Cameraman Van der Enden
in 25 jaar naar topniveau
Oranje's jacht": fantasieloos
Truffaut maakt balans op
in 'La nuit Américaine'
Hitchcock terug
'Kung Fu slavinnen9
VRIJDAG 14 FEBRUARI 1975
Sinds Bert Haanstra in 1958 zijn befaamde korte film „Glas"
maakte is deze in veel meer dan duizend kopieën over de we
reld verspreid geraakt. Het bewegingsfeest van beelden, pure
muziek op het filmscherm frappeerde ook een schoolklas in
Tunesië. Een ijverige leerling besloot na het zien ook filmer te
worden. Vorige week zat hij, filmregisseur Claude d'Anna, in
Den Haag bij een filmavond ter ere van Eduard van der Enden.
Die had op een imponerende wijze de fotografie gedaan voor
d'Anna's film "Trompe-l'oeuïl". „Héb jij de fotografie voor
"Glas" gedaan?", vroeg de Fransman verrast bij het herzien
van de Haanstra-film. Dat bleek het geval en de kring was
gesloten.
[Cameraman Eduard van der Enden
in 1928 in Den Haag geboren, kwam
na de oorlog met veel eliktotechni-
sche kenis gewapend bij Profilti in
dienst. „Jij weet van elektriciteit,
dus ook van licht" oordeelde men
daar toen een belichtingsman
uitviel. Het lot stuurde hem spoedig
andere weg dan hij zich had
voorgesteld. Dat stond hem trou-
meer aan dan op een
laboratorium knutselen. De belich
tingsman bleef ziek en zijn
opleiding tijdens militaire dienst tot
luchtkartograaf gaf tenslotte de
doorslag.
Prozaïsch begin
Vijfentwintig Jaar geleden kwam hij
achter de camera voor een
documentaire van Walter Smith,
„Suikerbietencultuur".
Dat was het prozaïsche begin van
rijke carriere, geplaveid met
onderscheidingen en in recente
laren een internationale naam, die
hem in het buitenland steeds meer
I'gevraagd doet worden. Voor Jacques
Tati, Harry Kumel, de Belgen
Drouot en Collet en voor Claude
Id'Anna werkte hij ondermeer; de
lijst van belangrijke namen zal in
de toekomst zeker snel groeien. In
totaal 22 speelfilms dragen nu zijn
naam voor de fotografie.
Vroeger heette zijn functie in de
I wandeling cameraman. In de
[beginjaren van de film was het de
figuur, wiens voornaamste ver
dienste het was regelmatig aan een
slinger te draaien. Daarna ontstond
de verwarring. Want de man achter
een soms omvangrijke camera heet
in goed Nederlands tegenwoordig de
„operator", maar het gaat om de
chef-cameraman of in het Engels
wat duidelijker de „director of
photography". Heel vaak houdt hij
zich in de eerste plaats met het
licht bezig en soms zelfs minder met
de camerabeweging en de kadrering
van het beeld. Voor Van der Enden
geldt dat toch overigens weer niet
helemaal, want de genoemde ele
menten kunnen afwisselend een
grotere of kleinere rol voor hem
spelen. Hij gaat simpelweg van de
formule uit dat een cameraman
faalt als zijn fotografie gaat
overheersen. Hij dient in de eerste
plaats de achtergronden van een
script te begrijpen. „Je moet weten
in welke sfeer je komt en de
fotografie in die richting trekken".
Uit dat standpunt proeft men een
grote flexibiliteit, hetgeen trouwens
I niet wegneemt dat hij met zijn
beeldkwaliteit en sfeerschildering al
heel wat films over de streep heeft
geholpen, zoals het Juryrapport van
de Van Grunsven-prijs 1972, welke
hem toen werd toegekend, duidelijk
onderstreepte.
De aanwezigheid van de rijzige
gestalte van Eduard van der Enden
op een filmset is een zeer markante.
Want temidden van nerveus gejacht
straalt hij immer een vriendelijke
rust uit, die zijn doel vindt in een
grote zorgvuldigheid bij het inrich
ten van de beelden. Dat leek ruim
tien jaar geleden even een instelling
te worden, die fataal voor hem kon
uitpakken, toen jonge Nederlandse
filmers met een driftiger camerage
bruik naar voren drongen. Van der
Enden bleef zichzelf trouw en is nu
met zijn vakmanschap onomstreden
Nederlands bekwaamste filmfoto
graaf. Tussen een aantal collega's,
overigens, die zich zo langzamer
hand ook internationaal kunnen
meten.
De Franse film „Trompe-l'oeil" is
daar het ondubbelzinnig bewijs van
geworden. In een onheilspellend
verhaal om een zwanger vrouwtje
slaagt hij erin de lichtgeheimen van
onze goudeneeuwse meesters Ver
meer en Rembrandt terug te vinden
en in adequate filmbeelden te
vertalen. Alleen daarom al verdient
de Franse film „Gezichtsbedrog" een
Nederlands roulement.
Contrasten
Meer dan een regisseur, die aan een
beperkter produktie gebonden is,
komt een cameraman voor enorme
contrasten te staan. Zo maakte Van
der Enden in Amerika enkele
sigarettencommercials. In een puur-
luxe wereld bewogen zich vakbewa-
me Amerikaanse modellen voor zijn
handcamera op zoek naar dure
jachten. Op andere momenten is hij
omgeven door werelds diepste
ellende in bijvoorbeeld Bolivia of
India.
In een aangrijpende documentaire,
die hij in „Not enough" met Wim
van der Velde draaide - er zijn nu
achthonderd kopieen van in roulatie
- volgde hij in India met zijn
camera dragers in hun zware arbeid
bij 52 graden in him uitputtende
arbeid. Een grandioos tafereel, dat
wel moet lijken op het beeld van
hoe pyramidebouwers vroeger bij
duizenden zwoegden, werd van het
eerste tot het laatste beeld in de
film gebruikt. Maar eerst weigerde
wel enkele malen.
der Enden beeldkwaliteit en flexibiliteit
Hachelijk
In het Andesgebergte op zoek naar
de verloren Inca-stad trof hij in een
ravijn Indianen in kommervolle
omstandigheden. Met cocaineblade-
ren en zelfs ongebluste kalk moeten
zij op die hooggelegen plaats zich
voldoende zuurstof verschaffen. De
situatie vroeg om een shot uit de
lucht en het werd een van de
hachelijkste avonturen uit van der
Endens loopbaan. Een eenmotorig
toestelletje kon maar op één plaats
het ravijn in duiken. Met de motor
af zakte het een vijfhonderd meter
en juist voor een Andes-wand moest
het bijna loodrecht weer omhoog.
Toen besloten werd de opname voor
de zekerheid nog een maal over te
doen heeft de Engelse dame, die het
tochtje voor de aardigheid mee
maakte, de tweede shot gillend
begeleid.
Maar ook in Nederland kunnen de
omstandigheden moeilijk zijn. Een
van zijn eerste speelfilms, „Dorp
aan de rivier" van Fons Rademakers,
deed de filmploeg op allerlei
plaatsen om Lith heen stranden in
sneeuw en ijs. Een van de
plezierigste produkties is voor hem
Haanstra's „Fanfare" gebleven, maar
ook enkele reizen naar India -
vorige maand voor „De dood van
een non" nog naar de Ganges -
rekent hij tot zijn rijkste ervarin
gen.
Titel: 'La nuit Américaine' in
de hoofdrollen: Jean Pierre Leaud,
Jacqueline Bisset, Jean-Pierre Au-
mont Regie: Francois Truffaut
Theater: Camera.
Waarneer je, zoals Francois Truf
faut, sinds 1958 met de regelmaat
van een klok gemiddeld eenmaal per
jaar een film maakt en verder stad
en land afreist om over dat film
medium te praten en te debatteren,
dan komt er een ogenblik dat je
wel eens erven de pos wilt inhouden
en de balans van zo'n periode op
maken. "Ikuffaut heeft dat vorig jaar
gedaan met zijn film "La nuit Améri
caine' en er toen aan toegevoegd dat
hij een streep onder zijn carrière zou
zetten. Niemand die het geloofde,
hijzelf waarschijnlijk ook niet, maar
Inmiddels is hij nog steeds niet aan
een nieuw werkstuk begonnen en
zelfs al zou deze film dan niet de
afsluiting van zijn regisseursloopbaan
betekenen, in ieder geval kan men
het als een soort testament beschou
wen en een afrekening met zijn ge
liefde filmwereldje.
Dat unieke wereldje met al zijn
ups en downs, met zijn klatergoud,
zijn schij«realiteit en zijn artiesten,
die altijd andere mensen moeten
spelen dan ze zijn, bespied door de
onbarmhartige camera, heeft Truf
faut willen accentueren door in zijn
film een andere film te laten maken.
Uiteraard door hemzelf geregis
seerd, maar met de spirituele opzet
de acteurs en aotrioes daarin er voor
d)e raaimifiüm uit te Dichten en als
mensen buiten hun rol te laten func
tioneren. Wie zich graag laat mee
slepen door de fascinerende sfeer in
de filmstudio en zijn hart wil ophalen
aan de bedrijivigiheiild van de technici
rond de doar de camera's gemar
keerde arena, waar de regisseur slag
levert met zijn ai of niet gewillige
spelersmateriaal komt bü een bijna
nostalgische Truffaut volkamen aan
zijn trekken.
Hij as daarbij een zichzelf en zijn
vak verloochenende meester in de
zelfspot. De film waarmee hij moei
zaam bezig is, kan gerust een draak
genoemd worden: een Jeune premier
(natuurlijk Truffouts favoriete ac
teur Jean-Pierre Leaud, die hij liet
debuteren als knaapje in „Les 400
coups", zijn eerste speelfilm in 1959)
Ziet zijn prille bruidje verliefd wor
den op zijn vader en er met de char
meur vandoor gaan. Alles zit tegen
bij dte opnamen, de hoofdrolvertolkers
liggen met elkaar overhoop, het bud
get wordt overschreden, de techniek
faaüt. het draaiboek moet veranderd
omdat een actrice plotseling zicht
baar zwanger blijkt en tot overmaat
van xomp rijdt de man, die de vader
rol speelt (Jean-Pierre Aumout) z2ch
te pletter voordat alle scènes met
hem zijn geschoten.
FILM: Oranje'9 jacht naar wereld
goud - fa de hoofdrollen Johan
Cruyff, Jan Jongbloed, Franz Becken-
bauer, SeppMaier en anderen; in de
bijrollen o.m. Henry Kissinger, Prins
Bern hard en Truus van Hanegem-
regie: Michael Samuelson - theater:
Bex.
"Heading for gold", zo luidt de
oorspronkelijke titel van "Oranje's
Jacht naar het wereldgoud". Het is
can ook onjuist om te veronderstel
len, dat het hier om een film over
alleen het Nederlands voetbalelftal
zou gaan, want West-Duitsland komt
in even ruime mate aan bod. En
zo kun Je je nog eens gaan zitten
verbijsteren over het feit, dat Neder
land het in die finale van de we
reldkampioenschappen voetbal vorig
Jaar in München niet redde. Je kunt
zoals die ene meneer in de bioscoop,
al Je woede en chauvinisme de vrije
loop laten gaan en uitroepen dat
Wolfgang Overath een echte nazi
is. Maar verstandiger is het om de
film, zoveel maanden later, met
nuchter Nederlanderschap te bekijken
En dan is de onvermijdelijke conclu
sie, dat er sprake is van een uiterst
magere produktie. Een film zonder
fantasie, slechts een kille registratie
van wat zich hoofdzakelijk in de
finale afspeelde. Een film die vrijwel
vam^he? feitt'daThet* Sr^eT^oelpmS keurd. Bon film ten slotte, die ook loos Ingevoerde, weinigzeggende close strijd zeer chaotisch overkomt. Een
van ae Duitera (Gerd Müller) ten voor de ware voetballiefhebber een ups, er de oorzaak van zijn dat de slechte film dus.
onrechte wegens buitenspel is afge- terleurstelling zal zijn, omdat de tal- uiteindelijke weergave van de wed- JOHN KROON
Blijvers
t.toO' „Luchthaven in alarm",
een blauwdrukje van heit zo be
kende Aarpart", heeft wat tijd
nodig om op gang te komen, maar
is de vaart er eenmaal dan kan
men genieten van een zeer span
nend verhaal, waarin bekende na
men (Charlton Heston, Gloria
Swanson en dokter Rossi uit Pey
ton Hiace, diie hier een stoere
luchtmachtofficier speelt) voor
een aangename garnering zorgen.
Kommer en ellende pakken zich
dit keer samen in een met vele
passagiers gevulde Boeing 747, die
fin botsing komt met een één-per-
soonstoertelietje.
STUDIO: „The man with the
golden gun". Onversaagd blijft
James Bond doorgaan in Ledden.
Nuïnulzeven amoureust er weer
lustiig op los, raust weer danig in
fraaie automobielen en raakt, zo-
ais een geheim agent van dit
genre betaamt, in menig potje
knokken verzeild. De zaak waar
om het ditmaal draait, is een uit
vinding die de energiecrisis dn één
klap oplost.
TRIANON: „Mijn nachten met
Susan, Olga, Albert, Piet en San
dra". Nieuwste film von Pim de
la Paira, met dn de hoofdrollen
Nelly Frijda en Willeke van Am-
mietoooy. Absurde situaties in een
absurde leefgemeenschap met
daar tussendoor een moord en de
nodige sex.
CAMERA: „Marike van Nieume-
ghen", dag. 2.15, 7.15 en 9.30 uur,
zo. ook 4.30 uur. 18 jaar.
CINEAC: „Chinatown", dog. 7.00
en 9.30 uur. 18 Jaar.
Kindermat&nee: „Robin Hood",
dag. 9.30, 1130, 130 en 330 uur,
zo. vanaf 11.30 uur. AL.
CORSO: .Bomalarm op de ss.
Britannic", dag. 2.00 en 8.15 uur,
aa. 2.00. 7.00 en 9.15 uur, 30. 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur. 14 Jaar
DU MIDI: .Dokter ZJivago", dag.
8 00 uur. 14 jaar.
Ktodermatinee: .De vrolijke pira
ten von SchatefflaiwT, za., zo. en
woe. 2.00 uur. AL.
EURO: ,De kanonnen van Na/va-
rone", dag. 1.46 en 7.45 uur, za.,
zo. en woe. 3.45 en 7.45 uur. 14
jaar.
Kindermatinee: .Ali Baba
40
Nachtfilms
CAMERA: „Blow-up", 1
zat. 24.00 uur.
REX: „The slaughter",
zat. 2330 uur.
Kindermatinee
Haagse bioscopen
APOLLO: .Moord in de Oriënt
Express", dag. 2.30 en 8.15 uur,
200. 5j00 en 830 uur. 14 jaar.
APOLLO 2: „1001 nacht", dag
2.00, 7XX) en 9.45 uur, zo. 130, 4.00
7.00 en 9.15 uur. 18 Jaar.
ASTA: „That's entertainment"
dag. 2.00 en 8.00 uur. AL.
BUOU: „EmmamueUe", dag. 2.00
7.30 en 930 uur. zo. ook 4.15
18 jaar.
FLORA: .De fijne kneepjes van
het sex-■leven", ma., dl., woe., do.
en vr. 2.00, 7.00 en 9.15 uur. 18
Jaar.
„Kelly's heroes", za. 2.00, 7.00 en
9 30 uur. zo. 2.00, 430, 7.00 en 9.30
uur. 14 Jaar.
KRITERION.Rosemary's baby",
dag. 3.00, 7.00 en 9.30 uur. 18 Jaar.
METROPOLE„The man with
the gelden gun", dag. 2.00 en 8.00
uur. 14 Jaar.
ODEON: ,De duivel heeft veel
vrienden", dag. 2.00, 6.45 en 9.15
uur. zo. 1.45, 4.15, 6.45 en 9.15 uur.
18 Jaar.
„India, tussen Goden en Mensen",
zo. morgen 11.30 uur. AL.
OLYMPIA: .Dirty Harry", 2.00 en
8.00 uur. 18 Jaar.
PASSAGE: „De eenarmige
zwaardvechter", dag. 2.30, 7.00 en
930 uur, za. en zo. 130, 4.00, 7.00
en 9.30 uur. 18 jaar.
REX: .Het zijn politieagenten
FreeMe and the Bean", dag. 11.00,
1.30, 4.00, 7.00 en 930 uur. zo. van
af 130 uur. 18 Jaar.
ROYAL *70: „Het duivelsmasker
van Tang", do. t/m zo. 2.15, 7.00
en 930 uur. ma. t/m woe. 2.15 en
8.00 uur. 18 Jaar.
ROYAL: „Vlammen over Cyprus",
do. tm zo. 2.15, 7.00 en 930 uur,
ma/, t/m woe. 2.15 en 8.00 uur.
18 Jaar.
STUDIO: Afijn nachten met Su
san, Olga, Albert. Julie, Piet en
Sandra", dag. 2.15. 7.15 en 9.30
uur. zo. 130, 4.00, 7.15 en 9.30 uur.
18 jaar.
STUDIO 2000: ..2001. a space
ödyssey". dag. 8.00 uur (di. beslo
ten). 14 Jaar.
Kimdermajtmee: .Het teken van
Zorro", za. en wee. 2X)0 uur. AL.
De UITKIJK: .Rebecca", dag.
230, 7.00 en 9.30 uur. 18 jaar.
Frangois Truffaut.
Dubbelspel
Het echte dnaima speelt zich in de
werkelijkheid af, die de pillen en
kuren van de diva's, het vrijgevoch
ten leven van de mannelijke sterren
en de conflicten en romances tussen
hen en hun omgeving meedogenloos
blootlegt. In een meesterlijk dubbel
spel mengt Truffaut zijn logboek van
een film in wording met een paraa-
lel-anibrige die misschien ontluiste
rend ds voor een wereldje waar nog
Steeds zo tegen opgekeken wordt,
maar het dag- en nachtverschil wei
onthutsend aantoont. De titel van de
film is er op gebaseerd: ïln het tech
nische filmjargon heet de filter voor
een cameralens waarmee overdag
nachtopnamen mogelijk worden ge
maakt een .Amerikaanse nacht",
omdat Hollywood deze methode lang
geleden ontwikkelde.
Een verrukkelijke film in en over
een film, waarin Truffaut zijn zelf
portret met rake lijnen schetst en
tegieflijk zidh revancheert op allies en
iedereen, die hem tijdens zijn loop
baan hebben dwarsgezeten. Dus zo
wel zijn „levende have" in de stu
dio's. zijn tegenslagen hem door de
wrede techniek toegebracht, en zijn
vaak vergeefse worttehng met inspi
ratie en materie, alls de „buiten
wereld", de meelopers van het film-
circus, de nimmer aflatende talent-
scouts en natuurlijk ook de lastige
persmuskieten. Maar ondanks alles
zien we Truffaut binnenkort wel te
rugkomen, met een film els start van
een nieuw begin.
een miljoen gulden aan
Iedere week stelt
LOIS twee jeans be
schikbaar (pim.
50.— per stuk) voor
de K.W.F.-puzzelaktie.
De winnaars van deze
LOIS jeans kunnen
hun keuze maken uit
vele modellen en
kleuren die Saez-V»
Bels' B.V. - Zwanen
burg in zijn kollektie
•heeft
LOS ANGELES (AP) „Bet was
een fascinerende belevenis", zegt Al
fred Hitchcock over zijn recente
hartoperatie. Hij zit er losjes en ont
spannen bij en vertelt even gretig
over zijn medische perikelen als over
de plot van zijn nieuwste film.
Twee weken geleden onderging
werelds beroemdste thriler-regaS-
eeur in het UCLA -centrum in Los
Angeles een operatie waarbij hem een
bart-gongmaker werd ingeplant.
Hij is nu terug fin zijn ruime kan
toor in het Universal-studie- complex
Herinnering aan het voor Nederland zo glorieuze wereUdkampioenschap voetbal in München.
Johan Neeskens scoort hier op schitterende wijze het eerste doelpunt tegen Brazilië.
De ouderwetse cowboyfilm met die
openhartige kaakslagen en fors weg-
zwiepende saloondeuren lijkt voorgoed
van het toneel te zijn verdwenen.
Daarvoor in de plaats (maar hoe
lang) is nu het Kimg Fu vechten
gekomen. Een soort knokken met een
reine achtergrondgedachte. „Kung
Fu slavinnen" is het verhaal van een
vijftal westerse deernen die in de
macht raken van een gefortuneerde
Chinese bendeleider. Hij poogt hen
voor een respectabele som te verko
pen. Maar er is hulp voor de dames
in de onmiddellijke nabijheid: het
kamermeisje blijkt een Kung Fu
veohtöter. Zij en haar broer haten
de bendeleider en wijden de meisjes
in het geheim in het Kung Fu in.
Op de veiling brengt het vijftal een
niet onaardig sommetje op, maar de
meisjes zijn inmaddiels zo sterk ge
worden, dat zij gemakkelijk met hun
eigenaars afrekenen. Daarmee zijn we
er nog niét, want de bendeleider
kamt met een ontstemd humeur te
rug om de meisjes te pakken.
en werkt aan de script van zijn nieu
we film, waarvan de opnamen in
maart zullen beginnen.
„Ik was er na een dag al wear bo
ven op", zegt Hitchcock over de ope
ratie.
Zijn nieuwe film heeft nog geen
titel, maar dat maaJkt volgens hem
niéts uit. „De titel is pas belangrijk
als de film geschoten is, niet voor of
tijdens", zegt de oude rot.
Over zijn nieuwste wil de „marter
of suspense" alleen kwijt dat het een
Hitchcock wordt zander bruut gewelde
Hitchcock verwerkte in zijn films
vaak episodes of gebeurtenissen uit
zijn privé-leven. Het is niet onmo
gelijk dat zijn hartoperatie direct of
zijdelings in het materiaal van zijn
nieuwste produkt wordt verwerkt. Op
basis van het feit dat hij zijn pace
maker waar ook ter wereld telefo
nisch door het UCLA-centrum kan
laten controleren heeft hij al een
fantasietje klaar:
„Stel je voor. Ik bevfind me in het
hartje van Afrika en wordt door een
stel wilden in de kookpot geduwd.
Net voor ze het vuur onder me aan
steken zeg ik .Sorry, een ogenblik
kimt u me even de telefoon aan
reiken?"
„Ik draai het nummer van UCLA
en leg de hoorn tegen mijn hart
streek. Dan zeg ik tegen de mensen
eters. „Het is voor elkaar, u kimt
san taf eT.
