Strafexpeditie
tegen Weinreb
uit den boze
ROTTERDAM HEEFT
JE NODIG.
TOTALE OPHEFFINGSUITVERKOOP
Modehuis Helene Breestraat 54 Leiden
SPOTPRIJZEN
Dick Houwaart in 'witboek' over zeer omstreden man:
HET ROTTERDAMSE POLITIEKORPS
ZOEKTMANKRACHT. KOM OP DUS.
van Modehuis „Helene" Breestraat 54 Leiden (»Mst stadsgehoorzaal)
59.-
98/
50.-
35.-
19.-
7.50
15.-
20.-
69/
WOENSDAG 14 MEI 1975
LEIDEN Het lijkt er op of er aan het my aterie-Weinreb nooit een eind komt. Na twee
uitvoerige rechtszaken in 1947 en 1948 en een karrevrachit-publiciteit in 1965-1970 zit
ten we, dertig jaar na de bevrijding, nog altijd met de vraag: was drs. Friedrich Wein
reb, een lange tijd in Scheveningen wonende Oostjood, in dfe jaren 1942-1945 een schurk,
een verrader, een werktuig iin Duitse handen of was hij een geniale held?
Dick Houwaart (rechts) in gesvrek met het Pv dA-kamerlid
Voogd, tijdens de presentatie van ■het hoek Weinrebeen witboek".
Door
Ruud Paauw
Twee onderzoekers van het Insti
tuut van Oorlogsdocumentatie zijn
al vijf jaar bezig om de oorlogsroi.
van de Scheveningse econoom (hij
woont sinds 1968 in Zwitserland) uit
te pluizen. Uitgelekt is een tussen
rapport van het tweetal en daarin
staat o.a. dat Weinreb als een fan
tast en een bedrieger moet worden
beschouwd. De ironie van deze con
statering is dat Weinreb in zijn in
1969 verschenen memoires ("Colla
boratie en Verzet", uitgave Meulen-
Ihoff; het werk is in herdruk) vol
mondig heeft toegegeven een fantast
en een bedrieger te zijn, al zullen de
onderzoekers van Oorlogsdocumen
tatie met hun kwalifikaties wel wat
anders bedoelen.
In afwachting van het rapport van
Oorlogsdocumentatie, waarvan de
minister van Onderwijs moet bepa
len óf en in welke mate het kan wor
den gepubliceerd, heeft de oud-hoofd
redacteur van het Dagblad van het
Oosten, Dick Houwaart, al vast wat
nieuw vuurwerk afgestoken met zijn
gisteren verschenen boek "Weinreb
een witboek" (Meulenhoff, Am
sterdam, prys f 15,-). Een «laas
van Weinrebs levensloop, zijn lijdens
weg na de tweede wereldoorlog, maar
bovenal een fel pleidooi vóór Wein
reb.
Wat heeft Weinreb in de oorlog uit
gehaald? Het is een krankzinnig,
ongelooflijk verhaal. Maar de essen
tie er van is door niemand, ook door
de rechters niet. ooit tegengespro
ken.
Lijst
Weinreb heeft van 1942 af gepoogd
Joden van deportatie te redden. Hij
deed dat via een naar hem genoem
de lijst; wie daarop stond was "ge-
sperrt", d.w.z. kon gedurende korte
of lange tijd niet gedeporteerd wor
den. Weinreb wendde voor die lijst
bij te houden om Joden die over de
viezen beschikten in de gelegenheid
te stellen naar het buitenland te la
ten emigreren, tegen inlevering van
hun kapitaal. Hij deed dat op be
vel van de Duitse generaal Von
Schumann in Berlijn. Maar die man
bestond helemaal niet. Het was een
fantasiegeneraal en de Weinreb-lijst
was dus niet meer dan een fantasie-
lijst. De Sicherheitsdienst geloofde
echter heilig in de generaal. Zij had
den het (door' Weinreb ontworpen)
indrukwekkende postpapier van Von
Schumann gezien, en die fraaie, du
re stempels en zij hadden kennelijk
het lef niet zo'n hoog dier als Van
Schumann in Berlijn te bellen. Het
kwam totaal niet in hen op dat je
een generaal uit je duim zou kunnen
zuigen. (Er bestonden trouwens tal
van z.g. sperren).
In 1943 liep Weinreb dan toch te
gen de lamp. Hij dacht al dat alles
verloren was, maar nog altijd kon
de SD niet geloven dat Weinreb een
fantast was. Men vermoedde dat hij
het slachtoffer was van een hebzuch
tige generaal die zich wilde verrij
ken. Weinreb bleef in de klauwen
van de SD, maar mocht in Wester-
boi'k met zijn "Sperre" voortgaan.
Op die manier hoopte de SD de ge
neraal te vangen.
In de tussentijd eisten de SD-ers
geld van hem. Weinreb gaf hun
wat de inschrijvers op zijn lijst hem
betaalden (voor een plaats op de
lijst moest geld worden betaald, dat
hoorde bij de geloofwaardigheid). De
SD probeerde hem ook aan te zet
ten tot spionage-activiteiten. Toen
het einde van de oorlog naderde,
zag een aantal SD-ers in hem de
kip met de gouden eieren: hij, Wein
reb, zou hen wel leiden naar nog
verborgen Joods kapitaal. In 1944,
toen het water Weinreb tot de lip
pen gestegen was, slaagde hij er
met zijn gezin in onder te duiken.
Na de oorlog werd hij eerst tot
3*é later tot 6 jaar gevangenisstraf
veroordeeld. In een aantal gevallen
werd bewezen geacht dat hij cel
spionage voor de SD had verricht,
wat een aantal Joden het leven zou
hebben gekost. Overigens is dat tot
op de dag van vandaag een omstre
den zaak.
De essentiële vraag voor de rech
ters was echter: mocht Weinreb
doen wait hü had gedaan. Dat wol
zeggen: mocht hij mensen, die hij
op eigen houtje te builp wilde ko
men, op niet geringe wijze mislei
den? Mocht hij zijn lotgenoten la
ten geloven in een neplijst en hun
daar geld voor vragen? Mocht hij
hun een in wezen valse geruststel
ling geven? In normale tijden na
tuurlek mieit, want dait zou oplich
ting zijn. Maar wèl in een tijd dat
de rechtsorde in handen van tuig
en gajes was?
Ook dan niet, zelden de rechters in
dat hoogst wonderlijke vonnis van
1947-48. "De rechtsorde gedoogt niet
dat enig mens in vertrouwen op ei
gen kunnen en naar eigen morele
maatstaf aldus be-«hikt over het le
ven en lot van anderen". De rech
ters gingen voorbij aan het toch
zeer belangrijke feit dat de ingeschre
venen op de Weinreb-lijst in ruil
voor een betrekkelijk gering bedrag
iets kregen dat onder de omstandig
heden van het hoogste belang was:
uitstel van deportatie en dus (voor
lopig) redding van het leven.
Nooit rustig
Na de oorlog is het eigenlijk nooit
meer rustig rond deze man geweest.
Na zijn straf te hebben uitgezeten,
werd hij hoogleraar in Djakarta en
Ankara, maar ontmoette voortdu
rend mensen die hem zijn verleden
vooorhielden. Van tal van kanten zet
te men de tanden in Weinreb. De
mensen die in hem de verrader van
de Joden zagen: de mensen die wat
al te zeer in zijn generaalen zijn
lijst hadden geloofd en zich voor
het lapje gehouden voelden; mensen
die bevreesd waren voor zijn ver
meende kennis van geheime dossiers
én mensen die het toch niet konden
zetten dat hij de draak had gesto
ken met de heilige bureaucratie. Ver
der waren er figuren die hem niet
konden luchten of konden zien van
wege zijn religieuze (chassidische)
overtuiging.
In 1965 kwam "Ondergang" van
prof. Presser uit. Hij besteedde eeD
hoofdstuk aan Weinreb en pleitte
hem zo ongeveer vrij. ("De Jood
Weinreb is de zondebok geworden
voor het tekortschieten van talrijke
niet-Joden")De storm brak weer
in alle hevigheid los. In 1967, toen
bij aan het hoofd stond van een
theologische beweging, werd hij door
enige dames beticht van onzedelijke
handelingen.
Daaraan gekoppeld werd
de bewering (door anderen) dat hij
dat ook in de oorlog zou hebben ge
daan. Het onderzoek dat maatschap
pelijk werker A. Lahuis daaromtrent
verrichtte was uiterst gunstig voor
Weinreb, maar werd terzijde gelegd.
Hij werd tot een gevangenisstraf
veroordeeld en kreeg voorwaardelijk
t.b.r. Toen vluchtte hij naar Zwit
serland.
Dick Houwaart heeft vooral die
naoorlogse periode van Weinreb be
licht
Hij vraagt zich namelijk af waar
om een man als Weinreb na 30 jaar
nog wordt "opgejaagd" en waarom
tal van andere Nederlanders die hoe
dan ook in de oorlog heel wat meer
brokken hebben gemaakt rustig ver
der leven. Dat is inderdaad wat
raadselachtig, al heeft Weinreb met
de vele interviews die hij toestond
en met zijn memoires natuurlijk zelf
ook olie op het vuur geworpen
Pamflet
Houwaart noemt "Weinreb een
witboek" 'n documentaire. Dat is het
eigenlijk niet. Het is meer een groot
uitgevallen pamflet. Boeiend ge
schreven, zeker, maar zo volstrekt
uitgaand van de onschuld van Wein
reb, dat hij de mensen die oprecht
wat op hem aan te merken hebben,
niet in zijn visie toe laat. Dat is jam
mer. Volstrekte objectiviteit ligt niet
binnen menselijk bereik, maar er
kan in elk geval een poging toe wor
den gedaan. Houwaart heeft dat
niet kunnen opbrengen.
De auteur zet zich al vast af tegen
het rapport dat de twee. onderzoe
kers van Oorlogsdocumentatie over
Weinreb voorbereiden. Zoals al in de
inleiding gezegd, ziet het er naar uit
dat dat stuk over Weinreb een voor
hem ongunstige eindconclusie zal
krijgen. Na zo'n 300 gesprekken te
hebben gevoerd spreken de onder
zoekers in een uitgelekt interim-rap
port over een "uiterst gevaarlijke
bedrieger en fantast". Dat zullen ze
stellig niet op losse gronden doen. Er
zouden zelfs nieuwe beschuldigingen
tegen hem zijn geuit. Merkwaardig,
na 30 jaar. Veel wijst er op dat ook
dat rapport over Weinreb weer hef
tig omstreden zal zijn. Wat Houwaart
over het onderzoek te melden heeft
is in elk geval weinig geruststellend.
Staatssecretaris Klein zou dr. L. de
Jong er al op hebben gewezen dat 't
stuk over Weinreb niet zo maar door
Oorlogsdocumentatie kan worden ge
publiceerd, omdat de opdracht luid-
PAGINA 17
de dat er eerst aan de minister dien
de te worden gerapporteerd. Hou
waart, die De Jong toch al aanvalt
over zijn aanpak, vindt dat een ver
standig besluit, want, zo zegt hij,
voorkomen moet worden dat er een
nieuwe strafexpeditie tegen Weinreb
komt. "De man heeft zijn straf ge
had, heeft niet om dit onderzoek ge
vraagd en heeft ook geen inzage ge
had in alle nieuwe verklaringen, die
tal van mensen niet onder ede
over hem hebben afgelegd"
Iets gedaan
Wenreb een puzzel, een raad
sel, een mysterie. Te goeder trouw
is hij begonnen met zijn bizarre lijst
om Joden van deportatie te vrijwa
ren. Het is mogelijk dat hij een
maal in de klauwen van dat onmen
selijke nazi-apparaat geraakt te
ver is gegaan bij zijn poging het ei
gen leven te redden. Daar duiden de
voorlopige conclusies van Oorlogs
documentatie op. Maar dan nog.
Weinreb heeft in elk geval iets pro
beren te doen, terwijl negentiende
van Nederland op zijn achterste zat
en toekeek hoe Nederlandse agenten
Joden ophaalden en Nederlandse
treinen keurig op tijd naar
Westerbork reden. Het is' ook wel
goed te memoreren wat Aad Nuis, die
de rechters van 1948 zo hevig onder
vuur heeft genomen, in het voor
woord van Houwaarts boek schrijft:
'Ik kreeg mijn onderzoek en hoe.
Sinds jaren wordt er nu aan ge
werkt, geen officiële moeite en in
spanning is te veel. Er is alleen iets
heel vreemds gebeurd: de rechters
zijn geruisloos uit de beklaagden
bank verdwenen en Weinreb zit er
weer voor in de plaats. Niet dat jam
merlijke proces is het onderwerp,
maar nogmaals de hele handel en
wandel van de man die veroordeeld
werd, voor zover die nu nog te re
construeren is.Wegens gebrek aan
bewijs voor zijn veroordeling is het
vooronderzoek tegen veroordeelde
Weinreb na 25 Jaar officieel her
opend".
Wie een baan zoekt vol
afwisseling maar ook vol vastigheid
heeft nu de kans van z'n leven.
In Rotterdam kan je laten zien wat
je waard bent.
OVER ENKELE
MAANDEN START
DE OPLEIDING.
Politieman in Rotterdam is een
veeleisend beroep. Verlangt initiatief
en verantwoordelijkheid. Je moet
net zo makkelijk zelfstandig kunnen
werken als in teamverband.
Tact moetje hebben en overwicht
Al die eigenschappen worden
tijdens een opleiding van ongeveer
een jaar 'gericht' en aangevuld
mét vakken als maatschappijleer, verkeerstechniek, judo,
autorijden, EHBO. In het opleidingsjaar start
een 17-jarige adspirant met 13.500 gulden bruto.
Na het examen verdient hij direct al ruim
22.000 gulden per jaar, terwijl het maximum van een
hoofdagent op ca. 32.000 gulden all-in per jaar komt
aangevuld met zekerheden als.-
gunstige ziektekostenregeling.
Kies nu. Kies geen sleurbaan,
wel zekerheid. Doe het nu. Want de
714% vakantietoeslag en welvaartsvast opleiding start op 1 juli op de
pensioen.
politieschool in Rotterdam.
BON.
CR-2/1158
Stuur mij informatiemateriaal,
waarin ik alles kan lezen over
salaris, toelatingseisen en
toekomstmogelijkheden.
Stuur mij liever meteen het
sollicitatieformulier.
Ik ben tussen de 17 en 21 jaar,
heb een MAVO-diploma of een
daarmeegeljjkgesteldeopleiding.
Ik ben tussen de 21 en 23 jaar
en heb (tenminste) enige jaren
voortgezet onderwijs.
O Ik ben 1.70 lang (of langer!)
en heb een goede gezondheid.
Naam-
Adres-
Plaats-
opieiding
Leeftijd.
Invullen en in gesloten envelop
opsturen aan: de heer J. J. van
der Zwan, Bureau Personeels
voorziening Gemeentepolitie,
Binnenhof 19, 's-Gravenhage.
GEEN SLEURBAAN,WEL ZEKERHEID.
Door omstandigheden gaan wij onze zaak sluiten. Daarom wordt onze hele nieuwe voorjaars- en zomercollectie tegen
abnormaal lage prijzen verkocht. Hieronder geven wij u enkele voorbeelden van onze koopjes:
PRACHTIGE
VOORJAARSJAPONNEN
in de nieuwste dessins
van 128,nu voor "70
maat 40—50
VLOTTE
VOORJAARSJURKJES
met korte mouw 4- mouwloos
van I 18, en 98,
maat 4050 ni
REGENMANTELS
alle maten
van I38,
de nieuwste modellen nu
div. regencoats nu
KAMGAREN en JERSEY
PANTALONS
van 49,en 59,
maat 3852
ZOMERJURKJES
van 49,en 59,
BLOUSES
nu
BLOUSES
nu
BLOUSES
nu
DEUX PIECES
IN FLEURIGE DESSINS
van I 18,98,—
ROKKEN, VESTEN
T-SHIRTS, COLPULLOVERS
ALLEMAAL
VOOR
DONDERDAG KOOPAVOND
