Die vernedering
hebben we nooit
kunnen vergeten"
Wat vindt u van
het veelbesproken
jaar van de vrouw?
De crisis van de jaren dertig
)NDERDAG 16 JANUARI 1975
PAGINA 15
C. M. 's Jacob-d.es Bouvrie
burgemeester van Leersum.
G. J. van den Bosch-Bret-
houer, burgemeester van Putters-
hoek.
1974 Het Jaar van de vrouw.
Veel mensen vragen zich af of deze
door de Verenigde Naties georgani
seerde manifestatie eigenlijk wel zin
heeft. De meningen lopen nogal uit
een. De Koningin hoopt dat door de
speciale aktiviteiten ter gelegenheid
van het "Jaar van de Vrouw" een
klimaat zal worden geschapen,
waardoor het voor vrouwen gemak
kelijker wordt, om de plaats in de
maatschappij te krijgen waar ze
recht op hebben. Willeke van Ammel-
rooy is bang dat het "Vrouwenjaar"
net zo'n verplicht nummer wordt
als Moederdag.
Van de zeven vrouwelijke burge
meesters in ons land is de 57-jarige
mevrouw mr. J. M. Korver-van
Haaften van de Utrechtse gemeente
Soest, vice-voorzitster van het Na
tionaal Comité voor het Jaar van de
Vrouw. Ze meent dat er niet genoeg
M. H. G. van Soest-Jaanste
ken, burgemeester van Arcen en
Velden.
over het "Vrouwenjaar" gepraat
kan worden. En ze hoopt dan ook dat
de Nederlandse vrouw het Jaar als
een beginpunt zal zien.
De burgemeester van Geldermalsen,
de 52-jarige mevrouw M. van der
Wall-Duyvendak is van oordeel dat
men niet kan verwachten, dat men
in 1975 alle vrouwen kan herschep
pen. Vooral niet omdat vrouwen bo
ven de 45 jaar niet meer zo hard hol
len.
De burgemeester van het Limburg
se Arcen, de 53-jarige mevrouw M.
H. G. van Soest-Jaansteken hoopt,
dat' de vrouwen zich op 31 december
1975 wat minder gefrustreerd zullen
voelen. Zelf heeft ze altijd het idee
gehad, dat ze zich als vrouw meer
waar heeft moeten maken. Maar ze
vindt ook dat aktiegroepen de zaak
nu niet ineens moeten opblazen.
De burgemeester van Leersum de
64-jarige mevrouw mr. C. M. 's Ja-
cobs-des Bouvrie is al dik tevreden,
als er in 1975 evenveel mensen om
zwaaien voor de emancipatie van de
vrouw als in 1970 mensen geïnteres
seerd raakten voor de bescherming
van het milieu.
De burgemeester van het Gelder
se Rozendaal, de 43-jarige mevrouw
H. L. M. Flugi van Aspermont-
d'Hangest, barones d'Yvoy van Mij
drecht, vindt dat wanneer het Jaar
van de Vrouw bedoeld is om de dis
criminatie uit te bannen, de opzet ver
keerd is. Want, zo zegt ze, door
twaalf maanden het accent op het
probleem te leggen en er zo veel
over te praten, discrimineer Je nog
De burgemeester van Puttershoek,
de 53-jarige mevrouw G. J. van den
Bosch-Brethouer. hoopt dat door het
vrouwen jaar veel mensen wakker
H. L. M. Flugi van Aspermont-
d'Hangest, baronesse d'Yvoy van
Mijdrecht, burgemeester van Ro
zendaal (Gld).
geschud zullen worden.
De burgemeester van Blaricum,
de 47-jarige mevrouw A. J. Le Coul-
tre-Foest vindt het Jaar van de
Vrouw alleen zinvol wanneer vrou
wen zich eens wat verantwoordelijker
gingen voelen voor de derde wereld.
En wat vindt u van het Vrouwen
jaar? Dentot u dat door de manifes
tatie van de Verenigde Naties de
emancipatie wat op gang geholpen
wordt of is het volgens u allemaal
een beetje onzin.
Schrijf uw mening op. Van vrouwen
zouden wij bovendien graag weten of
zij zelf wel eens duidelijk gediscri
mineerd zijn. En van mannen zou
den wij giraag vernemen hoe zij te
genover een vrouwelijke chef of een
vrouwelijke collega in him werk
staan. Stuur uw reactie voor 1 fe
bruari as. aan Leidsch Dagblad,
redactie. Postbus 54, Le4den.
[De crisis komt er weer aanJe.
pest toch iedere dag in de krant hoe
het is met de werkloosheid? Jon-
Jen, zorg nou toch dat je je baantje
je moet vastigheid hebben!
weet hoe erg 't is om in de
peun te lopen; hij kan nu, na haast
ijeertig Jaar, nóg het stempellokaal
woor je uittekenen.Logisch, want
kij is er vier, vijf jaar lang alle da-
"ren van de week, behalve dan de zon-
Bag, naartoe moeten gaan.
Werkloos zijn, Jongen, dat is een
jchande. Hoed Je ervoor
I In Amsterdam heeft de 30-Jarige
historicus drs. Piet de Rooy een
past vol materiaal ten bewijze dat
fcr vandaag de dag in menige huiska-
Joor
Aad Wagenaar
zo gesproken wordt. De Rooy
een onderzoek naar hoe men
de werkloosheid van de jaren
lertig (de "crisisjaren") hebben er-
'aren. Het is de voorbereiding van
proefschrift, dat hij de voorlopi
ge titel "Amsterdam in crisis" geeft.
Een oproep in een dagblad leverde
lem tientallen brieven op, waarin
nensen over de barre jaren dertig
herhalen. Met een groep medewer-
van het Historisch Seminarium
'an de Universiteit van Amsterdam
aeeft hij vele van die briefschrijvers
bader ondervraagd.
"Je constateert dat de overheid er
Itijd een valse arbeidsethiek heeft
igeramd. Daardoor kleeft ook nu
nog aan het begrip werkloosheid een
grote neerbuigendheid. De ww-trek-
ker is nog steeds besmet. Je telt
pas mee in de maatschappij als Je
werk hebt. Veel mensen, met wie Je
praat, worden erg emotioneel en ze
beginnen dan over de grote catas
trofe, die ze nu weer zien aankomen.
Je ziet een grote angst".
Onontgonnen
Piet de Rooy, die zich specialiseert
in de sociale geschiedenis van de
19e en 20e eeuw .schreef eerder en
boekje over het Palingoproer van
1886. Toen hij zich daarna wilde
gaan verdiepen in het hoe en waarom
van het Jordaanoproer van 1934, ont
dekte hij dat over de werkloosheids
crisis die dat tijdvak beheerste, nau
welijks enige wetenschappelijke lite
ratuur bestaat.
"Het is een onontgonnen terrein"
stelde hij vast. De Stichting Zuiver
Wetenschappelijk Onderzoek was
dat met hem eens en stelde De Rooy
financieel in staat om er twee Jaar
in te spitten.
De "crisisjaren" zijn die van 1929
tot 1940. In 1930 had Nederland op
een beroepsbevolking van drie mil
joen mannen en vrouwen, een half
miljoen werklozen. In 1937 was
23% langer dan vier Jaar werkloos.
Uit een van de brieven, die De
Rooy ontving: ...de vernedering de
mensen toen aangedaan, hebben we
ons hele leven niet vergeten. Dan
moest Je elke dag naar het stempel
lokaal om Je stempeltje te halen.
Dan gaat Je pril geluk als Jong ge
zin wel gauw er af. Mijn man was
Hogedrukpan
op het laatst erg gedeprimeerd, en
deed niets anders dan vissen, vissen
en nog eens vissen.
Een andere brief.in die tijd
hadden wij het beroemde belasting-
pïaatje, maar een werkloze kreeg
het voor niks, maar wél een gaatje
er in. Dat was nog niet zo erg, maar
wel het stempeltje in Je trouwboek
je. Ik heb er vier.Als je nu na
zoveel Jaar Je boekje moet laten zien
schaam je Je nog dood. Want Je bent
net als een jood met een ster, een
getekende.
.Toen mijn man ver na de oor
log na een dienstverband van 30
jaar door omstandigheden moest
stoppen, hij was toen 58, heeft hij
zioh twee jaar ww door de neus la
ten boren, omdat hij die angst weer
ingeschreven te staan als werkloze
erger vond. Waardoor wij de laat
ste jaren wéér in de hoek hebben
moeten staan.
"Kijk", zegt Piet de Rooy, "je
kunt het beeld van zo'n werkloosheid
in de Jaren dertig natuurlijk heel
wetenschappelijkte boek zetten met
louter cijfers. Maar het is mij te
doen om de werkloosheid als hoge
drukpan. Werkloosheid is niet een
simplistisch gebeuren met één oor
zaak en één gevolg alle bestaande
problemen worden versterkt. Ik
zoek met die brieven en gesprekken
naar wat het op 't menselijk vlak
teweeggebracht heeft; de invloed die
het had op het huwelijk, het gods
dienstig gedrag, de trouw of de on
trouw aan de politieke partijen en
vakbonden".
De Rooy constateerde dat werk
loosheid geen direct te voorspellen
gevolgen heeft. "Het versterkt wel
bestaande tendenties. Bijvoorbeeld:
als een huwelijk stroef gaat en er
komt ook werkloosheid bij, dan
gaat het aanvankelijk nog stroever.
Daarna wordt het óf beter óf het
knalt uit elkaar".
(Uit een brief: "Mijn vrouw, zij is
gelukkig niet weggelopen, zoals an
dere vrouwen van werklozen. Die
konden er niet tegen op en lieten
hun man alleen. Dit kan ik mij best
begrijpen.
De werkelozen Wat voor een
soort mensen waren het, hoe ervoe
ren zij de crisis; hoe ging dat met
het 'zwart werken', welke spanning
ontstond daarbij? Met die gegevens
wil Piet de Rooy het abstracte beeld
van de crisis inkleuren.
'Duidelijk was al dat het één gro
te periode van treurigheid is ge
weest, maar met iedere brief denk
Je dat zo'n vaststelling toch nog een
aardige onderschatting is. Nu heb ik
dan niet over die vrouw, voor wie
de treurigheid er uit bestond dat,
zo schreef ze me, haar man na
viereneenhalve maand stempelen
verliefd werd op de Juffrouw van
het stempellokaal en toen niet meer
thuis gekomen is'.
Les trekken
Velen voelen zich vandaag nog
getekend en voelen angst als over
de hedendaagse werkloosheid gepraat
wordt. De verwondingen, die men
in de Jaren dertig opliep, moeten
nu voorkomen worden dat is een
les, die volgens Piet de Rooy uit
zijn studie getrokken moet worden.
"Er zal het besef moéten komen
dat werkloosheid niet een zaak van
eigen schuld is. Het is nu eenmaal
niet zo dat voor ieder van de werk
lozen van vandaag - en het worden
er meer - nieuw werk gevonden
kan worden. Er zullen velen blijvend
werkloos zijn. En met hoge uitke
ringen alleen zijn die niet geholpen',
aldus drs. De Rooy. 'Wat dan? Daar
ben ik erg simplistisch in: zorg dat
de mensen op een prettige manier
hun tijd vullen, zonder schuldgevoel
leegloperij
vorm van soc
dat moet weg
zorgen
Dat arbeid de enige
aal nuttig zijn is -
De overheid moet
breed mogelijk
pakket voor de moderne werkloze.
Daar kunnen omscholingscusussen
bij zijn. maar is 't zo dat je in
Je éigen beroep niet meer aan de
slag kunt, dan moet Je niet de
plicht voelen om om te scholen. Ook
moet Je hoeden voor 'werkverschaf
fing'. Ik heb de indruk dat in de
crisisjaren die werkverschaffing pri
mair gefungeerd heeft om de werk
willigheid te toetsen. Weigerde Je,
dan was Je lui en werd Je uit de
steun gegooid. Valse arbeidsethiek-
dat moet voorbij zijn.
Piet de Rooy zoekt nog contact
met ambtenaren, die in de crisisijd
werkzaam waren op het Haagse de
partement van Sociale Zaken.
En zouden ook die legendarische
advocaat en ingenieur, die in de Ja
ren dertig als conducteur op de tram
stonden, zioh eens willen melden?
'Ik vraag me af of hij wel bestaan
heeft',...
