Piet Zwart: geloof
in de vooruitgang
6***l
CROWN 3Q te Rotter_
ZATERDAG 31 MEI 1975
PAGINA i.
JJ assenaarse ontwerper negentig jaar
Terwijl in de Koninklijke Academie
in Den Haag een nieuwe lichting
grafische vormgevers eindexamen
werk ten toon stelde, vierde woens
dag de vermaarde ontwerper Piet
Zwart in zijn Wassenaarse woning
zijn negentigste verjaardag. In het
jonge eindexamenwerk was wel het
een en ander te zien, dat in Zwarts
ontwerpen van rond 1930 nieuw was
en nu blijkbaar nog is. Een gesprek
met de negentigjarige ligt dus
voor dé hand.
Piet Zwart is niet geïmponeerd door
de moderne apparatuur van onze
fotograaf. „Jullie hebben alleen
maar een recept, zegt hij. Wij heb
ben nog echt gefotografeerd. We lie
pen met zulke grote 18 bij 24 toe
stellen. Boven liggen nog wel 5.000
foto's. Dat was maar een facetje van
mijn werk". En dan, als om de foto
graaf weer moed te geven: „Ik heb
een nogal fotogenieke kop".
We gaan er bij zitten, want Zwart
gaat ons vertellen van zijn leven en
werken en hij begint bij het begin:
„Op mijn aesdie verhuisde ik met
mijn ouders naar Wormerveer. Dan
komt een vriendin met bloemen op
verjaardagsbezoek. Zwart wil naar
boven gaan om zijn relaas voort te
zetten, maar zijn vrouw zegt dat het
bezoek zo weer weg gaat. „Dan zul
len we die vijf minuten maar verlo
ren laten gaan, zegt de negentigjari
ge. En tegen de vriendin: „Hoe gaat
het met de zoon? De bezoekster is
het blijkbaar gewend, dat Zwart
geen tijd heeft voor gezelligheid.
Hij houdt ook niet van „luie stoelen.
„Die daar is een aanwinst van mijn
vrouw, zegt hij ironisch. Mevrouw
Zwart wilde weieens gemakkelijker
zitten dan op een meubel dat aan
de strenge normen van haar man
voldoet. „O ja, ik gun je die stoel.
Maar ik moet een aanloopje nemen
om er in te zitten, zegt de vormge
ver die in 1920 een plankenstoel
ontwierp en het jaar daarop een ta
feltje, dat nu doet denken aan een
modern ijzeren beeld van Carel Vis
ser. „Ik heb het niet gemakkelijk
met hem, verzucht mevrouw Zwart
opgewekt. „Maar ook nooit verve
lend, zegt de vriendin die afscheid
neemt.
„Waar waren we gebleven? „In
Wormerveer. „O ja. Mijn vader
stond daar aan het hoofd van een
veekoekenfabriek, toen de grootste
van West-Europa. Het heette „De
Liefde, naar een molen waar het uit
j was voortgekomen. De fabriek werk
te op stoomkracht en was goed te
i horen, continu. Wij werden er alleen
b wakker van op zondagochtenden om
zes uur, want dan hield het lawaai
op. We hadden katholieke buren en
daar kwam eens een kapelaan loge-
ren. Toen hij naar de logeerkamer
ging om te slapen zei onze buur-
uw„Ik hoop dat u niet teveel
last van De Liefde hebt.
Ik kon niet naar de HBS, want die
s in Zaandam en er waren toen
nog geen fietsen. Daarom kwam ik
op de Franse school. „Een soort
- MULO, verduidelijkt mevrouw
Zwart. Op een foto uit 1905 poseert
Zwart met een viool tussen twee
vrienden die ook streken. Het hoofd
met vrij lange lokken wat geheven.
fijn brilletje op de zelfbewuste
1.kop, heeft hij daar veel van een
dandy, een wereldvreemde estheet.
Nu is zijn haar korter en wit. In
concentratie knijpt hij de ogen ach
ter zijn bril vaak helemaal dicht.
Hij heeft werkhanden, met nagels
als eeltknobbels. Een zweverige
kunstenaar is hij niet geworden.
Wel een zeer kritische propagandist
van de „zakelijkheid in de vormge
ving.
„Ik wilde tekenen, of muziek. Er is
nog een mooie kleurpotloodtekening,
die hij destijds van zijn imposante,
kennelijk kordate moeder maakte.
Het werd tekenen, acte MO en toen
prompt een betrekking aan een
huishoudschool te Leeuwarden.
„Collegas gingen daar solliciteren
met een nieuw pak aan en een hoge
hoed op, maar hij werd benoemd,
richtte enkele lokalen nieuw in en
ontwierp stoelen „waarmee die ver
domde meiden niet meer konden
wippen.
De eetkamer in zijn woning is een
verfijnder editie van dit meubilair:
die gaat later naar het Gemeente
museum, waar de Bruynzeelkeuken
uit zijn huis al staat. Ook een kast
uit de tijd heeft hij nog. Mevrouw
Zwart corrigeert hem, wat het jaar
tal betreft: „Die kast ontwierp je
toen je trouwde met Rieketje. „Ik
heb het meegemaakt, maar jij zal
het wel beter weten, zegt Piet.
Een enthousiaste ontevredenheid
dreef hem er toe, steeds op verbete
ringen te broeien, „ik streefde van
het begin af aan naar de optimale
klaarheid en duidelijkheid.
En nu begint zijn brein slijtage te
vertonen. Mag het na negentig jaar
optimale dienst? Van Piet Zwart
niet. Hij eist helderheid, hij vecht
tegen geheugenstoornis en vloekt als
hem iets niet dadelijk te binnen
schiet.
Werkelijke ergernissen krijgt hij da
gelijks in de brievenbus: het recla
medrukwerk. „Bijna alles is van
kwaliteit onverdedigbaar. Ik ben
zeer teleurgesteld over de tegen
woordige grafische activiteiten.
Tja, toen Zwart begon, toen begon
welbeschouwd heel de moderne
vormkcving. Nu zijn we twee wereld
oorlogen verder, maar in menig
opzicht niet verder dan het beste
werk uit de jaren dertig. En de con
sument stelt meer prijs op vriende
lijkheid, op verzachting van de wer
kelijkheid dan op de montere „zake
lijkheid van weleer. Destijds geloof
de men aan een toekomst; nu wil
men het vandaag plezierig hebben
voor de bui gaat vallen.
Dat mag dan zo zijn, maar Zwarts
geloof in de vooruitgang is onver
woestbaar. Goed, zijn keuken is bij
na overal weggehaald omdat de
huisvrouwen een „droomkeuken wil
len. „Bruynzeel is ook een heel an
dere kant uitgegaan. We moeten
wel, zeggen ze, om niet achter te ra
ken bij de concurrentie. Maar er
zijn ook goeie dingen gaande. Het
kernpunt is nu, dat gezocht wordt
naar nieuwe mogelijkheden van be
staande materialen.
Hij wijst op een stoel van machi
naal gebogen hout. „Daar is Thonet
mee begonnen. Voor die tijd zaten
de arbeiders op botervaatjes.
„Na de industriële vormgeving
vraagt de tijd nu om dingen, die de
mensen zelf in elkaar kunnen zet
ten. Hij pakt een kinderstoeltje dat
Piet Zioart
hij een mensenleeftijd geleden ont
wierp „Dat kunt u ook maken. Aan
de Technische Hogeschool in Delft
komt een afdeling, die speciaal voor
ontwerpen ten behoeve van doe-het-
zelvers is.
In het huis staan meubelen van Zwart
en ook van de Fin Aalto „voor een
tientje in een opruiming bij Metz,
licht mevrouw Zwart toe.
En er zijn boeken over bouwen en
vormgeving, van Berlage bijvoor
beeld.
HORIZON
In de diepe tuin,
waar veel wilde planten in bloei
staan. „75van het werk wordt
hier door de natuur gedaan. Aan de
andere 25% heeft mevrouw Zwart
volop genoeg. Het ruikt er zoet. In
de kas zullen straks de druiven weer
rijpen. Over de Rijksstraatweg raast
het verkeer, maar Zwart zegt hij
kan ook volop tevreden zijn „ik
heb nog een horizon, dat is zeld
zaam. Men kan van zijn woning uit
tot Leiden kijken.
DOLF WELLING
TRIANON: ..That's
T entoonstellingen
Oegatgeest. tel 50220. Ans v. d. Held!
Kindermatinee: „Tarzan's grote ge
vecht", wo. en zo. 2.30 uur.
Nassaulaan 41. Nachtvoorstelling: „Meisjes die graag
Annaklinlek:
Klasse afdeling van 13.00-14.30 i
i 18.30 tot 20.00 i
woensdagavond (uitsluitend
burg 28) Werkd.
Me erts (t/m 30 juni).
Sociëteit Burgers. Burgsteeg 2a. Ex
positie schilderijen van Jan Ruigrok,
t/m 31^ mei. Dag. geopend vanaf 4 uur
i Oudheden: Klas-
particulier bezit"
Aemula Naturae, Pieterskerk-
gracht 9. ledenexpositie van 10 t/m
31 mei. dag. geopend van 15-17 uur
i 19.30-21.30 uur. za. en zo. van
18 jaar.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch ziekenhuis
dag 13.00 uur tot 1
(Diaconessenhuis)
18.30—19.30 uur.
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor
ouders)
Maandag t/m vrijdag:
18.30—18.45 uur
Bezoekuren Ziekenhuizen zaterdag en zondag:
Aggelen.
Leidse bioscopen
Jl8 Jaar.
(CAMERA: ..Once upon
West', da. 8.00 ur. 14 Jaar.
jKindermatlnee: „Laurel en Hardy
Brokkenpiloten", za. en wo. 2.30 uur
a.l.
INdchtvoorstellingen: „Jailhouse Rock"
ivr. en za. 11.30 uur.
LIDO: "You only live twice", da. 2.30,
7.00 e
9.15
11.30 l
y livi
.00 en 9.15 uur, zo. 2 30, 3.45 7 00
- .15 uur. 14 jaar.
STUDIO: ..Butch Cassidy and the Sun-
Dlaconessenhuls: Middagbezoekuur;
kinderafdeling
St. Ellsabeth-ziekenhuls klasseafde-
llngen Volwassenen dag. v. 11.15 tot
i uur; Kinderafdeling dag
3e klasse: dag
70 tot 1
tot 16
19.30 uur; Kinderaf
deling dag van 15 tot 18.30 uur
CCD (hartbew'aklng) dag. van 14.15
?an 19 tot
:lng: dag.
18.30 tot 19
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13
ags 11—12 uur en
klasse: de gehele
de hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
Alphen aan den Rijn
18.30—19.30 i
klas 11—11.30
Geluidshinder Schiphol
geluidshinder
hinder Schiphol (02O—175Ö00)
teuws
31 mei 1975
Honderd jaar geleden stond
in de krant:
Londen zal weldra, evenals
Parijs, een obelisk bezitten.
De "naald van Celopatra", die
tegenwoordig niet ver van
Alexandrië, gedeeltelijk onder
zand bedolven, staat, zal met
een houten cilinder bekleed
en zoo tot aan de zee voort
gerold worden Deze houten
cilinder zal zoo worden inge
richt, dat hij tevens als vaar
tuig kan dienen. Zoodra hij
eenmaal in zee is, kan men
den kolossus gemakkelijk ver
voeren en met veel minder
kosten naar Londen brengen
dan men vroeger behoefde
voor het overbrengen van den
obelisk van Luxor naar Parijs.
Uit Barcelona wordt ge
meld, dat de Carlisten bij Ba-
laguer zijn geslagen. Zij le
den een groot verlies en ver
scheidene hunner hoofden
zijn gedood.
Vijftig jaar geleden:
Naar aanleiding van het
optreden van bolsjewistische
troepen aan de Perzische grens
heeft de regeering van Perzië
besloten zich tot den Volken
bondsraad te zoendenomdat
de toestand een bedreiging
voor den internationalen vre
de vormt.
Tijdens ernstige anti-Ja
panse reilen te Shanghai heeft
de politie op de volksmenig
te gevuurd. Zes personen zijn
'gedood en velen gewond. Meer
dan dertig oproerstokers zijn
gearresteerd. De rust zoerd
hersteld, doch een dag later
herhaalden zich de rellen. De
politie vuurde toen op een
groep Chineesclie studenten,
van wie er drie zoerden ge
dood en vijftien gewond. Daar
op is de staat van beleg afge
kondigd.
PANDA EN DE INZIENER
62 - 128 Panda kuchte om de aandacht te trekken - en
Supremo draaide zich verrast naar hem om.
"Aha - een van mijn spionnen!" riep hij. "Heb je de misdc
gers gevonden die uit mijn uienfabriek ontsnapt zijn?"
Enzi-nee..." antzvoordde Panda kleintjes. "Maar ik heb de
echte leugen-ontdekker gevonden. Wilt u die niet even pro
beren?"
"Juist!" gromde oppergeneraal Grim. "Natuurlijk ga ik die
proberen! De vorige keer hield een zekere Panda mij voor
de gek met een zogenaamde leugen-ontdekker - en toen zoerd
ik bijna uitgelachen. Maar dat zal me deze keer niet gebeu-
Met die zooorden zette hij de koptelefoon op en besteedde ver
der al zijn aandacht aan het beeld en het geluid die lang
zaam op kzoamen. Hij zoas daar zó verdiept in, dat hij de
spionnen DEF en GHI die zijn kamer binnen stapten, niet
opmerkte.
"Je dacht zeker dat je van ons af was?!" sisten ze de hevig
schrikkende Panda toe. "Maar we hebben je nog steeds i?i de
gaten, ABC!"
De
avonturen
van
Jommeke
De
strijd
om de
Incaschat
T££üQ v.
DODE BEZQ
7 Er is niemand te zien,\S\ JJ
lvy\> C feiten binnen.
Hoe krijgen we die
bandieten klein
Jornmeke
listr
I!
Pekkje/ geef me je pijp!
Je loopt er no <2/ lang
qenoeg mee
rond
Volg me... maak geen lawaai....
Kooktip
Verwarm een Ié 1 melk
met 3 theelepels vanille
suiker en een stukje ci
troenschil. Splits 3 eieren
die op kamertemperatuur
moeten zijn en klop de
witten met een mespunt
je zout stijf. Roer er als
laatste 2 theel. van de
vanillemelk en 1 eetl. sui
ker door. Schep met een
eetlepel bergjes van het
eiwitschuim en laat die
in de melk drijven, die
tegen de kook aan moet
zijn en blijven. Keer ze
na 1 min. en schep ze er
uit als ze gaar zijn. Laat
ze uitlekken. Roer een
dun papje van de dooiers,
100 g suiker, 30 g. bloem
en een scheutje van de
warme melk. Roer het
mengsel door de rest van
de melk en laat dit,
steeds roerend, langzaam
aan de kook komen en
nog 5 min. pruttelen.
Laat de vla afkoelen en
laat er de eiwit-„wolken"
in drijven. WINA BORN
Bij ctee temperatuur denk ik er
niet over, hem na te zitten
i !nim vja i is Het
LAATSI' NIEUWS
DE I7E&EKIN& WNkY NOS STFED&
VAX DC ECONOMIE Eg BEYER
VOORSTAAI' PAN W/J DENKEN
EN HUN CIJFERS ZIJN OOK BEYER.
ZE HEBBEN Ofc"
NIEUWE BOEKHOUDSTER 1
in dienst, hoe heet
ZE, ROOS KLEURIG. Z
De
Generaal
weer
actief
Oberon/Haarlem. 1
TekenaarPeter de Smet
KLEINE VAART
AARDENBURGH 29 50 n Beiroet
ACTEON 30 te Sriracaha
AMERSFOORT 30 te Genua
AMSTELMEER 30 400 wnw Auck
land nr Sydney,
AMSTELSTAD 29 120 ZW Ouessant
nr Le Havre,
ARES 29 280 zw Punta del Jada nr
Rotterdam.
CORNELI A-B -1 30 Theemsmonding ATLANTIC STAR 29 480 o Cape Ra-
nr Tunis, rap rir Halifax.
DUTCH SAILOR 30 te Rotterdam,
ELISABETH BROERE 29 vn Rot
terdam nr Tees,
MARE LIBERUM 28 vn Rotterdam
Rotterdam.
GROTE VAART
ABEL TASMAN 29 95 o Gibraltar
nr Genua.
ACHILLES 30 te Rio Haina.
ACILA 29 55 zw Guayaquil nr Cu-
CHEVRON FREEPORT 29 150 n As
cension nr Perzische Golf.
CHEVRON KENTUCKY 29 550 w
Mossamedes nr Ras Tanura.
CHEVRON NAGASAKI 29 310 O Mo-
gadiscio nr Freeport^
Porto Rico
COPPENAME 29 vn Panama Kanaal
nr Benghazi,
DOCKLIFT-l pass 29 Las Palmas nr
ESSO BONAIRE 29 400 z Monrovia
nr Rotterdam.
FARMSUM 29 45 nw Casa Blanca
nr Constanta,
GAASTERLAND 29 vn Hamburg nr
GROTEDIJK 29 840 ozo Cape R;
nr Le Havre,
GULF HANSA 29 85 zo Monrovia
HOLLANDSBURCHT 30
ILIAS 29 vn Rotterdam nr Cadiz.
KAPELLE 29 100 ono Trinidad
New Orleans,
KATHELYSIA 29 vn Kaapstad
LEERSUM 30 te Corinto verw,
MAASBREE 30 vn Rotterdam nr Per
zische Golf.
MADISON LLOYD 30 vn Barbados nr
Rotterdam.
MERSEY LLOYD 29 450 ozo Hava
na nr Kaapstad.
MOORDRECHT 29 vn St Lawrence-
river nr New delhousie.
MYTILUS 30 650 w Penang nr Sin
gapore.
NEDER EBRO 29 ten anker rede
NEDER LINGE 30 te Rotterdam.
STRAAT BALI 29 vn Freetown nr
Monrovia,
TALAMANCA pass 30 Windwardpas-
sage nr Albany.
