Het Koninkrijk
wordt vlekje
op wereldkaart
Wat er een kwart
eeuw geleden vlak
voor Kerst in
deze krant stond
►oor
iuud Paauw
het Koninkrijk der Nederlanden
Is 1949 een Jaar vain historische
betekenis. Melancholie Sluipt naar
het hart en een traan rukt op
naar het oog. Want wat in 1946
en *ich al aankondigde, wordt eind
an*9*9 definitief: Indië maakt zich los
in- van Nederland en gaat als Indone-
je- fcië een geheel eigen leven leiden,
tai «et is het vermaarde, klassieke the-
m ma dat zich aandient: de zoon ver-
me laat het ouderlijk huis hoewel de
vader sterk betwijfelt of het kind
eich wel staande kan houden in
en die boze wereld. Aan een tragedie
le~ van vier Jaar, waarin nogal wat
?n- bloed werd vergoten, komt een
en eind. De gordel van smaragd glipt
;n» ons door de vingers.
Se de krant ln de kerstweek van
ar 1949, nu 25 Jaar geleden dus, nog
de eens opslaat, ziet hoe moeilijk Va-
ig. der Nederland het er mee heeft,
en «eerste er in de Jaren 1946- 48
en achter de dijken vaak onver-
er toloemde woede over Soetoarno's lis-
in. *ten en lagen (woede die resulteerde
ek In twee politionele acties), niu over
lie heerst het verdriet. De natie lijdt
?n "pijn.
rt Jederland en de door velen zo ver-
m afschuwde .Republiek" zijn in de
n herfst van 1949 bijeengekomen
,n "om tijdens een Ronde Tafel Con-
e_ ferentie (RTC) de details van de
Ln -overdracht te regelen. In de de-
m cembermaand moeten Eerste en
Tweede Kamer zich over het re
sultaat uitspreken. Voor goedkeu-
te ring is H tweederde meerderheid
l" nodig omdat de grondwet in het
ld geding is.
1_ b de kerstweek zal Koningin Ju-
je J liana de souvereiniteitsover dracht
tekenen. Deze loop der dingen ligt
vast, er is niet aan te ontkomen.
Iedereen weet het, zeker de poli-
1 tici. Maar de wetenschap dat het
rijk overzee nu definitief van het
vaderland wordt afgescheurd,, doet
de handen van de volksvertegen
woordigers beven.
<n de sloot
is Zand (SOP); roept in de Tweede
Kamer zelfs vertwijfeld: „Men
schorse de Ronde Tafel Conferen
tie. De kamervoorzitter herin
nert hem er aan dat de RTC al Is
beëindigd.
fcolenaar (WD) vraagt zich af of
de regering in de Indische kwestie
„waarin zij erkent in het grens
gebied van de grondwet terecht te
zijn gekomen, niet af en toe met
één been is beland ln de sloot
langs het terrein",
inema (ARP) verklaart tegen te
zullen stemmen omdat „de rege
ring de revolutie wil legaliseren".
„Schade voor land en volk af te
weren ls plicht", zo zegt hij, „doch
als dat alleen kan door verzaking
van beginselen is de prijs te hoog",
be ridders van de opgestoken vin-
ger, de kleine en grote boodschap
pers onder ons, roeren zich geducht.
Öoor hoe de CHU-er Pollema alle
registers opentrekt: „Moeten wij
Hare Majesteit deze gang naar de
souvereiniteitsover dracht laten
gaan? Zij die voor ons het sym
bool der vrijheid is. Dat ls de vraag
die wij de regering stellen. Moeten
I wij dan in deze dagen rond Kerst
mis Hare Majesteit vergelijken met
Christus die ook de weg der verne
dering moest gaan?".
•Wendelaar (WD): „WIJ zijn ln het
wagentje van een rutschbaan gaan
zitten. Wie dat doet, weet dat hij
beneden aan moet komen".
Krod (CHU): „Na biddend vasten,
voor God en geweten, spreek ik mij
tegen het wetsontwerp uit".
Romme
Romme (de leeuw van de KVP);
vindt het bij de RTC bereikte re
sultaat „beneden de maat", maar
het kabinet laten vallen kan hij
alleen met behulp van gereformeer
den en communisten en nog wat
loslopend volk. Dat is hem te gor
tig. Hij bergt het roomse hoofd in
de schoot.
De socialisten bakken hem wel heel
bruin door de RTC overeenkomst
.geen capitulatie, maar een verge
lijk" te noemen. lfDe band tussen
Nederland en Indonesië wordt niet
verbroken doch vernieuwd". Na al
les wat er in de Jaren 1946-1949
in Indië is gebeurd, is dat niet veel
meer dan een kinderlijke illusie.
Minister van Maarseveen (KVP):
„God zegene zoveel goede wü, zo
veel goede bedoeling en zoveel in
spanning" (Bravo-geroep in de Ka
mer, onderdrukt applaus). Beide
Kamers gaan met de vereiste meer
derheid akkoord. Alleen CHU (gro
te delen), ARP. SGP en CPN zijn
tegen.
Ondanks de bezwaren van de CHU-
er Pollema legt de koningin dan
Godlof de laatste hand aan deze
tragedie en tekent de souvereini-
teitsoverdracht. In de kerstbood
schap zegt de vorstin: Schenk In
donesië hulp als een „ervaren en
hulpvaardige broer".
Maar Soekarno heeft geen broer
meer nodig. In Djakarta zegt het
Indonesische staatshoofd tot een
grote groep ongeruste Nederlanders
„Weest gerust en onbevreesd". Het
ls niet de eerste en ook niet de
laatste keer dat zijn woorden met
een hap zout moeten worden ge-
Het Koninkrijk der Nederlanden is in
één klap ineengeschrompeld tot een
vlekje op de wereldkaart.
Bomvrij
Goed, Indië dus kwijt. En daar staat
weinig plezierigs tegenover. Hoewel
voor het gewone, arbeidende
volk 16 er de meevaller dat aan het
eind van het Jaar vrijwel de gehele
resterende distributie (voor textiel,
kaas, vlees, en rijst) verdwijnt. Ne
derland is bonvrij. Nou, niet hele
maal: koffie blijft gerantsoeneerd.
Het leven ls hier aanzienlijk fleuri
ger dan in Engeland, de enige West-
europese natie die vier Jaar na de
oorlog nog met een distributiestelsel
zit opgescheept. „Het uitdenken
van een maaltijd bezorgt de Britse
huisvrouw nog altijd hoofdpijn",
meldt de Londense correspondent
van deze krant omstreeks Kerst
mis 1949. „In januari 1940 gingen
in Engeland de eerste levensmid
delen op de bon en nu, tien Jaar
later, ls het oorspronkelijke boter
en bacon rantsoen nog hetzelfde:
112 gram per week.
De Brit moet het eind 1940 nog met
deze weekporties doen: suiker 224
gram, kaas 56 gram, boter 112 gram,
braadvet 56 gram. thee 70 gram,
een stukje zeep, 1% liter melk, een
ei (ln de zomer twee). Koffie is
er niet op de bon.
Nee, wat dat betreft hebben we het
hier beslist beter. En daar komt nog
bij dat de Stichting van de Arbeid
de regering voorstelt de lonen en
salarissen van alle manlijke werk
nemers van 23 Jaar en ouder met
5 procent te verhogen, met een mi
nimum van f 2 per week. (We heb
ben dan nog de zg. algemene loon-
ronde). Voor vrouwen geldt hetzelf
de percentage, echter zander mini
mum. Onderscheid moet er tenslot
te zijn, nietwaar.
Gehoorzaam
De regering wordt netjes gevraagd,
petje in de hand, of ze zo vriende
lijk wil zijn die verhoging goed te
keuren. Geen enkele vakbondsleider
haalt het ln zijn hersens iets te
eisen, laat staan dat er opstandige
particulieren op het Binnehof zijn
waar te nemen. We zijn dan nog
een uiterst gehoorzaam volkje, dat
is duidelijk. De regering, met die
goeie, ouwe Drees als aanvoerder
laat met de voor die dagen gebrui
kelijke hooghartigheid weten „onder
bepaalde voorwaarden niet afwij
zend te staan tegenover enige
loonsverhoging".
Zoals daarnet al opgemerkt, zit de
vrouw nog volop in het verdom
hoekje (trouwens zo veel is er ln
de praktijk ook weer niet veran
derd). Provinciale Staten van Zuid-
Holland buigen zich over het geval
van een ambtenares, die is ontsla
gen omdat zij in het huwelijk ls ge
treden. Mr. Van Baren ('n socia
list nog wel) slaagt er ln de vol
gende woorden af te schelden:
"Het gezonde verstand van ieder,
moet begrijpen dat een gehuwde
vrouw zich niet volledig én aan
haar gezin én aan haar beroeps
arbeid kan wijden.
Als werkgever heeft de overheid
de plicht om het goed functioneren
van het gezin te bevorderen. Ik ver
klaar mij daarom principieel voor
stander van het ontslag van de ge
huwde vrouw".
Met 41 stemmen tegen 28 gaan Pro
vinciale Staten akkoord met het
ontslag.
Terwijl de provinciale overheid de
gehuwde ambtenares uit haar mld«
Enkele dagen voor Kerstmis-1949 togen een paar hon
derd Italiaanse honQeneigenaren in opperste woede naar het
stadhuis van Milaan om te protesteren tegen de verhoogde
hondebelasting. De gemeentelijke bonzen waren, zo weinig
toeschietelijk dat de eigenaren hun honden (zo'n 300in het
stadhuis loslieten. De politie had twee uur nodig om de beest
jes uit de gemeentelijke burcht te verjagen. Tekenaar Joop
Walenkamp zag de honden in deze impressie al helemaal aan
de macht.
den stoot, behandelt de Tweede
Kamer de begroting van Weder
opbouw. Minister In t Veld (PvdA)
meldt doodleuk (hij heeft het be
rekend dus hij praat niet uit de
nek) dat de woningnood in 1964
zal zijn verdwenen. Die prognose
zal de minister later zeker wel het
ere joekelschap van een of andere
carnavalsclub hebben opgeleverd.
Kringetje» spuwen
Ach, het vaderland kampt met meer
zorgen. De Jeugd bijvoorbeeld, hoe-
wei drugs en rock and roll nog ver
weg zijn.
Onze krant meldt aan het
eind van 1949 eombertjes: „Een van
de problemen waarmee de huidige
maatschappij worstelt is hoe te
handelen met de Jeugd die geen
werkelijk "thuis" heeft. Het ge-
slenter op straat, het hangen in
kleine café-tjes, het slabakken en
kringetjes spuwen leidt ontegen
zeggelijk naar overtredingen.
Meestal van niet zeer ernstige aard
soms echter zo dat het delict geen
overtreding meer ls doch een mis
dadige handeling".
Nederland is dan nog een rustig land.
Het aantal geregistreerde perso
nenauto's blijkt net de 100.000 te
hebben overschreden. Het vereni
gingsleven bloeit, want de Grote
Thuishouder (televisie) bestaat nog
niet. Hij is wel in aantocht. De
krant meldt onder de krachtige kop:
„Wijder televisie-experiment gaat
thans beginnen" de volgende bij
zonderheden „Ergens in 't Gooi zal
een televisiezender verschijnen die
niet alleen t Gooi zal bestrijken,
maar ook een belangrijk deel van
de steden Amsterdam en Utrecht.
Dit gebied krijgt dus de primeur.
Wekelijks zullen er 16 uren pro
gramma worden uitgezonden en zes
testuren. Televisie-bijdrage per
Jaar: 30 gulden".
Ir. Neher van de PTT tempert de
vreugde: „Televisie moet in ons
verarmde land niet met hoera-po-
litiek warden Ingeluid onder het
motto: koop nu maar een televisie
toestel. Velen kunnen het geld be
ter gebruiken. Niettemin kan Ne
derland met achter blijven".
Geen gekrakeel
Over naar de toestanden ln Lelden
en omgeving. Vlak voor Kerstmis
komt de Leidse raad gereed met de
begroting voor 1950. De verslagge
ver van deze krant heeft kennelijk
met de stopwatch in de raadszaal
gezeten, want hij vermeldt dat het
College van B. en W. voor het be
antwoorden van vragen de volgen
de tUd uittrok: wethouder Van
Schaik 44 minuten, Menken 58
min., Jongeleen 60, Van der Kwaak
40 en burgemeester Van Kinschot
30 min. „OpmerkelUk was de goede
toon, waarop politiek gedebatteerd
werd. Feitelijk is er zuiver politiek
gesproken, slechts weinig over en
weer gekrakeeld. Alleen de commu
nistische leider deed 'n scherpe uit
val tegen de PvdA, die de heer D.
J. van Dijk zeer beslist afwees. Het
haalde niet bij de vroegere steek
spelen tussen de heren Knuttel
en Van Eek, maar wij hopen dat
die ook met terugkeren, want dat
waren feitelijk propaganda-spee
ches op stadskosten". Dnessen, Van
Dam, Meijer, Elzenga, luistert
naar dit woord der vaderen.
Betje
Burgemeester Van Kinschot bezoekt
in het Minnehuis Betje van Ros-
sen, die 100 Jaar ls geworden, de
oudste Inwoner van Leiden. Betje
vindt het leuk „dat meneer even is
gekomen". Een stroom van gebak,
fruit, chocolade, vrees, bloemen en
Keuls water is haar deel. Het moet
ondanks haar leeftijd nog een kras
wijfje zijn geweest. Op de vraag
of ze al iets van de vader en moe
der van het Minnehuis heeft ge
kregen, zegt ze snaaks: „Nog met,
maar de dag is nog lang". Over
haar eeuwfeest ls ze zeer filoso
fisch: „Die Jaren.... het is geweest,
ae gaan heen, het is hier geen
tiijvend bestaan". Betje van Ros
sen heeft altijd in de hulshouding
gediend. „Ze hebben aan mij een
beste meid gehad". Alsof ze het
voor zich ziet, verbelt Betje „over
het huls aan de Oude Singel, over
haar kleine kamertje, het gas-
lampje in de gang en de boterham
die ze "s avonds van mevrouw
mee naar huis kreeg".
Ach, Ja, toen was geluk nog heel
gewoon.
Betje is twee keer getrouwd geweest.
Beide heren zijn dood. Ze weet niet
meer precies wanneer haar eerste
man („een echte goeierd, een
kind des Heren"), gestorven is.
„Die tweede man was anders, daar
kun Je niks aan doen". Op de
avond van haar verjaardag, zo
meldt het verslag, .kruipt Betje al
vroeg ln haar bedje.
Kleine diamant
Er wordt nog gevoetbald ln de kerst
week van 1949. UVS, fier aan de kop
ln de tweede klasse, wint met maar
even 41 van Uijitas. De bla/uwwit-
ten spelen een eerste helft om van
te likkebaarden. Tinus de Wolf
scoort er geweldig op los, Cor Ver
hoogt .schitterde als een kleine
diamant". Andere uitblinkers: Blom
Waülaart, Sloos, Van Well. Bonds-
trainer Karei Kaufman bekijkt het
duel en geeft als oordeel: „Er wordt
door UVS geschoold voetbal ge
speeld".
Roodenburg (aan de leiding in de
derde klasse) verslaat TYBB ook
met 4—1. Polanen en Van der
Zeeuw schieten de Haarlemmers
omver. Alphen. dat op de ranglijst
vlak onder Roodenburg blvakkert,
klopt HBC met 1—2. Het winnende
doelpunt kamt van de voet van
Baltes.
LFC, dat niet zo florissant staat,
verliest met 1—0 van RVC, ondanks
een groot overwicht. Nachtegeller
kogelt tegen de paal. Lugdunum,
aan kop in de vierde klasse, gaat
met 1—0 ten onder tegen ,jkam-
pioenendoder" Spoorwijk. De kik
kers zijn vertoornd over de ma
nier waarop die treffer tot stand
komt en tekenen protest aan. Want
dat kan dan nog.
In de Leidse bioscopen draaien met
Kerstmis:
LIDO: .Jeanne d'Arc" met Ingrid
Bergman
CASINO: „Een koninkrijk voor een
huis" met Heintje Davids en Johan
Kaart.
LUXOR: „Moord te middernacht"
met Abbott en Castello.
TRIANON: „Alles wel aan boord",
met Jane Powell en Xavier Cugat.
REX: „De held van de jungle" met
Johnny Weissmuller.
Gedonder
Het buitenland zit met zijn eigen
sores. Adenauer (CDU) en Schu
macher (SPD) zitten elkaar in de
Bondsrepubliek geweldig in de ha
ren. Schumacher heeft zijn rivaal
„federale kanselier van de geallieer
den" genoemd en daarop is groot
gedonder gevolgd. De socialist wordt
20 dagen geschorst door de parle
mentsvoorzitter.
In Beieren besluiten 133 burgemees
ters met algemene stemmen alle
bijeenkomsten waar de Samba
wordt gedanst te verbieden „omdat
deze niet behoorlijk is". Jammer dat
in Duitsland niet wat eerder tegen
heel wat onbehoorlijker zaken is
opgetreden.
Josef Stalin viert vlak voor Kerstmis
zijn 70ste verjaardag. De Prawda
noemt de tiran, die vele honderd
duizenden Russen de dood heeft in
gekleurd. „de vader der arbeiders".
Treinladingen geschenken rollen
van Oost-Europa naar Moskou. De
aard der cadeaus varieert van zeep
tot auto's, van zijden sokken tot
paarden. Muziekuitgeverijen hebben
40 liederen over vadertje Stalin op
de markt gebracht.
Uit Parijs wordt gemeldt dat een lid
van de Lilliputtersgemeenschap al
daar, mevr. Marianne Saar, 80 cm
lang en 27 Jaar oud, een baby ver
wacht. De Parijse correspondent
meldt dat het wiegje in het wonink
je al gereed staat: het is niet gro
ter dan een aardbeienslof.
Tot slot twee berichten, één uit Lei
den en één uit West-Duitsland. D.
J.Vossers, Hervormd predikant in
Leiden zegt in t woord van (kerst)
bezinning:
Wie voor het eerst de kerst
geschiedenis hoort, begrijpt er geen
woord van. Maar laat hij zich
troosten, wie het voor de 50ste of
60ste keer hoort, begrijpt er even
min wat van. Hier is een zelfver
loochenende, opofferende liefde,
waarvan niemand zich een voor
stelling kan maken. Als wU de ernst
van de kerstboodschap niet be
seffen, verstaan wij ook niets van
haar troost. Als wU niet verbijsterd
en verslagen zijn, komen wij ook
niet tot dankbare aanbidding. Juist
de armoede en de hulpeloosheid van
het Christenkind bewijst dat God
waarachtig en volkomen mens ge
worden is".
Het hoofdkwartier van het Ameri
kaanse leger ln Europa maakt met
Kerstmis bekend: „ZesDuitsers, on
der wie een meisje van 24 Jaar,
hebben ieder een oog aangeboden
aan Amerikaanse soldaten die in
de oorlog blind zijn geworden. Het
aanbod is niet aanvaard".
In de kerstweek van 25 jaar geleden stond dit "sleuteltje" in onze krant: Jongeman zoekt lieve
vriendinliefst met fiets, leeftijd 20—22 jaar".
