In dit
mooie
gebied
willen
we geen kanongebulder
ZA
55
Angola verwacht
felle strijd om
gunst van kiezers
Lezers schrijven
55
et?
SM
dat wordt
geen leven
meer!
ZATERDAG 8 FEBRUARI 1975
Jacob Zwiers: „Natuurlijk is de bevolking laat met verweer tegen de -plannen gekomen".
Door
Thom Olimk
Lauwersoog De Waddenzee heeft
haar eigen riten en gewoonten. Gele
gen tussen de eilanden een inge
sloten wenkbrauw boven Nederland
en de zware gronden, heeft ze de be
lendende percelen en hun bewerkers
getekend. De noordse lieden zijn nuk
kig als de Waddenzeegolven; op zich
zelf. Oranje en het kruis zitten stevig
op de provinciebanieren gestikt.
Ze hebben de naam niet gauw de
vuist te heffen en het gezag graag als
baken te hanteren.
Veel van dit alles is waar, maar erbo
venuit straalt de liefde voor eigen
stee en land. En die zee
In zake de toekomst van het Lau
wersmeer gekalmeerd brok Wad
denzee is het volk pas toe* gaan
morren. Maar nu, bijna negen jaar
na de eerste plannen van defensie
voor het schitterend vlakland, rom
melt het in brede lagen.
Jacob Zwiers, lid van het Aktiecomite
Lauwersmeer uit Nijkerk en beambte
ln Metsla wier: „Natuurlijk is men
laat met verweer tegen de plannen
om een militair oefenterrein te situe-
ren in de Kollumerwaard en de Mar-
newaard. (Landstukken ten oosten
van het meer). Je weet, dat de bevol
king niet zo snel opstaat als het gaat
om verzet tegen wat van hogerhand
wordt aangegeven. Typerend genoeg
waren het de „vreemdelingen", de
mensen, die hier pas woonden, die
het eerst een noodkreet lieten horen.
Maar nu de handtekenacties, de voor
lichtingsavonden en de persberichten
elkaar opvolgen, nu groeit de aan
hang snel. Alle leeftijden, alle gezind
ten, alle beroepen. Eindelijk gaan de
deuren open".
De Kollumerwaard zal 1000 hectare,
de Mar new aard 1500 hectare moeten
afstaan aan de Landmacht, die zich
daar wil bekwamen en oorlogssitua
ties wil nabootsen.
In '66, in de Tweede Nota Ruimtelijke
Ordening kreeg de behoefte aan oe
fenterreinen gestalte en in de nota
Schut-Haex richtte defensie zich ook
op het Lauwersmeer.
Kloof
In de loop der Jaren veranderden de
inzichten omtrent milieu en natuur
zich sterk het klimaat in Neder
land veranderde, evenals de inzichten
van defensie. De laatste helaas in te
genovergestelde richting, waardoor
snel een zich verbredende kloof zicht
baar werd.
Niet langer reppen de tongen van
groepjes soldaten, die op de zware
grond van het Friese en Groningse
kunnen oefenen. Nu fluisteren de
stemmen van tanks en andere zware
rupsvoertuigen, zwaar geschut en
vliegtuig plus h e 1 Jcopte rondersteu-
ning.
Naarmate de getijden op- en afgingen
leerde men ook de stromingen in het
„verzet" herkennen. Bij alle tegenst
ders bleef echter één zaak centraal;
het verdriet om getonal en gegier in
de ruimte vol vogelgeluiden boven
het Lauwersmeergebied.
Er is een harde en een „zachte" lijn
in het verzet. Het Aktiecomite Lau
wersmeer wil platweg geen soldaten
in de waarden. De Werkgroep Lau
wersmeer van de Landelijke Vereni
ging tot Behoud van de Waddenzee
wil een planologische kernbeslissing;
lees, de plannen van defensie binnen
de perken houden.
En daarmee komen we gelijk op een
vrees, die bijna te ruiken is nabij de
spuisluizen van Lauwersoog: wat is
het woord van de militairen waard?
H. Heldema, directeur van Heiploeg
NV in Zoutkamp werkverechaffer aan
zeker honderd man en duidelijk ge
troffen door de bestemming, die op
het gewraakte gebied leunt:
„We hebben een leger nodig, een le
ger moet oefenen. In zoverre ben ik
het niet met de aktiegroep eens. Toch
ben Ik lid en heb ik ook duidelijke
bezwaren. In de eerste plaats, omdat
ik economisch wordt getroffen, in de
tweede plaats omdat ik kanongebul
der niet graag hoor in dit mooie land.
Maar ook ik heb de vrees, dat het
ministerie van defensie zachtjesaan
meer manschappen, meer en ander
materieel naar de Lauwerszee zal stu
ren dan nu wordt gezegd".
Op het Waddenhuis in Harlingen, ze
nuwcentrum van het verzet (dat zich
onder meer tegen de plannen voor de
Lauwerszee richt) zegt Bob Beets van
de Werkgroep „Het is him praktijk,
daarom moet alles worden vastgelegd
in de planologische kernbeslissing".
Jacob Zwiers van het Aktiecomite:
„Het wordt altijd meer, nooit minder.
De compagnies werden bataljons. Er
komen toch tanks, wel 25 mm ge
schut. Oorspronkelijk als natuurge
bied aangeduide terreinen staan nu
te boek als recreatiegebieden met on
der meer militaire mede bestemming.
De Marneweg moet wel worden ver
legd, zo staat in het inrichtingsplan
'80 en Defensie moet haar zin hebben.
Wil je een pikant detail? Pak de
nieuwste Bosatlas en Je ziet het tra
ce. dat niet in het streekplan staat,
maar wel voor ogen van Defensie".
Die Marneweg is al deels door Gro
ningen aangelegd en kostte al 11 mil
joen. Ze was indirect de aanleiding
tot een zeer opmerkelijke verschui
ving in de verhoudingen, vorige week.
GS wil de Marneweg „oude stijl" (die
lastig is voor de landmacht omdat hij
twee oefenterreinen doorsnijdt) en
acht het nieuwe trace volgens het in
richtingsplan in strijd met het
streekplan. Dat is zo zei de PvdA-
fractie. maar dan moet het streekplan
worden aangepast. Ja, zei ook de
CDA-firactie. Maar dan moeten ook de
militaire-bestemmingen vervallen. Ja,
zei de CDA en zo ontstond plotseling
de situatie dat GS Groningen (in te
genstelling tot Friesland) door een
politieke handigheid van de PvdA
zich tegen de plannen van staatsse
cretaris Stemerdink keerde.
Tot verrassing van hem zelf, die dan
ook plotseling met alternatieve oefen
terreinen op de proppen kwam, die
hij niet nader kon aanduiden.
„In Zoutkamp", vertelt directeur Hei-
dema „was het op de avond van de
30ste Januari, na die onverwachte be
slissing feest. Maar toen de uren ver
streken realiseerde zich plotseling ie
dereen, dat Stemerdink nog een ande
re weg ter beschikking had".
Over die weg zegt Jacob Zwiers: „Hij
heeft de mogelijkheid Minister Gruy-
ters van Volkshuisvesting en Ruimte
lijke Ordening via artikel 38 in de
wet op de Ruimtelijke Ordening het
onderhavige gebied gewoon te laten
aanwijzen ails onder meer mfflitaor oe
fenterrein. „Ik geloof niet, dat hij het
doet, want daar komt een hoop poli
tiek geduvel van".
De heer Heidema: „Dat kan en dan
loopt hij met een grote boog om de
moeilijkheden heen. Levensgevaarlijk
Een andere mogelijkheid, die door ve
len wordt aangegeven is het maken
van nieuwe bestemmingsplannen door
de vensohülllende gemeenten, afwijkend
van het streekplan. Jacob Zwiers:
„Aardig, maar het kost tijd en geld.
De meeste gemeenten zijn artikel 12
gemeenten, dus arm. Verderop
wacht dan GS, die weer kan afwijzen.
Zoals bijvoorbeeld de Hinderwet zou
kunnen worden gebruikt tegen het
vliegtuiglawaai, dat zou kunnen ont
staan. Via gemeentelijke beslissingen,
eventuele afwijzingen, en beroepen,
wacht dan de Raad van State. Uit
zichtloos".
Lawaai
Wie rondom het Lauwersmeer dwaalt
weet al gauw, dat de dorpen Lauwers
oog (nauwelijks geboren) en Vier
huizen, alsmede Zoutkamp het
zwaarts zullen worden getroffen door
het lawaai.
Een inwoonster van Vierhuizen, die
geheel in traditie van het gesloten
land haar naam niet wil hebben ge
noemd: „Ik ben niet tegen het leger,
maar moeten we hier dan wonen in
het constante lawaai van kanonnen
en tanks. Ik wil dat niet".
De gerant van restaurawt Lauwers
oog: „Och immer, het loopt zo'n
vaart niet. De mensen gaan toch ook
naast de Harskamp bivakeren".
Ten oosten van Lauwersoog, over een
gebied met een schaal van zes kilo
meter zal het niet meer veilig zijn
vanwege het schieten. De vissers en
de schelpenzuigers, de pleziervaarders
en de dagjesrecreanten daar moeten
verdwijnen.
Henk I4ndemulder, van de Stichting
Vislos en secretaris van de Vissersver
eniging Hulp in Nood. (Zoutkamp)
die dagelijks werkt op de visafslag op
Lauwersoog: „De twintig garnalenvis-
sers en de 5 schelpenvissers moeten
daar weg. Vijftig procent van de gar
nalen wordt in dat gebied gevangen.
Naar buiten, op open zee mogen de
schepen niet van de scheepvaartin
spectie. Daarop zijn ze niet gebouwd.
Dat betekent dus simpel het einde.
Het Groninger wad woittt taboe". De
directeur van Heiploeg in Zoutkamp,
de heer Heidema: „Ik wordt op twee
manieren getroffen. Mijn schelpen-
zuigers mogen niet om Schiermcimnik
oog heen. Wart- dan? Via de DoQlard
het Eemskanaal, door Groningen? Da
wordt te gek. Mijn toelevering van
garnalen (hij bezit ook pellerijen en
visfileerfabrieken) komt deels plat te
liggen".
Werkeloosheid dus?
De heer Lindemulder: „Ja. Voor zeker
vijftig gezinnen wordt het erg moei
lijk. Afgezien nog van andere over
last. Ik zou op Lauwersoog gaan wo
nen, maar dat is wel van de baan.
Wie wil nu binnen de baan van die
kanonnen liggen met dat lawaai".
Werk?
Die werkeloosheid is door voorstan
ders van de plannen overigens ook
gebruikt.
Er zou voor zo'n veertig tot vijftig ge
zinnen werk loskomen dankzij de
komst van de militairen.
„Voor wie dan", vraagt de heer Heide
ma zich af. Een enkele hippe tent,
die 's avonds vertier biedt aan de sol
daten". Jacob Zwiers: „Onzin. De Kol
lummerwaard zou aan een flink aan
tal landbouwers een leven kunnen
verschaffen, gaat niet door. De garna
len- en schelpenvissers moeten weg,
de forenzen verdwijnen, Wie wil wo
nen in het lawaai? en daarmee een
zeker aantal middenstanders. Nee,
meer weiUelooshcl'd, daar komt het
op uit."
Luanda Angola doet deze maand
zijn eerste stappen op de weg naar
onafhankelijkheid, een ongebaande
weg die de nodige gevaren gaat
opleveren. Per 31 januari heeft een
overgangsbewind (vertegenwoordi
gers van Portugal en van de drie
bevrijdingsbewegingen MPLA, FNLN
en UNIT Ahet bestuur op zich
genomen. Op 11 november van dit
Jaar wordit het bewind over een
geheel onafhankelijk Angola overge
dragen aan een president, die voor
die tijd bij getrapte verkiezingen
aangewezen moet worden.
Eerst komen er verkiezingen voor
een grondwetgevende vergadering,
waarvoor alleen de drie bevrijdings
bewegingen kandidaten kunnen stel
len. De wetgevende vergadering
kiest een president. Op 11 november
komt er een eind aan vijf eeuwen
van koloniale banden tusen Angola
en Portugal.
Een kwart
In de overgangsregering hebben de
drie bevrijdingsbewegingen elk een
aandeel van een kwart, met
Portugal nog als vierde. De
samenwerking van de drie bewegin
gen. die elkaar altijd beconcurreerd
hebben, is nog uiterst pril en zij
zullen elkaar ongetwijfeld fel
bestrijden in de campagne om de
gunst van de kiezers. Er staat veel
op het spel, vooral omdart; er in het
Afrikaanse politieke leven gewoon
lijk geen tweede prijzen bestaan,
geen plaats wordt gelaten aan een
tweede belangrijke partij naast de
overwinnaar. Bij de campagne zijn
gewelddaden vrijwel zeker te ver
wachten. Er zijn, nu al, dagelijks
gevalletjes van politieke intimidatie
en gcWc'.fipllegtng in de Afrikaanse
wijken van Luanda. Al zijn er tot
dusver weinig directe botsingen
tussen de concurrerende bewegingen,
de sfeer is toch gespannen en
ernstige incidenten lijken onvermij
delijk.
Het meeste succes met zijn
campagne heeft tot dusver de leider
van de UNITA, dir. Jonas Savimbi,
tot deze week de enige van de drie
leiders van de bevrijdingsbewegingen
die al in Angola terug was. Dinsdag
is ook Agostinho Neto van de MLPA
teruggekeerd, na een 14-jarig
verblijf in het buitenland.
Een half Jaar geleden gold Savimbi
nog als een lichtgewicht in de
Angolaanse politiek, maar hij heeft
de laatste maanden zijn spel goed
gespeeld. Volgens velen gaat hij zich
ontwikkelen tot de grote favoriet bij
de verkiezingen. Toen hij eind
januari een bezoek bracht aan Nova
Lisboa, de tweede stad van Angola,
waren er ruim 200.000 mensen op de
been om hem te begroeten en bij
bezoeken aan doodgewone missiedor
pen in de rimboe ziet hij soms kans
om 20.000 belangstellenden te
trekken.
Gevaarlijk
Savimbi gaat er kennelijk van uit
Het is een taktiek die zijn naam
inderdaad veel goed doet, maar ook
een gevaarlijke. Bij al die openbare
bijeenkomsten in een opgewonden
land vormt hij een schitterende
sohietsohijf voor een moordenaar.
De Portugezen staan verbaasd over
het risico dat Savimbi neemt, maar
geven toe dat hij goede kans maakt
om Angola's eerste president te
worden als het hem lukt om in de
komende negen maanden de kogels
te ontlopen.
De basis van Savimbi's macht en
Invloed ligt bij de Umbundu-stam,
de grootste stamgroep van Angola,
die omstreeks 38 procent van de
bevolking omvat. Zijn gematigde,
maar toch nationalistische opvattin
gen trekken de meeste blanken wel
aan en het zou wel eens kunnen
(zoals de drie bevrijdingsbewegingen
nu alle drie beginnen te beseffen)'
dat de 400.000 blanken op de wip
komen te zitten, ook al vormen zij
nog geen tiende van de bevolking.
Een hoge Portugese ambtenaar die
eind Januari naar Portugal terugge
keerd is, heeft voorspeld dat de drie
bevrijdingsbewegingen die nu tot
politieke partij gepromoveerd zijn,
in het najaar <te volgende
aanhang zullen hebben: 45 procent
voor de UNITA, 30 voor de FNLA
en 25 voor de links georienteerde
MPLA.
De nabije toekomst ziet hij somber
in. De kans op ernstige botsingen
tijdens de verkiezingscampgane
schat hij op maar liefi^*tachtig
procent.
Opnemen van brieven ln
deze rubriek behoeft niet te
betekenen dat de redactie
het met de inhoud eens ls.
De redactie behoudt zich
daarenboven het recht voor
om bijdragen te weigeren dan
wel in te korten.
Geen politiek
bij abortus
Sinds enkele Jaren bevindt Neder
land zich in een hevige discussie over
het al af met legaliseren van de z.g.
Vrije Abortus.
In afwachting en op voorhand van
de noodzakelijke wetgeving, zijn
reeos diverse klinieken op dit gebied
werkzaam. Bij de overweging van ae
voor- en tegen-argumenten spelen
'n aantal factoren een rol. namelijk:
factoren van medische, sociale en
religieuze aard, persoonlijke en mo
rele factoren en de wetgeving. Een
factor die hierbij niet wordt genoemd
omdat ik meen dat deze hierbij niet
genoemd dient te worden, is de poli
tiek. Helaas dreigt juist de politiek
één van de zeer belangrijke factoren
te worden.
De PvdA heeft een nota voorbe
reid; de VVD werkt aan een nota
die weinig van de vorige zal afwijken
het CDA heeft onlangs een sterk af
wijkende nota doen verschijnen.
Bij enkele politieke partijen ont
staan moeUijkheden omdat soms
blijkt dat party- en persoonlyke
standpunten niet overeenkomen
(PPR) Kortom, er begint zich rond
het abortusvraagstuk een tamelijk
onverkwikkeiyke situatie te ontwik
kelen waarmee de mensen die direct
by deze zaak betrokken zyn, zeker
niet worden geholpen.
By de huidige gang van zaken is
een doorbraak in deze nauwehjks te
verwachten, omdat de Staten Gene
raal een uitspraak moeten doen,
met de daaraan verbonden politieke
consequenties - mogelijk zelfs een
kabinetscrisis - van partygebonden
stemming.
Een poging om dit gevolg te om
zeilen is heit instellen, voor dit geval,
van een madrukkeiyke stemvryheld
voor die leden van de Eerste en Twee
de Kamer, zodat iedereen k titre
personnel hierover zyn mending kan
geven, zondier politieke gevolgen.
Slechts in dat geval gaan de fac
toren, dile ik eerder in dit betoog
heb genoemd, die rol spellen die zy
verdienen te spélen.
Het biykit, dat zodra men Neder
landers vraagt naar hun mening over
de abortusproblematiek, de reacties
zeer weinig correlatie vertonen met
de door hen opgegeven politieke be
langstelling. De meningen liggen
dwars over de partyen. By de cen
trum partyen is de correlatie iets dui-
deiyker (zoals valt te verwachten);
naar links en naar rechts is deze niét
aanwezig.
By een Stemming ln de Staten Ge
neraal zou deze situatie kunnen wor
den nagebootst door het eerder ge
noemde stemmen k toltre personnel.
De Kamers zouden ook in dat geval
een Juiste afspiegeling van het Ne
derlandse volk zyn, in de vorm van
een 'College van wijze
Ik wil er dan ook voor pleiten dat
een procedure, mét het doel het
abortusvraagstuk uit de politieke
sfeer te nemen, wordt gestart, waar-
bü de beschreven methode my zeer
doeltreffend hjkt.
IR. J. GERRESE
GALLASLAAN 15
t .rmrorviBP,
Rugby is een
faire sport
N.a.v. de rubriek "Wim Rijsber-
gen Apart" van maandag 3 februa
ri Jl. het volgende:
Wim Rijsbergen spreekt in zijn
artikel o.m. over de spelverruwing
in het Nederlandse betaalde voet-
zal, in het bijzonder over het har
de spel tijdens de competitie voet
balwedstrijd FC UtrechtFeije-
noord. Ondergetekende merkt zelf
nog een fragment op uit de kolom
van PSV "de doorgebroken van
Deinsen van G. A. Eagles werd
door de PSV reserve doelman on
deruit gehaald", gevolg: gebro
ken kuitbeen voor de onfortuinlijke
G. A. Eagles speler.
N.a.v. de ruwe spelelementen bij
F.C. Utrecht—Feijenoord conclu
deert Wim Rijsbergen: "Ik denk
dat er zaterdag teveel rugby op de
tv is geweest. Misschien kwam het
wel daardoor".
Volgens ondergetekende denkt
Wim Rijsbergen, voor wie onderge
tekende overigens grote bewonde
ring heeft voor wat betreft zijn
voetbalcapaciteiten, in de verkeerde
richting. Dat er vorige week zater
dag 2x flitsen van rugby wed
strijden te zien geweest zijn is vol
gens ondergetekende alleen maar
positief.
Vele mensen hebben nog steeds
een geheel verkeerde indruk van 't
rugby-spel, mede ook omdat veel
mensen de regels van het spel niet
kannen.
Rugby is een van de weinige
sporten die nationaal en interna
tionaal nog volkomen als amateur
sport beoefend worden. Het prof
rugby, wat er wel eens op de tv
vertoond wordt, wordt beoefend
binnen een kleine afgescheiden
band. Maar daar wordt heel andera
gespeeld dan bij de amateurs de
regels verschillen in grote mate.
Amateur-rugby is een keiharde
maar faire sport. Op de tv heeft
meü kunnen zien hoe hard het er
aan toe gaat, maar blessures ko
men er niet of nauwelijks voor; de
spelers weten wat ze te wachten
staat en accepteren dit ook.
Dat het, vooral betaalde, voetbal
nationaal en internationaal zo erg
verruwt komt volgens ondergete
kende omdat de financiële belan
gen die er bij het voetbal op het
spel staan steeds maar groter en
groter worden.
Om een goedbelegde boterham te
kunnen verdienen moeten ploegen
als OA. F.C. Utrecht het gebrek aan
talent en voldoende voetbalcapaci
teiten compenseren door overdre
ven ruw en hard (vaak infair) te
voetballen.
Unfaire overtredingen resulteren
weer ln wraakacties. Rijsbergen zelf
zegt hierover: "toen ik daarna de
kans kreeg "aaide" ik hem onder de
kin".
Zelf is ondergetekende spélr by
de Leüdse Rugbyclub DIOK en wy
hbben in onze vereniging weinig
of geen blessures gehad in dit sei-
Bekijken we de blessurelijst bij
het betaalde voetbal (ook Feijenoord
heeft constant 3 k 4 man in de
lappenmand) dan slaat de schrik Je
om het hart.
Nogmaals stel ik dan ook dat de
grote financiële belangen in het be
taalde voetbal de oorzaak zijn van
de spelverruwing en niet het inci
denteel vertonen van flitsen van
'n rugby wedstrijd.
S. ABELMAN,
Maasstraat 27,
Wim Rijsbergen.
Een piepjong grijpstaart stekelvarken wordt in de
van Artis met def les gevoed. Het diertje, dat 1 februari is
boren overigens een zeldzaamheid in gevangenschap
werd door de moeder niet verzorgd.
