„Koekoeksmethode" grijpt steeds verder om zich heen Wat drijft de bikkelharde Indira Gandhi 90 CENT R LITER! India is op weg naar de dictatuur (2) DONDERDAG 14 AUGUSTUS 1975 Er is in verschillende kringen een nogal geprikkelde stemming ontstaan over de benoeming van het PPR-ka- merlid mr. Jurgens tot voorzitter van de Nederlandse Omroep Stichting, beter bekend als de NOS. Zoals "Het Parool" het formuleerde: daarmee heeft minister Van Doorn een van de belangrijkste benoemingen in de Nederlandse publiciteitswereld "tot een aanfluiting van modern en de mocratisch beleid gemaakt. De PPR is immers bij uitstek de partij van inspraak en overleg. Maar zonder beraad met degenen, met wie hij da gelijks moet samenwerken, heeft de minister de NOS met de benoeming overvallen, nadat de kandidaten, die het NOS-bestuur zelf naar voren had gebracht, zich onder niet altijd duidelijke omstandigheden hadden teruggetrokken". "Het zit er dik in, dat minister Van Doorn tegenstand van PvdA- zijde, vooral van premier Den Uyl, wilde omzeilen", concludeert het "Al gemeen Dagblad". "Dat is dan mooi gelukt, tot dusver. Den Uyl is met vakantie, het parlement ook en Van Doorn zelf is op reis gegaan naar Suriname. Intussen kan iedereen stoom afblazen over het voldongen feit De minister heeft nu in elk geval een onversneden mede stander bij de uitvoering van zijn media-beleid in een Hilversumse sleutelpositie gegarandeerd. Met par tijgenoot Van Huiten als staatssecre taris voor de PTT, en aldus verant woordelijk voor de omroepzenders en de technische kanten van de kabel televisie, heeft de PPR de omroep aardig in beheer. Voor al degenen die met wantrouwen zijn geladen over de media-plannen van Van Doorn, wordt het uitkijken geblazen." Tot zover het A.D. Voor mr. Van Doorn, aanhanger van een partij die mét het kabinet democratische besluitvorming en spreiding van macht aanhangt, is deze beslissing, vriendelijk gezegd, een merkwaardige zaak. Aangenomen dat mr. Jurgens zal blijken te be schikken over "de bestuursbekwaam- heden, die het hem mogelijk zullen maken een groot en gecompliceerd bedrijf als de NOS te leiden" (Het Parool), dan blijft het een feit, dat de benoeming is doorgedrukt zonder overleg met het NOS-bestuur, met de ondernemingsraad en met de po litieke kopstukken in het regerings kamp. "De veelvuldig hooggestemde woorden van Den Uyl over de in spraak van werknemers zijn holle frasen naast het feitelijk gedrag van Van Doorn", aldus het Alg. Dagblad, dat "Keerpunt" basisprogramma voor PvdA, D'66 en PPR als volgt citeert: "Werknemers of him verte genwoordigers dienen steeds tijdig geïnformeerd te worden over ontwik kelingen in hun bedrijf. Voor ingrij pende besluiten (tussen haakjes wordt dan "bestuursbenoeming" let terlijk genoemd) is overeenstemming met de ondernemingsraad vereist". Slag in het gezicht Niet minder duidelijk is ook het PPR-programma, punt 58: "Een ein de maken aan de ondemocratische structuur van ondernemingen", en punt 64: "Ook bij de overheid en par ticuliere instellingen moet op soort gelijke wijze de democratie werkelijk heid worden", waaraan het blad dan toevoegt: "Voor zijn eigen partij is Van Doorns gedrag een slag in het gezicht. Op het laatste partijcongres, 31 mei J.I., vond een derde van de aanwezigen dat de PPR maar uit het kabinet moest treden omdat er van maatschappijhervorming toch niets terecht kwam. De PPR eiste "nog dit jaar een wetsontwerp inzake de de mocratisering van de ondernemin gen". Nu, van hun eigen minister hoeven zij op dit punt niets te ver wachten." En nu de verdediging van de mi nister. Inplaats van zijn positie te versterken heeft hij die eerder nog verder verzwakt. Het bedenkelijkst is, aldus "Het Parool" van maandag avond, "dat de indruk is gevestigd dat de minister op een wat vreem de wijze met de waarheid is omge sprongen en dat hij heeft gezondigd tegen eenvoudige regels van "fair play". Wat het eerste betreft: op 16 mei verklaarde Van Doorn naar aan leiding van berichten over een kan didatuur-Jurgens: "Ik speel niet met deze gedachte." Zo'n uitlating wekt de indruk, dat er van een benoe- ming-Jurgens geen sprake zou zijn. flict bij de VARA, tussen het hoofd bestuur en een opstandige groep (de z.g. Info-groep) van de VARA-radio. Het ging over Portugal, waarbij het hoofdbestuur onder leiding van An- dré Kloos zich duidelijk verontrust toonde over de anti-democratische ontwikkeling daar te lande en over de bedreigde positie van de socialis tische leider Soares, terwijl de Info- groep (afdeling informatieve pro gramma's) zich min of meer ver heugd toonde over het ultra-linkse gedoe in Lissabon en opmerkelijk weinig sympathie voor Soares aan de dag legde. Het geschil tussen de VARA-me- dewerkers met ultra-linkse sympa thieën enerzijds en het hoofdbestuur anderzijds was glashelder. De extre misten van de radio beriepen zich weliswaar op "vrijheid van menings uiting", maar dat is een oude truc die in het Kremlin is uitgedacht en, bewust of onbewust, door sommige lieden in de vrije wereld wordt over genomen. Het gaat namelijk hele maal niet om "vrijheid van menings uiting". Want niemand is zo krank zinnig binnen de Christelijk-Histo- rische Unie voor gehoorzaamheid aan de paus te pleiten, binnen de Rooms- Katholieke Kerk op een theocratie in Door C. J. Rotteveel Het tegendeel bleek het geval: toen de minister die woorden sprak, speel de hij een kinderachtig spelletje met woorden. Want met de uitdrukking "ik speel niet met de gedachte aan een kandidatuur-Jurgens" blijkt hij bedoeld te hebben, dat het daar al volledige ernst mee was En wat de spelregels betreft: vol gens de minister heeft hij de PvdA- kandidaat drs. Vermeer, die nog als enige was overgebleven op het lijstje van kandidaten, dat door de NOS was aanbevolen, op 4 augustus nog de volledige vrijheid gelaten zich te rug te trekken of zijn kandidatuur te handhaven. Een gewoon mens con cludeert daaruit, dat er nog geen beslissing was gevallen en dat de heer Vermeer de volledige vrijheid had als NOS-kandidaat naar voren te treden. Maar wat was er, aldus "Het Parool", intussen gebeurd? Op 30 Juli reeds had de koningin het be sluit tot benoeming van de heer Jurgens ondertekend. Op 4 augustus was die benoeming dus een beklon ken zaak, officieel bekrachtigd door de handtekening van het staatshoofd. En desondanks verklaarde minister Van Doorn, vier dagen na de be krachtiging, dat de heer Vermeer de volledige vrijheid had zijn kandida tuur te handhaven "Onzindelijkheid' Wie intussen bevreesd mocht zijn, dat de "komkommertijd" van 1975 het verder zonder conflicten zou moeten stellen, waardoor "het nieuws" in wanhoop zou moeten grijpen naar het befaamde monster van Loch Ness of het niet minder bekende verhaal over het gestolen lijk-in-koffer in Parijs, vergist zich. Want er is nog zo iets als het con de geest van Calvijn aan te sturen of bij het hoofdbestuur van de NVSH aan te dringen op een verbod van voorbehoedmiddelen. Ik noem maar een paar gekke dingen. Zo iets ligt voor de hand, zal men zeggen. Was het maar waar, want reeds in december 1971 keerde ik mij tegen wat ik toen "organisatorische onzindelijkheid" noemde: het mis bruik maken van bepaalde organisa ties om daar denkbeelden uit te dra gen die er helemaal niet thuishoren. Het alom toenemende onfatsoen is er de oorzaak van, dat dit soort "onzindelijkheid" hand over hand is toegenomen, zodat zelfs een hele om roep uit de handen van de oorspron kelijke eigenaren ontvreemd kon wor den en nu ook al gepoogd wordt een gemeenschappelijke christelijke par tij te stichten (CDA), die "open" zou moeten staan voor hen, wier op vattingen helemaal niet stroken met die van de vroegere oprichters en leiders. Het is droevig maar waar, dat steeds meer organisaties geteis terd worden door aanhangers van zogenaamd nieuwe stromingen, die zich brutaalweg neerzetten in het nest van bestaande "verenigingen" en dan, naar een kwalijk voorbeeld uit de vogelwereld, met koekoeksme thoden de eerste rechthebbenden er uit werken. Erg gemakkelijk De koekoeksmethode is uiteraard bijzonder effectief en gemakkelijk. De tijd, dat onbemiddelde "kleine luyden" krom lagen om bij te dragen tot de opbouw van organisaties op uiteenlopend gebied die geheel in overeenstemming waren met hun op vattingen, is voorbij. De koekoeksme thode werkt veel sneller: Je "anne xeert" gewoon een organisatie, die niet al te ver "uit de buurt ligt". Maar toevallig hadden de extremis ten van de VARA-radio buiten voor zitter Kloos gerekend, vandaar het conflict, dat nu is "bijgelegd". Of "gesust"? Elseviers weekblad sprak van een "schijncompromis" en dat zelfde blad citeerde VARA-medewer- ker Milo Anstadt, die zich als volgt over het conflict uitliet: 'Uit de statuten van de VARA en het onlangs door de verenigingsraad aangenomen identiteitsrapport valt duidelijk op te maken, dat de VARA zich plaatst op de grondslag van de sociaal-democratie. Als nu sommi gen bü de radio menen, dat het ver enigbaar is het autoritaire optreden van de Portugese strijdkrachten te verdedigen en toch personeelslid van de VARA te blijven, dan is er bij die genen sprake van mateloze hypo crisie. Aan soortgelijke hypocrisie maakt zich ook de journalistenorga nisatie (NVJ) schuldig, die het wil laten voorkomen dat de VARA-lei- ding de journalistieke vrijheid van de medewerkers aantast. Er is geen journalistieke vrijheid die buiten de conceptie valt van het orgaan waar aan een Journalist zijn medewerking verleent. Het is een duidelijke zaak dat, indien morgen iemand bij de VARA de overtuigingen van Wiegel zou omarmen en Wiegel in zijn com mentaren als de reddende engel zou voorstellen die Nederland voor de ondergang kan behoeden, deze man het recht ontnomen zou worden nog langer zijn meningen via de VARA- microfoon uit te dragen. Wie zou dan durven beweren, dat de VARA censuur uitoefent of de journalistie ke vrijheid aantast? Als er onder Journalisten toch mensen zijn die hun vrijheid zo ver menen te mogen drij ven, dan geven zij alleen blijk van zwakzinnigheid." Tot zover Milo An stadt. Het ligt voor de hand, dat ik het met de strekking van dit stuk van Milo Anstadt volledig eens ben, -al zou ik de laatste zin niet willen be perken tot journalisten, maar willen uitbreiden tot allen voor wie sta tuten alleen maar paperassen zijn die zo snel mogelijk in een prullemand dienen te verdwijnen. En het laatste woord, "zwakzinnigheid", zou ik wil len vervangen door "oneerlijkheid". "Oprotten" a.u.b. Maar is het niet vreemd, dat er op dit punt volkomen overeenstemming bestaat tussen een "conservatief" als ikzelf (zelfs het scheldwoord "fas- sist", met dubbele "s\ is mij niet bespaard!) en een VARA - stuk als Milo Anstadt? Natuurlijk niet, want de scheidslijn loopt dwars door de partijen heen. Aan de ene kant staan degenen, die het met de "gren zen" niet al te nauw nemen en op een schaamteloze wijze misbruik ma ken van een zogenaamde "vrijheid" die met dit hoge recht niets te ma ken heeft, maar wél met wat ik vier jaar geleden "organisatorische on zindelijkheid" noemde; aan de an dere kant staan zij, die zich door dit soort koekoeken niet laten inti mideren en hun oneerlijkheid reso luut van de hand wijzen. Wie het niet eens is met de prak tijk van een bepaalde organisatie, moet maar "oprotten", zoals VARA- gedelegeerde Vlethuizen uit Overijs sel in een vergadering van de VARA- verenigingsraad zei. "Het geruzie van het personeel hangt me mijlenver de keel uit. Dat gesodemieter moet nu maar eens afgelopen zijn. En anders rotten ze maar op", zei hij letterlijk, niet "beschaafd" maar wel zeer dui delijk. Die ongezouten woorden van de mij onbekende Vlethuizen gelden ook voor andere organisaties, waar eveneens gepoogd wordt misbruik te maken van wat men dan als "vrij heid" belieft voor te stellen. Wie wat anders wil, moet de moed hebben een eigen organisatie te stichten. Het toe passen van koekoeksmethoden heeft in dit land al veel te ver om zich heen gegrepen. Omstreden reis Ook het anti-Zuid-Afrika-front blijft in deze zomermaanden onver minderd actief. Zo deelt "Zuid-Afri- ka", het maandblad van de Zuid- Afrikaansche Stichting Moederland voor de culturele en economische be trekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, het volgende mede over de reis van een kerkelijk Jeugdcom- bo naar de Kaap. "Een Purmerends kerkelijk jeugdcombo is op 19 juli, vergezeld van enkele ouders, naar Zuid-Afrika vertrokken voor een va kantie- en concertreis van drie we ken. Er zullen uitvoeringen worden gegeven in diverse kerken voor blan ke, kleurling- en zwarte gehoren.De leiding berust bij de plaatselijke pre dikant ds. Petro Marais, zelf uit Zuid-Afrika afkomstig en initiatief nemer van de reis, die hij organi seerde in samenwerking met een be vriende predikant in Springs. De deelnemers logeren bij particulieren zodat de kosten beperkt blijven. Leuk voor die Jongelui, zo'n reisje, zal men argeloos zeggen", aldus gaat het blad verder. "Maar zo eenvoudig ligt dat in het hedendaagse Neder land niet. Er is, omdat het een trip naar Zuid-Afrika betrof, heel wat protestrumoer aan voorafgegaan, waardoor de Purmerenders haast landelijke bekendheid hebben gekre gen. De anti-apartheidsbeweging ziet niets door de vingers en de hele machinerie van actiegroepen werd in werking gesteld nadat het waak zame "Trouw" de reis in de publici teit had gebracht. Interkerkelijk Vre desberaad, wereldwinkels, Pax Chris- tl. Betaald Antwoord, Angola-Co- mité, BOA, Kairos enz., ze zijn er allemaal aan te pas gekomen om af keuring te betuigen. Het koor draagt de speelse naam Studio '72 en er werd zowaar een comité opgericht "Studio '72 niet naar Zuid-Afrika". Kopstukken in de protestactie wa ren prof. J. Verkuyl en zijn assistent drs. J. Gort. Prof. Verkuyl noemde de reis een hachelijk soort kerkelijk toerisme en richtte grof geschut op ds. Marais persoonlijk. De predikant zou een vurig voorstander van apart heid zijn en een rechtstreekse spreek buis van de Zuidafrikaanse ambas sade en het gevaar bestond dat het hele bezoek van Studio '72 een dek- Minister H. W. >or het ronselen ADVERTENTIE Aantijgingen Het zijn aantijgingen die prof. Verkuyl volstrekt niet waar kan ma ken en daarom kwalijk mogen heten. Ds. Marais is een kleurrijke en wel bespraakte Zuidafrikaan die on-, danks zijn studie aan de Vrije Uni versiteit een andere visie op zijn land heeft dan prof. Verkuyl en geen sympathie koestert voor het Christe lijk Instituut. Dat mag hem dan in de ogen van de Amsterdamse hoog leraar een foute Zuidafrikaan ma ken, het is nog geen reden hem als ronselaar van de ambassade voor te stellen. Ds. Marais werkt in zijn ge meente met veel inzet en bezieling en slaagt erin de jongeren voor de kerk te activeren. De kerkeraad is bijzonder tevreden met hem en heeft zich weinig van de protesten aan getrokken. Evenmin heeft de gere formeerde classis Zaandam, waaron der Purmerend valt, aanleiding ge zien om in te grijpen. Gelukkig zijn we hier nog niet in Portugal en be staat de vrijhei eigen opvattingen te volgen. Maar de politieke druk die hier door anti-Zuid-Afrika-zeloten is uitgeoefend om een trip van 27 jon geren te verhinderen, is wel wat be nauwend", aldus besluit het blad. Nieuw is dit soort terreur overi gens allerminst: de vermaarde orga nist Piet Kee kreeg destijds een ver bod opgelegd om een concertreis door Zuid-Afrika te maken en een voor treffelijk Zuidafrikaans koor, dat in Engeland, Duitsland en België alom openbare concerten gaf, zong een half jaar geleden in Den Haag alleen voor sympathisanten met Zuid-Afri ka, zogenaamd omdat de politie rel len vreesde. Ja, vrijheid is geen een voudige zaak, voor sommigen Bij BouwVaria Zoeterwoudseweg 11 Leiden Door drs. M. L. Snijders Vier jaar geleden had ik de gele genheid om een idee te krijgen Van Indira Gandhi's persoonlijkheid - en dat is iets waaraan je terugdenkt op het moment dat de premier van een volk van 600 miljoen mensen naar dictatoriale middelen grijpt om zich van de macht te verzekeren. Iedere ochtend om ongeveer kwart voor negen ontving ze ongeveer hon derd mensen in haar tuin. Groepen uit het eigen land en individuele be zoekers uit alle delen van de wereld kregen even gelegenheid haar te spreken. Het was moeilijk er een in troductie voor te krijgen, maar het lukte. Ze kwam aanwandelen over het zomniige tuinpad en hief de han den in het Indische begroetingsge- baar naar de dorpelingen die op gro te kleden, uitgespreid in de scha duw van een hoge boom, zaten te wachten. Brede glimlachen over en weer, een paar vragen aan degenen die vooraan zaten, en snel stelt ze zich achter de groep op om zich sa men met hen te laten fotograferen. Dan is het de beurt aan de indi viduele bezoekers, die in een van de twee kleine huisjes in de tuin heb ben gewacht. Ze zet 'n handtekening in het boek van een padvinder, die al bij vele groten der aarde dat zelf. de hieeft gevraagd. Ze geeft diploma tiek antwoord op de paar vragen die ik haar kan stellen over de relatie tot Pakistan. Het is dan - al weten we het nog niet - ruim een week voor het begin van de oorlog met dat land om Bangladesj. Ze blijkt in of ficiële gesprekken alles te willen ver- mijden om de al uiterst gespannen situatie nog verder toe te spitsen, maar haar antwoord is rustig, zelf bewust. Dan, twee minuten later, door breekt ze de plezierige, zakelijke atmosfeer, door fel agressief uit te halen tegen een delegatie uit de noordelijke staat Assam, die komt protesteren tegen een nieuw ontwik kelingsplan Zander de afgevaardig de te laten uitspreken, zegt ze dat Assam de enige staat is die zich nooit positief opstelt, en dat er daar altijd wordt geagiteerd tegen de plan nen van de centrale regering. Als de afgevaardigde iets in het mid den wil brengen, bijt ze hem toe dat hij haar moet laten uitspreken. "Ik geloof dat mijn oordeel beter is dan het uwe", zegt ze, "U, in As sam, moet aan het werk gaan en pas dan komen vertellen wat U van het plan vindt, en niet altijd protes teren". Ik heb even de ijzeren hardheid gezien die onder het zachte uiter lijk schuil gaat. Indira Gandhi is helemaal niet die lieve vrouw die ze op de foto's lijkt. Haar onmiddellijke omgeving heeft dat al veel eerder ontdekt. Ze is in 1966, twee jaar na de dood van haar vader Jawaharlal Nehroe, door leiders van de Oongrespantij premier gemaakt, omdat er geen overeen stemming te bereiken was over wie dat wel moest worden, en omdat de grote mannen dachten dat ze Indi ra wel naar hun hand konden zetten. Ze blijken zich te hebben vergist. Indira krijgt al drie jaar later ruzie met ze over de uitvoering van het programma, en er ontstaat een af splitsing binnen de partij: de oude Conservatieven gaan eruit. Klacht Wat drijft haar, wat zijn de ken merkende trekken van haar karakter? Een ervan ds dat ze sleclht tegen kubiek ksua, "Wat is er niet alle maal over mij gezegd?", klaagt ze in haar redevoering op 22 juli jongst leden voor de Raya Sabha, het ho- gerhuis, ter verdediging van de door haar afgekondigde noodtoestand waar over het parlement zich moet uit spreken. "Wat voor onwaarheden zijn er niet geuit. Wat voor karakter moord is er niet geplaegd? Heb ik daar iets over gezegd? Heb ik iemand iets misdaan? ik geloof dat er een heleboel over andere mensen te zeg gen valt". En ze beklaagt zich ook over de pers, die te veel aandacht besteedde aan de activiteiten van de oppositie en de agitatie niet af keurde. Dat is niet waar - maar nie mand spreekt haar meer tegen, want de censuur doet zijn werk. Ze is opnieuw als de enige moge lijke leider naar voren gekomen na haar veroordeling door het hof in Allahabad. Haar advocaat, Nani Palkhiwala, heeft gezegd dat ze zou moeten aftreden als de rechten van het hooggerechtshof haar niet on voorwaardelijk en compleet vrijstelt van die eerdere va-oordeling, in af wachting van het hoger beroep voor het volledige hof, dat op 11 augus tus zou voorkomen. Maar de rechter stelt haar niet compleet en niet on voorwaardelijk van dat vonnis vrij: ze mag premier blijven maar blijft geschorst als parlemntslid. Wie zou haar kunnen opvolgen als ze aftrad? Minister van Landbouw Jagji- van Ram is een mógelijkheid: minis ter van Defensie Swaranh Singh de andere. Er komt geen overeenstem ming-, en mede onder druk van haar zoon Sanjay besluit ze aan te blijven en tegelijk de noodtoestand uit te roepen. Sanjay Sanjay heeft een vreemde invloed op haar, zeggen mensen die de ver houdingen kon-non Hij heeft Laar altijd verweten dat ze zijn vader al zo vroeg in haar huwelijk heeft ver laten, en hij exploiteert haar schuldgevoel. Sanjay, zeggen ande ren, wil zelf ooit minister-president worden, en dat is een vooruitzicht dat weinig mensen aantrekt. Want Sanjay is, duidelijk niet op grond van zijn bekwaamheden, directeur geworden van de staatsautofabriek, waar hij nu al twee jaar bezig is een nieuwe auto te laten produceren, waarvan er nog maar twee prototypes zijn gemaakt en waarvan velen zich afvragen of het ooit tot prodiuktae zal komen. En Sanjay heeft een rondweg onaangenaam karakter: daar worden voorbeelden van gege- Rit op tijger .,Nu ze eenmaal zover is gegaan", zegt een geschorst lid van haar eigen partij, „kan ze niet meer terug. Ze berijdt een tijger en die neemt haar verder mee". Haar excuus zoekt ze in de da den van de oppositie, die ze zegt te hebben voorkomen door de leiders ervan te arresteren. En voor wie dat niet genoeg vindt, voegt ze eraan toe, dat de overgrote meerderheid van het volk achter haar staat. Dat is waar, maar de grote vraag is hoe lang dat zo blijft. Kan ze de her vormingen die ze nu heeft aangekon digd, werkelijk doorvoeren? Als het ook nu weer niet lukt, negen jaar nadat ze aan het bewind kwam, kan de oppositie de schuld niet meer krij gen en moet die worden glegd waar hij altijd heeft gehoord: bij haar eigen partij, die een zo grote macht vertegenwoordigt en die zij, met al haar felheid en heerszucht, toch niet zo ver heeft kunnen beinvloeden dat de dingen gebeuren die India nodig heeft, en dat de dingen niet meer gebeuren waarop iedere vooruitgang strandt Indira Gandhi: ijzeren hardheid die schuil gaat achter de poeslieve eestal mkt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1975 | | pagina 15