Wilnis heeft
het maar
moeilijk met
'die nieuwen'
is
"DE GOOCHELAAR
SPRINGLEVEND"
POLITIEKE CHAOS IN 'N
KLEIN UTRECHTS DORP
ZATERDAG 15 FEBRUARI 1975
Een paar jaar geleden was alles nog rustig op het politieke front van het Utrechtse dorpje
Wilnis, een nauwelijks opvallende plek in de buurt van de Vinkeveense plassen, halfweg tus
sen Amsterdam en Woerden. Met dezelfde regelmaat waarmee hij de koeien melkte of de gewas
sen des velds kweekte, bracht de landman, in dit gebied sterk in de meerderheid, bij verkiezin-
gen zijn stem uit op een van de confessionele partijen, al naar gelang de religieuze overtuiging
die hem op het eigen erf was bijgebracht.
De zetelverdeling in de gemeenteraad was bijgevolg jarenlang van grote gelijkvormigheid:
5 zetels KVP, 3 voor de AR, 1 of 2 voor de CH (wanneer de vreze Gods onder de bevolking
toenam maakte een Historicus tijdelijk plaats voor een SGP-er) en tenslotte, voor de anders
denkenden, een zetel „Wilnis Belang", een schimmige groepering die tenslotte uitkristalliseerde
in de solitaire figuur van boer Kool.
Glashelder allemaal, geen ingewik
keldheid met andere politieke kleu
ren. P. v. d. A.. PPR, WD, CPN en
bestonden in Wilnis niet. De ge
meenteraadsvergaderingen kabbel
den aldus naar een vredig einde, de
volgende dag stond de wethouder
weer achter de ploeg. Alles was rus
tig.
Nu, in februari 1975, is het dorpje
politiek een chaos. Een wethouder
krijgt een motie van wantrouwen
naar zijn hoofd en wordt door zijn
eigen partij geroyeerd. De burge
meester en de andere wethouder lig
gen, door ziekte geveld, te bed.
Raadsleden verlaten de vergadering
om stemming onmogelijk te maken,
er wordt gekonkeld om belangrijke
functies en in de KVP is een locaal
schisma ontstaan dat niet meer te
helen va». Onbestuurbaarheid
dreigt, en er wordt een telegram
naar Den Haag gezonden waarin
wordt gevraagd om „een onderzoek
naar de noodzaak van een rege
ringscommissaris".
Een dergelijk uit hoge nood geboren
verzoek van een gemeente bereikt de
regering maar zelden. In de ruim
anderhalve eeuw Koninkrijk der Ne
derlanden is er maar vijf keer een
ambtenaar uit de hofstad afgereisd
om ergens in den lande met dictato
riale volmacht orde op zaken te stel
len, want daar komt het dan op
Door
Alexander Münninghoff
Wat is er aan de hand in Wilnis?
De wortel van het kwaad wordt
gezocht in de sterke bevolkingstoe
name van buitenaf, die het plaatsje
de laatste paar Jaar heeft gekend.
De massale trek naar het platteland
van de Amsterdamse) stadsbevol
king heeft ook op Wilnis haar effect
gehad.
Een horde jonge, dynamische derti
gers streek in de vlakke polder neer
toen daar een nieuwe laagbouwwijk
verrees: de Veenzijde, ressorterend
onder de gemeente Wilnis. Geogra
fisch van de oude dorpskern ge
scheiden door een ringvaart met een
enkele voetgangersbrug als verbin
ding.
In mentaliteit en sociaal gedrag is
die kloof echter veel en veel groter.
Van een werkelijke symbiose tussen
de honkvaste landbouwer en de fo
rens die zich 's ochtends in de auto
naar zijn stadse kantoor scheert is
niet veel terecht gekomen.
Met de komst van het nieuwe volk
veranderde ook de politieke struc
tuur van de gemeente. Het oude
Wilnis (3000 inwoners) zag zijn con
fessionele eensgezindheid aangetast
door het afwijkend stemgedrag van
de 1300 erbij gekomen dorpsbewo
ners. De partij Progressief Wilnis
(een in 1973 opgerichte vergaarbak
voor mensen die „normaal" PvdA e.d.
zouden stemmen) behaalde in de
laatste gemeenteraadsverkiezingen 2
zetels, de WD eveneens.
Nieuw geluid
Het nieuwe geluid deed de raadszaal
wakker schrikken. De oppositie bleek
op 5 van de 11 stemmen te kunnen
bogen, mede doordat het KVP-raads-
lid mevrouw Roling dissidente nei
gingen begon te vertonen.
Er moest opeens werkelijk aan poli
tiek worden gedaan. Boer Tijsseling
(39) al Jaren raadslid voor de AR,
vat het aldus samen: „Vroeger, toen
Je alleen met de oude bevolking te
maken had, lette Je niet precies op
wat ze zeiden in de raad. Je kende
elkaar van haver tot gort en Je wist
toch wel wat de ander bedoelde.
Maar nu is er een klimaat ontstaan
waarin Je opeens op je woorden
moet gaan passen. Dat waren we
helemaal niet zo gewend".
Frits van Schaik (30), ex-Journalist
en thans persvoorlichter bij de zie
kenfondsraad in Amstelveen, heeft
als raadslid voor progressief Wilnis
de politieke koerswijziging van het
dorpje mede gestalte geven. Aan het
functioneren van typisch eigentijdse
werkgroepen als voor milieu, ruimte
lijke ordening, demokratisering en
voorlichting werkt hij energiek mee,
samen met een „harde kern" van een
stuk of twintig partijgenoten.
„Het voorlichtingsblad over gemeen
tezaken bezorgen wij zelf huis aan
huis", zegt hij, „want er Is bepaald
behoefte aan. Net als aan het vra-
genhalfuurtje voor de burgerij aan
het begin van de gemeenteraadsver
gadering dat wij overigens met
steun van de AR erdoor hebben
weten te drukken. Allemaal dingen
waar ze hier nog nooit van gehoord
hadden. Openbaarheid bestond hier
niet: zonder enige aankondiging kon
het Je gebeuren dat de gemeente
een boom voor je huis wegkapte of
dat de gebruikelijke vuilnisbakken
werden vervangen door vuilniszak
ken."
„Alles gebeurde na onderonsjes waar
de bevolking geen zicht op had, en
daar willen wij nu verandering in
gaan brengen. Dat slaat wel aan,
geloof ik. Ook bij de oudere bevol
king, waar we bij de verkiezingen
toch aardig wat stemmen van heb
ben gekregen."
De bewering uit de mond van het
oudere bestuurskader, als zouden de
slaapstadbewoners door hun geringe
betrokkenheid bij het „werkelijke"
dorpsleven geen recht hebben op al
te veel invloed, acht Van Schaik
door deze gegevens voldoende ont
kracht: „Ik kom er bij de allerhan
de-winkel van Bot genoeg uit het
oude dorp tegen die het best vinden
dat er nu eens een frisse wind gaat
waaien."
In grote lijnen gaat het om het vol
gende. KVP-wethouder Brey blijft
in september 1974 aan, hoewel hij
gezien de stemverhouding eigenlijk
plaats had moeten maken voor een
progressieve (Van Schaik). Al spoe
dig moet Brey meestemmen over de
benoeming van een nieuwe direk-
teur van de Dienst Gemeentewerken,
een instantie die door Wilnis en het
aanpalend Mijdrecht gemeenschappe
lijk wordt onderhouden.
Omdat beide gemeenten een eigen
kandidaat hebben staken de stem
men; Brey stemt tenslotte in met
het compromis, dat de kandidaat
van Wilnis, een meneer uit Wad-
dinxveen, de functie krijgt terwijl
de kandidaat van Mijndrecht ad-
junct-direkteur wordt, een functie
die qualitate qua echter aan de Wil-
nisser gemeente-architect Dormaar
toekomt.
Als de benoemingen bekend gemaakt
worden en Dormaar tot zijn verba
zing merkt dat hij gepasseerd is,
doet Brey alsof hij van niets weet,
en laat merken de genomen beslis
sing onjuist te vinden. Pas in de
cember geeft hij toe indertijd tegen
zijn eigen dorpsgenoot gestemd te
hebben.
Terwijl Dormaar de zaak voor de
ambtenarenrechter gooit, laaien de
gemoederen in de Wilnisser gemeen
teraad hoog op. De Progressieven
dienen een motie van wantrouwen
in tegen Brey, die met 5 tegen 1 bij
5 onthoudingen wordt aangenomen.
Brey legt deze motie echter naast
zich neer omdat hij haar „op on
juiste gronden" en „in een emotione
le sfeer" genomen acht.
Een stemming op 14 januari over
het ontslag van Brey wordt getorpe
deerd doordat de raadsleden Tijsse
ling, boer Kool en Samson (CH) de
vergadering verlaten, waardoor het
quorum niet gehaald wordt.
Tijsseling"De andere wethouder
was ziek voor lange tijd, en ik zag
een wethouderloos tijdperk niet zo
zitten .Daarom wilde ik die beslis-
Boer Tijsseling (AR): "Op
je woorden passen".
sing even uitstellen, omwille van de
bestuurbaarheid."
Gevolg was, dat Van Schaik en de
zijnen het telegram om een rege
ringscommissaris aan minister De
Gaay Portman Stuurden Van Schaik:
„De giemeeobe was sowieso- onbe-
teipalMdetk.
stuurbaar met zo'n wethouder."
Op 5 februari tenslotte werd Brey
door het afdelingsbestuur van de
KVP als lid geroyeerd. Reden: hij
had zijn funktie tegen de stemver
houding in geaccepteerd, hij had
geen overleg met het bestuur ge
pleegd en was niet ingegaan op de
konsekwenties van de bemiddelings
pogingen van het kamerlid Van
Zeil, naderhand.
De politieke carrière van Brey be
lande hierdoor definitief in de wil
gen. De week verdween uitde gemeen -
Vooral door deze laatste, verrassen
de coup in de eigen gelederen van
de KVP is de kans dat Van Schaik
nu wethouder wordt vrij groot ge
worden. Zijn voorwaarde, dat min
stens 8 raadsleden zijn benoeming
zullen steunen, lijkt haalbaar nu
een oud-Wilnisser zo duidelijk ge
desavoueerd is.
Mochten de overige confessionele
Wilnissers tegen de stroom van de
tijd in willen opgroeien door open
baarheid e.d. af te wijzen, dan
wordt Van Schaik geen wethouder.
In dat geval komt de regeringsdic
tator uit Den Haag voor de zesde
maal in onze koninklijks geschiede
nis in aktie.
tie. In ieder land bestaan wel een
aantal verenigingen die bij onze fe
deratie aangesloten zijn. In Neder
land zijn al 22 verenigingen van
goochelaars".
„Iedereen kan de techniek van het
goochelen leren, maar om een pu
bliek te boeien heb je iets meer no
dig. InbelMigeaiitite vanzelfsprekend,
maar ook de eigenschap het publiek,
geestelijk af te leiden, zodat de illu
sie compleet is. Krijg ik zo'n per
soonlijkheid hier, dan kom ik in ac
tie. Daar gaan we dan een hele gro
te van maken. Tel Smit bijvoor
beeld. Tien jaar geleden kwam het
ventje uit Dein Haag hierheen ge
fietst om een trucje bij me te ko
pen.
Ik liet hem eens wat doen en had al
vlug in de gaten, dat er wat in zat.
Zijn moeder, nogal ongerust over de
vreemde hdbby van haar zoon,
kwam eens bij me met de vraag wat
ze met het geval aan moest. Ik heb
haar toen gezegd: moedertje, laat
dde jongen zijn zin doen en hij be
reikt de top. Dat ventje van toen
heeft nu een jaarcontract bij Sarra-
sani in zijn zak".
Bangmakerij
Henk Vermeyden praat zo honderd
uit over zün hobby dait zijn vak
geworden is, „Goochelen is al zo oud
als de mensheid. Men zegt ook wel
•ens dat goochelen het op een na
oudste beroep is. Maar, de gooche
laar is niet dood, hij is springlevend.
Wel zal de goochelaar van vandaag
zijn programma moeten aanpassen.
Houdini kon in zijn tijd rustig een
kwartier achter een gordijn verdwij
nen om zioh van zijn boeden te be
vrijden. Een tijdje geleden hebben we
iets dergelijks ook gedaan. Alleen
hing de man, Paul Denver, toen on
der een helikopter die boven de zee
vloog. Sensatie dat wil men vandaag
de dag".
„Ook de truc van het doorgezaagde
meisje is aangepast. Geen handzaag
meer, maar een gewone Black en
Dekker".
Echte kunst
Niet alleen de hulpstukken maken
het goochelwerk tot een imposant
schouwspel, de goochelaar zelf zal
ook aan veel eisen moeten voldoen:
„Ik wil dat iedereen begrijpt dat
goochelen een echte kunst is. Een
kunst die beoefend wordt door men
sen die eikaars vrienden zijn. Kijk
maar eens op een vereniging, daar
zit de postbode naast de dokter. Er
is geen klasse verschil. Men heeft
respect voor eikaars kunst. Zijn er
klungelaars en charlatans op zo'n
vereniging dan worden die niet uit
gesloten. Die vallen vanzelf wel door
de mand".
Door
H. J. Oolbekkink
In een keurig grachtenhuis aan de Amsterdamse Kloveniers-
wal is een doorgezaagd weesmeisje geboren. Ook de dame die
haar fraaie, in diverse kubussen Verpakte lichaamsdelen let
terlijk naast zich neerlegt, werd hier leven ingeblazen. Het
brein achter deze opzienbarende, open monden verwekkende
goocheltrucs is Henk Vermeyden voorzitter van de Neder
landse Magische Unie en secretaris van de Federation Inter
national de Société Magique. De 63-jarige Amsterdamse Rot
terdammer doceert het goochelen als een wetenschap.
Aan de wand in zijn studio hangen
twee foto's van oud-leerlingen: drie
voudig wereldkampioen Fred Kaps
en de man die deze titel twee keer
behaalde, Richard Ross. „Ik kan u
nog vele namen noemen, maar die
zeggen u toch niets. Als er iemand
uit mijn stal, zo als ik dat vaak
noem, optreedt, zit er altijd iemand
In de zaal die een natte broek krijgt
en met water in zijn handen zit.
Dat ben ik".
Henk Vermeyden mag dan het ge
heim achter iedere goocheltruc ken
nen, toch heeft de meester nooit
zelf op de planken gestaan: „Dat
heeft me nooit getrokken. Ik heb
ook nooit applaus willen oogsten. Ik
was een mannetje dat uitsluitend de
achtergronden wilde weten".
Larette
Het was deze zelfde Vermeyden die
tóch een halve eeuw geleden via de
portier van het Rotterdamse Casino
toegang verschafte tot de kleedka
mer van de destijds bekende goo
chelaar Larette: „Alles wat ik toen
over goochelen wist, had ik uit een
boekje dat ik in een feestartikelen
zaak had gekocht
Maar ik wilde meer. Die Larette
bleek een heel aardige kerel te zijn,
die me enige trucjes liet doen en me
een paar kleine dingen voordeed.
Maak van een mug een olifant, was
de wijze raad die hij me meegaf.
Deze raad, namelijk kleine dingen
belangrijker laten schijnen dan ze
werkelijk zijn, is in de goochelkunst
inderdaad ontzettend belangrijk".
„Toen ik begon was er geen goo-
chelwereldje. Je had ook geen ver
enigingen. Onderling kontakt was er
dus ook niet. Ik wilde dat hebben
en begon wat mensen bij elkaar te
zoeken. Dat is uiteindelijk uitge
groeid tot een internationale federa-
Henk Vermeyden
