Strijdkrachten
Portugal blijven
macht behouden
Par ij se akkoorden
waren dode letters
Eerste energiegesprek in Parijs
Amerikaanse regering
houdt levering van
wapens aan Israel op
in vogelvlucht ÏSJSSP in vogelvlucht
ZATERDAG 5 APRIL 1975
§gESBSBSSMÊ
PAGINA 9
GROTE POLITIEKE PARTIJEN AKKOORD
LISSABON (AP) De grote Portugese politieke partijen hebben gisteren ingewilligd
dat in de nieuwe Portugese grondwet de hoogste macht bij de strijdkrachten zal blijven
berusten. Zij hebben hun instemming betuigd met een voorstel van de strijdkrachten
een voorstel dat neerkwam op een ontwerp- grondwet waarin het komende burgerlijk
bestuur van het land in laatste instantie onder supervisie wordt gesteld van de militai-
Het voorstel was aan de partijen
toegezonden door de Revolutionaire
Raad en de partijen moesten er bin
nen 48 uur op reageren. Over drie
weken zullen in Portugal verkiezin
gen worden gehouden voor de grond
wetgevende vergadering.
Nu de politieke partijen akkoord
zijn gegaan met het voorstel van de
militairen, zullen de verkiezingen al
leen nog een graadmeter kunnen op
leveren voor hun onderlinge sterkte.
Het voorstel van de strijdkrach
ten voorziet in latere verkiezingen
voor een burger parlement maar
laat de macht in laatste instantie
aan de Revolutionaire Raad.
Deze raad, samengesteld uit mili
tairen, moet de bevoegdheid krijgen
OLIETANKER
BREEKT IN
TWEEEN
NEW YORK (AP) Een met
zware stookolie geladen Liberiaanse
tanker is gisteren in de Atlantische
Oceaan 230 km ten zuiden van New
York in tweeën gebroken.
Helikopters van de kustwacht heb
ben alle 36 bemanningsleden van de
tanker de „Spartan Lady" ge
red.
De 185 meter lange tanker was
gistermorgen in zwaar weer in moei
lijkheden gekomen.
Rond 13.00 uur kwamen de eerste
berichten dat het achterschip van
de tanker zinkende was.
iVan der Stoel
in Israël
TEL AVIV De Nederlandse mi
nister van buitenlandse zaken mr.
Van der Stoel is gisteren in Israël
aangekomen voor een bezoek van
vier dagen. Op het Ben Goerion-
vliegveld werd hij verwelkomd door
zijn Israëlische ambtgenoot en gast
heer Jigal Allon.
Meteen daarop vertrok Van der
Stoel met Allon naar diens woning
ln de kibboets te Ginossar, waar hij
het weekeinde zal doorbrengen.
Morgen begint zijn overleg op het
ministerie van buitenlandse zaken.
Maandag confereert Van der Stoel
met premier Jitzak Rabin.
„algemene richtlijnen op te stellen
voor het binnenlands- en bui
tenlands beleid" alsmede de midde
len het naleven van de richtlijnen
af te dwingen. Hij zal verder als
hooggerechtshof moeten oordelen
over de grondwettelijkheid van de
wetten.
Ook moet de raad de laatste zeg
genschap krijgen in zaken van eco
nomie, financiën, sociaal beleid, de
fensie, oorlog en vrede en de ontbin
ding van het parlement.
Het parlement blijft volledig be
voegd in andere zaken.
Behalve de Revolutionaire Raad
zullen de militairen volgens hun
voorstellen nog een tweede vertegen
woordigend lichaam krijgen een
240 leden tellende „vergadering van
de strijdkrachten".
Deze vergadering zal met het par
lement de president van de repu
bliek moeten kiezen. Hoewel de pre
sident volgens de voorstellen niet
noodzakelijk een militair behoeft te
zijn, doen de functies die hem zijn
toebedeeld dat wel verwachten. Het
staatshoofd wordt voorzitter van de
revolutionaire raad en opperbevel
hebber van de strijdkrachten.
De invloed van de militairen op
het burgerlijk bestuur wordt verze
kerd door de eis dat de Revolutio
naire Raad zijn instemming zal moe
ten betuigen met de benoeming van
de premier en de ministers van De
fensie, economische zaken en bin
nenlandse zaken.
In het voorstel worden behalve de
genoemde institutionele richtlijnen
gegeven: de grondwet zal moeten
zeggen dat Portugal de weg kiest die
moet leiden tot het Portugese socia
lisme.
De communisten, die veel heil ver
wachten van hun medestanders in
de strijdkrachten, zouden het liefst
zien dat de strijdkrachten formeel
het bestuur over Portugal aan zich
zouden trekken.
De andere partijen, die verwach
ten bij de verkiezingen een meer
derheid te zullen behalen, pleiten
voor een pluralistische democratie.
Vier Portugese partijen zullen zich
verzetten tegen het plan van de mi
litaire Revolutionaire Raad mis tens
drie tot vijf Jaar politiek te willen
blijven domineren, zo heeft een zegs
man van de PPD, de centrum-links
volksdemocraten, gisteren verklaard.
Zijn partij zal de beweging van de
strijdkrachten vragen de burgerlijke
wetgevende vergadering, die later dit
jaar gekozen zal worden, niet in
macht te beknotten.
De partij heeft volgens de zegs
man de steun van de socialisten., de
centrum-democraten (CDS) en de
kleine monarchistische volkspar
tij (PPM).
Nederland wil ook praten over grondstoffen
DEN HAAG Het waarborgen
van de aanvoer van energie tegen
betaalbare prijzen is het grote doel
van de energieconferentie die nog
deze zomer gehouden moet worden.
A.s. maandag begint daartoe in Pa
rijs een voorbereidende conferen
tie tussen de producenten en con
sumenten van energie.
De voorbereidende besprekingen
zullen worden gevoerd door
ambtelijke vertegenwoordigers uit
de Europese Economische Gemeen
schap, de Ver. Staten en Japan
namens de industrielanden (de
„rijke" consumenten). De oliepro
ducerende landen zullen worden
vertegenwoordigd door Saoedie-
Arabië, Iran, Algerije en Vene
zuela en de ontwikkelingslanden
(de „arme" consumenten) door
India, Brazilië en Zaire. Op de
vergadering die volgens optimisten
twee en volgens pessimisten wel
vier dagen kan duren, zullen de
agenda en de samenstelling van de
deelnemers aan de grote conferen
tie worden vastgesteld. Juist de
ze twee punten kunnen een grote
hindernis blijken.
Oorspronkelijk is de conferentie
alleen bedoeld geweest om te spre
ken over de olie, maar het wordt
niet uitgesloten geacht dat er voor
namelijk dodr de ontwikkelingslan
den grote druk zal worden uitge
oefend om te gaan praten niet over
olie alleen, maar over grondstoffen
in het algemeen. Indien dit voor
stel aanvaard wordt, dan zal ook
ie samenstelling van de landen die
deel gaan nemen aan de grote con
ferentie er anders moeten gaan uit
sien, dan wanneer er louter over
)lie als energiebron gesproken gaat
worden.
Nederland staat niet afwijzend
tegenover het inpassen van grond
stoffen in de energieconferentie.
Het is echter nog in het geheel
niet zeker of de EEG in dit opzicht
één lijn zal trekken. Groot-Brit-
tannië voelt er evenals Nederland
wel voor, West-Duitsland schaart
zich meer aan de Amerikaanse
zijde. Washington wil de conferen
tie alleen beperken tot de olie.
Niettemin hebben de voornaam
ste olieverbruikende landen van de
wereld op 20 maart in Parijs be
sloten tijdens de dialoog een ge
meenschappelijk standpunt in te
nemen.
De voorbereidende conferentie
zal worden bijgewoond door hoge
ambtenaren onder het technische
voorzitterschap van Louis Guirin-
gaud, de Franse permanente ver
tegenwoordiger bij de Verenigde
Naties.
Het idee van de conferentie is
afkomstig van de Franse president
Valery Giscard d'Estaing. Na veel
aarzelingen hebben de Verenigde
Staten ingestemd. De landen en
groepen die uitgenodigd zUn, heb
ben de Invitatie gekregen dank zfj
de zogenaamde amani-formule
(Yamani is de minister van olie
zaken van Saoedie-Arabië) die
door Frankrijk is overgenomen.
Of de conferentie is afgelopen of
niet, dat heeft geen invloed op de
ondertekening woensdag aanstaan
de in Parijs door de ministers van
financiën van de OESO van een
document waarin de oprichting
van een solidariteitsfonds *n feit
wordt.
Door middel van dit door Ame-
rika's minister van buitenlandse
zaken Kissinger voorgestelde
veiligheidsnet (25 miljard dollar)
moet financiële steun worden ge
boden aan OESO-landen die door
de hoge prijzen van de laatste tijd
in betalingsmoeilijkheden zijn ge
komen.
WASHINGTON De Amerikaan
se regering heeft gisteren bekendge
maakt dat zij overeengekomen wa
penleveranties aan Israël ophoudt
terwijl zij zich bezint op haar poli
tiek ten aanzien van het Midden-
Oosten.
Het ophouden van de levering van
o.a. ultramoderne landraketten en
de F-15-straaljager, weerspiegelt het
misnoegen van de Amerikaanse re
gering over het standpunt dat Israël
heeft ingenomen tijdens de laatste
en mislukte bemiddelingspoging van
minister van Buitenlandse Zaken,
dr. Henry Kissinger.
Ook wordt het ophouden van de
wapenleveranties gezien als een pres-
Twee doden bij
gasontploffing
LUDWIGSHAFEN BIJ een gas
ontploffing in een drie verdiepingen
tellend zakenpand en woonhuis zijn
gisteren in Lidwigshafen in Rijn
land-Palts minstens twee mensen
om het leven gekomen en zeventien
gewond. Door het ongeluk zijn vooral
klanten getroffen van een kapsa
lon op de begane grond. Maar ook
bewoners van het woonhuis en ar
beiders die voor het gebouw werkten
behoren tot de slachtoffers.
siemiddel om Israël er toe te bewe
gen een plooibaarder houding in te
nemen, zonder nochtans de indruk
te vestigen dat Amerika zich ont
trekt aan zijn verplichting otn Is-
raëls voortbestaan te beschermen.
Washington heeft ook een Israëli
sche suggestie afgewezen om minis
ter van Defensie Simon Peres een
bezoek aan de Verenigde Staten te
laten brengen. Dat bezoek moet
wachten tot dat Amerika zich op
zijn Midden-Oosten politiek heeft
bezonnen.
VOOR VADERS
GRATIS
PARKEREN EN
VOOR DE
KINDEREN
GRATIS
PONYRIJDEN
Tijdelijk geen
haringvangst
op Noordzee
KOPENHAGEN In over
leg met de visserij-organisa
ties heeft het Deense ministerie
van visserij gisteren met onmid
dellijke ingang de haring
vangst in de Noordzee door
Deense vissers verboden tot
eind Juni. De maatregel Is ge
nomen op grond van de aanbe
veling van de commissie voor
visserij in het noordoosten van
de Atlantische Oceaan.
Deze commissie heeft vast
gesteld dat het haringbestand in
de Noordzee en in het Skager-
rak ernstig bedreigd wordt. Vol
gens afspraak had Denemarken
toestemming tot de vangst van
167.000 ton, daarvan is volgens
het ministerie tot dusver onge
veer de helft gevangen.
In totaal had de commissie de
landen die in de Noordzee vis
sen 488.000 ton haring toegewe
zen, maar de deskundigen
i dat i
i die
grootte onverantwoord gewor
den is.
Tot eind juni mogen de Deen
se vissers nog slechts zesdui
zend ton haring voor consump
tiedoeleinden aan land brengen.
De Nederlandse popgroep Golden
Earring is haar Amerikaanse tour
nee begonnen en kan rekenen op
succes. Twintig Amerikaanse radio
stations hebben de Lp „Switch" ver
kozen voor FM-action", wat inhoudt,
dat elk station de plaat elke dag ten
minste één keer zal draaien, aldus
het muziekblad Billboard.
Machteloos staan soldaten van de Zuitvietnamese regering
tussen de ivrakstukken en brandende resten van de Ameri
kaanse Galaxy C5A, die met 305 inzittenden, onder wier 230
Zuidvietnamese weeskinderen, na de start van een vlucht voor
de Philippijnen neerstortte. Ongeveer 100 weeskinderen en
15 tot 20 volwassenen brachten het er levend van af, de ove
rige inzittenden werden bedolven onder de wrakstukken. De
ramp met het militaire transportvliegtuig, het grootste in de
wereld, wordt beschouwd als de op drie na grootste vliegramp
in de geschiedenis. Vandaag zou een ander vliegtuig van het
zelfde type naar Saigon, vliegen om de taak over te nemen.
Eervolle vredein Vietnam een farce
De Hongaarse volksopstand van
1956 Mgt veten nog goed in het ge
heugen: met hun tanks vernietigden
de Sowjetrussisdhe bezettingstroepen
itoen het streven naar wat meer vrij
heid, het Kremlin toonde weer eens
zijn misdadige gezicht en stapelde
smerig verraad op geniepige woord
breuk. De man, die als handlanger
van de bezetters optrad, was Janos
Kadar, die het volk aanvankelijk al
lerlei bedotten deed maar ze haastig
vergat, toen zijn regening de toestand
weer meester was. Hongarije leek
teruggekeerd in het oude spoor. Maar
een maatregel ais de collectivisering
van de landbouw werd een volslagen
mislukking en in het begin van de
jaren-'60 zag het land, eens een van
de graanschuren van Europa, zich
genoodzaakt op grote schaal graan
uit het westen in te
begreep, dat er met onwillige handen
maar weinig hazen te vangen zijn,
en de druk, om niet te zeggen de
terreur, van de overheid werd wat
jaren-'60 zelfs vervangen te worden
door een zekere mate van liberalise
ring, op economisch, agrarisch en
cultureel gebied. Heilaas, die periode
schijnt nu voorbij te zijn: het vorige
maand gehouden elfde congres van
de communistische partij heeft de
touwtjes weer strakker aangetrokken.
Toch staat Kadar. in 1956 begonnen
als de onderdanige dienaar van de
Kremlin-tirannen, niet eens al te
Biecht aangeschreven onder zijn
landgenoten. Ten aanzien van de
buitenlandse politiek is zUn regime
nog altijd de absolute vazal van de
Sowjet-Unie, maar op binnenlands
terrein heeft hij een tijdlang een
aekere mate van vrijheid kunnen ver
wezenlijken. Werd van rijksbestuur
der admiraal Honthy (1920-1944)
gezegd, dat hij beter Duits sprak dan
Hongaars, en van de communistische
partijledder en premier Rakosd (1952
—1956), dat zijn Russisch beter was
dan zün Hongaars, van Janos Kadar
hij
du
bieuze antecedenten (de dood van
Lazlo Rajk in 1949 en die van Imre
Nagy en generaal Pal Maleter na de
opstand van 1956), in de loop der
Jaren heeft ontpopt als een leider,
wie de belangen van het Hongaarse
volk, en vooral zijn levensstandaard,
na aan het hart liggen. Hongarije,
arm aan grondstoffen, is in sterke
mafte (voor 40 50 procent) afhanke
lijk van buitenlandse handel. Dank
zij de liberalisering van de economie
na 1968 ging het bestaansniveau niet
onbelangrijk vooruit. Maar nu is de
gangmak<
vrijheid,
telüke p<
riaat overgeplaatst
lijk
L het 1
stituut van de Academie va
schappen. Ook de culturele „liberaal"
Gyorgy Aezel is terzijde geschoven
en hetzelfde geldt voor Lajos Peher,
die op landbouwgebied zekere succes
sen wist te boeken. Vooral de ver
wijdering van Aczel en Nyers wijst
op degradatie en op „aanpassing aan
de ideologische eenheid van de com
munistische beweging". De Hongaren
waren naar de opvatting van BrezJ-
new toch te veel uit de pas gaan
lopen. Kadar heeft zich moeten neer
leggen bij .nivellering" met de andere
communistische staten in Oost-
Europa.
Nu heeft het Brezjnew die het
Hongaarse partijcongres zelf bijwoon
de wenig moeite gekost Kadar en
de zijnen weer wat beter in de pas
te latn lopen. Zoals gezegd: Honga
rije is arm aan grondstoffen en op
dat punt volkomen afhankelijk van
de Sowjet-Unie, die haar grondstof-
prijzen sterk verhoogd heeft zonder
echter de prijzen van Hongaarse ma
chines en voedingsmiddelen in gelijk»
mate te laten stijgen. Boedapest, ge
confronteerd met een verslechtende
handelsbalansis daardoor in econo
misch opzicht nog weer meer afhan
kelijk van het Kremlin geworden dan
voorheen reeds het geval was. Met
alle gevolgen vandüen, want, al ple
gen in Hongarije forse uitspraken in
de praktijk nog wel eens mee te val
len, aan de economische horigheid
kan ook het Hongaarse pragmatisme
niet veel veranderen. Nu kan men
zeggen, dat Oost-Europa zich niet
aan de invloed van de inflatie over
de gehele wereld kan onttrekken,
dat bewijst dan eens te meer,
daitde hooggeprezen stabiliteit van de
economie in communistische landen
een droombeeld is. Tegelijkertijd
heeft het Kremlin van deze gelegen
heid gebruik gemaakt de Hongaren
sterker in het gareel te laten lopen.
„Hongarije", zo schreef de Londense
„Times" kortgeleden naar aanleiding
van het invoeren van de hardere lijn
op het elfde partijcongres, „was een
voorbeeld van een land, dat wel eens
opnieuw uit de band zou kunnen
springen. Het week toch te veel af
van het communistische patroon in
Oost-Europa. Nu is het in mindere
mate ^ndters" dan voorheen. Maar
de vraag is wel of aan de wensen van
de Oosteuropese consumenten het
hoofd kan worden geboden door har
dere controle en geroep om grotere
i het
Kremlin gedwongen, heel wat zuini
ger moeten doen. Van de ruim tien
miljoen inwoners heeft een half mil
joen een auto en evenveel hebben een
tweede huis, voor een Oosteuropees
land opmerkelijke cijfers. Maar de
hogere kosten vain de Sowjetrussische
invoer en.de te weinig gestegen prij
zen van de uitvoer zouden daar wel
eens een drastische verandering in
kunnen brengen. Volgens het cen
traal paaitü-orgaan „Nepszatoadzag"
kon in 1971 voor een ton (duizend
kg) graan een ton suiker worden ge
kocht, maar in 1974 was de verhou
ding 6% ton graan voor een ton
suiker. In 1972 kon Hongarije voor
een ton rundvlees 32 ton olie in de
Sowjet-Unie kopen, in 1974 nog maar
8 ton. Een dergelijke ontwikkeling
en de zoëven genoemde cijfers komen
uit communistische bron dwingt
Kadar de bevolking to zuinigheid te
manen. Ook achter het ijzeren gor
dijn woedt de inflatie en, zoals „Le
Monde"
Üjk in te zien
staat zullen zijn de invloed van bui
tenlandse inflatie op de binnenlandse
prijzen op te vangen". Voor Boeda
pest. dat een tijdlang weier eens een
paar veren kan wegblazen, is deze
gang van zaken in hoge mate teleur
stellend. Maar de Hongaren hopen,
dat Kadar nu 63 Jaar nog ge
ruime tijd aanblijft. Welke bezwaren
men ook tegen hem heeft, van zijn
opvolger wie dan ook verwacht
men minder dan van hem.
Door
Lodewijk Rronsdijk
In zijn toespraak in San Dlego
herhaalde president Ford de be
schuldiging dat het offensief van de
Noordvletnamese WR-troepen ln
Zuld-Vietnam een grove schending
vormt van de Parijse akkoorden van
Januari 1973. Hij zou echter beter
hebben kunnen toegeven dat deze
akkoorden direct van het begin af
vrijwel volledig een dode letter zijn
gebleven.
De enige duidelijke resultaten van
die akkoorden zijn dat de Amerika
nen uit Vietnam zijn vertrokken, de
krijgsgevangenen naar de VS
konden terugkeren en dat Henry
Kissinger de Nobelprijs voor de
vrede kreeg, samen met Le Doec
Tho, de Noordvietnamese onderhan
delaar die echter voo de eer bedank
te.
Van de overige bepalingen in de 23
artikelen van de akkoorden is niets
terechtgekomen. Op 27 Januari 1973
had te middernacht een staakt-het-
vuren iai moeten gaan en had de mi
litaire situatie van dat ogenblik moe
ten worden bevroren: doordat de
Zuidvietnamese en de Vietcangfcroe-
pen zouden blijven waat zij waren.
Zoals bekend wordt over de Noord
vietnamese troepen iin t zuiden niet
gesproken iin het akkoord. Een
gemeenschappelijke militaire com
missie had moeten bepalen welke
partij welke gebieden beheerste. Het
overleg ta deze oommissie had
totdat het volledig vastliep nog niets
opgeleverd.
Ook had na het ingaan van het
bestand geen militair personeel en
materieel Zuld-Vietnam binnenge
bracht mogen worden. Volgens de
VS en Zuld-Vietnam hebben de
Nooi
echter op grote
schaal infiltraties gepleegd. Op
politiek terrein had na het ingaan
van het bestand gewerkt moeten
worden aan een vorming van een
Nationale Raad van Verzoening en
Eenheid bestaande uit, zo zegt het
akkoord „drie gelijke segmenten".
„Derdfe Macht"
President Thieu heeft echter, hoewel
hij het akkoord heeft getekend,
steeds het bestaan van de zoge
naamde „Derde Macht" ontkend. Ook
heeft hij steeds vastgehouden aan
het terugtrekken van de Noordviet
namese troepen ln het zuiden,
hoewel als gezegd daarover niets in
de akkoorden staat.
Op deze en andere punten is het
politieke Vietnam-overleg in de
Parijse voorstad La Celle-St. Cloud
steeds blijven hangen, totdat ook
eindelijk dit gespreksforum een'
stille dood stierf en het enige
contact tussen de twee partijen in
Zuid-Vietnam op het slagveld' plaats
vond.
Het Parijse verdag bepaalt verder:
„Het Zuidvietnamese volk zal zelf
beslissen over de politieke toekomst
van Zuid-Vietnam door middel van
echt vrije en democratische algeme
ne verkiezingen, te houden onder
internationaal toezicht". Deze verkie
zingen hadden moeten worden
georganiseerd door de Nationale
Raad van Verzoening en Eenheid,
vandaar dat er nooit sprake van is
geweest.
De internationale commissie voor
controle en toezicht op het bestand,
die op basis van het akkoord werd
ingesteld, heeft vanaf het eerste
begin een kwijnend bestaan geleid.
Hoewel de commissie officieel nog
steeds bestaat was het werken al
zeer lange tijd onmogelijk geworden,
doordat de militaire twee-partijen
commissie op dood spoor was
geraakt, terwijl dit het orgaan was
waarbij de internationale commissie
zijn rapporten in moest dienen.
Artikel 15 van het akkoord bepaalt:
de hereniging van Vietnam zal stap
voor stap uitgevoerd worden met
vreedzame middelen op basis van
overleg en overeenkomsten tussen
Noord- en Zuid-Vietnam, zonder
dwang of annexatie door een van
beide zijden en zonder vreemde
inmenging".
Het ziet er nu naar uit dat drie
eenheid van Vietnam binnen niet al
te lange tijd met geweld geforceerd
zal zijn.
Amerikaans voordeel
President Thieu van Zuid-Vietnam
heeft sedert januari 1973 niets
gedaan om de doelstellingen van het
akkoord van Parijs naderbij te
brengen. Beide partijen zijn voort
durend bezig gebleven hun posities
te versterken en uit te breiden. Van
een sfeer van verzoening Is nooit
enige sprake geweest.
Ongetwijfeld Is het nieuwe offensief
in Zuid-Vietnam een initiatief van
Thieu's tegenstanders. Zij beroepen
zich er echter op dat zij op deze
manier het regime van Thieu willen
dwingen tot onderhandelingen over
het vredesakkoord en de toepassing
daarvan.
Slechts de Amerikanen hebben
voordeel getrokken uit het verdrag.
Zij hebben zich kummen terugtrekken
uit een miljarden verslindend en
duizenden doden kostend avontuur.
Noord-Vietnam kon zich, doordat
geen vrees voor Amerikaanse
bombardementen meer bestond, vol
ledig werpen op wederopbouw van
het land en ontwikkeling van de
economie. Van de „eervolle vrede"
waarmee tijdens het sluiten van het
Vietnam-akkoord geschermd werd,
is echter geen moment sprake
geweest.
