Actie tegen verwaarlozen kinder gebit
Wethouder Waal en de macht van Gemeentewerken
Leids Bureau Gezondheidsvoorlichting begint campagne
1 W(n)®(50(n)
J
J. L. Hoogvliet sr.: „Middenstand
heeft nog zoveel mogelijkheden"
Wat veroorzaakt het tandbederf?
kontakt
lenzen
F
L'
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1975
LEIDEN
Het Leidse politieke wereldje
staat al geruime tijd bol van de
merkwaardigheden, maar deze
week kwam er nog een extra pi
kante noot bij zoals de politieke
fijnproevers onder ons niet zal
zijn ontgaan.
In antwoord op vragen van raads
leden pakten Burgemeester en
wethouders van Leiden maar
in feite wethouder Waal) uit te
gen de directeur van de Dienst
Gemeentewerken, wiens rapport
over de nieuwbouw van het Aca
demisch Ziekenhuis als "mosterd
na de maaltijd" werd gekenschetst
men vond dat de man zich "ten
zeerste had geblameerd". Wat di
rect opviel was de harde toon die
echter in het openbaar jegens
een hoge ambetnaar werd gebe
zigd. Later in de week deed wet
houder Waal de aanval nog eens
dat ho
ge ambtenaren die iets pogen door houder) die greep probeert te krij
gen en houden op het doen en
laten van de ambtenaar (ambte
naren). Over de grote invloed
van de ambtenaren (de z.g. vier
de macht) op het beleid, is de
laatste jaren al 't nodige geschre
ven. Echt tastbaar is de proble
matiek maar zelden te maken;
daarvoor ontbreken de concrete
voorbeelden. Ambtenaren zijn
niet bewust op macht uit, zij sa
boteren ook niet, het zit meer in
ie onstopbare kracht waarmee
het "apparaat" voortmaalt.
zeker geen typisch Leids
te drijven wat hun wethouder 1
welgevallig is, kunnen rekenen op
een discrete afhandeling van za
ken. Met gewatteerde volzinnen
worden zij dan teruggewezen. Of
de buitenwereld blijft er helemaal
onkundig van. Wethouders moe
ten dat wel zo doen omdat zij in
niet geringe mate afhankelijk zijn
van hun ambtenaren. Waarom
sloeg wethouder Waal de direc
teur Gemeentewerken dan toch
recht voor z'n raap? Het antwoord
ligt voor de hand: de conflictstof
tussen dat tweetal ligt zo hoog
opgestapeld dat de wethouder probleem, je vindt het overal in
niets meer ziet in een tactische
en sierlijke behandeling van zijn
ambtenaar.
Wat hier achter steekt is het
Nederland.
Strikt genomen is de ambtenaar
uitvoerder van de plannen en
richtlenen die hem van bovenaf
zijn aangereikt. Dat is de theo
rie, jaren geleden opgesteld, die
geen relatie meer heeft met de
werkelijkheid. Toen wethouder
Tesselaar 'n paar maanden aan
het bewind was, constateerde hij
verbaasd: "er gaan hier namens
mij brieven de deur uit over za
ken waarvan ik gewoon geen weet
heb". Het tragische is dat een
wethouder zelfs met de beste wil
van de wereld niet het fijne van
alle dingen, die hem aangaan, kan
uitpluizen. Daarvoor zitten er te
weinig urn in een etmaal. Wat wel
of niet tijdig met hem wordt door
genomen (afgezien natuurlijk van
de zeer grote materiële en poli
tieke strijdpunten (hangt af van
de ambtenaar of ambtenaren
Een voorbeed: oud-wethouder
Kret liet eerder dit jaar in een
interview weten dat hij er in zijn
veeeerperiode pas "in een zeer
laat stadium" achter was geko
men dat in een subsidiekwestie
Tona herstel van walkanten de
Dienst Gemeentewerken in een
langdurig gevecht gewikkeld was
met Monumentenzorg.
Een zaak dus waar de ambte
naren de wethouder kennelijk
hadden buitengehouden.
In welke mate een wethouder
„drijft" op zijn ambtenaren
hangt toch ook van hemzelf af,
van zijn moed, inzicht en strijd
lust. Zijn uitgangspositie is na
tuurlijk niet zo best. Wethouders
komen en gaan, maar het appa
raat met zijn keur van specialis
ten blijft bestaan, zorgt voor de
continuering. Moed is er dan ze
ker voor nodig om tegen de
stroom in te zwemmen. "Als de
ambtenaren zouden willen, kun-
i wethouder gemakkelijk
op hun gezicht laten vallen",
meent wethouder Waal. Een op
merking die boekdelen spreekt.
Al enkele malen is de afdeling
Gemeentewerken genoemd. Niet
toevallig. In vrijwel elke stad in
Nederland is dat de machtigste
dienst, een staat in de staat, een
"keizerrijkje" heeft een vroegere
Leidse wethouder hem eens ge
noemd. Het is een afdeling met
technici en deskundigen. Met hun
vakkennis en daaraan verbonden
opvattingen schrijven zij de ont
wikkelingen vaak dwingend voor.
Bij hen vloeit "beleidsvoorberei
ding" vrijwel geruisloos over in
"beleidsbepaling".
Vóór een wethouder het goed en
wel beseft, loopt hij aan de hand
van deze dienst. De wethouder
die in Leiden "Gemeentewerken"
zijn portefeuille heeft, heeft
het dubbel moeilijk. Hij zit met
de last van een stuk historie. De
eerste 25 jaar na de oorlog heeft
Leiden op die plek wethouders
gehad die te weinig allure bezaten
om de dienst werkelijk partij te
geven. Dat gaf Gemeentewerken
een grote machtspositie, hoe zwak
de directeur van die dienst soms
ook was. Pas toen Kret in de ja
ren zeventig ten tonele verscheen,
veranderde er wat. Maar de strijd
die hü leverde was zwaar en het
heeft hem wellicht een stuk van
zijn gezondheid gekost. Waal blijk
ook een wethouder te zijn die be
paalde dingen niet neemt, die op
zijn stuk blijft staan, althans dat
probeert.
Maar hem zal vermoedelijk nog
heel wat staan te wachten.
RUUD PAAUW
Gezamenlijk
op school de
tanden poetsen
LEIDEN De Prinses Marij-
eschool aan de Anthonie
Duijcklaan (links op de foto) is
een van de kleuterscholen in Lei
den waar al enige tijc? veel aan
dacht wordt besteed aan het be
lang van een gaaf gebit, ook bij
kleuters die nog moeten wisselen.
Hoofdleidster, juffrouw v.d. Haas
vertelt dat rond half elf de tan
den altijd klassikaal worden ge
poetst. Dat gebeurt nadat de mee
gebrachte boterhammen en
drankjes zyn geconsumeerd.
Bovendien is de ouders
te verstaan gegeven dat er op 'n
verjaardag geen snoep getrac-
teerd moet worden. In plaats
daarvan krijgen de kinderen iets,
dat het gebit geen schade be
rokkend. Op de foto rechts dië
tiste Henny Vermaas temidden
van een aantal affiches die bij
de voorlichtingscampagne zullen
worden gebruikt.
LEIDEN Het verwaarlozen van
het gebit door de jeugd neimt nog
steeds toe. De tandverzorging laat
veel te wensen over en de verkeer
de - vaak overmatige voeding - draagt
haar steentje bij aan iet tandbe
derf. Het onlangs tot stand gekomen
Bureau Gezondheisvoorlichting van
de GG en GD gaat proberen daar
iets aan te doen. Daarom gaat deze
week in Leiden, een voorlichtings-
actie van start die in eerste aan
zet bedoeld is voor kinderen van 0
tot 6 jaar.
Om de jongste kinderen te kunnen
bereiken is een groot aantal zoge
naamde "sleutelfiguren", als ouders,
leerkrachten, artsen, verpleegsters,
personeel kindercentra e.d. ingescha
keld bij de aktie. Zij hebben de af
gelopen dagen het eerste - voorlich
tingsbulletin "Met een schone mond
i-aar bed, dus... borstelen" ontvan
gen, met het verzoek daaraan in zo
breed mogelijke kring aandacht te
besteden.
Dit bulletin zal in de toekomst -
gedacht wordt aan een frequentie
van eenmaal per 2 maanden - wor
den gevolgd door ander voorlichtings
materiaal, waarin tips en sugges
ties voor de opvoeders en verzorgers
\an kinderen zijn opgenomen om de
jeugd vertrouwd te maken met tand
verzorging en goede eetgewoonten.
Stimulerende kracht achter deze
voor Leiden unieke voorlichtings
campagne is de diëtiste mej. Henny
Vermaas, die sinds begin van dit
jaar op parttime basis verbonden
is aan de GG en GD. De campag
ne wordt begeleid door een commis
sie waarin zitting hebben =en arts,
ten tandarts, een pedagoog, de
chef van de afdeling maatschappe
lijke aangelegenheden en volksge
zondheid van de gemeente en de
chef van de afdeling voorlichting
De commissie geeft onder meer ad
viezen voor het voorlichtingsmate-
ïiaal dat zal worden uitgebracht.
Sinds 1968
Om het voorlichtingswerk te leren
kennen heeft diëtiste Henny Vermaas
de afgelopen maanden stage gelopen
in Den haag waar reeds sinds 1968
met een dergelijke voorlichtingscam
pagne wordt gewerkt. "Ik heb ge
merkt dat het voorlichtingsmateri
aal op de scholen steeds positief
wordt gewaardeerd, zegt Henny Ver
maas. die onder de indruk is gekomen
van hetgeen daar wordt gepresteerd.
"Er zijn daar 4 full-time krachten
en 1 parttimer werkzaam en het
materiaal, waarmee gewerkt wordt,
is erg goed. Er wordt daar gewerkt
oor zowel het kleuter-, het basis-
t ls het voortgezet onderwijs.
Voor GG en GD-directrice
Tandbederf, met een moeilijk
woord ook wel cariës genoemd,
wordt veroorzaakt door zuren, die
in de mondholte ontstaan uit
achtergebleven voedselresten.
Daardoor wordt de kalkstof uit
het tandglazuur en in een later
stadium het tandbeen opgelost.
Suiker is daarbij zeer schadelijk.
Suiker wordt namelijk omgezet in
dextraan, een kleverige subsantie
die zich vastzet op de tandaan-
slag. Dextraan kleeft als het ware
de zuurvormige bestanddelen aan
de tand vast, waardoor de tand
wordt afgesloten voor de reinigen
de werking van het speeksel.
Tandbederf kan in een zeer vroeg
stadium ontstaan, vaak al bij kin
deren van anderhalf en twee jaar
en schrijdt in het melkgebit snel
voort. Doordat zich bij het tand
bederf, onder de melktand pus
vormt worde?i definitieve tanden
aangetast. Het is dus een geioel-
dig misverstand te veronderstel
len. dat de verzorging van een
melkgebit niet zo belangrijk zou
zijn. Daarom ook is de voorlich
tingsactie in het begin vooral ge
richt op de 0- tot 6-jarigen.
Zwart is het een vurige wens daar
in de toekomst ook aan toe te ko
men". We zouden bijvoorbeeld dol
graag ook de leeftijdscategorie van
6 tot 12 jaar bij het werk betrek
ken. maar de beschikbare financiën
laten dat niet toe.
Voor de categorie die we nu op
het oog hebben moeten we de eind
jes al aan elkaar knopen".
Hoe werkt die gezondheidsvoor
lichting precies? Henny Maas:
"Er komt elke twee maanden een
affiche met een instructie voor de
"sleutel figuren". We hebben deze
mensen persoonlijk bezocht om te
voorkomen dat het materiaal in de
prullenbak belandt. De affiches
zijn bedoeld om het kind spelender
wijs van goede en gezonde gewoon
ten bewust te maken. Niet op de
toon van: dat mag je niet en dat
mag je niet doen, maar op een po
sitieve manier.
Met "Den Haag" is overeengeko
men dat de GG en GD in Leiden
het materiaal mag gebruiken. Di
rectrice mevrouw Zwart: "Het zal
soms aangepast moeten worden aan
de Leidse omstandigheden, want in
Den Haag zijn ze natuurlijk al veel
verder". Voor de babys en de peu
ters zit er ook iets in het vat: Bij
de geboorte krijgen de ouders in 't
vervolg een mapje waarin tips wor-
oen gegeven voor de voeding van de
baby en waarin een kaart zit waar
op voedingsvoorschriften kunnen
worden genoteerd door de arts of
het consultatiebureau. Als het
kind één jaar wordt krijgt het op
zijn verjaardag een cadeautie dat
ook weer in het teken staat van de
gezondheidszorg: een leuke maat
lat met talrijke adviezen. Dergelij
ke cadeautjes worden herhaald op
de tweede en derde verjaardag.
Eerste aanzet
De eerste aanzet voor de campag
ne die nu wordt gestart werd eigen
lijk al in april 1971 gegeven toen 't
toenmalige PvdA-raadslid mevrouw
Kerling vroeg om een voorlichtings
plan tegen tandbederf. Die vraag
leidde in februari 1972 tot de instel
ling van een werkgroep door B.
en W. Daarin hadden naast de
toenmalige GG en GD-directeur dr.
Bazuin zitting een tandarts, een
ziekenfondsdirecteur, twee school
artsen, een onderwijzer, een ortho
dontist en een kinderarts. In een
kort daarop verschijnend rapport
\an deze werkgroep werd een snel
le achteruitgang van de kinderge
bitten vastgesteld door steeds meer
snoepen en verkeerde voedingsge
woonten. De voorlichting om ver
andering in deze situatie te bren-
.gen zou zich over een lange periode
moeten uitstrekken. Daarbij werd
gedacht aan de jeugd van 0 tot 18
jaar. Financieel was dat niet haal
baar en werd gekozen voor de jong
ste categorie. Directrice mevrouw
Zwart wil zo snel mogelijk een uit
breiding van die doelgroep. Zoals
het ook een vurige wens van haar is
dat de kleuterscholen komen te val
len onder de school tandverzorging.
Gebrek aan mankracht maakt dit
op dit ogenblik onmogelijk.
geval een stap in de goede richting.
Naast de voorlichtingscampagne zal
diëtiste Henny Maas onder meer
ook spreekbeurten gaan houden op
de ouderavonden. Ouders die eens
met haar willen praten over voe
dingsproblemen met hun kind (eren)
kunnen haar bellen op telefoon
nummer 071120645 toestel 06.
ADVERTENTIE
I Unicon-
I Wetenschappelijk
I instituut voor
I kontaktlenzen.
r
Steenstraat 1S
Leiden-" Tel. 071-141166
Aangesloten bij de
A.N.V.C.
J. L. Hoogvliet sr.
van het gelijknamige cash- en car
ry-bedrijf, over het nieuwe maga
zijn dat hij laat bouwen op het in
dustrieterrein "De Grote Polder",
krijgt al snel een meer algemeen ka
rakter. In feite komt het nieuwe
magazijn nauwelijks meer aan bod,
ook al vormde dat de aanleiding tot
het gesprek.
Dat wil overigens niet zeggen, dat
hij daar niet blij mee is. Maar hij
zal waarschijnlijk vinden dat het vol
trots vertellen over de gang van za
ken bij Hoogvliet zelf, te veel de in
druk zou wekken dat hij zichzelf op
de borst slaat. En dat is wel het
laatste wat hij wil. "Je moet niet
te veel kapsies krijgen", zegt hij.
Toch geeft de groei van het Hoog
vliet-bedrijf voldoende aanleiding om
trots te zijn. En Hoogvliet sr. is ook
wel trots, maar dan op zijn vrouw
en kinderen. („Die zou ik allemaal
wel een medaille willen geven"). Al
enige tijd geleden heeft de grondleg
ger van het Hoogvliet-levensmidde-
lenbedrijf de dagelijkse leiding van
de onderneming overgedragen aan
drie van zijn kinderen (twee zoons
en een dochter). Zelf doet hij het
nu wat kalmer aan, regelt een groot
aantal dingen waar "de jongens"
geen tjjd voor hebben. Hij houdt
bijvoorbeeld de kranten en vakbla
den bjj om op de hoogte te zijn
van nieuwe ontwikkelingen in zijn
branche. En hij loopt de veel tijd
kostende zaken na.
Hoewel Hoogvliet over 11 discount
zaken beschikt, zegt hij meermalen
dat hij zich nog steeds middenstan
der voelt. "Ook al zijn er mensen, die
zeggen dat wij ook tot de grote
jongens behoren".
Volgens Hoogvliet zit hij met zijn
bedrijf in feite tussen de kleine mid
denstander en het grootwinkelbedrijf
in. Dat is het resultaat van het feit,
dat hij een jaar of zeven geleden
"het gat in de markt" zag en van
de bestaande mogelijkheden gebruik
maakte. "Ook andere middenstanders
hadden en hebben die mogelijkhe
den. Het is alleen jammer dat niet
iedereen ze ziet. Bovendien is niet
iedereen bereid er zoveel voor op te
offeren", zegt Hoogvliet.
De eerste schakel in de Hoog
vliet-keten werd zeven jaar terug
opgezet in Kwintsheul. Inmiddels zijn
er tien bijgekomen, en wel in Voor-
-schoten, Voorburg, twe/ in Den
Haag, Wassenaar, Rijnsburg, Katwijk
Hazerswoude-Rijndijk, Alphen aan
den Rijn en Monster. Met het be
trekken van het nieuw te bouwen
pand in "De Grote Polder" is Hoog
vliet al toe aan het vierde magazijn.
De vorige is men in snel tempo uit
gegroeid.
Het magazijn krijgt een oppervlak
te van 5.000 m2. Dat moet volgens
de heer Hoogvliet groot genoeg zijn
cm van daar uit deze regio te kun
nen blijven bevoorraden. "Als we
daarna nog' willen uitbreiden, zul
len we een nieuw magazijn in een
andere regio gaan opzetten" zegt
hij.
Voordat Hoogvliet met discount-
levensmiddelenzaken begon, had hij
in Den Haag al 11 groentewinkels
in zijn bezit. Die groentehandel is
ruim veertig Jaar geleden begonnen
in Utrecht, waar de nu 37-jarige
Hoogvliet met een bakfiets vol aard
appelen de deuren langs ging. La
ter zette hij een kleine groentewin
kel op, waar zijn vrouw achter de
toonbank ging staan. Het werd een
zeer druk beklante zaak. Na een aan
tal jaren verkocht Hoovliet de win
kel in Utrecht, en begon een groen
tehandel in Den Haag. Nadat die
winkel was uitgegroeid tot een ke
ten van elf stuks, werden ook die
weer verkocht. Ervoor in de plaats
kwamen de cash- en carry zaken.
Daarmee is het vooral de laatste ja
ren ontzettend snel gegaan. "De om
zet stijgt zo snel, dat ik er zelf wel
6ens van duizel", zegt de heer Hoog
vliet. "Gedurende de laatste drie
jaar is de omzet zelfs verdubbeld".
Glimla chend denk hij eraan te
rug dat niemand geloofde dat het
hem zou lukken toen hij in Kwints
heul begon.
De heer Hoogvliet houdt, ondanks
het succes van zijn formule, een open
oog voor nieuwe ontwikkelingen in
de detailhandel. Volgens hem gaat
het op het ogenblik in de richting
van middenstandswarenhuizen. "Ik
zou dolgraag een discount-zaak wil
len beginnen, met een aantal ande
re middenstanders er om heen Maar
het moeten wel branches zijn die
een agressief verkoop-beleid willen
voeren", zegt hij. "Als er een nieuw
winkelcentrum gebouwd wordt, dan
Het magazijn aan de Hoge Rijndijk in Zoeterwoude, waar
Hoogvliet al weer uitgegroeid is.
worden „de grote jongens" ge
vraagd, en verder mogen de midden
standers de gaatjes opvullen. Wij
worden niet gevraagd om een win
kel in een dergelijk centrum op te
zetten. De enige mogelijkheid die
wij hebben, als we willen uitbreiden,
is het kopen van leegkomende win
kels. Maar er zijn meer discount
zaken die daarop azen".
Het opzetten van middenstands-wa
renhuizen zou voor Hoogvliet weer
nieuwe mogelijkheden bieden. Maar
ook voor andere middenstanders.
"Omdat ik mijzelf ook als midden- -
stander beschouw, leef ik echt mee
met de kleine middenstand" zegt
Hoogvliet, "en als ik dan hoor hoe
slecht het daarmee gaat, zou ik wel
tegen ze willen zeggen: Blijf toch
niet zitten in dat winkeltje. Laat je
toch niet afslachten. Er zijn nog zo
veel mogelijkheden".
JOOP MAAT
