"Volstrekte
vrede is
onmogelijk"
Graag gedaan"
Wetenschapsman
prof. dr. Roling:
Hulp
gever
niet
beter
dan
hulp
vrager
Vader rooit het best in z'n eentje.
Zijn drie volwassen kinderen zijn de
deur uit. maar Je zal hem niet ho
ren klagen. Papa kan en doet alles,
op een ding na: overhemden strij
ken. dat wil maar niet lukken. Dat
doet een oud vrouwtje nu voor hem
en in ruil daarvoor onderhoudt hij
haar tuintje, want voor die werk
zaamheden leent haar lichaam zich
niet meer.
Door
Daa-n Overhoff
Twee gezonde, alledaagse mensen,
Vreemden aanvankelijk voor elkaar,
maar w beiden dik tevreden. Vader
ziet er op kantoor keurig uit en het
vrouwtje kijkt tevreden naar haar
goed verzorgde tuintje, dat het leven
nog een beetje kleur geeft. Ach,
tonder dit simpele gebaar zou het
heus ook wel zijn gedaan, maar zo
is het beter.
De stichting „Graag gedaan" is blij
dit contact te hebben gelegd, zoals
zij al vele duizenden mensen in hun
ogenschijnlijk nauwelijks noemens
waardige noden tot elkaar heeft ge
bracht. „Oog voor elkaar hebben,
dat is er bijna niet meer bij", zegt
mevrouw mr. E. L. van Vucht Tijs-
sen Van der Burg, landelijk coor
dinator van de stichting, „dertien
miljoen Nederlanders kunnen, op de
allerkleinsten na, allemaal wel een
beetje hulp gebruiken".
De Nederlandse bond voor sociaal
cultuur vormingswerk en de stich
ting Ideele reclame (SIRE) waren
daar al in oktober 1970 achter, toen
zij Rotterdam tot burenhulp aanzet
ten. Dat initiatief sloeg zo aan, dat
in Juni 1973 een landelijk bureau in
Utrecht werd opgericht. De stichting
„Graag gedaan" kreeg februari dit
Jaar gestalte en zij wijst de mensen
nu al in twintig steden, op de ander.
,.De mensen zijn niet rot", zegt me
vrouw Van Vucht Tijssen, „je moet
ze alleen de weg aangeven om hun
positieve eigenschappen te benutten.
Dan willen ze allemaal en graag.
Graag gedaan is Je bewust worden
tijd voor elkaar te hebben. Maar
wat doen we nu met onze tijd? Heel
hard langs elkaar heen lopen".
De maatschappij anno 1974. „In de
ze zich snel ontwikkelende, verste
nende maatschappij ontmoeten
mensen elkaar nog maar zelden",
zegt mr. Van Vucht Tijssen, „ln een
natuurlijk, spontaan contact leer je
elkaar pas echt kennen, maar dat
bestaat niet meer. Ontmoetingen
worden gecreeerd en zijn nietszeg
gend. Mensen vereenzamen, omdat
ze geen tijd meer hebben om wat
voor elkaar te betekenen. Daar wil
len wij wat aan doen".
Daarvoor adverteert SIRE. Op een
bon kunnen mensen om hulp vragen
of hulp aanbieden. Boodschappen
doen voor iemand, die moeilijk ter
been is verstelwerk doen, een huisje
opknappen voor iemand, die er niet
meer toe in staat is of gewoon een
praatje maken omdat die ander
daar behoefte aan heeft.
Het lijken pietluttige klusjes, maar
ze kunnen veel voor iemand beteke
nen. Of zoals een van de adverten
ties het zegt: „Soms is een bus verf
genoeg om een muur en een mens
op te fleuren". „Hulp van en voor ie
dereen, ongeacht leeftijd, geloof of
politieke kleur", zegt de landelijk
coordinator van „Graag gedaan", en
dan kom Je misschien wat meer be
jaarden tegen, maar die moeder met
drie kinderen, twaalf hoog op haar
flatje, heeft de buren net zo hard
nodig".
Een vorm van hulpverlening, waar
aan kennelijk behoefte is. „Natuur
lijk zijn er algemene hulpdiensten,
vrijwilligersorganisaties en professio
nele instellingen, die ook heel hard
hun best doen", zegt mevrouw Van
Vucht Tijssen, „maar of zij richten
zich op bepaalde projecten, bepaalde
groepen van de bevolking, of zij
hebben niet de tijd en de man
kracht voor Juist dat eenvoudige
helpen van elkaar. Bovendien gaan
wij verder, i Niet een instantie helpt
mensen, maar mensen helpen men
sen. Hulpvrager en hulpbieder zijn
gelijkwaardig en dat slaat aan". De
Stichting ..Graag gedaan" ervaart,
dat iemand, die hulp vraagt, niet
minder is dan iemand, die hulp
aanbiedt. „Dat van vroeger: het is
zaliger te geven dan te ontvangen,
dat moet eruit", zegt mr. Van Vucht
Tijssen, „zij zijn gelijk. Sterker nog:
in elke handdruk ligt een behoefte
aan contact. Ook de hulpbieder
vraagt contact. Dat blijkt uit het
enthousiasme, waarmee hij over een
relatie praat als hij een ander een
maal helpt".
Iemand, die hulp geeft, is zich al
leen niet bewust van het feit. dat
hij even hard als de hulpvrager om
contact verlegen zit. „Ook hij breekt
uit zijn isolement" zegt de stichting,
„hij geeft om met een ander in con
tact te komen. In feite zijn hulpvra
ger en hulpbieder even hulpbehoe
vend, maar dat klinkt weer zo nega
tief. Ze vragen beiden om fculp en
als zij nu maar eikaars eigenwaarde
bevestigen, dan is alles in orde".
Van liefdadigheidswerk wil de stich
ting dan ook niet horen. Iets voor
elkaar betekenen, iets voor elkaar
doen, dat is al. Gewoon graag get
daan.
j Aanstonds gaat u zich wijden aan
de culinaire verworvenheid die
Kerstdiner heet. Al dan niet gehin
derd door gedachten aan Bangla-
desj, Sahel of Ethiopië. En mochten
die gedachten u toch bij de keel
grijpen, dan zult u ze wel opzij du
wen teneinde dat malse stukje wild
everzwijn toegang te verlenen. Nie
mand zal het u eigenlijk kwalijk
nemen; een mens wil toch wel eens
leen verzetje, en de dagelijkse voor
pagina mag straks dienen om de bo
tjes in te wikkelen.
Door
|H. J. Oolbekkiink
Maar verzuimt u nou eens om "Vrede
op aarde" te zingen, want het haalt
toch niets uit. "Soms zie Je dat het
zingen van dat lied zo vals is, van-
I achter de feestelijk gedekte tafel
j met de kalkoenen, terwijl miljoenen
mensen verhongeren - daar zit een
.6 tuk hypocrisie in, en het wordt ook
een fatale kreet omdat we er mee
willen zeggen dat wij zo goed zijn.
Die zelfgenoegzaamheid in de Wes-
terse wereld is levensgevaarlijk."
IH Prof. dir. B. U. A. Röling, polemo-
m iloog te Groningen, bekijkt het be-
if grip Vrede vanuit zijn vak (polemo-
logie is de wetenschap van oorlog en
vrede). Het is een vak dat in het
algemeen niet tot optimisme kan
stemmen; dit wordt dan ook geen
Jolig gesprek over een zich in flak
kerend kaarslicht koesterende we
reld die nog lang en gelukkig in
vrede leefde.
Toch: wat is in wezen het begrip
vrede?
Professor Röling: „Daarop zijn heel
verschillende antwoorden mogelijk.
Je kunt eerst denken aan het ont
breken van oorlog, maar dat is een
negatief begrip. Positieve vrede is
een toestand van gerechtigheid tus
sen volkeren en staten. Die toestand
ligit wel ver van oms weg. Ik ben wat
dat betreft ook nooit optimist ge
weest over het kunnen vermijden
van alle oorlogen. Alleen al sinds
1945 zijn er ongeveer twintig inter
nationale oorlogen en omtrent hon
derd burgeroorlogen geweest. En de
opstand tegen de apartheid in Zuid
Afrika is ook een kwestie van een
paar Jaar."
Het nucleaire evenwicht tussen de
Verenigde Staten en de Sowjet Unie
is geen basis voor vrede
"Vorig Jaar hebben de Amerikanen
bij de oorlog in het Midden Oosten
met het atoomwapen gerammeld.
Kissinger heeft nog steeds niet ver
klaard waarom, maar alle verdragen
tussen RuSland en de Verenigde
Statten zjjn gebaseerd op het niet-
gebruiken van thermonucleaire wa
pens. In de strijd om een dergelijk
machten een roekeloze politiek gaan
voeren die uit de hand loopt. Daar
om vind ik Zuid Afrika met zijn
apartheid en het Midden Oosten op
het ogenblik de twee grootste geva
ren wat oorlog betreft. Want het
gaat hier om twee wereldmachten
die geen oorlog wensen en toch geen
gezicht willen verliezen."
Het olieprobleem lijkt niet bevorder
lijk voor de Vrede.
„President Ford heeft, kun Je zeg
gen, eigenlijk aa met oorlog gedreigd
door te zeggen dat er al vaker oor
logen zijn gevoerd om grondstoffen.
Ik geloof ook zeker dat Saoedi-Ara-
bie al bezet zou zijn geweest als de
Arabieren niet door de Sowjet Unie
beschermd werden. Dat is een van
de grote voordelen van de koude
oorlog, zoals er, naast nadelen, ook
andere voordelen aan zitten: de de
kolonisatie en de ontwikkelingshulp".
Kan de misere in grote delen van
de Derde Wereld tot oorlog van for
maat leiden?
"Er zijn nu voorspellingen dat er een
miljard mensen van de honger zul
len sterven, maar of dat tot oorlog
zal leiden? Die mensen kunnen geen
vuist maken, ze zijn te arm en te
zwak. Maar als er miljoenen ster
ven, lijkt het me niet onmogelijk
dat er uit die bevolking groepen
desperado's opstaan die, net als de
Arabieren, pijpleidingen gaan opbla
zen, vliegtuigen kapen, enfin - de
terreur. En als dat grote groepen
zouden worden kan dat uitdraaien
op wat ik wel genoemd heb de "onre
gelmatige oorlogvoering". "In de toe
komst kun Je atoomterreur voorzien,
het opblazen van kerncentrales: dat
is iets waar de ontwikkelde wereld
ontzettend bang voor is. Daar komt
nog bij: het is nu al zo dat veel
mensen alle Arabieren met een
scheef oog aankijken vanwege de
terreurdaden. Dat zou Je dan ook
met de Aziaten krijgen en dat is
verschrikkelijk in een wereld die het
van wederzijdse afhankelijkheid
moet hebben."
Is de mens goed? Is de mens slecht?
Als het tot een oorlog komt is de
mens tot alles in staat, dan zijn er
geen grenzen aan zijn kwaadaardig
heid. Dat geldt voor de zes miljoen
Joden die vermoord zijn, maar ook
voor de atoombommen die op Hiros-
Jima en Nagasaki zijn gegooid, die
twee zaken zijn van dezelfde orde.
Ik geloof dat men in theorieen over
het bewaren van de vrede door ge
weldloosheid en pacifisme te veel
deze kant uit het oog verliest. Daar
om ben ik ook geen pacifist; paci
fisme is te goed voor deze wereld."
Pacifisten schijnen het beste met de
wereld voor te hebben.
"Jawel. Ze gaan er van uit dat als Je
Jezelf goed opstelt, Je buurman zich
ook goed zal opstellen. Ik vind dat
een generatie die net Hitier achter
de rug heeft, dom is als ze zich
weerloos wil maken door alle wa
pens af te leggen. Je kunt natuur
lijk wel beginnen eenzijdig te ont
wapenen, want het heeft geen zin
elkaar tienmaal te doden. Amerika
kan, meen ik, inderdaad de Sowjet
Unie tienmaal vernietigen en de
Sowjet Unie kan Amerika tweemaal
in as leggen. Wat is daar de zin
van? Je kunt maar een keer zelf
moord plegen."
Eenzijdige ontwapening houdt een
zijdige verzwakking in.
"Het is mogelijk de bewapening af te
stemmen op het beginsel van de de
finitieve afschrik die bestaat uit een
wapenmacht die zelf volstrekt niet
in staat is om aan te vallen, maar
groot genoeg is om als een ander
aanvalt deze op zo hoge kosten te
Jagen dat zijn belangen vergeleken
met die kosten in het niet verzin
ken. Je kunt, een voorbeeld, lnplaats
van tanks anti-tankwapens nemen
en Je daarmee beperken tot het ver
dedigen van het eigen territoir. Ons
leger kan weliswaar de Sowjet Unie
niet bezetten, maar we hebben wel
vliegtuigen die ver Rusland kunnen
binnendringen en op die manier
hebben wij geen defensieve maar
offensieve strijdmacht."
Los van uw opvattingen gaan beide
machten door met de bewapening.
"Die wapenwedloop gaat onzichtbaar
voort in «een ongelooflijk tempo,
maar als je aan dat territoiridee
gaat werken, kun Je een eind ko
men. Ik geloof dat West Europa het
kan realiseren. Want wanneer de
beide grootmachten eikaars atoom
wapens hebben geneutraliseerd, be
tekent het dat een toekomstige oor
log op Europees grondgebied wordt
uitgevochten zodat ze eikaars terrein
niet hoeven te bombarderen. Dat is
het eigen veiligheidsprobleem van
West Europa: de kans op roekeloos
heid van die twee. Daarom heeft
Europa het recht voor de eigen vei
ligheid te zorgen door aan die de
fensieve afschrik te gaan werken."
Tot nu toe is het woord oorlog va
ker gevallen dan het woord vrede.
"Volstrekte vrede is dan ook onmoge
lijk. De wereld is in voortdurende
beweging, er zullen altijd wrijvingen
blijven bestaan. Maar het gaat erom
het tot draaglijke proporties terug
te brengen. En als klein land, dat
zelf geen macht heeft om de zaken
te veranderen, kan Nederland er toe
bijdragen door mèt morele en Juri
dische ideeen, voorstellen en analy
ses te komien. De kleine landen
moeten* ijveren voor de wereld
rechtsorde. Dat hebben die grote
landen niet nodig omdat hun macht
toch al toereikend is. Maar een Ne
derlandse regering zou bijvoorbeeld
best kunnen zeggen: wij schaffen de
atoomwapens af."
Zal er niet altijd een grootmacht
overblijven die sterk genoeg wil blij
ven om te kunnen winnen?
"Een wapenmacht die voldoende is
om af te schrikken hoeft niet vol
doende te zijn om te vechten en te
winnen. En het is duidelijk dat als
Je je wapenmacht vanuit zo'n ge
dachte organiseert daaruit moet
voortvloeien een redelijkheid in het
internationale verkeer; dat we bij
voorbeeld niet op grond van een
koude-oorlogmentaliteit streven naar
het losweken van de satellietlanden
van de Sowjet Unie, want dat is nu
eenmaal een gegeven feit. Juist het
doen van aanvaardbare concessies is
een stap in het voortdurend veran
derende proces van de vrede. Daar
om moet je in een democratie de
bevolking rijp en geschikt maken
om in te zien dat concessies noodza
kelijk kunnen zijn tot het behoud
van de vrede."
Mevr. mr. L. van Vucht
medewerkers in de stichting
Tijssen-Van der Burg en haar
„Graag gedaan".
