het maar Min je schoen Na 55 jaar: de laatste Nieuwe Leidse Courant Het Leidse speurwezen of: De ch verdween uit de naam en de AR uit de statuten 1975 ZATERDAG 1 FEBRUARI 1973 Je voor één keer opstellen als detective is nog span nender dan je ooit zou heb ben kunnen verwachten. Van de week was het zover. OAZ belde met de mededeling dat ik meekon, want er was een „affaire". Nieuwsgierig (want dat ben je in ons beroep) stemde ik luidkeels toe en om half tien 's avonds stonden de heren voor de poort van mijn slot gracht. Ik wilde volledige openheid van zaken, want er moest een stukje tekst uit tevoor schijn komen. Die openheid kreeg ik. Een hulpeloos erbarmelijk geschreven briefje van een derdejaars studente sociolo gie mejuffrouw Trudy werd me onder de neus geschoven. Ze werd lastig gevallen door een „goodloking boy" van even in de twintig die in een snelle sportwagen door het leven rijdt. De man in kwestie scheen haar te hebben voorgesteld in bepaalde Haagse etablisse menten voor hem werkzaam heden te verrichten, die juist dat vlak van het leven be strijken, dat ieder goede moeder haar dochter zou verbieden, ja misschien zelfs als afschrikwekkend voor beeld voor ogen houdt als ze haar bordje Brinta niet op eet. Vies werk dus. Goed, wat te doen? Meneer met de sportauto gaat met juffrouw Trudv regelmatig naar een café („Sport in Wassenaar) om een kopje koffie te drinken (.bakkie doen", zoals de heren OAZ mededelen). Van daaruit vertrekken ze naar minder plezante horecabedrijven in de Residentie om de rest van de avond en nacht slempen de door te brengen. Waarom gaat Trudv telkenmale mee? Begrijpelijk: meneer Viezerd heeft iets van haar losge peuterd en dreigt haar ou ders te vertellen wat doch terlief allemaal doet. Chan tage. Afgesproken is dat Trudy tegen de klok van tien uur in café ,£port" zit. Wij zitten er om tien voor tien. Klokke tien uur komt het stel bin nen. Het is nauwelijks te ge loven en ik ben van oordeel dat het perfect doorgespro ken werk is. Nu gaan de speurbreinen werken. Jij gaat niks doen; ik ga via de achterdeur naar buiten, no teer het nummer van de auto en maak een praatje met die vent. Trudy is dan naar het toilet. Dat heb ik afgesproken. Dan ga ik met die kerel praten, buiten, en probeer de spullen terug te krijgen die hij van haar heeft. En dan moet het afge lopen zijn. Intussen heb jij Trudy vanuit het toilet ge haald en mee naar ons tafel tje genomen. Je stelt haar op haar gemak en dan gaan we weer terug naar Leiden". Aldus OAZ-2- Geachte lezer, het gebeurt allemaal zoals het gebeuren moest. Trudy gaat plassen, speurneus en Viezerd gaan naar buiten, Trudy komt weer van de WC en gaat aan ons tafeltje zitten. Praten en kalm worden, want ze trilt inderdaad onstellend met haar handen. Kan niet eens fatsoenlijk een sigaret aan steken. Het is heus waar. Nog steeds zie ik doorge stoken kaarten voor me. Ik twijfel enorm. Plotsklaps komt OAZ-2 binnen en meldt vol trots dat de politie met Viezerd staat te praten. Kwamen opeens de stoep op en gingen con troleren. Wat doe je dan? Je gaat spoorslags naar buiten en Viezerd is inderdaad in gesprpk met heren met pet ten. Hé. zou er iets aan de hand zijn? Meteen daarop vertrekken we weer naar Leiden: er staat geen sportauto meer voor de deur en er is gegn politie meer te bekennen. Trudy bibbert noa steeds en is bang dat Viezerd terug zal komen. OAZ-1 en OAZ-2 be loven de komende tijd een ooaie in het zeil te houden. Telefonische navraag leert dat de Wassenaarse politie een routinecontrole heeft uit geoefend en toevaVia deze auto de dupe was. Het had ook de auto van dOAZ kun nen zijn, natuurlijk. Thuis moeik vreseliik la chen. Ben ik beduveld of niet? Ach, al zou ik zijn be duveld. wat dan noa? Je kunt niet riik genoeg aan ervarin gen zijn. PAUL WOLFSWINKEL So.® 0 1 08611 I LEIDEN Niet zo gek lang geleden stond in deze krant een advertentie te lezen van het Lm. (detectivebureau OAZ in Leiden. Onwillekeurig doe je dan je ogen dicht en laat je je fantasie ans_ (werken. Maigret, Havank, James Bond. Spannende en sensationele boeken die je verslond en u-. kvaarom je moest lachen, soms. Een detective: een speurder, een slimme jongen, een harde (re? knan, nooit bang te krijgen, rijdt in dure en snelle automobielen. En dat allemaal in Leiden? Neen, dikwerf neen!!! Door Paul Wolfswinkdl |Foto Jain Holvast Ik heb gereageerd op de adver tentie van OAZ en heb een weekje ilater een gesprek met de breinen ge lhad. OAZ. Wat zou het betekenen? Organisatie van Alle Zekerheid? On der Alles Zachtmoedig? We zullen het J antwoord spoedig weten. Plaats van samenkomst: een wat vermoeid uitziend restaurant ln Oegstgeest, waarvan de directie luis- (tert naar de naam Van Vreeswijk. Ach. het kaïn vekeren. Een paar biljarters en een paar eters. Hooguit een man of twintig. De heren OAZ-1 en OAZ-2 komen precies op de afgesproken tijd bin nen, blikken om zich heen en zeggen zachtjes: "goedenavond". Géén naam, mensen. Die mag niet in de krant. Ook hun konterfeitsels niet. Natuurlijk weet ik de namen wél, maar afspraak is afspraak en zo zal het verdere gesprek worden ge voerd. Na een kopje kofife vertellen ;ze dat het toch maar beter is elders te gaan praten, want: "er zijn hier I teveel mensen". De Alberts' Corner in Leiderdorp wordt voorgesteld en ven later rijden we in een donkere Mercedes door de donkere en bere gende wegen naar het overzakelijke restaurant. In de auto zie ik 2 wal kie-talkies liggen. Ik moet hardop lachen en vind het maar al te span nend. Ik hoop hartgrondig ontvoerd te worden. Maar niets van dat al. We komen in het etablissement en een paar uur later word ik keurig netjes door de heren (waarvan er één achterin zit; ik mag voorin) thuisgebracht. Het gesprek neemt eindelijk een aanvang. Eerste vraag: wat betekent OAZ, Antwoord: Onderzoekt Alle Za- keniu. En weer moet ik lachen. Is dat het nou? Dat is het nou. Meneer OAZ-1 is de baas. Hij is 22 jaar. on getrouwd, woont nog bij zijn ouders. Meneer OAZ-2 is 39 Jaar, weer on getrouwd en verdere informaties laat hij niet los. Nummer twee adviseert en helpt met bewakingsopdrachten, omdat hij daar in vroeger Jaren gro te ervaring in heeft gekregen. Hoe begin je nou aan een detec tivebureau? Is er een opleiding voor "OAZ-1; "Het is als een hobby be gonnen. Ik ben altijd al vrij nieuws gierig geweest. Misschien daarom, dat ik niet veel vrienden hen. Ander half Jaar geleden heb ik er mijn be roep van gemaakt. Ja. ik heb vee] van die boekjes gelezen, maar dat heeft er weinig mee te maken. Nee, ik heb geen voorbeelden. Ik ben mijn eigen voorbeeld". Breekt u wel eens in? "Nee, ik snuffel wel eens. Laatst nog". Wat voor dingen onderzoekt u eigen lijk? "Het gaat niet alleen om het scha duwen van personen. Ik ben ook be zig met mensen die door de tele foon of per brief worden bedreigd. En vergeet de huwelijken niet. Vooral in de Merenwijk hebben we werk te doen. Weet u dat daar zeker ruim honderd vrouwen zijn, die andere mannen ontvangen? Daar heb Je werk aan" Dus het is een dagtaak? "Ja" Hoe komen de mensen aan uw adres? U heeft een postbusnummer, maar in de advertentie staat geen telefoonnummer. Stel dat ze u bin nen de kortst mogelijke keren nodig hebben, dat kan dan niet. Daar gaan minstens twee dagen overheen. "Dat is waar, maar ik kan toch niet zomaar mijn telefoonnummer in het boek laten zetten? Dat kan gevaar lijk zijn". Maar u heeft een gevaarlijk beroep "Ja, laatst nog. Toen moest ik naar Duitsland. Heel geheim. Er hadden de vreselijkste dingen kun nen gebeuren. Ik was wel wat bang. Ik ben er met een auto naar toe gegaan. Met de trein ben ik toen naar Parijs gereden en daar stond hij (wijst op OAZ-2) met een andere auto om terug te rijden naar Neder land. Het leverde me wel een aardig bedrag op. Dat wel. Maar ik zat in de piepzak". Nou, dat had ik best willen mee maken. "Ja, dat zal wel. Maar stel dat ze ons hadden gepakt. Dan was u nog niet Jarig geweest". Hoezo? "Nou, de justitie en zo. In Duits land zijn ze nog steeds fascistisch". Bent u dan links? "Nee". Oh. Gebruikt u wel eens een vergroot glas? "Nee, nooit. Ik heb wel een ver rekijker en een walkie-talkie. Maar een hond of zo heb ik niet. Ook geen wapens. Ik heb mijn mond". Lezen In de loop van het gesprek zijn de consumpties opgedronken. Als ik de heren iets wil aanbieden, durf ik eigenlijk niet van mijn stoel af, om dat ik bang ben dat ze mijn aante keningen zullen gaan lezen (natuur lijk heb ik heus wel dingen opge schreven die ik niet "mocht" note ren. Dus ik ga maar niet bestellen, geef meneer OAZ-2 geld in de han den en stuur hem op weg. Want zo gaat dat in een wegrestaurant: je Die geruststelling had ik nodig. Een goede raad van de heren van OAZ: "Een mens heeft altijd zijn schoenen aan. Geheime zaken moe ten ze dus ook in hun schoenen ver stoppen". Dus vanaf vandaag de zoom van het overhemd'. Voor 15 gulden per uur per dag, en 25 gulden per uur per avond wer ken de heren voor u. Wanneer we naar het parkeerter rein lopen, noteer ik het kenteken- nummer van de auto. Om ln stijl te blijven. De heren hebben het niet ge merkt. Het had eigenlijk geen zin, want bin nenkort komt er een nieuwe voitu- re. En over een tijdje weer een. Her kenning moet voorkomen worden. En daar kan Prank Cannon nog een puntje aan zuigen. Die rijdt nou al in alle afleveringen van de serie in één en dezelfde auto. De redactie, bezig met haar werkzaamheden op de laatste dag Van links naar rechts: Henk Kamies, Simon de Groot, Willem Nijeboer en Jaap Kamerlingh. te verstaan, en dat was volkomen normaal. Sam Platteel (men kent hem als verslaggever van het Leidch Dagblad) die mij in de Leidse jour nalistiek heeft geïntroduceerd, en ik waren elke avond op pad, van maandag tot en met zaterdag. De ene avond haalde hij mij op, de an dere avond ik hem. Met een onon derbroken regelmaat gingen we elke avond op de fiets de stad in. Met de begrotingstijd als hoogtepunt. Zes of zeven dagen lang. En op de laat ste dag hadden de collega's zoveel mededogen dat ze kroketten op de raadstribune kwamen brengen". "Als Sam en ik vroeger op een receptie kwamen, bleven we tot het einde wachten, sloegen toen het re- ceptieboek open en schreven alle namen op van autoriteiten die er waren geweest. Om daar halve kolom men mee te vullen. En o wee, als Je er één vergeten was. Het is mij overkomen na een .re ceptie van de christelijke vakbond, waar ook het bestuur van de CHU- afdeling Leiden op vertegenwoordigd was. Maar ik vergat het gewoon. Voor de betrokkenen een bewijs, dat wij toch maar een gereformeerde krant waren en dat Je als hervorm de dus het LD moest lezen. Daar is een vrij felle briefwisseling op ge volgd. Dat de betrokken redacteur hervormd was, werd door de overi gens gereformeerde directie natuur lijk onmiddellijk aangevoerd, maar het legde geen enkel gewicht in de schaal". 'De verhouding met de gemeente was ook heel ander. Een dienst voor lichting was er niet. We moesten een wethouder soms bij hoog en bij laag bewegen om nu eindelijk ook de pers eens over dit of dat plan te informeren. De regionale Journalis tiek is kritischer geworden. Vroeger was het zo: de krant registreert en meer niet. Je nam wat je kreeg, zon der duidelijk selectie-criteria. De re dactie had geen gezicht, was eigen lijk een doorgeefluik. Als Journalist werd Je daardoor onbewust gemani puleerd. Achteraf zeg je'n ongezonde en onfrisse toestand. Wij hadden toen niet door dat t kille, automatische registreren moest leiden tot steriele volgzaamheid en een bevestiging van het bestaande. Het viel buiten je op dracht en competentie om anders te zijn. Dit geldt zeker niet als een ver wijt. Ik kijk terug op die periode met een zekere laconieke mildheid. En vind dat we op onze hoede moeten zijn om niet in het tegengestelde te verval len. Soms zie ik dat gevaar. Ik vind wel dat je uit een krant een zeker beleid moet kunnen destilleren. Je moet niet gaan wijken voor opvat tingen van anderen of dreigemen ten van opzeggingen. Juist dan moet Je karakter tonen". Van links naar rechts: meneer OAZ-1 en meneer OAZ-2. ziet nauwelijks bedienend personeel. Hoe zijn uw contacten met de po litie eigenlijk? "We hebben minimale contacten, ik geloof dat ze ons niet eens ken nen. Bent u dat dan niet nagegaan? Jawel. Ze kenden u inderdaad niet. Als Meneer OAZ-1, vertel eens. U zit natuurlijk best wel eens met din gen, die u kwijt wil. Heeft u iemand om op terug te vallen? Iemand aan wie u kan vertellen waarmee u be zig bent en wat voor gevaar daar aan verbonden zit? "Nee. ik heb niemand. Soms, vraag ik die enkele vriend van me wel eens wat hij zou doen als...en zovoort. Maar ik geef me nooit prijs. Nee". Weten ze dan niet wat u doet? "Nee, daar moeten ze steeds maar naar raden". Staat u ingeschreven bij de Kamer van Koophandel? "Ja. maar niet als detectivebureau. Wel onder een andere naam. maar dat mag niet in de krant, natuur lijk". Schoenen De heren moeten notities maken en doen dat uiteraard in codevorm. Mijn telefoonnummer ook. Want daar vroeg ik om. Want stel nou dat ze door een of andere lugubere geest zouden worden beroofd of neerge schoten en dat zelfde telefoonnum mer zou bij die lugubere geesten in handen komen, dan zou het best wel eens kunnen...of niet soms? Ant woord: "Ja, uw nummer noteren we in co de. Kunnen ze niet achter komen. Als ze willen weten wie u bent, gaan ze u eerst schaduwen. En dan komen ze erachter dat u niets kwaads van plan bent". LEIDEN "Wat wij willen? Wat wij beogen? Onze naam zegt het reeds. Ons blad wil zijn een Leidsche Courant. Het wil zijn een dagblad, niet voor Nederland, ook niet voor Zuid-Hol land, maar een dagblad speciaal voor onze oude Sleutelstad en hare naaste omgeving. Ons blad zal dus dragen een zeer beslist locaal karakter. Van alles wat in onze omgeving voor belangrijks voorvalt en waarin onze lezers geacht kunnen wor den belang te stellen, hopen wij melding te maken. Verslagen van Gemeenteraden en corporatiën, mededelingen inzake markt en beurs, berichten omtrent blijde en droeve gebeurtenissen zal men in de Nieuwe Leidsche Courant niet tevergeefs zoeken. Het locale, het meest nabije staat dus op den voorgrond. Maar het is niet het eenige. Ieder die meeleeft en wie doet dat niet in onzen veelbewogen tijd stelt tevens belang in wat er voor valt in gewest en land, in binnen- en buitenland. Ook in die alleszins gewettigde behoefte wenschen wij zoo goed mogelijk te voorzien. Maar dat is niet alles. Ons nieuwe blad wil niet alleen zijn een Leidsche, maar ook zeer beslist een Christelijke een anti-revolutionaire krant". Door John Kroon De kalender vermeldde donder- i dag 1 april 1920 toen bovenstaan- I de regels voor het eerst in druk ver schenen. Vijftig Jaar later werden ze aan de vergetelheid ontrukt: de Nieuwe Leidse Courant vierde haar gouden Jubileum en presen- j teerde een speciale uitgave, waar van de historische waarde aanzien lijk is toegenomen door de ge beurtenissen, die zich na 1970 zou den afspelen en die de uiteindelij ke ondergang van de krant ten ge volge hebben gehad. Een exemplaar I ook dat een inzicht geeft in de waarde van het bestaan van een protestants-christelijk dagblad en een tastbaar bewijs is dat het slechts koele economische factoren I waren, die de ondergang hebben ingeleid. En van de onrechtvaar digheid daarvan. Het zijn niet de lezers, die het gewild hebben: vóór de integratie met Trouw telden de vier gezamenlijke kwartetbladen 95.000 abonnee's. En niets wees er op dat de groeicurve zich aan het ombuigen was. Het samengaan van de meer orthodox gerichte kwartetbladen met een progressief - evangelisch blad als Trouw was oneigenlijk. Waar in Nederland het voortbe staan van tientallen protestants- christel. kerken mogelijk blijkt was de Christelijke Pers niet in staat twee verschillend geaarde dagbladen of dagbladcombinaties er op na te houden. Een trieste constatering. Vandaag is de Nieuwe Leidse Courant voor het laatst versche nen. De nog uit vier man (Simon de Groot, Henk Kamies, Jaap Ka merlingh en Willem Nijeboer) be staande redactie heeft met een kennelijk onbreekbare plichtbe trachting tot het bittere einde haar werk gedaan. Gistermiddag werd voor het laatst de enveloppen dicht geplakt voor de laatste twee pagi na's, die de koerier voor de laatste maal naar Amsterdam bracht. Ter attentie van het technisch bedrijf van Trouw. Maandag krijgen de abonnee's Trouw in de bus, met op de voorpagina de onderkop "waarin opgenomen de Nieuwe Haagse Cou rant en de Nieuwe Leidse Courant". De schrale troostprijs bestaat uit één regionale pagina. De sfeer op een redactie, die bezig is met het maken van de laatste krant is on grijpbaar. Tot het laatste moment werd beslist over kolommen en fo to's, die wegens ruimtegebrek niet meegaan, maar ook niet "blijven overstaan". Wie het verdwijnen uit het straatbeeld van de Nieuwe Leidse Courant meer dan iemand anders zal betreuren, is chef-redacteur Si mon de Groot (S. J. de Groot voor zijn lezers), die sinds 1946 bij de krant werkzaam is. Al kan hij, zo blijkt uit een gesprek deze week, afstandelijk oordelen over de oor zaken van de opheffing, de verbale overtuigingskracht, waarvan hij zich bedient, verraadt een warme betrokkenheid met het lot van de christelijke pers, die hem aan h et einde van het gesprek doet vra gen: 'Ik heb toch niets naars over de krant gezegd". De rollen zijn omgedraaid, Simon de Groot (47) in de rol van geïnterviewde. "Wie is de lezer? Je komt er nooit achter, Je staat altijd weer voor ver rassingen. Wat Je kunt constateren, is dat in deze tijd het bestaan van de christelijke pers staat of valt met de tolerantie die de lezer wil op brengen en in hoeverre zij bereid is, zich te verplaatsen in de mening van een ander. De integratie met Trouw heeft repercussies gegeven, is niet voUdoenide voorbereid. Zoals er Trouw-lezers waren, die onder geen enkel beding op Kwartet-bladen wil den zijn geabonneerd, waren er Kwartet-lezers op wie Trouw werk te als een lap op een rode stier. Er werden twee mentaliteiten samen gebracht, die meer verschilden dan overeenkwamen. Terwijl ik het Juist altijd een heel gelukkig feit heb ge vonden dat er binnen de Christelijke Pers twee polen waren, die elkaar aanvulden. Het typografisch beeld, van de krant veranderde ook totaal na de fusie. De Kwartetbladen ston den bekend als gezellig, misschien een muffe kwalificatie, maar Je hoort het nu nog zeggen: wat was de Nieu we Leidse Courant toch gezellig. Lou ter door typografische oorzaken ging dat element verloren. Al bleef de kop bestaan, vele lezers hadden toch het gevoel een andere krant in de bus te krijgen. Je kunt nu eenmaal niet blij ven prutsen in een krant, als de le zer daar niet om vraagt. Voor de in tegratie hadden we rond zestiendui* zend abonnee's, nu nog achtduizend. Dat was vrij veel, vooral als Je be denkt dat Leiden in het gelukkige be zit was van drie regionale bladen wat vrij uniek was. Problemen met de bezorging hebben een rol gespeeld in de achteruitgang We werden van avondblad ochtendblad en moesten een vrijwel geheel nieuw agenten korps aantrekken. Dat heeft in het begin veel moeilijikhdn gegeven. Nog is het zo dat een avondblad mak kelijker te bezorgen is dan een och tendblad. Het verantwoordelijkheids besef onder de bezorgers is in de loop der jaren afgenomen. Vroeger waren het oudere mensen, nu zijn het scholieren. Het komt voor dat ze op maandag meedelen dat ze op dinsdag ophouden. Als een scholier zich verslaapt, betekent dat dat de kranlt na schooltijd wordit bezorgd." Spiegel De Nieuwe Leidse Courant is in de loop der 55 Jaren de spiegel geble ven van het christelijk denken in de maatschappij, dus: is ingrijpend ver anderd. De ch verdween uit de naam en de AR uit de statuten. Tweemaal is de krant opgericht: in 1920 en op 7 mei 1945. Simon de'Groot: "Om drie uur 's middags verschenen we weer, als enige krant in Ledden. Een krant, die bestond uit twee pagina's op het formaat van een schriftvelletje. We zaten toen in het pand Hooigracht 35, oudere Leidenaars zullen zich dat nog wel herinneren. Drukkerij Karsteng zit er nu. Er was een ge weldige nieuwshonger in die dagen. De bezorger van De Kooi was bij de Havenbrug al zijn exemplaren kwijt en het had voor hem geen zin om terug te gaan, want de op lage was beperkt en de kranten vlo gen weg. De abbonnee's kregen hem in de meeste gevallen niet. We had den drie loketten geopend. Rijendik stonden ze er voor." Heriineringen. De Groot kan er uren oter verhalen. Zoals over die ge- beurteiis in 1950, toen het pand aan de Stenstraat (het voormalig hotel Rijnlaid) werd geopend. "Het per soneel van de krant heeft die dag het verkeer op de Steenstraat moe ten regelen. Alleen al op de recep tie kwamen 1250 mensen. Een gran dioos feest, met serenades in de a- vonduren". En dan, de opmerkelijke veranderingen in de plaatselijke Jour nalistiek. "Ik vind dat er sprake is van een duidelijke verbetering", zegt Simon de Groot. "Ik ben er in 1945 ingekomen. In die jaren bepaalden volledigheid en lengte naar het oor deel van de journalist de kwaliteit van een stuk. Over inhoud en se lectie werd nauwelijks gerept. Als Je ook maar iets miste voelde Je dat als een nalatigheid en voelde Je Je schuldig tegenover de lezer. Hoe langer hoe beter, dat was het cri terium. Ik had als stadsverslagge ver op maandagmorgen de taak om alle openbare gelegenheden, waar onder de café's af te bellen, omdat de chef-redacteur bang was dat we bepaalde verslagen of convocaties ge mist zouden hebben. We hebben ais stadsverslaggevers op vergade ringen gezeten van de postzegelver eniging, de kanairiefokkers en de aquariumliefhebbers. Periodiek wel

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1975 | | pagina 3