Je moet nooit op de camera
letten, vindt Bob de Lange
Cfly) vandaag
...en gisteren
DRAMA VOOR DE TELEVISIE (V)
Wat geeft u morgen
voor dit leven?
Leg dat envelopje klaar
als ons leven u lief is
khstm'
1/programmal
TVmorgëT]
DUITSE TV
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1974
Bob de Lange herinnert zich dat hij in 1950 ^1 voor de tele
visiecamera's stond. „Hoe heette dat stuk ook "weer? Jawel, ik
herinner het me nog- "De Bedriegertjes" met Paul Steenbergen
en Jan Retèl. Het was een groep van de Haagse Comedie. De
opnamen werden gemaakt in de Irenestudio in Bussum. Erg
klein allemaal en erg primitief. We speelden toen nog het helè
stuk achter elkaar door. Ampex bestond er nog niet, dus je kon
ook niet snijden. Het spel mocht niet onderbroken worden want
dan moest je helemaal opnieuw beginnen".
Ontmoeting op een herfstige achter
middag in zijn lommerrijk verscho
len boerderij in Eemnes. Bob de
Lange, gewapend met een kan thee,
gaat ons voor naar zijn werkkamer.
In tegenstelling tot andere uitspra
ken in deze serie drukt hij ziclv
lovend uit over het Nederlandstalig
televisiedrama. Tegen de achter
grond van zoveel jaren televisie-er
varing is hij het ook niet eens met
de opvatting van velen dat de
verrichtingen van Nederlandse ac
teurs aanmerkelijk lager liggen dan
die van hun buitenlandse collega's.
»Het is mij opgevallen dat van alle
6tukken die ik zie de acteurs met de
allergrootste eenvoud spelen, al geef
Ik toe dat sommigen wel eens
laboreren aan een zekere nadrukke
lijkheid. De acteurs zijn zich gaan
realiseren dat spelen voor televisie
anders is dan in de schouwburg en
dat de instelling van tv-camera's
wezenlijk anders is dan in de film.
Toch zie ik wel een zeker verband
tussen toneel en televisie. De twee
media beinvloeden elkaar heel
duidelijk.
Televisie stelt haar eigen wetten en
begrenzingen. Het toneel heeft
daarvan geprofiteerd. Het heeft een
vereenvoudigende, goede werking
ondergaan door de televisie. Daarom
vind ik het zo belangrijk dat een
toneelacteur ook film en televisie
doet. Zijn spel wordt er door
verinnerlijkt."
Verontwaardigd wijst Bob de Lange
de eerder in deze serie gelanceerde
opmerking van de hand. als zouden
Nederlandse acteurs televisie be
schouwen als een aardige schnabbel
waarvan de tweede auto en de
alimentatie worden betaald. „Dat is
een uitspraak die geen hout snijdt.
Ik heb het nog nooit meegemaakt
dat er zo over televisie wordt
gedacht. Maar is het zo erg om
boven het vaste inkomen iets extra's
te verdienen? Ik zelf heb het
werken voor televisie iltijd fijn
gevonden. Film en televisie vind ik
fantastische media die een vrucht
bare invloed op mij hebben gehad.-'
Bob de Lange begrijpt niet goed
waarom schrijvers voor televisie een
6peciale opleiding behoeven.
j.Als ze naar de buis kijken kunnen
ze toch zien hoe het gaat? Ifoe de
tnise-en-scene is ingedeeld, hoe de
opbouw is van een stuk? De
technische vaardigheid kan men «van
de buitenlandse collega's leren zou ik
zo zeggen. Als men maar niet
voortdurend boodschappen wil bren
gen in een stuik. Toneel is
entertainment. Au fond was Shake
speare dat ook. De trend tegenwoor
dig is om in vreemde decors te
spelen waarin ,de mensen niet
zichzelf mogen zijn. Ik geloof
trouwens dat deze verschijnselen
alweer tot het verleden behoren. Er
zijn mensen die vinden dat als een
stuk niet onbegrijpelijk is dan is het
laag bij de gronds. En dat vind ik
nou onbegrijpelijk. Ik heb grote
bewondering voor Éli Asser ^en
Geelen. Dat zijn mensen die kunnen
schrijven, ook al bevatten htm
stukken geen boodschap."
Samenpraten tussen schrijver, regis
seur en acteurs wijst Bob de Lange
onverbiddelijk van de hand. „Non
sens". roept hij. Weet u hoe ik dat
noem? Doorroken en platlullen. Dat
is de geest van deze tijd.
Vergaderen en bij elkaar zitten.
Laten diegenen die schrijven willen
schrijven wat vze te zeggen hebben.
Als u zegt dat in Amerika hetzelfde
gebeurt dan bestrijd ik dat, In
Amerika wordt inderdaad blijvend
aan stukken geschaafd, maar pas
dan als het oorspronkelijke stuk
gereed is. Men treedt er eerst mee
op in de provincie en blijft doende
aan het stuk tot aan de premiere".
„Waarom heeft Nederland tot nu
toe zo weinig toneelschrijvers
voortgebracht?"
„Omdat 'het Nederlandse volk niet
om toneel geeft. Het is niet zo'n
levensbehoefte als voor de Fransen,
de Duitsers, de Engelsen en de
Amerikanen. Het gekke is dat zo'n
redenering hiet helemaal klopt als
je ziet hoeveel er in ons land nog
gespeeld wordt door amateurs."
Bob de Lange geeft in zijn huis in Eemnes zijn mening over het werken voor de tv-camera's
dat eerder in deze serie twee schrijvers en twee regisseurs aan het woord waren geweest.
ge gehouden. Om de creativiteit
tegen te houden. De creativiteit
ontstaat echter in de mens alleen en
niet in groepen. Gelukkig wordt de
werken steeds minder groot.,
neiging om in deze groepen te
Laat iedereen oden wat hem wordt
opgedragen. De tijd is veei te kost
baar om voortdurend bij elkaar te
gaan zitten. Je kunt toch alles uit. de
praktijk leren? En als ik mezelf op de
buis terugzie, dan weet ik dat ik 't al
tijd nog beter had kunnen doen. Dan
geef in niet de schuld aan de regis
seur. Je moet de schuld altijd bij je
zelf zoeken, nooit bij anderen. Als je
weet dat de samenwerking met een
bepaalde regisseur niet goed, zal zijn,
moet Je het niet doen. Je kunt het
beste werken met .mensen met wie
Je vertrouwd bent".
Spelen voor televisiecamera's. Bob de
Lange heeft er zo zijn eigen ideeen
ANGST
Bob de Lange wil nog even terug
naar die behoefte om alles met
elkaar door te praten.
„Sommige kunstenaars worden vast
gehouden door de helle meute die
het niet kan en gedwopgen zich te
conformeren aan de algemene
gemiddelde mening. Het autonome
van de kunstenaar is wat de massa
eigenlijk vreest. Men vreest het
ongrijpbare en sabelt het neer.
Daarom worden er grote vergaderin-
ADVERTENTIE
Vandaag is't zover. U beslist wat uw gezin
gaat geven om de droom van drie artsen waar te
maken: f 40 miljoen voor die stap vooruit in
de strijd tegen kanker bij kinderen.Een groot bedrag.
Maar het komt er...als hun leven u lief is.
„Je moet noodt op de camera letten.
Waar Je je mee bezig moet houden
is je partner. Ik heb me nooit
bekommerd om de uitwerking voor
de camera, hoe ik in beeld kom.
Zelfingenomenheid zonder er op te
letten dat je met anderen speelt is
verderfelijk. Wat de camera regi
streert en welke aanwijzingen de
regisseur daarbij geeft interesseren
me niet. Dat is mijn zaak niet."
„Mist u niet de response uit de
zaal?"
„Ook de televisie geeft haar
response. Die komt van de regisseur,
van alle mensen die er bij
betrokken zijn. Dat. is toch ook
publiek? De verfrissende werking die
daarvan uitgaat is zeker niet minder
groot dan in de schouwburg. Eerder
groter". Bob de Lange heeft nimmer
les gehad aan een toneelschool. Hij
vindt die opleiding ook geen
voorwaarde om een goed acteur te
The Sparks en
George MeCrae
naar Nederland
DEN HAAG De Amerikaans-
Engelse formatie The Sparks komt
naar ons land voor voorstellingen op
7 december in het Concertgebouw in
Amsterdam en de volgende dag in De
Doelen in Rotterdam. De groep wordt
wel beschouwd als „de redders van de
popmuziek na The Beatles". Het im
presariaat Acket en Mojo in Den
Haag meldt, dat The Sparks, geleid
door de broers Ron en Russel Mael,
hebben gezorgd voor een nieuwe ra
ge, die stormenderhand de wereld ver
overt.
Het impresariaat verzorgt ook twee
concerten van „king of rock-soul"
George McCrea op de ene dag, dat
deze met zijn Rock your Baby-band
in ons land is: 15 december, 's-mid
dags in De Doelen in Rotterdam en
's avonds in de Edenhal in Amstcr- Heilskwartier.
dam.
stommefilmfrag-
NEDERLAND I
18.45 Paul us de Boskabouter (NOS)
18.55 Journaal (NOS
19.05 De stratemakeropzeeshow (VARA)
Het thema van vanavond: de taal.
19.30 Horen zien zwijgen, slapstick- e
inenten (VARA)
20.00 Journaal (NOS)
20.20 Colditz, tv-serie (VARA)
21.15 De Ombudsman (VARA)
21.40 Dokters ter zee, tv-serie (VARA)
22.05 Achter het Nieuws (VARA)
22.55 Den Haag vandaag (NOS)
23.10 Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.15 Flexibele school, les 10 (TELEAC)
18.45 Paulus de Boskabouter (NOS)
18.55 Journaal (NOS)
19.05 Geen woorden maar daden wedstrijdprogramma
(AVRO)
20.00 Journaal (NOS)
20.21 Schlagerfestival 1974 (AVRO)
Reportage van het eerste deel van het tweede Sohla-
gerfestival dat onlangs in Kerkrade is gehouden. In
programma treden op Nina und Mike„Fahrende Mu-
sikanten" en „Kinder der Sonne", Bernhard Brink:
„Ich hör ein Lied" en „Liebe kann man nicht ver-
bieten", Imca Marina: „Aber am Abend dan kommen
die Traume" en een nieuw nummer: „Nicki: „Abra-
kadabra" (Nederlands) en „Ik heb je lief mama":
Phil und John: „Du oder keine" en „den seit mehr als
1000 Jahre"; Albert West: „Küsse im Mondschein" en
„Malano"; Tina York: „Wo die Sonne scheint" en „Wir
lassen uns das Singen nicht verbieten"; Dennie Chris
tian: „Heut' ging mein Herz verloren" en „Rosamun-
de"; Benny: „Du bist sechzehn" en „Zwei wie wir";
Peter Maf fay: „Du" en „Samstagabend in unsere
Strasse"; Tony Marshall: „Schone Maid" en „Tata-
ratóta: Bemd Clüver: „Der'junge mit der Mundhar-
monika „Der kleine Prinz" en „Bevor du einschlafst";
Cindy und Bert: „Immer wieder Sonntags" en „Aber
am Abgnd"; Hein Simons: ,Hé ga je mee?", „Ihr habt
nie die Sterne gezahlt"; -Auf der Harmonika" en „Mor
gen ist Sonntag".
22.20 Ronduit gezegd (AVRO)
Ferry Hoogendijk geeft weer z'n kijk op actuele ge
beurtenissen en ontwikkelingen.
22.25 Kunstgrepen, een programma over mensen en wat zij
maken (AVRO)
22.50 Journaal (NOS)
WASSENAAR Minister Van Doorn van CRM heeft gisteren
aan Paul Biegel de Staatsprijs van f5000 voor kinder- en
jeugdliteratuur 1973 uitgereikt. Dit gebeurde in de Louisehal
van het dierenparkWassenaar, waar ongeveer de helft van de
aanwezigen, lezertjes waren van boeken van de eerste man
die deze staatsprijs in ons land heeft ontvangen.
Tien, jaar geleden had de kinderboekenschrijver zijn eerste
bekroning al gekregen voor "Het Sleutelkruid" dat in 1964
het beste kinderboek was. Daarna had hij nog Gouden en
Zilveren griffels en andere onderscheidingen gekregen voor
boeken als 'De Tuinen van Dorr', 'De Kleine Kapitein', 'De
Twaalf Rovers' en 'Het Olifantenfeest'. In de afgelopen twaalf
jaar schreef hij nog tenminste tien andere kinderboeken, ter
wijl hij er nog zéker zoveel vertaalde en bewerkte. Zijn werk
werd ook in het buitenland bekend. Met de prijs van f5000
gaf minister Vdn Doorn de bejubelde schrijver ook een plas
tiek van de beeldende kunstenaar Piet Killaars.
De EO zond de eerste aflevering uit
van een serie programma's die
„Holland, ze zeggen heet. Wat ze
zeggen, is natuurlijk dat Holland zo
mooi is, en de beelden uit de
Alblasserwaard bewezen dat ook, al
moet ik om de waarheid te zeggen
nog de eerste buitenlander tegenko
men die niet ook vindt dat zijn land
zo mooi is. Het zal toch niet zo zijn
dat elk land en elke landstreek mooi
is, mits Je er geboren bent? De
documentaire van Jan Willem
Muller werd omlijst door muziek en
zang op de EO-manier (mooi maar
stemmig), en een quiz waaraan
louter christelijke verenigingen mee
deden, want wat dat aangaat staat
de EO op zijn strepen.
Als je van zo'n programma houdt
(het werd gevolgd door. het
Weihnaohtsoratorium, hoewel Sin
terklaas nog niet eens geweest is)
heb Je vermoedelijk een mooie
avond, maar het noodlot wilde dat
ik een groot deel ervan gemist heb
omdat ik mij verplicht voelde naar
een Engels tv-spel van Charles
Humphries te kijken. „Wat zou u
doen?" heette het. Subliem geschre
ven, voortreffelijk gespeeld, weer
een klein meesterwerkje van York
shire Television dit keer.
Nu zult u misschien zeggen:
waarom geef Je de voorkeur aan een
Engels, uitheems tv-spel, terwijl op
de andere kant een binnenlandse
omroep (,.onze eigen EO") een
programma presenteert met van
alles en nog wat? Dat zal ik u
uitleggen. Zo'n tv-spel als „wat zou
u doen?" staat gelijk aan een
penicilline-injectie, die je als kijker
weer geruime tijd immuun maakt
voor al die programma's van matige
kwaliteit die ons als ontbijtkoek
worden toegestopt. Waarom kunnen
wij dat nu eigenlijk niet, vraag je je
af? Iedere Nederlandse schrijver
had immers hetzelfde gegeven V
kunnen bedenken.
Een gelukkig gezin: man, vrouw en
twee dochtertjes. De man moet voor
zijn werk in Leeds zijn, daar
ontmoet hij toevallig een vroegere
vriendin van voor zijn huwelijk. Zij
verwijt hem dat hij haar verlaten
heeft toen zij zwanger was. Zij
heeft een dochter van twaalf jaar,
die dus ook een kind van hem is. Ze
wil dat kind niet, het zit haar in de
weg en ze wil dat hij het meeneemt.
Dat doet hij. Zij vrouw, van niets
wetend, verzet zich tegen dit
onbekende insluipsel dat haar
huwelijk bedreigt, maar tenslotte
gaat ze door de knieën en accepteert
deze derde dochter.
Op zichzelf een eenvoudig verhaal,
met een beperkt aantal mensen en
een beperkte lokatie: een huis in
een ander huis, een café in een
ander cafe. Waarom kunnen wij dat
dan niet? Iedereen in Hilversum is
op zoek naar „de gewone man". De
mensen krijgen inspraak in amuse
mentsprogramma's, ze zitten op de
tribunes van actualiteitenprogram
ma's, hun mening wordt gevraagd o£
straat, verslaggevers dringen door in
hun huizen en laten hen vertellen
over him problemen van alle dag.
Waarom zien we dan toch zo hoogst
zelden een tv-spel van v een
Nederlands auteur dat Je onmiddel
lijk herkent omdat de problematiek
is,
de
Een enigszins merkwaardig pro
gramma vond ik .Heeft de regen
een vader?" van het IKOR. De eerste
aflevering ging over de dood van
een kind en over de wijze waarop de
naaste omgeving daarop reageert en
eigenlijk zou moeten reageren. We
zagen begrafenisbeelden, maar ik
neem aan dat die nagespeeld waren,
evenals het zogenaamd uit de mond
van broertje Hugo opgetekende
relaas. Een paar liedjes over
hetzelfde onderwerp moesten blijk
baar de spanning breken. Ik geloof
eigenlijk niet dat zo'n Stratemaker-
op-zee-aanpak ook in dit geval
rechtsgeldigheid" bezit. -Ik had er
een beetje moeite mee, al werd het
natuurlijk zonder effectbejag en met
de allerbeste bedoelingen gedaan.
door NICO SCHEEPMAKER
1 Rhljn.
i II
AVRO: 7.00 Nieuws,
gymnastiek,
j&atje, mat c
.11 OcMend-
sche rubriek. 9.35 Waterstanden. 9.40 1937 misdaadfilm
Toerismo. AVRO: 10.00 (S) Vor
kleuters. 10.10 Arbeidsvitaminen. I
Radiojournaal11.30 Knipperlicht
1Kssasrtór»
I landbouw. V^^^Sao "(S) De^Am
m sterdamsA ter iQfK Ra
telten. 18.45 (K) Zandmannetje. 18.55
(K) Nordschau-Magazin. 19.59 (Z/W)
Programmaoverzlcht. WDR: 8.05-11.45
(K) Schooltelevisie. (9.30-10.00 (K) Se)
samstrasse) 18.05 (K) Sie kommen aus
Agarthi. 18.40 (K) Aktualiteiten. 19.20
'Ï9 Sle kommen aus Agarthi). 20.00
11 (K) Journaal en weerbericht. 20.15 (K)
Tittel, Thesen, Temperamente, kui
tuurmagazine. 21.00 (K) Los Angelos
iqo-7 'ladfilm. 21.45 (K) Naar de
de school, reportage. 22.30
(K) Journaal, weerbericht en kom-
28 NOVEMBER
Hilversum I
18.56 Zojuist verschenen:
JOeMaeepreking. 19.00 iS) Leger
orkest, Groot Omroepkoor
door het Omroep-
Dat werken van Karei Appel niet
altijd reusachtige sommen geld be
hoeven op te brengen is woensdag ge
bleken. Bij de veiling door Paul
Brandt in Amsterdam van werken van
moderne Nederlandse kunstenaars
bracht een uit 1958 daterend werkje
van Karei Appel, een abstracte com
positie. f 6400 op. Het schilderijtje
was overigens slechts 27x46 cm groot.
Het werd gekocht door een Neder
landse particuliere verzamelaar.
hoe?, reportage.
Mono). 23.55-24.0
Hilversum H
18.00 Nieuws. 18.11 Radiojournaal.
Anti
18.30
Kleur: informatie en
zaken van kerk en sa
19.00 (S) Promenade
(S) Jeugd en Ritme. NOS: 19.50 Den
Haag vandaag. 20.00 Nieuws. AVRO:
20.05 Radiojournaal. 20.10 Inleiding
tot het avondprogramma. 20.15 (S) Re
sidentie orkest met solisten: moderne
muziek. 22.20 (S) Esaay, een pro
gramma waarin overkunst wordt door
gepraat. 32.50 Vanavond laat nieuws.
23.20 Radiojournaal. 23.25 (S) Jazz
Spectrum. 23.55-24.00 Nieuws.
Hilversum III
NOS: 18.02 Joost mag niet eten.
TROS: 19X2 (S) Poster De geschie
denis van de popmuziek. 20.02 Ferry
Maat's Soul-Top 10. 21X11 (S) Sesjun:
jazz en blues. 22.02 (S) De Hugo van
Gelderen Show met de Nederlandsta
lige top-tien en Kwiswijs. 23.02 (S)
Jaez-Sir. 0.02 De Hugo van Gelderen
Show: L-P.'s 1.02 De Nachtwacht. EO:
6.02 (S) Old time religion: Blue Grass
gospelmusic. 5.30-7.00 (S) Matlnata:
muzie voor de vroege
VRIJDAG 29 X
Hilversum I
7XX) (S) Van zeven tot zeven „Ge
ven voor leven" 24 uur NCR V-radio
in het kader van de actie voor het Ko
ningin Wllhelminafonds7.00 Johan
Bodegraven (7.04, 7.30 en 8.30 Nieuws).
866 Gymnastiek voor de huisvrouw.
8.45 Jan van Hffllo. (9.40 Informatie
over kanker bij jeugdigen). 10.30 Nws.
10.33 Rieke van Epen. met muziek
rondom Geven voor leven. 12.00 Paul
van Vliet met artiesten, bijzondere gas
ten en publiek. (12.26 Mededelingen
voor land- en tuinbouw. 12.30 Nieuws).
14.00 Rieke van Epen
-tzending
landbouw. AVRO: 12.40 (S) De Am
sterdamse Politiekapel (gr.). 1265 Ra
diojournaal. 13.00 Nieuws. VPRO: 13.11
Vandaag dit, morgen dat. 1365 Pro
gramma-overzicht. 13.30 Interview. 14
Muziek. 15.30 Vrouwen. 16.00 Nieuws.
16.06 Vandaag dit, morgen dat. 16.05
Nova Zembla: de Franse revolutie en
daarna. 17.30 Welingelichte kringen:
rechtstreeks debatprogramma. 1765
Mededelingen.
Hilversum IFI
Ieder heel uur nieuws.
EO: 7.02 (S) Gospelsound.
Duitsland II
17XK) (K) Journaal. 17.10 (K) Teken-
burg. 22.45 (KI Journaal.
gramma boordevol muzie speciaal
jonge mensen. 9.02 Aktualiteiten, in
formatie en kommentaar. 8.10 (S)
sen thee en koffie. 9.03 (S) De
zikale fruitmand: verzoekplatenprogra
ma voor zieken. TROS: 10.03 (S) Pep
op drie. 11.03 Drie draait op verzoek.
NCRV: 12.06 (S) Drie tussen de mid-
Pro- NOS: 18.45 (K) Pa
Paulus de Boska
bouter. 18.55 (K) Joufnaal. AVRO:
BIJ Barend. 13.06 (S) Hier
tl de middag: Eddy go
14.03 Fop-Kontakt I:
verhaal. 16.03 De Hit-
de Daverende Dertig.
medy-serle. 21.10 (K) De Gebroeders
Hammond, feuilleton 22.00 (K) Tele-
vlzler Magazine. 22.40 (K) AVRO's
Drie
rounnd. NOS
het Frits Spits
Duitsland I
1765-18.00 (K) Journaal. (Regionaal
programma: NDR: 9.30-10.00 (K) Se-
samstrasse. 18.00 (K) De praktijk van
de civiele dienst. 18.30 (K) Aktuali-
Sportpanorama. IKOR: 26.00 Martel
gang, dokumentalre film. NOS: 23.40-
23.45 (K) Journaal.
Nederland n
TELEAC: 18.16 Sportleiding - les 7.
NOS: 18.45 (K) Paulus de Boskabou
ter. 18.55 (K) Journaal. NCRV: 19.05
(KI Zo vader, zo zoon. 19.30 (K) Ge-
leven. NOS: 20.00 (K) Jour-
RV: 20.21
ft!, gevari
- in het kader
tie Geven voor Leven. In de loop van
het programma: NOS-Journaal. 0.02
Einde uitzending.
