, dat "de pren
ten van dit boek niet zijn om ermee
te lachen" en "ook niet om er met
hein:
heus tot de bewust of onbewuste
innerlijke bagage hoorden". Het
boek is een voortvloeisel van het in
1973 uitgezonden KRO-
programma onder dezelfde naam
als de titel van het boek. Als een
soort gebedenboek heeft het be
paald waarde, maai- niet als boek.
dat enig inzicht zou moeten geven
in het katholieke verleden
"Lieve hemel". Guus van Hemert
AMBO. f 17.50
T K
