U Spektakel
in ruimte
vanmiddag
ten einde
Stonehouse wil
in Lagerhuis
uitleg geven
Kans op een maandenlang
verlof voor Isabel Peron
VLUCHTELINGEN
GROOT PROBLEEM
VOOR THAILAND
Idi Amin
barst los
Amerikaanse Senaat
waarschuwt de VN
in vogelvlucht in vogelvlucht
ZATERDAG 19 JULI 1975
HOUSTON/MOSKOU Het was gisteren weer bij
zonder knus en huiselijk in de ruimte. Er werd door de drie
Amerikaanse en twee Russische ruimtevaarders in de
ApoHo-Sojoez-combinatie echt wel wat gewerkt aam aller
lei wetenschappelijke en technische opdrachten maar dat
had ook gedaan kunnen worden in afzonderlijke vluchten.
Hoofddoel van de historische ontmoeting blijft het ont
span nings-ef fee t, een duidelijk politieke zaak.
LONDEN (AP) Het Britse la
gerhuislid John Stonehouse, dat 242
dagen geleden verdween, is gisteren
na een verblijf in Australië in Lon
den teruggekeerd. Hij was in ge
zelschap van zijn secretarisse me
vrouw Sheila Buckley en een begelei
der van Scotland Yard. Na hun aan
komst op het vliegveld wer-
De echtgenoten van de
Russische kosmonauten in
het Sojoez-Apollo-experi-
ment, links Ludmilla Koeba-
sow en rechts Svetlana Leo-
now hielden elkaar gister
avond gezelschap in een ho
tel in Moskou. Beiden hébben
al eens eerder spannende
uren meegemaakt, waarin
hun man ergens in de einde
loze ruimte rondzwierf, maar
een beetje steun bij ejkaar
vinden is toch ook niet af te
slaan.
Yélena Sachdrow, de vrouw
van de vooraanstaande Rus
sische dissident-natuurkun
dige Andrei Sacharow, heeft
toestemming gekregen naar
Italië te gaan voor de behan
deling van haar oogkwaal.
Dit heeft Sacharow telefo
nisch aan Westerse verslag
gevers bekendgemaakt. Op de
foto het echtpaar enige
maanden geleden.
Het besluit kwam totaal on
verwacht omdat Russische
functionarissen de dag tevo
ren nog voor de zoveelste
maal de aanvraag van mevr.
Sacharow naar het buiten
land te mogen gaan hadden
afgewezen. „Ik kan niet eens
raden wat hen tot andere ge
dachten heeft gébrachtzei
Sacharow. De dissidente na
tuurkundige is zelf herstel
lende van een lichte hartaan
val.
Zijn vrouw (52) heeft een
oogkwaal als gevolg van 'een
bomexplosie in de Tweede
Wereldoorlog. Als ze niet
svoedig zou worden behan
deld zou ze volledig blind
kunnen worden. Ze heeft
utnodigingen ontvangen uit
Amerika, Italië, Frankrijk en
Zwitserland.
Sacharow vertelde de ver
slaggevers nog dat zijn vrouw
in het buitenland wil worden
'behandeld.
De ruimtevaarders brachten el
kaar over en weer bezoekjes. Nadat
ze een verdiende nachtrust hadden
genoten ging de Amerikaan Brand
naar de Sojoez terwijl de Russische
commandant Leonow de Apollo op
zocht. Later ging het vijftal nog weer
eens tweemaal stuivertjewisselen. Er
was een wat geforceerde nieuwe
uitwisseling van geschenkjes, er wa
ren wat praatjes met de grondsta
tions ook vanuit eikaars capsules
en naar eikaars grondploegen, en
er was een "afscheidsreceptie" waar
na de luiken van het koppelingsstuk
definitief gesloten werden.
Een luchtdrukverlaging in dit'kop
pelingsstuk is inmiddels opgelost.
Dit verschijnsel deed zich in de nacht
van donderdag op vrijdag voor na
dat de eerste historische ontmoeting
in de ruimte was afgelopen.
Overigens hield het vijftal- zich
bezig met wetenschappelijke experi
menten zoals bestuderen van het
gedrag van visjes in een toestand
van gewichtsloosheid, het kweken
van gewasssen waaronder paddestoe
len, weefselkweek en de ontwikke
ling van bacterieën. Tevens werden
technische experimenten uitgevoerd.
Niet zonder belang, maar daarvoor
was een gekoppelde vlucht beslist
niet noodzakelijk geweest. Vandaag
ontkoppelen de twee ruimtevoertui
gen, waarna een nieuwe koppeling
tot stand zal worden gebracht. Bij
de eerste, donderdagmiddag, was de
Sojoez het passieve doel en de Apol
lo de actieve partner. Vanmiddag om
streeks half twee, zouden de rollen
omgekeerd zijn. De definitieve ont
koppeling vindt vanmiddag om 16.26
uur plaats waarna de twee ruimte
voertuigen uiteen gaan. De -beman
ningen zetten dan hun werk op ei
gen houtje voort, maar toch zullen
zij in ontkoppelde toestand nog één
gezamenlijk experiment uitvoeren.
De Apollo gaat zo voor de zon vlie
gen, dat voor de kosmonauten in de
Sojoez een kunstmatige zonsverduis
tering oiitstaat. Daarbij kan de ij
le buiteijatmosfeer van de zon, de
corona, gefotografeerd en bestudeerd
worden, zonder dat de aardéè atmos
feer dergelijke observaties zo als bij
een normale zonsverduistering be
lemmert.
Het is de bedoeling dat de Sojoez
maandag tegen het middaguur landt
in Kazakstan. De Amerikaanse Apol
lo komt pas donderdag naar huis te
rug, en wel met een landing om
kwart over tien des avonds in de
buurt van Hawaii.
De landing van de Sojoez-19. cie
de ontmoeting in de ruimte met de
Apollo tot stand heeft gebracht,
wordt direct op de televisie uitge
zonden, zo is officieel in het vlucht-
leidingscentrum in Moskou medege
deeld. Dit is een primeur voor Rus
sische ruimte vluchten. De Ameri
kaanse landingen zijn altijd direct
aan de wereld getoond.
den Stonehouse en mevrouw Buck
ley in gereedstaande politiewagens
weggevoerd. Stonehouse heeft de
nacht in een Londens politiebureau
dooi-gebracht, waar hij in staat van
beschuldiging werd gesteld wegens
fraude, samenzwering en omkoping
voor een bedrag ter waarde van
ruim 170.000 pond sterling. In
verband met deze zaak had Enge
land Australië om uitlevering van
Stonehouse verzocht.
Mevrouw Buckley wordt ver
dacht van diefstal en samenzwering
en moest ook een nacht door de po
litie worden vastgehouden. De vrouw
van Stonehouse, Baral ara, was niet
op de luchthaven aanwezig toen
haar man arriveerde. Zij heeft te
genover vrienden verklaard dat de
zaak eerst helemaal juridisch moet
worden afgewikkeld en dat zij daar
na zal overwegen of haar huweliik
moet worden ontbonden. Zij heeft
geweigerd in het openbaar verkla
ringen af te leggen over de relatie
tussen haar man en mevrouw Buck
ley.
Het is de wens van- Stonehouse om
zijn collega's in het Lagerhuis te
vertellen wat er met hem is gebeurd
en waarom hij zo vreemd heeft ge
handeld.
Stonehouse verdween vorig jaar
tijdens een vakantie in Florida. Aan
vankelijk veronderstelde men dat hij
verdronken was. Voor Kerstmis dook
hij evenwel op in Australië, waar
hij zich onder de naam Donald Mil-
doon wilde vestigen om een nieuw
leven te beginnen.
BUENOS AIRES (AP) President
Isabel Peron overweegt het Congres
te verzoeken haar een verlof yam zes
tig dagen te gummen wegens haar ge
zondheidstoestand, aldus hebben wel
ingelichte zegslieden in die Argentijn
se hoofdstad verklaard.
Officiële bevestiging vam 't bericht
kon niet worden verkregen.
Mevrouw Peron (44) moest gisteren
voor de derde achtereenvolgende dag
het bed houden in de presidentiele
residentie in Los Oüivos, aldus een
medisch bulletin.
Haar artsen zouden haar hebben
aangeraden een tijdje rust te nemen,
bij voorkeur buiten Argentinië, waar
het momenteel whiter is.
Volgens zegslieden heeft de onlangs
afgetreden oud-minister van sociale
zaken, Jos Lopez Rega, een van de
belangrijkste adviseurs van mevrouw
Perom, haar aangeraden ontheffing
uit haar functie te vragen voor on
bepaalde tijd.
Lopez Rega moest aftreden onder
druk van de vakbonden.
Volgens d;e zegslieden zóu hét Com-
gres mevrouw Perom willen vragen
ofwel voor een bepaalde tijd verlof te
nemen of helemaal af te treden.
Indien mevrouw Peron naar het
buitenland gaat. of tijdelijk haar
functie neerlegt, zal Italo Luder, een
58-jarige advocaat die onlangs is ge
kozen tot voorzitter van de Senaat,
het presidentschap waarnemen.
Hoewel Peronist, behoort Luder
niet tot de kring van conservatieven
rond mevrouw Peron
Op deze conservatieven wordt in
toenemende mate kritiek uitgeoefend
door de vakbonden en militaire en
politieke leiders.
Een tweede belangrijke ontwikke
ling was gisteren de ontslagaanvraag
van de omstreden minister van eco
nomische zaken, Celestimo Rodrigo.
Het is niet bekend of mevrouw Pe
ron zijm ontslag heeft aanvaard.
Rodrtigo sbond onder zware druk
om af te itreden sinds mevrouw Peron
na acties van de Peronistisohe vak
centrale CGT terugkwam op het
door de regering afgekondigde loon-
beleid. Dit beleid, dat de lonen als vakbeweging blijven hameren op Ro-
anbi-Inflatoire maatregel bij de prij- drigo's vertrek. Volgens vakbonds
zen wilde laten achterblijven, kwam kringen i6 de CGT desnoods bereid
uit die koker van Rodfigo. Rodrigo's aftreden door middel van
Slm'ds mevrouw Peron voor de ar- een nieuwe algemene shaking af te
beiiders door de knieën ging is de dwingen.
WASHINGTON (DPA) De Egyp
tische regering zal in het weekeinde
via een Amerikaanse bemiddelaar
nieuwe voorstellen van Israël voor
een nieuw interim-akkoord inzake de
Sinai krijgen.
Voor het geval het mandaat van
de VN-troepen in de Sinai en daarna
vermoedelijk ook in de Golan niet
zou worden verlengd heeft Israël vol
gens inlichtingen uit Jeruzalem pas
sende maatregelen genomen.
De leden van de Veiligheidsraad
hebben privé contacten opgenomen
om een formule te vinden die het
Egypte mogelijk zou maken met een
verlenging van het mandaat in te
stemmen. Er heeft zich echter nog
geen compromis-oplossing afgete
kend.
Men verwacht in de eerste helft
van de komende week een formele
bijeenkomst van de Veiligheidsraad.
Cairo riep de raad op mee te wer
ken aan een versnelde terugtrekking
van de Israëlische troepen uit de
bezette Egyptische gebieden. Dan pas
wil, Egypte een verlenging van het
mandaat dat op 24 juli afloopt.
In een resolutie waarschuwde de
Amerikaanse Senaat gisteren de V.N.
in de Assemblee Israël niet het woord
te ontzeggen. Dan zou de Senaat
.ernstig" overwegen of de V.S. niet
uit de V.N. zouden moeten treden.
Bovendien zouden dan alle Ameri
kaanse verpllichtingen Jegens die
landen van de derde wereld die aan
de uitsluiting van Israël zouden heb
ben meegewerkt, worden herzien. Op
de bijeenkomst van de Senaat waren
slechts weinig leden aanwezig.
Engelands voormalige premier en
minister van Buitenlandse Zaken
lord Douglas Home is van oordeel,
dat de oorlog in 1967 tussen Israël en
Egypte afgewend had kunnen worden
als de toenmalige secretaris-generaal
van de Verenigde Naties Oe Thant
niet een „blunder" had gemaakt.
Volgens lord Home heeft Oe Thant
niet geprotesteerd bij president Nas
ser van Egypte toen Nasser in mei
1967 het bevel gaf. dat de VN-stryd-
macht Sjarm el Sjeik moest verlaten.
Daardoor was de zesdaagse Israë
lisch—Arabische oorlog verhaast.
Home meent, dat Thants voorgan
ger Hammerskjöld zich niet zou heb
ben neergelegd bij een sommatie van
Egypte aan de VN-strjjdmacht, weg
te gaan. Hammerskjöld zou het vlieg
tuig hebben genomen en naar Nas
ser toegegaan zijn om hem tot an-
BANGKOK (AP) Laos heeft een
deel van de grens met Thailand ge
sloten in verband met het aantal
vluchtelingen dat naar Thailand uit-
wijkt.
Troepen van de Pathet Lao pa
trouilleren nu langs de grens en be
letten in de noord-oostelijke en zui
delijke provincies dat grensbewoners
Thailand binnengaan bijvoorbeeld
het afleggen van bezoeken,
zoals men dit gewoon was.
Het Thailandse besluit de grens af
te sluiten was zonder meer gisteren
Sinds de Pathet Lao het bewind
overnamen in Laos, deze lente, zyn
ongeveer 3000 Thailanders en een
35.000 leden van bergstammen naar
Thailand gevlucht. Uit Cambodja en
Zuid-Vietnam waren nadat de rege
ringen daar vielen ongeveer 11.000
iar Thailand getrokken.
De vluchtelingen uit Laos, Cam
bodja en Zuid-Vietnam blijven ko
men en dit vormt een probleem voor
Thailand dat wil trachten op goede
voet te leven met zijn communisti
sche buren.
Men zit er niet om vluchtelingen
te springen maar laat de mensen toe
en blijven, om humanitaire redenen,
aldus is laatst te Bangkok meege
deeld.
Die communistische landen geven
af op Thailand dat, zeggen zij, „vrije
toegang verschaft aan reactionaire
meelopers van Amerikaanse imperia
listen".
Dan is er nog het probleem van het
Meo-volk uit de bergstreken van
Laos. Dit volk, een eigen culturele
eenheid vormend, werd beschouwd
als een van de trouwste en betrouw
baarste bondgenoten voor de Ameri
kaanse troepen in Laos.
Tot dusver hebben de Verenigde
Staten, zo blijkt uit eigen en UNO-
statistieken. zich over ca. 80 procent
van de Indochinese vluchtelingen
ontfermd, hetzij door ze naar eigen
land te halen, hetzij ze nieuwe woon
plaatsen elders te biedien.
Met uitzondering van Maleisië,
Frankrijk en Canada heeft de we
reld niet of nauwelijks gereageerd
op dit Indochinese vluchtelingenpro
bleem.
Thailand zit met het probleem om-,
dat het nu eenmaal grenst aan Laos
en Cambodja en vlakbij Vietnam ligt,
niet uit loyaliteit, niet uit menselijk
mededogen, maar stomweg door de
geografische situatie. De Thaise re
gering beziet de aanwezigheid van
de vluchtelingen met leden ogen,
juist op een moment dat zij na het
Amerikaanse deb&cle grote waarde
hecht aan vreedzame coëxistentie
met de thans communistische landen.
KAMPALA (Reuter) Pre
sident Idi Amin van Oeganda
heeft gisteren de organisatie van
Afrikaanse eenheid meegedeeld
dat zij bereid moet zijn tot de
laatste man in zuidelijk Afrika
te vechten. Hij noemde het be
leid van ontspanning van Pre
toria jegens zwart-Afrika een
„dodelijk vergif".
De president sprak op de ope
ningszitting van de 25ste minis
tersconferentie van de organi
satie die de topconferentie voor
bereidt die over tien dagen in
Kampala zal worden gehouden.
Functionarissen in Kampala
zeiden dat president Amin van
plan is een zgn. luchtaanval te
gen nagemaakte Zuidafrikaan-
se installaties op touw te zetten
om de Afrikaanse en Arabische
leiders die over een week aan
komen, te amuseren.
Zij zelden dat straaljagers
van Russische makelij van de
Oegandese luchtmacht een niet
genoemd eiland in het Victoria -
meer een paar kilometer van
Kampala zullen bestoken als
was het Kaapstad met raket
ten en bommen. De staatshoof
den zullen de vertoning volgens
vanaf het verblijf van de pre
sident aan de oever dat toepas
selijk „Kaapstad-Aanzicht" ge
noemd is.
Drie eilandengroepen voor de Afri
kaanse kust zijn dezer dagen zelf
standig geworden: Portugal verleen
de twee weken geleden onafhanke
lijkheid aan de Kaapverdische eilan
den C500 km ten westen van Senegal)
en een week later aan Sao Tomé en
Principe (voor de kust van Gabon,
eveneens in westelijk Afrika)Frank
rijk schonk vrijheid aan de Comoren
voor d© oostkust van Afrika, ten
noorden van Madagascar. In al deze
gevallen gaat het om vulkanische
brokjes, die boven de zeespiegel uit
steken. De Kaapverdische eilanden
waren oorspronkelijk bebost gebied
en toen de Portugezen er In 1459 aan
land gingen, spraken ze van de "cabo
verde", de "groene kaap". Maar het
kappen van de bomen door sla
ven, die uit het tegenwoordige Gui-
nee-Bissau op het vasteland waren
weggehaald had tot gevolg, dat
de lavagrond wegspoelde en kale rot
sen overbleven. Aanhoudende droogte
deed honderdduizenden inwoners naar
elders vluchten, zodat er nu 300.000
Kaapverddauen in Amerika en 50.000
in Portugal leven en nog slechts
100.000 op de eilanden zelf. De nieu
we regering, voortgekomen uit de
PAIGC, de bevrijdingsbeweging voor
Guinée-Bissau (sinds september 1974
onafhankelijk) en de Kaapverdische
eilanden, gaat een poging wagen de
oude toestand te herstellen en wil de
"cabo" weer "verdie" maken, al zal de
bevolking voorlopig wel in belangrijke
mate zijn aangewezen op voedselpak
ketten van de Ver. Naties. Maar via
herbebossing hoopt men de eilanden
op den duur weer tot een bron van
gezond volksleven te maken, even
tueel in samenwerking (politieke
unie) met Guinée-Bissau. Tot zolang
kan er ook enig voordeel geput wor
den uit de visserij <nu nog in han
den van Japanners), uit de inkom
sten van het internationale vliegveld
op het eiland Sal en van verwerking
van minerale zouten, en zo mogelijk
van.scheepswerven voor onderhoud
van olietankers. In tegenstelling tot
Guinée-Biseau, waar de PAIGC een
guerrilla tegen de Portugezen voerde,
Is die verstandhouding tussen Lissa
bon ende eilanden niet al te on
aangenaam geweest: de onafhanke
lijkheid kwam tot stand door redelijk
overleg tussen Lissabon en de PAIGC.
Intussen is de ligging van de Kaap
verdische eilanden strategisch van
belang, niet alleen uit hoofde van de
grote luchthaven op Sal, maar ook
uit maritieme .overwegingen, met het
oog op de bescherming van de tan
kerroute van de Perzische Golf naar
West-Europa en Amerika. Er is al
eens sprake geweest van Sowjetrussi-
sche belangstelling voor de vestiging
van een basis op Sal. En voorts kan
de onafhankelijkheid van de Kaap
verdische eilanden een aansporing
zijn voor hardere eisen van de in Al
giers gevestigde MICI, de Beweging
voor de onafhankelijkheid van de Ca-
narische eilanden. Die organisatie
streeft naar een unie van deze eilan
den met de Spaanse Sahara, ofschoon
90% van de bevolking aldaar Spaans
De toestand op Sao Tomé (60.000
Inwoners) en Princpe (5.000) is niet
veel beter dan op de Kaapverdische
eilanden. Wel zijn er nogal wat plan
tages (eigendom van Portugezen en
beheerd door Kaapverdianenmaar
de armoede is groot, ten dele door
het dalen van de cacaoprijs op de
wereldmarkt en nog verergerd door
het vertrek van de Portugese kolo
nisten en hun Kaapverdiaanse rent
meesters. De plantage-arbeiders heb
ben het trouwens altijd al niet best
gehad: in 1909 gingen Engelse en
Duitse cacao-Importeurs onder druk
van de openbare mening tot boycot
over, omdat de omstandigheden op
de plantages alle perken te buiten
gingen. En twaalf jaar geleden deed
er zich een hevige botsing voor tus
sen Portugese troepen en plantage
arbeiders, van wie er toen duizend
het leven lieten. De vooruitzichten
voor de cacao-eilandjes (voornaam
ste afnemers Portugal en Neder
land) zyn, al bij al, niet gunstig. De
regering berust nu in handen van de
MLSTP, een oorspronkelijk in Ga
bon. op het vasteland, gevestigde Be-:
vrijdingsbeweging voor Sao Tomé en
Principe. De vraag is of de bevol
king bereid is flink aan te pakken op
de goeddeels verlaten plantages.
Toen de slavernij in de vorige eeuw
werd afgeschaft gaven de vrijgela
ten slaven er de brui aan, zodat uit
Angola. Mozambique en de Kaap
verdische eilanden nieuwe arbeids
krachten moesten worden aange
voerd om de plantages op gang te
houden. Maar ook hun levensomstan
digheden waren zo meelijwekkend,
dat het toen tot de hierboven ge
noemde boycot in Europa kwam.
De herinnering aan plantage-ar
beid is derhalve niet van die aard,
dat de bevolking er veel voor zal
voelen energiek aan te pakken. Stra
tegisch zijn de eilanden van geringe
betekenis, hoewel de Fransen zich
bereid hebben verklaard bepaalde
goederen ter beschikking te stellen,
vermoedelijk om niet te laat te ko
men als de eilanden toch belangrij
ker zouden worden dan ze nu zijn.
Parys heeft eveneens te maken met
de derde eilandengroep voor de Afri
kaanse kust. die zelfstandig is ge
worden: de Comoren tussen Mozam
bique en Tanzania, die zich vrij ver
klaard hebben van het Franse kolo
niale bewind. Al eerder had Parijs
een wet aanvaard, waarin die onaf
hankelijkheid voor het einde van
dit jaar werd goedgekeurd. Het
Franse parlement heeft zich nu, na
de verklaring van de Comoren, ge
haast die vrijheid vast te leggen op
de datum van 27 Juli, maar onder
beding dat elk van de vier eilanden
zich binnen een half Jaar afzonder
lijk over een nieuwe grondwet zal
moeten uitspreken. De reden voor
die toevoeging is. dat drie van do
vier bewoond worden door moham
medanen. die volledig vry willen wor
den. terwijl het vierde eiland. Ma-
yotte, bewoond wordt door christe
nen. die de banden met Frankrijk
willen behouden. Parijs wil Mayotte
niet aan de mohammedaanse meer
derheid overlaten en voorts, aange
zien Mayotte over een goede haven
beschikt, dit eiland als basis ge
bruiken ter versterking van de
positie der Westelijke mogendheden
in de Indische Ocedan, waar de Rus
sen hun Invloed steeds verder uit
breiden. De strategie komt dus bi) de
onafhankelijkheid van dc Kaapver
dische eilanden en de Comoren en,
In mindere mate, Sao Tomé en Prin
cipe, duidelijk om de hoek kijken.
En dan is er nog de kwestie van het
lidmaatschap van de Verenigde Na
ties. Voor nog geen half miljoen in
woners in totaal zal het aantal zetels
met drie toenemen. Geen wonder,
dat met name in Amerika de ont
stemming over een dergelijke wan
verhouding snel toeneemt. RL
